InfoHub Logo

— ويبۋ، بەتىم! ەندى قايتتىم! ماسقارا بولدىم-اۋ! ەندى نە ىستەدىم! ەندى نە ىستەدىم! — دەپ نازىم كۇيىپ ءپىستى. ءبىراق وسى كۇيىپ-پىسكەننىڭ ءوزىن كۇيەۋى سىرىمعا دا، بالالارىنا دا بىلدىرمەي ىشتەن تىندى.

وسى كۇيىنىپ، زار يلەگەن قالپىندا ءجۇرىپ قىزمەتكە بارىپ، تۇسكى دەمالىسقا قايتتى. ساباققا بارعان بالالارىنىڭ تاماعىن بەرىم، كيىندىرىپ، مەكتەپكە جىبەردى. سىرىمنىڭ اسىن بەرىپ، قىزمەتىنە جونەلتىپ، ءوزى دە رەداكسياعا، قىزمەتكە كەلدى.

ءبىراق قىزمەت ىستەۋ قايدا! ويىنان ناركەستىڭ تاڭەرتەڭگى قىلىعى كەتپەي قويدى. ءوزىنىڭ دە بار ءومىرى، كورگەن بەينەتى، شەككەن ازابى، بار قيىندىعى بىرىنەن سوڭ ءبىرى كينونىڭ كادرلارىندا تىزبەكتەلىپ كوز الدىنان ءوتتى.

تاڭەرتەڭ نارتاي ناربوتا دەگەن ءبىر ءپۋبليسيستىڭ جىبەرگەن ماقالاسىن رەداكسيالاماق بولىپ قولعا الىپ ەدى، ءبىر جولىن دا وقي المادى. سول كۇيى الدىندا جاتىر.

— بۇل مەنىڭ اعامنىڭ ءۇيى ەمەس، اكە-شەشەمنىڭ ءۇيى. مەن اكە-شەشەمنىڭ ءۇيىن بوتەن كىسىگە يەلەندىرە المايمىن، — دەپ قارىسىپ وتىرىپ الدى.

— ەرتەڭ قىلىشىن سۇيرەپ قىس كەلەدى. كۇتەتىن بىردى-ەكىلى مالىڭ بار. قالاي كۇن كورەسىڭدەر؟ — دەگەن اعايىنعا:

— سابىر اعا كومەكتەسەدى، كولحوز كومەكتەسەدى. ولمەيمىز، — دەگەن قىزدىڭ سوزىنە اعايىندارى دا توقتادى. سابىر نازىمنىڭ اناسى قاماردىڭ نەمەرە ءىنىسى ەدى.

سونىمەن جەڭگە كۇيەۋگە كەتتى. قارشاداي بولعان نازىم وزىنەن بەس جاسى كىشى ناركەستى جەتەلەپ، اكەسىنەن قالعان ءبىر سيىر، ءبىر اتقا، قورا-قوپسىعا يە بولىپ ءوز ۇيىندە قالىپ قويدى. بۇل شاقتا نازىم ون ۇشتە، ناركەس سەگىزدە عانا ەدى. قايراتتى دا قايسار، ەستى قىز كۇرەڭ بيەنى سابىر ناعاشىسىنا جىلقىعا قوستىرىپ، قىزىل سيىردى الىپ قالدى دا، جازدا كولحوزدا قولىنان كەلگەن جۇمىستى ىستەپ، قىستا كولحوز ورتالىعىنداعى ورتا مەكتەپتە وقۋىن جالعاستىردى. ايتسە دە بۋىنى بەكىپ، بۇعاناسى قاتپاعان قىزعا ءبىر ۇيگە يە بولىپ، ءومىر ءسۇرۋ وڭاي بولمادى. ءبىراق قىز شىدادى. ءسىڭلىسىن باعىپ، ءوز شارۋاسىن ءوزى ىستەپ، ءپىسىپ قاتا باستادى. سيىردى سۋالعاننان كەيىن ءوز سيىرلارىنا قوسىپ باعىپ، تۋعان سوڭ اكەلىپ بەرمەك بولىپ سابىر اكەتتى. نازىمعا ءسىڭلىسىن باعۋ مەن ءۇيدىڭ شارۋاسىنا قاراپ، تاماعىن ىستەۋ قالدى. قىسقى وتىنعا كولحوز كومەكتەستى. قىز بالاعا قيىن تيەتىن دە كەيبىر جۇمىسقا اۋىلدىڭ ايەلدەرى كومەكتەستى. كەيدە ەرەسەك بالالارىن جىبەرىپ كومەكتەستى.

