InfoHub Logo

مۇساليموۆا گۇلنار راقىم قىزى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەت ءپانى
استانا قالاسىنداعى
حالىقارالىق ۇزدىكسىز ءبىلىم بەرۋ كوللەدجى

ساباقتىڭ تاقىرىبى: كوڭىلدى تاپقىرلار كلۋبى «ناۋرىز قۇتتى بولسىن!»

ماقساتى:
• وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
• وقۋشىلاردى ۇيىمشىلدىققا، مادەنيەتتىلىككە، تياناقتىلىققا تاربيەلەۋ.
• وقۋشىلاردىڭ وي ءورىسىن، ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
شارانىڭ ءجۇرۋ بارىسى:
I جۇرگىزۋ. ارمىسىزدار، ۇستازدار مەن وقۋشىلار!
ءبىلىم ىزدەپ، ينەمەن قۋدىق قازعاندار،
قۇشاق جايا قارسى الامىز سىزدەردى.
بي بيلەپ، ءان دە بۇگىن شىرقالار دەگەندەي،
قوش كەلىپسىزدەر بۇگىنگى ويىنىمىزعا!
II جۇرگىزۋ. ناۋرىز مەرەكەسى قۇتتى بولسىن! كۇلىمدەگەن شۋاقتى كوكتەممەن قازاق دالاسىنا جاڭا جىل كەلەدى. ءار ادام كەلەر جىلدان ۇلكەن ءۇمىت كۇتىپ، ونى اق تىلەكپەن، اق نيەتپەن قارسى الادى.
III جۇرگىزۋ. ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى قۇتتى بولسىن!
"كوڭىلدى تاپقىرلار سايىسىن" باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر!
(مۋزىكا وينايدى)
I جۇرگىزۋ. سونىمەن ويىنعا قاتىساتىن سىنىپتار: 2ا سىنىپ «جالىن» توبى.
II جۇرگىزۋ. 2ب سىنىپ –«ۇشقىن» توبى.
III جۇرگىزۋ. 2ۆ سىنىپ –«عالىم» توبى.
وسى توپتارعا قول سوعىپ، قوشەمەت كورسەتىپ قويايىق. ال ەندى بۇگىنگى ءبىزدىڭ ءقادىرلى قوناقتارىمىز سايىستىڭ جيۋري مۇشەلەرى:

I جۇرگىزۋ. الدىمەن وتەتىن ويىنىڭ ساتتەرىمەن تانىستىرايىق، ويىن 4 بولىمنەن تۇرادى:
1. تانىستىرۋ
2. پانتوميما.
3. ءۇي جۇمىسى
4. ماقال – ماتەلدەر سايىسى
5. كاپيتاندار سايىسى

II جۇرگىزۋ. ناشە سەگودنياشنەە سوستيازانيە سوستويت يز 4 ح تۋروۆ:
1. پريۆەتستۆيە
2. پانتوميما
3. كونكۋرس دوماشنەە زادانيە
4. كونكۋرس نا زنانيە پوسلوۆيس ي پوگوۆوروك.
5. كونكۋرس كاپيتانوۆ.

III جۇرگىزۋ. ەندى ءار توپ رەتتىك ءنومىرىن انىقتاپ الۋى ءتيىس. سوندىقتان توپ باسشىلارىن ورتاعا شاقىرامىز، جەرەبي تارتىپ، رەتتىك نومەرى انىقتالدى.
I جۇرگىزۋ. مى پريگلاشاەم كاپيتانوۆ ك ستوليكۋ جيۋري. كاپيتانى كوماند تيانۋت جرەبيي دليا وپرەدەلەنيا پوريادكا ۆىستۋپلەنيا كوماند.
II جۇرگىزۋ. كوماندى ۆىستۋپايۋت ۆ سلەدۋيۋششەم پوريادكە:

III جۇرگىزۋ. ۇلگىلى ءتارتىپ، جاقسى وقۋ،
العا قويعان ماقساتى.
ءارقاشاندا مەكتەپتە،
شىعىپ جۇرگەن جاقسى اتى.
2__ «___» كومانداسىن شاقىرامىز ورتاعا!
2ا سىنىپ «جالىن»
ۇرانىمىز: ءبىز جالىندى جاستارمىز،
كوپ بىلۋگە قۇشتارمىز!
سالەمدەسۋ
جاقسى ءىس، اسىل قاسيەتتى
ادامدارعا سىيلايمىز!
شاكارىم اتا وسيەتىن
بويىمىزعا جينايمىز!
جارىسۋعا ەكى توپپەن
ءارقاشان ءبىز دايىنبىز!