ايتسە دە جەتىم قىز، پاناسىزدار اتالۋ، اركىمنىڭ اياپ قاراعان كوزى، مۇسىركەي ءجۇرىپ بەرگەن كومەگى قىز كوڭىلىنە قاتتى ءتيدى. ءبىراق شاقپاسقا امال قايسى!..

ءار كىمدەردىڭ بالالار ۇيىنە بارعاندارى ءجون عوي، بۇلاي ءجۇرىپ ءبىر كۇنى عاراپ بولادى عوي دەگەن ءتارىزدى ءسوزدىڭ توركىنىن نازىم ۇقپادى، ۇققانىن قابىلدامادى. تۋعان ءۇيى، ءوز وتىنىڭ باسى، اتا-انا ۇستاعان دۇنيەلىك، ءتىپتى قورا-قوپسى بۇلارعا اتا–اناسى سياقتى بولىپ كورىندى دە تۇردى. سونىمەن قىس ساباعىنا بارىپ كەلىپ، ءبىر ۋاقىت مەملەكەتتىڭ «اسىراۋشىلارى جوقتارعا بەرەتىن ازعانا پەنسياسىنا» قوسىمشا بولسىن دەگەن ماقساتپەن كولحوزدىڭ قويماسىندا تۇقىم تازالاۋ، ءبىر اۋىق جاقىن جەردەگى قوي فەرماسىندا ۇلكەندەرگە ەرىپ قويعا ءشوپ شاشۋ، قورا تازارتۋ، كي ويۋ، تاۋىق فەرماسىندا تاۋىقتارعا جەم بەرۋ ءتارىزدى ءارتۇرلى جۇمىستاردى اتقارىپ ۇلكەندەرگە كومەكشى بولا ءجۇرىپ ازداپ ەڭبەككۇن تاۋىپ، كولحوزدان ازىق-تۇلىك الا ءجۇرىپ كۇن كورىپ جاتتى.

سويتە ءجۇرىپ نازىم ەل اۋزىنا ءىلىندى. اناسى قامارعا تارتقان اقىلدى، زەيىندى قىز اتاندى.

اناسىن، اكەسىن جوقتاپ، قاتتى ءبىر قينالعانى ناركەستىڭ وزەن جارقاباعىندا سىرعاناق تەۋىپ ءجۇرىپ مۇزعا قۇلاپ قولىن سىندىرىپ قايتقانى ەدى. ىڭىردە ۇيگە وزاڭداپ جىلاپ كىرگەن ناركەس تۇنىمەن «قولىم اۋىردى» دەپ جىلاپ ۇيىقتاماي شىقتى. تاڭەرتەڭ ساباققا بارماي، الدىمەن كلاسس جەتەكشىسى جىبەك اپايىنا بارعان نازىمعا ول: «سەن ساباعىڭا بارا بەر، مەن ءقازىر ۇيدەگىلەردىڭ ءشايىن بەرەيىن دە، ناركەستى دارىگەرلىك پۋنكتكە اپارايىن»،—دەدى. ءبىراق نازىم ول كۇنى ساباققا بارمادى. كولحوزدىڭ دارىگەرلىك پۋنكتىندە فەلدشەر مەن اكۋشەر گينەكولوگتان وزگە جاردەم بەرەر حيرۋرگ نەمەسە باسقا دارىگەر جوق ەدى.

ناركەستىڭ قولىنىڭ اۋىرعانى باسىلمادى. سوعىستان كەيىنگى كولحوز جۇمىسى قاشان دا ءبىر سىلبىر، تاڭەرتەڭ دەگەنى تۇستە، تۇستە دەگەنى كەشتە زورعا ورىندالاتىن، جوعى بىتپەيتىن، اۋىل شارۋاشىلىعىنىڭ كەيىنگى كەزدەگىدەي ماشينالانباعان شاعى ەدى. سوندىقتان ءۇش كۇن بويى قىز قولىن قوزعاي الماي قينالدى. ءتورتىنشى كۇن دەگەندە ناركەستى اۋداندىق اۋرۋحاناعا اپارۋدىڭ ءساتى ءتۇستى. ناركەس قولىنا گيپس سالدىرىپ ۇيگە ورالدى دا، يىعى قيسايا ءتۇسىپ ءجۇرىپ ون شاقتى كۇننەن سوڭ ساباققا قاتىنادى. بىر-ەكى ايدان سوڭ دارىگەرگە بارىپ گيپستى الدىردى. ءبىراق بالانىڭ قولى كوپ قوزعاۋعا، بىردەڭە كوتەرۋگە كەلمەي قالدى. باسىن جۋۋ، مونشاعا بارۋ دا قيىن سوقتى. مەكتەپتە وقۋ بىتكەننەن كەيىن نازىم اۋدانعا بارىپ، دارىگەرگە قايتا قاراتىپ ەدى، حيرۋرگ: «يىق پەن توقپاق جىلىكتى ۇستاپ تۇرعان ءسىڭىر سوزىلعان. ەشتەڭە ەمەس، كەيىن جازىلادى. وپەراسيا جاساۋعا دا بولادى. ءبىراق كەرەگى نە؟» — دەپ كۇمىلجىدى دارىگەر.

— ءقازىر باسىن جۋا المايدى. ءسال اۋىر نارسە كوتەرە المايدى، اۋىرسىنادى، — دەدى نازىم.

— ونىڭ ءبارى كەتەدى كەيىن، — دەپ سەندىردى دارىگەر.

— وپەراسيا جاساتپايمىن، — دەپ بەزەكتەدى ناركەس. سونىمەن ناركەس جەڭدى دە، ەكى قىز كولحوزعا قايتتى. ءسويتىپ ءجۇرىپ نازىم ونجىلدىقتى ءبىتىردى. ەندىگى قيىن ءتۇيىن جوعارعى وقۋ ورنىنا بارۋ، ينستيتۋتقا ءتۇسىپ وقۋ. ناركەستى جالعىز قالدىرعىسى كەلمەيدى. وقۋدان دا قالعىسى جوق.

ارى-بەرى تولقۋ ۇستىندە جۇرگەن نازىمدى مەكتەپ بىتىرۋشىلەردىڭ كەشى بولاردىڭ، بالالارعا اتتەستات بەرۋدىڭ الدىندا مەكتەپ ديرەكتورى مامان مۇقان ۇلى شاقىردى. الدىنان وتكەن بالالاردىڭ كىمى قاندايىن ويلاي جۇرەتىن بايىرعى پەداگوگ، وسىدان بىردەڭە شىعادى-اۋ دەگەن بالالاردىڭ تاعدىرىنا بەيجاي بولماۋشى ەدى:

— مەكتەپتى جاقسى ءبىتىردىڭ، نازىم، قانداي جوسپارىڭ بار؟ جوعارى وقۋ ورنىنا، ينستيتۋتقا باراتىن ويىڭ بار ما؟

— ويىم بار-اۋ، ءبىراق...

— نەگە ءبىراق دەيسىڭ؟ نەندەي بوگەتىڭ بار؟

— ناركەستى جالعىز تاستاپ كەتكىم كەلمەيدى.

— ءا، ءيا، — دەپ ديرەكتور ويلانىپ قالدى.

— اعاي، — دەدى نازىم ءبىر كەزدە. ناركەستى الا بارىپ، جاتاقحانادا بىرگە تۇرىپ وقۋعا بولماي ما وسى؟

— وعان رۇقسات ەتپەيدى عوي، — دەدى ديرەكتور. نازىم توسىلعانداي ەشتەڭە دەي المادى.

— قاي ينستيتۋتتى قالاپ ءجۇرسىڭ؟ ناركەستىڭ ماسەلەسىن وقۋعا ءتۇسىپ العان سوڭ شەشەسىڭ عوي. قايدا بارماق ويىڭ بار؟

— ۋنيۆەرسيتەتكە بارسام دەپ ەم.

— قاي فاكۋلتەتىنە؟

— جۋرناليستيكاعا.

مەكتەپتىڭ ۇزدىك وقۋشىلارىنىڭ ءبىرى بولعان سوڭ مۇنىڭ وقۋعا ءتۇسىپ كەتەتىندەي سەنىمدى سويلەپ وتىرعانىنا ديرەكتور كەشىرىممەن قارادى.

— جارايدى، ەمتيحانعا دايىندالا بەر. وقۋعا ءتۇسىپ كەتسەڭ، ناركەستىڭ جاعدايىن تاعى دا كەڭەسەرمىز، — دەدى ديرەكتور. نازىم وزىنە جاناشىرلىقپەن قارايتىن، قىسىلسا كومەككە كەلەتىن ادامنىڭ بارىن سەزىنىپ، ءبىر ءسات كوڭىلى ءوسىپ ۋنيۆەرسيتەتكە بارۋعا بەل بايلاپ شىقتى.

بۇلاردىڭ مەكتەپ بىتىرۋىنە ارنالعان كەشكە ەكى كۇن قالعاندا سىرىم دا كەلدى. ول الماتىدا اباي اتىنداعى پەداگوگيكالىق ينستيتۋتتىڭ قازاق ءتىلى كافەدراسىنىڭ اسپيرانتى بولاتىن. ينستيتۋتتىڭ ءتىل جانە ادەبيەت فاكۋلتەتىن ۇزدىك ءبىتىرىپ، سوندا اسپيرانتۋرادا قالعان. بيىل ءبىرىنشى جىلىن، ارنايى پاندەردەن مينيمۋم تاپسىرىپ اياقتاپ، ازعانا ۋاقىت دەمالۋعا، وسى كولحوزدا تۇراتىن اعاسىنىڭ ۇيىنە كەلگەن. ول مەكتەپ ديرەكتورىنىڭ — مامان مۇقان ۇلىنىڭ تۋعان ءىنىسى بولاتىن.