ءبىز ادەپتى بالامىز
ايتقان ءتىلدى الامىز
كۇندە وقىپ ساباقتى
ءمۇعالىمدى قۋانتا الامىز.
2ب “ۇشقىن”
ۇرانىمىز: ءبىلىم قۋعان جاندارمىز،
ۇشقىننان وت بوپ جانامىز.
سالەمدەسۋ
ءبىز باقىتتى ۇلانبىز
سامعاپ ۇشار قىرانبىز.
بەس نارسەدەن قاشىق بولساق،
ازاماتپىز، بالاڭبىز،
بەس نارسەگە اسىق بولساق
سان بيىككە شىعارمىز!

ءبىز ادەپتى بالامىز
ايتقان ءتىلدى الامىز
ورىس، قازاق، اعىلشىن
ساباقتارىنان ءبىلىم الامىز

2ۆ “عالىم”
ۇرانىمىز: ءبىلىم الماي عىلىم جوق،
شىعامىز ءبىز عالىم بوپ.
سالەمدەسۋ
«ءۇمىت ەتكە دوستارىم
سىزدەرگە بەردىم باتامدى»
دەگەن اتا سوزدەرىن
ەسىمىزدە ساقتايمىز.
ءبىلىمدى بوپ. ەر جەتىپ
ءۇمىتىن ءبىز اقتايمىز!

ءبىز ادەپتى بالامىز
ايتقان ءتىلدى الامىز
اتا انانى قۋانتىپ
ۇنەمى بەستىك الامىز.
III جۇرگىزۋ. ءسوز جيۋريگە بەرىلەدى. سلوۆو پرەدوستاۆلياەتسيا جيۋري.
II جۇرگىزۋ ەكىن سايىس پانتوميما كورسەتۋ. كوماندى بەز سلوۆ دولجنى پوكازات تو سلوۆو، چتو بۋدەت ۋ نيح ۆ كونۆەرتە.
پوكا جيۋري پودۆوديت يتوگي 2 كونكۋرسوۆ، كوماندى گوتوۆياتسيا ك سلەدۋيۋششەمۋ كونكۋرسۋ – دوماشنەە زادانيە.
ءسوز جيۋريگە بەرىلەدى. سلوۆو پرەدوستاۆلياەتسيا جيۋري.
I جۇرگىزۋ. كەلەسى تۋر ءۇي جۇمىسى. كوماندالار قازاق حالىقتىڭ ۇلتتىق سالت داستۇرلەردى كورسەتەدى.
2 ا سىنىپ«جالىن» كومانداسى «تۇساۋ كەسۋ» سالت كورسەتەدى.
2 ب«ۇشقىن» كومانداسى «بەسىككە سالۋ» سالت كورسەتەدى.
2 ۆ «عالىم» كومانداسى «اتقا مىنگىزۋ» سالت كورسەتەدى.
I جۇرگىزۋ. تۇساۋ كەسۋ (ريتۋال رەزانيا پۋت). ەتوت وبىچاي سۆيازان س پەرۆىمي ساموستوياتەلنىمي شاگامي رەبەنكا ي يسپولنەنيا ەمۋ گودا سو دنيا روجدەنيا. ۆ ەتوت دەن پروۆوديلاس سپەسيالنو پوسۆياششەننايا ەتومۋ سوبىتيۋ تراديسيوننايا يگرا، يسپولنياليس پەسني ۆ سوپروۆوجدەنيي دومبرى. سامايا ستارشايا يز گوستەي جەنششينا، وبىچنو بابۋشكا، ا ينوگدا ي ساما ماما، وبۆيازىۆالا شەرستيانىمي نيتيامي نوگي رەبەنكۋ، ا زاتەم ۆ پريسۋتستۆيي ۆسەح رودستۆەننيكوۆ پەرەرەزالا ەتي پۋتى، چتو سيمۆوليزيروۆالو پۋت مالىشا ك ساموستوياتەلنوستي. ۆزياۆ رەبەنكا زا رۋكۋ، ەگو كاك بى ۆۆوديلي ۆ نوۆىي مير، ۆ كوتوروم جدەت منوگو ينتەرەسنوگو ي زاگادوچنوگو. ەتوت ريتۋال سوپروۆوجدالسيا يسپولنەنيەم پەسني «تۇساۋ كەسۋ جىرى». پريسۋتستۆۋيۋششيە نا پرازدنيكە گوستي داۆالي مالىشۋ ناپۋتستۆيا ي پوجەلانيا.