وتكەن جازدا كەلگەندە، اعاسى دا قۇپتاعان سىڭاي تانىتىپ، جەڭگەسى «قارشاداي بولىپ ۇلكەن كىسىنىڭ ءىسىن ىستەپ، اكەسىنىڭ شاڭىراعىن قۇلاتپاي ۇستاپ وتىر. تۇبىندە كەلىستى كىسى شىعادى وسى قىزدان. ەسكەرتىپ ايتىپ، ءجىپ تاعىپ قويساڭشى. ءوڭ دەسەڭ ءوڭى بار، اقىل دەسەڭ اقىلى بار، ون قولى ونەر، ءوز كيىمىن ءوزى تىگەدى. ءسىڭلىسىن دە باعىپ، جاقسى ءوسىرىپ كەلەدى. مەكتەپتى بىتىرگەن سوڭ ينستيتۋتقا تۇسپەك ويى دا بار دەيدى. مەن بىلەتىن نازىم بولسا، ول ماقساتىنا دا جەتەدى، — دەپ جەڭگەسى زيبا سىرىمعا ءبىراز اقىل-كەڭەس بەرگەن.

سىرىم نازىمدى بىلەتىن. ءبىراق اكە-شەشەدەن بىردەي جەتىم قالىپ، جۇدەپ-جاداپ، كولحوزدىڭ جۇمىسىنا ارالاسىپ، ءجۇزى توتىعىپ، سىمباتى ايقىندالماعان بالا قىلىقتى قىز اجەپتەۋىر ەرجەتىپ قالعان جىگىتتىڭ نازارىن ونشا اۋدارا قويمايتىن. بىلتىر زيبادان وتە جاقسى مىنەزدەمە ەستىگەننەن كەيىن كورىپ، جولىعۋعا نيەتتەنسە دە، وڭاشا سويلەسۋدىڭ رەتى كەلمەگەن بولاتىن. كوشەدە كەزدەسسە اديۋتانتىندا قاسىندا ءسىڭلىسى جۇرەدى. ۇيىنە بارعان ءتىپتى ىڭعايسىز. سونىمەن جىگىت قىزدى ۇناتار-ۇناتپاس كۇيدە قالاعا قايتىپ كەتكەن-دى.

وجەت قىستا اعاسى ادەتتەگىدەي سوعىم كەزىندە كەلىپ، ءبىراز اۋناپ-قۋناپ قايت، — دەپ شاقىرعان. جاڭا جىلدىڭ الدى ەدى. مەكتەپتە جاڭا جىل كەشى بارىن ەستىپ، نازىمعا جولىعۋ ماقساتىندا سىرىم مەكتەپكە كەلدى. ساۋىق كەشى ءجۇرىپ جاتىر ەكەن. سول كەشتە سىرىمعا نازىممەن سويلەسۋدىڭ ءساتى ءتۇسىپ ەدى.

جىگىت كەيىنىرەك تۇرعان ەكى-ۇش قىزعا تامان كەلىپ، نازىمعا بۇرىننان بىلەتىن، ءتانىس-بىلىس كىسىدەي، باۋىرعا تارتا، ەركىن سويلەدى.

جەتىم وسكەندىكتىڭ اسەرى مە، جاقىن تارتقان ادامدى جاتىرقاماي، ءوزىن ەركىن ۇستايتىن اشىقتىق نازىمنىڭ دا تابيعي مىنەزى ەدى.

— كەل، ءبىر اينالىپ كەلەيىك. ۆالس بيلەۋشى مە ەدىڭ؟ — دەپ سىرىم نازىمدى بيگە شاقىردى.

ىڭعايسىزداۋ كورىپ قىسىلا ىركىلگەن قىزدى سىرىم قولىنان جەتەلەي بەرگەن كەزدە، ەندى تارتىنشاقتاۋدىڭ رەتى بولماي قالعان سوڭ، ىلەسە بەردى. ەكەۋى اقىرىن ۆالس ىرعاعىمەن جۇرگەندە سىرىم ءسوز باستادى.

— سەنىمەن سويلەسەتىن ءبىر شارۋام بار ەدى، نازىم! قالاي، قايدا سويلەسسەك ەكەن؟

— ايتا بەرىڭىز.

— جوق، بۇل جەردە ايتاتىن ءسوز ەمەس. كەڭ وتىرىپ سويلەسسەك دەپ ەم.

— وندا بىلمەيمىن. مەن ءقازىر قايتام. ناركەس جالعىز ەدى ۇيدە...

قىز زالدان شىعىپ، كيىمىنە قاراي جۇرگەندە، سىرىم ەرە ءجۇردى.

قىزدىڭ پالتوسىن كيگىزگەندە كونەلەنىپ، تاپشىلانىپ قالعان پالتوسىنان قىز ۇيالدى. ءبىراق امال نە...

ايلى اشىق ءتۇن. وڭتۇستىكتىڭ كۇندىز جىلپىلداپ ەرىپ، كەشكە توڭازي قالاتىن جۇمساق قىسى. شىڭىلتىر اياز لەبى اقىرىن توڭازىتقانمەن توڭدىرمادى. ۋف ەتكەن جەل جوق. ءومىر، وقۋ، قالاداعى تۇرمىس جايلى سويلەپ كەلە جاتىپ بۇلار قىز ءۇيىنىڭ الدىنا كەلىپ قالعاندارىن دا اڭعارماي قالدى. ۇيگە كىرە بەرىستە نازىم: «مىناۋ جەردەن بايقاپ...» دەگەنشە بولعان جوق، سىرىم تايعاناپ كەتىپ شالقاسىنان ءتۇستى.

— و، بۇل ءبىر وتە جاقسى ىرىم بولدى. جولىم بولادى ەكەن، — دەپ كۇلدى سىرىم.

— ەش جەرىڭىز اۋىرمادى ما؟ باعانا بايقاپ، مۇزىن ويىپ تاستايىن دەپ ەم، ۇلگەرمەدىم، — دەپ نازىم قىسىلدى.

— وقاسى جوق، كۇرەك بولسا، اكەلشى، مەن ءقازىر-اق ويىپ تاستايىن، — دەدى سىرىم.

— جوق، ەرتەڭ ءوزىم-اق...

نازىمنىڭ ءسوزىن سىرىم تىڭدامادى. اۋىز قورادا تۇرعان كۇرەك، لومدى الدى دا، مۇزدى ويا باستادى.

— قايتاردا تاعى قۇلاپ قالام با دەپ قورىقتىڭىز با؟..

— مەن قايتپاسام با ەكەن دەپ تۇرمىن.

سۇڭعىلا قىز «مىناۋ قايتەدى، ءۇيىرىپ اكەتىپ بارادى»، — دەپ ءبىر اۋىق تاڭدانعانىمەن، وي تۇپكىرىندە كوڭىلدى قوزعاعان جىلىلىق تا جاتتى...

ول ۇيگە كىرىپ شەشىندى دە، «بەكەر اۋرە بولدىڭىز-اۋ»، — دەپ سويلەي ءجۇرىپ قوقىس سالاتىن شەلەكپەن ويىلعان مۇزدى اپارىپ ءبىر رەت توگىپ تە كەلدى. شارۋا بىتكەن سوڭ بۇلار ۇيگە كىردى.

ناركەس جاتىپ قالعان ەكەن. اۋىز ءۇي، تور ءۇيلى ەكى بولمە. ەكى قىزدى جەتىم دەسىپ كورشى-قولا مۇسىركەگەنمەن، ۇيلەرى جەتىمدەر ۇيىنە ۇقسامايدى.ءبىراق ءتاۋىر تۇراتىن ءۇي دەۋگە دە كەلمەيدى. ءبىر سىدىرعى ەگدە ادامداردىڭ جيھازى، توسەك ورىنى، قاراپايىم ءۇي بۇيىمدارى. ادام تۇرمايتىن ءبىر جۇتار ما جۇتاڭدىقتا تانىتپايدى. قوڭىر عانا كۇيى بار ءبىر تازا، جىلى ۇيا.

نازىم ءشاي قويماق بولىپ، قازاندىق جاققا بارعان ەدى. سىرىم ونى سەزدى دە: «نازىكەڭ، اۋرە بولما، مەن ءقازىر قايتام. كەل وتىر، وداندا اڭگىمەلەسەيىك،» — دەدى.

قىز ەلەڭ ەتە قالدى. جىگىتتىڭ «نازىكەڭ» دەگەنى اسا ءبىر جاقىندىق سەزدىرىپ، جانىن ۇيىتقانى سونشا، جىلاپ جىبەردى.

— وي، نازىم، جانىم، مۇنىڭ نە؟ نەگە كوڭىلىڭ بۇزىلدى؟

— اعامدى ەسىمە ءتۇسىردىڭىز. ول كىسى كەتكەلى مەنى ەشكىم نازىكەڭ دەمەگەن ەدى.