II جۇرگىزۋ: بەسىككە سالۋ. روجدەنيە رەبەنكا ياۆلياەتسيا بولشيم سەمەينىم پرازدنيكوم. ك نەمۋ گوتوۆياتسيا زارانەە ي جدۋت ەگو س نەتەرپەنيەم. نەدەليۋ سپۋستيا پوسلە روجدەنيا رەبەنكا ۆ كازاحسكيح سەمياح وبىچنو ۋسترايۆالي پرازدنيك كولىبەلي – بەسىك توي، نا كوتورىي پريگلاشالي سوسەدەي. وني پرينوسيات پوداركي رەبەنكۋ ي ماتەري. ۆ ەتوت جە دەن وبياۆلياەتسيا يميا رەبەنكا. پراۆو ۆىبورا يمەني پرەدستاۆلياەتسيا وبىچنو ستارشيم چلەنام سەمي (دەدۋشكە، بابۋشكە) يلي مۋللە، ا ۆ نەكوتورىح سلۋچاياح پوچەتنومۋ گوستيۋ – قۇتتى قوناق.
2 ۆ سىنىپ.
I جۇرگىزۋ: اشامايعا مىنگىزۋ (اتقا مىنگىزۋ). تورجەستۆەننىي وبرياد، كوتورىي پروۆوديتسيا، كوگدا رەبەنكۋ يسپولنياەتسيا 4 6 لەت. ۆ دومە سوبيرايۋتسيا گوستي، ناكرىۆاەتسيا پرازدنيچنىي داستارحان. رودستۆەننيكي ادرەسۋيۋت رەبەنكۋ دوبرىە پوجەلانيا. پوسلە داستارحانا اۋلچانە راسحودياتسيا پو دومام.
II جۇرگىزۋ: پرەدۆاريتەلنو سپلەتاەتسيا سپەسيالنو پرەدنازناچەننايا دليا رەبەنكا كامچا، كوتورايا سيمۆوليزيرۋەت «ستانوۆلەنيە گراجدانينا». يز دەريەۆا يزگو تاۆليۆاەتسيا سەدلو. روديتەلي ساديات رەبەنكا نا سپوكوينۋيۋ وبۋچەنۋيۋ لوشاد. ستارشيي ۆ رودۋ چەلوۆەك پرويزنوسيت سلوۆا بلاگوسلوۆەنيا.
اپا.
ال اق تىلەك، اق تىلەك،
اتقا توقىم سال بىلەك،
اتقا دا جاقسى شابا ءبىل،
جاسىڭنان مالدى باعا ءبىل،
ونەگە، ونەر تابا ءبىل،
ايماعىڭا جاعا ءبىل،
اتقا ءمىندىڭ، اق جول بولسىن.
امين.
I جۇرگىزۋ: كتو نيبۋد يز ۆزروسلىح رودستۆەننيكوۆ ۆەدەت پود ۋزسى لوشاد پو اۋلۋ، اۋلچانە ۆسترەچايۋت رەبەنكا ۆوزلە سۆويح دوموۆ ي وداريۆايۋت رەبەنكا كتو چەم موجەت. جەنششينى پروۆوديات وبرياد «شاشۋ».
II جۇرگىزۋ: زناچيموست پرازدنيكا كولىبەلي زاكليۋچالاس ۆ توم، چتو ۆ ەتوت دەن ۆىراباتىۆاليس وپرەدەلەننىە مورالنىە ۋستانوۆكي، داۆاليس موششنىە پولوجيتەلنىە ەموسيي. داننىي وبرياد فورميروۆال ۆ دەتياح نە تولكو لوۆكوست، ۆىنوسليۆوست سيلۋ ي سنوروۆكۋ، نو ي پوموگال مالەنكومۋ مالچيكۋ وسوزنات سەبيا مۋجچينوي.
III جۇرگىزۋ. ماقال – ماتەلدەر سايىسى. كونكۋرس پوسلوۆيس ي پوگوۆوروك. كوماندى پو پوريادكۋ نازىۆايۋت پو ودنوي پوسلوۆيسە. ۆ داننوم كونكۋرسە كوماندام موگۋت پوموگات بولەلششيكي.
I جۇرگىزۋ: ءار نارسەنىڭ باستاۋى
جەتەككە ءتيىستى.
ونىڭ ءاربىر ىستەرى
ءوز ءىسىنىڭ جەمىسى.
II جۇرگىزۋ: وندا نەگە تۇرامىز
قولعا الايىن سول ءىستى.
ءار جەتكەننىڭ ءوز ءىسى
بىلىمدىلىگىنە ءتيىستى.