— دەگەن شىعار، ءوزىڭ بايقاماعان بولارسىڭ.

— جوق، ونداي ءسوزدى نەگە بايقامايىن؟

— كەل، مىنا جەرگە وتىر.

نازىم ءىرى-ىرى قىزىل گ ۇلى بار جاسىل ديۆاننىڭ شەتىنە وتىردى.

— اعاڭدى ساعىنعانسىڭ عوي. مەن ساعان ءارى اعا بولايىن، ءارى جار جولداس بولايىن دەپ كەلدىم. ايتپاق ءسوزىم وسى ەدى. سەن قالاي قارايسىڭ؟ مەنى ۇناتاسىڭ با، نازكەڭ جان؟ — دەپ جىگىت قىزعا تامان جىلجىپ وتىردى دا، ارقاسىنان قۇشاقتادى.

قىز ودان ارمان جىلادى.

جىگىت «ولاقتىق ىستەدىم-اۋ. كەلدىم دە توتەسىنەن قويىپ قالدىم. ءاي، ءوزىم دە ءبىر...» — دەپ ىشتەي كەيىدى.

ال شىنىندا قىز مۇنى ۇناتاتىن. ءبىراق «مەن سياقتى جوق-جىتىك جەتىم قىزدى ول قايتسىن»، — دەپ ءتىپتى ۇمىتتەنبەيتىن. ەندى ونىڭ اعاسىنداي بولىپ جاقىندىق تانىتا، ەركەلەتە سويلەگەنى، ەسىكتىڭ الدىن كۇرەگەنى، قامقورلىق جاساپ، الدەبىر كوڭىل توڭىن قوزعاعانداي جىلىلىق تانىتقانى تاعدىرىنا مويىنسۇنىپ، وزىنەن باسقا يەك سۇيەرى، ارقا تۇتارى جوق دەپ ساناپ ابدەن قاتىپ-سەنىپ العان قىزدىڭ كوڭىلىن مۇزداي ەرىتكەنى شىن ەدى.

— نازكەڭ، قويشى، جانىم! الدە مەنىڭ تىلەگىم وعاش پا؟ ۇناتپايسىڭ با مەنى؟

— جوق، نەگە! اعا بولساڭىز قۋانا قۇشاعىڭىزعا قۇلايمىن عوي! تەك...

— نە، نەگە كۇمىلجىدىڭ؟ الدە ماعان سەنبەيسىڭ بە، ساۋلەم؟ ايتشى، اشىق ايتشى.

جىگىت قىزدىڭ بەتىن وزىنە بۇرىپ، جۇزىنە تىك قاراپ، كوز جاسىن جۇتا ءسۇيدى دە، جاۋاپ كۇتتى.

— تاڭىردەن جار جولداس سۇراسام دا، تىلەرىم سىزدەي-اق كىسى بولار ەدى عوي. ءبىراق مەن حالى اۋىر، بارى اداممىن عوي. ءسىزدىڭ بولاشاعىڭىزعا اۋىرلىق اكەلىپ جۇرسەم...

— ول نە دەگەنىڭ، نازكەڭ-جان! تۇسىنبەدىم عوي. اشىق ايتشى. الدە بىرەۋگە ءسوز بەرىپ پە ەدىڭ؟

— جوق. ەشكىممەن مۇنداي ءسوز سويلەسىپ كورگەنىم جوق.

— ەندەشە بوگەت دەگەنىڭ، بار دەگەنىڭ نە؟ نەندەي ءقاۋپى بار؟

— مەنى، ءبىزدىڭ ءۇيدى كورىپ وتىرسىز عوي. بارى وسى. سىزگە جاساۋ بەرىپ، جاساپ ۇزاتاتىن مەندە ەشكىم جوق. سەرىك بولا كەتەتىن جوعارى ءبىلىم جوق. ناركەستىڭ كۇللى تاعدىرى مەنىڭ موينىمدا. ول ءالى مەكتەپتى دە بىتىرگەن جوق. سىزگە سەرىك بولۋ ءۇشىن ءوزىم دە جوعارى وقۋ ورنىنىڭ ءبىرىن ءبىتىرۋىم كەرەك قوي. وسىنىڭ بارىنە ۋاقىت كەرەك قوي.