III جۇرگىزۋ. پوسلەدنيي كونكۋرس «كونكۋرس كاپيتانوۆ»
I جۇرگىزۋ
ۇلى كۇنى كارى جاس،
قۇشاقتاسىپ كورىسكەن.
جاڭا اعىتقان قوزىداي،
جامىراسىپ وسىرگەن.
ناۋرىز توي قۇتتى بولسىن!
III جۇرگىزۋ
جىر سىيلاعان، نۇر سىيلاعان تىرلىككە،
قاستەرلەيىك، ءقادىرىڭدى بىلدىك پە!
قۇتتى بولسىن ۇلىس كۇن جۇمىلدىرعان
ءبارىمىزدى ىنتىماق پەن بىرلىككە!
ءبارى: جارقىراعان جىل نۇردى،
جاسا، ناۋرىز ءداستۇرلى!
II جۇرگىزۋ: ءبىزدىڭ مەرەكەمىز وسىمەن اياقتالدى!
ءبارى: قوش – ساۋ بولىڭىز!
_____________________

قوسىمشا ماتەريال:
1 كورىنىس «ءسۇيىن » (وقۋشىلار كيىزدىڭ ۇستىندە ءجۇن ءتۇتىپ، ءشالى توقىپ، قۇراق جاساپ، ويۋ سالىپ وتىرادى.)
- ءسۇيىن، ءسۇيىن ، ءسۇيىن ! بولاتبەك اعانىڭ ايەلى بوسانىپتى! ۇل تۋىپتى! ءسۇيىن !
- و، بارەكەلدى؟! جاقسى بولعان ەكەن! باۋى بەرىك بولسىن!
ءۇي يەسى:
- ءاي، شىراعىم، جاقسىلىق ايتىپ كەلگەنىڭە، ءبىزدى قۋانتقانىڭا راحمەت. قازاق بالاسى جاقسىلىق حاباردى جەرگە تاستامايدى، جاقسىلىقتىڭ ءسۇيىنشىسى بولماي ما؟ مىنە، اينالايىن، ءسۇيىنشىڭ.
قازاقتارعا 7 دەگەن سان قاسيەتتى سان. 7 كۇن وتكەننەن كەيىن بالا ءبىراز شيراعاننان كەيىن، بوسانعان ادام دەنساۋلىعى جاقسى بولعاننان كەيىن بالانى بەسىككە سالادى.
2 كورىنىس «بەسىككە سالۋ»
(ءۇي يەلەرى تويعا دايىندالىپ، قوناقتاردى كۇتۋدە، قوناقتار كەلەدى)
- سالەمەتسىزدەر مە! تويلارىڭ قۇتتى بولسىن!
- تورلەتىڭىز، شايعا كەلىڭىزدەر!
ايىم.
- ال، حالايىق، قازاق حالقىمىزدىڭ اتا ءداستۇرى، اتا بابامىزدان كەلە جاتقان ءداستۇر بەسىككە سالۋ، بالاعا ات قويۋ. وسى بالانى بەسىككە سالۋ جولىن اۋىلىمىزدىڭ قۇرمەتتى دە سىيلى اجەسى – زيادا اجەيگە بەرەيىك.
- اينالايىن، ايىم، سىيىنا راحمەت!
1. تاڭداپ اكەپ تال تەرەك،
بەسىك ءيدىم ءساندى، ەرەپ.
قۇس مامىعى كورپەشەڭ،
جۇمساق پە ەكەن، بال بوبەك؟
ءالدي، ءالدي، ءالدي – اي!
(جورگەك كيىزىن سالۋ).
2. ءالدي ءالدي الايىن
جايالىعىن جايايىن.
تۇبەگىڭدى جاي قويىپ،
شۇمەگىڭدى بايقايىن.
ءالدي، ءالدي، ءالدي – اي!
(تۇبەك، شۇمەك سالۋ)
بالانى بەسىككە بولەيدى.