— بۇل ايتىپ وتىرعانىڭ وتە دۇرىس، جانىم. مەنىڭ دە وقۋىمنىڭ بىتۋىنە ەكى جىل بار. مۇمكىن، ودان دا كوپكە سوزىلار، كىم بىلەدى. ءبىراق وعان قاراپ بولاشاق تۋرالى ويلاماۋعا بولمايدى عوي. ونىڭ ءبارىن اقىلداسىپ، كەلىسىپ وتكەرمەيمىز بە؟

— ويتۋگە بولادى عوي. ايتكەنمەن، مەنىڭ وقىپ ءبىر ماماندىق العىم كەلەدى. كولحوز بىزگە قاشانعى كومەكتەسەر دەيسىز. وقۋعا دا قالاي بارارىمدى، ناركەستى قالاي تاستاپ كەتەرىمدى بىلمەيمىن. بۇل سورلى بالا ءوزىن ءوزى قاراي دا المايدى. انا جىلى وزەن جاعاسىندا مۇزعا قۇلاپ، قولىن سىندىردى دا، سودان بەرى قولى ەشتەمەگە كەلمەي قالدى. ەڭ ارىسى باسىن جۋا المايدى. سول قولى بولسا دا ءبىر ءسارى-اۋ! ءار ءىستى الدىمەن اتقاراتىن ون قولى.

سىرىم ويلانىپ وتىرىپ قالدى. الدەن ۋاقىتتا:

— نازكەڭ، جانىم، — دەدى، — مۇنىڭ ءبارى كۇندەلىكتى شەشىلە جاتاتىن نارسە عوي. ەڭ الدىمەن ءوزىڭ نە دەيسىڭ ماعان؟ ءوزىڭ مەندىك پە؟

— اينالاسى كوك تۇلدىر قىزعا ۇيلەندى دەپ بىرەۋلەر ءسوز قىلسا، وكىنىپ جۇرمەيسىز بە؟ وسى كۇنى جار تاڭداماي، جەر تاڭدايتىن، باي قايىن جۇرت تاڭدايتىن بولدى دەسەدى عوي، — دەدى قىز تومەن قاراپ وتىرىپ.

جىگىت قىزدىڭ اقىلدىلىعىن ەستىپ جۇرەتىن-دى. ال مىنا سۇڭعىلالىعىنا ءتىپتى تاڭداندى.

— مەن قالادان قىز تابا الماي ساعان كەلىپ وتىرعانىم جوق. ءوزىڭدى جانىمداي جاقسى كورەم. ءومىر وتكەلدەرىن بىرگە كەشۋگە جارايتىن، ەر سەرىگى بولاتىن ازامات دەپ سەنىپ كەلىپ وتىرمىن. نە دەپ شەگەلەسەڭ دە ءوزىن ءبىل.

— ەگەر ءسىز كۇتسەڭىز، ەڭ بولماسا العاشقى ءۇش كۋرستى بىتىرسەم...

— ءوزىڭ مەندىك قوي؟ ماعان جان سەرىگىم، ايرىلماس جار جولداسىم دەپ سەنەسىڭ عوي؟

— سەنەمىن.

— ەندەشە، ساۋلەم، شىقساق بيىگىمىز ءبىر، قۇلاساق ورىمىز ءبىر، ايىرىلماس، اينىماس جار جولداسپىز. وسىنىڭ راستىعى ءۇشىن قولىڭدى بەرشى، وزىمدىكى، ءوز نازىمىم دەپ ءبىر سۇيەيىن، رۇقسات ەتشى.

قىز ۇندەمەدى...

وسىدان كەيىن ماسەلە ۋاقىتپەن ىلەسە جىلجىدى دا، ءوز جۇيەسىمەن شەشىلە بەردى. نازىم وقۋىن التىن مەدالمەن بىتىرگەن. ۋنيۆەرسيتەتتىڭ جۋرناليستيكا فاكۋلتەتىنە ءتۇستى. سىرىمنىڭ كەڭەسىمەن جوعارى وقۋ مينيسترلىگىنە ارىز جازىپ، ناركەستى الماتىداعى ەكىنشى ساندى مەكتەپ-ينتەرناتقا ورنالاستىردى. ءوزى وعان دەمالىس سايىن بارىپ، باسىن، كىر-قوڭىن جۋىپ دەگەندەي جاردەمدەسىپ تۇردى. سىرىم وقۋىن جالعاستىردى. ءسويتىپ ءومىر كەشكەن نازىم ءۇشىنشى كۋرستى بىتىرگەندە سىرىم اسپيرانتۋراسىن اياقتاپ، ديسسەرتاسياسىن قورعادى، عىلىمي-زەرتتەۋ ينستيتۋتىنا اعا عىلىمي قىزمەتكەر بولىپ ورنالاستى.

ۇيلەنۋ ماسەلەسىن بۇدان ارى قاراي سوزا بەرۋگە نازىمنىڭ سىلتاۋى دا ءبىتتى، ءوزى دە قالامادى. ءسويتىپ نازىم وقۋىن ءبىتىرىپ، «قازاقستان كوممۋنيسى» جۋرنالىنا قىزمەتكە جىبەرىلگەندە، نارعىز سىرىم قىزى دۇنيەگە كەلىپ ەدى. بۇدان كەيىن تۋعان نارتاي دا بيىل ءبىرىنشى كلاسقا بارادى.