1. ءالدي، ءالدي، اق بوپەم،
اق بەسىككە جات بوپەم،
قاسىندامىن ءارقاشان
ۇيىقتاي قويشى، جان بوپەم.
2. ءان سالايىن وزىڭە
قۇلاق سالشى سوزىمە.
ەر جەتەرسىڭ ءالديىم.
كورىنە ەل كوزىنە.
3. ءالدي، ءالدي، اق بوپەم،
اق بەسىككە جات بوپەم،
جىلاما، بوپەم، جىلاما،
جىلىك شاعىپ بەرەيىن.
بايقۇتاننىڭ قۇيرىعىن،
جىپكە تاعىپ بەرەيىن.
3 كورىنىس «بالاعا ات قويۋ»
- ال، ەندىگى بالاعا ات قويۋ جولىن، ات قويۋدىڭ قۇرمەتىن اۋىلىمىزدىڭ قۇرمەتتى اتاسى الماس اتاعا ۇسىنايىق.
الماس: كوپ ادام اتتارى، ەسىمى – ءبىزدىڭ حالقىمىزدا دۇنيەنىڭ ءتورت بۇرىشىنداعى حالىقتار مەن ارالاس قۇرالاس، مادەني بايلانىستا بولعانىمىزدى ايتادى ەكەن. سوندىقتان مەن وسى بالاعا پارسى تىلىنەن كەلگەن «باقتيار» دەگەن ەسىمدى قويعىم كەلەدى.
- جاقسى ات، باقتيار بولسىن! باقتيار – جولى بولعىش، باقىتتى دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى ەكەن! وسى ازامات، باقىتتى، جولى بولعىش بولسىن دەمەكپىن!
- باقتيار بولسىن!
- سەنىڭ اتىڭ باقتيار! سەنىڭ اتىڭ باقتيار! سەنىڭ اتىڭ باقتيار!
1. الدىن ۇلكەن كىسىنىڭ،
كەسىپ وتكەن كولدەنەڭ.
ادەپپەنەن كى ءنىڭ
جونىمەنەن قول بەرەم.
2. اقىل ءسوزى سانامدا،
جۇرەم ءادىل جولمەنەن.
ۇلكەندنردەن سودان دا،
الىپ ءجۇرمىن كوپ العىس.
ايىم: ال، قۇرمەتتى ەل تانىعان، ەلدىڭ قۇرمەتىنە بولەنگەن زيادا اجەي مەن الماس اقساقال. «ورامال تون بولمايدى، جول بولادى» دەگەن قازاق حالقىمىز. (سىي ۇسىنادى)
- راحمەت، جاستارىڭ ۇزاق بولسىن!
- قانە، قۇرمەتتى حالايىق، تويدى جالعاستىرايىق، داستارقانعا وتىرىڭىزدار.
وقۋشى: بۇگىن وتىرىستا ءبىزدىڭ قۋانىشىمىزدى ءبولىسىپ، قۋانىشىمىزعا ورتاق بولىپ، بىرگە كۇلىپ، ويناعاندارىڭىزعا راحمەت. مىنا از عانا تويباستاردى ءبولىپ الىڭىزدار.
وقۋشى: قۇرمەتتى قوناقتار! وسىمەن «وسكەنىمدى ەل كورسىن – يگەرەم حالىق مۇراسىن!» اتتى «بەسىككە سالۋ» ءراسىمىن وسىمەن اياقتايمىز. نازارلارىڭىزعا راحمەت! ساۋ بولىڭىزدار.

ماقال ماتەلدەر:
1. كوكتەمەدە جەرگە تۇسكەن ءبىر ءدان،
كۇزدەمەدە مىڭ ءدان بولادى.
2. كوكتەمنىڭ ءبىر كۇنى
قىستىڭ مىڭ كۇنىن اسىرار.
3. جاڭبىر جاۋسا، جەر توق،
ەگىن ەكسە، ەل توق.
بۇلاق اقسا، كول توق،
ەڭبەك ەتسە، ەر توق.
4. ەڭ ءتاتتى دە ءتىل،
ەڭ اششى دا ءتىل.
ەڭ جۇمساق تا ءتىل،
ەڭ قاتتى دا ءتىل.
5. ءتىل جەتپەيتىن تۇكپىر جوق.
تۇلپار قايىرا الماعاندى ءتىل قايىرادى.
6. قىزىل ءتىل – جاننىڭ مياتى،
ابىروي – ەردىڭ قۋاتى.
7. تىلمەنەن تۇيىلگەن تىسپەنەن شە لمەس.
8. بىلىمدىگە – دۇنيە جارىق،
ءبىلىمسىزدىڭ كۇنى كارىپ.
9. بىلىمدىدەن اقىل شىعار،
اقىلدى قارتتان ناقىل شىعار.
10. وقۋسىز ءبىلىم جوق،
ءبىلىمسىز كۇنىڭ جوق.
11. وقىساڭ، وزارسىڭ،
وقىماساڭ، توزارسىڭ
12. بىلەكتى ءبىردى جىعار،
ءبىلىمدى مىڭدى جىعار.
13. “اقىل مەن ءبىلىمنىڭ ءتىلماشى – ءتىل.”
14. ەر – ەلىندە، گۇل – جەرىندە.