وسىنىڭ ءبارى كەشە عانا بولعانداي ءتىزىلىپ نازىمنىڭ كوز الدىنان ءوتتى.

* * *

ءسويتىپ ناركەستىڭ ابىرويىن تۇسىرمەي، امان-ەسەن قۇتتى ورنىنا قوندىرسام دەگەن نازىمنىڭ ويى ويران-توپىر بولدى. ەندى بۇل ماسەلەنى سىرىمعا ايتىپ، ونىڭ كومەگىنە سۇيەنبەسكە شاراسى قالمادى. ءسويتىپ ول سىرىمعا ءبارىن ايتتى. سىرىمدى مۇراتپەن سويلەسۋگە جۇمسادى.

— ۇيلەنبەسە قويسىن. تەك ۇيلەنگەن بولىپ توي جاساۋعا كەلىسسىن. سول ناركەس باراتىن «ەڭبەك» كولحوزىنىڭ ورتا مەكتەبىندە بۇلاردىڭ تويىن وتكىزەيىك.

سىرىم دا بۇل ويدى ماقۇل كوردى.

از ۋاقىتتان كەيىن جىگىتپەن سويلەسكەن ول: «تۋىستارىما، ۋنيۆەرسيتەت پارتيا ۇيىمىنا ايتپاڭىزدار، مەن جالعان (فيكتيۆنىي) نەكەگە كەلىسىم بەرەيىن دەپ ايتتى»، — دەپ كەلدى.

نازىم بۇعان جىلاي ءجۇرىپ قۋاندى.

* * *

ناركەس مەملەكەتتىك قىزدار پەداگوگيكا ينستيتۋتىن ءبىتىرىپ، الماتىعا جاقىن جەردەگى «ەڭبەك» كولحوزىنىڭ ورتا مەكتەبىنە ءمۇعالىم بولىپ باردى. مەكتەپ مۇعالىمدەرىنە ارنالعان قوس قابات ءۇيدىڭ ءبىرىنشى قاباتىنان پاتەر بەردى. مۇنى دا ۇيىمداستىرعان نازىمنىڭ ءوزى. مەكتەپتىڭ ديرەكتورىنا كەلىپ: «اينالايىن ءسىڭلى، ايەل جانىن ايەل تۇسىنەر دەپ وزىڭە ادەيى كەلدىم. ادام بولعان سوڭ بولماي تۇرا ما! جاس قوي...

ناركەس تۇرمىسقا شىعۋشى ەدى. جۋىقتا وسى وزدەرىڭىزگە، مەكتەپكە اكەلىپ تويىن جاساپ ۇزاتامىن. جولداسى ماسكەۋ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ اسپيرانتۋراسىندا وقيدى... جاقىندا كانيكۋل بىتەدى. وقۋىن جالعاستىرۋعا ماسكەۋگە جۇرەدى. ول جۇرمەي تۇرىپ تويلارىن وتكىزىپ جىبەرەيىن دەپ ەدىم. سوعان وزىڭنەن جاردەم كۇتىپ كەلدىم. بوساعان پاتەر بار دەپ ەستىدىم. سونى ناركەسكە بەر. سەنىڭ دە تىلەۋىڭ الدىندا عوي، جاردەم ەتىپ جىبەر»، — دەگەن بولاتىن.

سونىمەن ناركەس مەكتەپتىڭ وقۋ ءىسىن باسقارۋشىسى تۇرعان ۇلكەن كوتتەدجدىڭ ءبىرىنشى قاباتىن تۇگەل يەمدەندى.

وسىعان ىلە-شالا قىزدىڭ تويى دا ءوتتى. تويدىڭ بار جابدىعىن نازىم ءوزى كوتەردى.

توي ۇستىندە ان-كۇي، ءازىل-قالجىڭ، وعاش ەشتەڭە بايقالماعانمەن تويدان سوڭ، قالاعا قايتا الماي، قونىپ قالعان جاقىن-جۋىقتار كوڭىلىندە الدە ءبىر كۇدىك، كۇڭكىلدەر دە بولماي قالعان جوق. ونداي كۇدىكتى تۋدىرعان قىز بەن جىگىتتىڭ اراسىنداعى سالقىندىق، ەكەۋىنىڭ جاتىن بولمەگە كىرىپ الىپ، شامدى سوندىرمەي ەكەۋى ەكى جاقتا تومسىرايىپ وتىرۋى بولسا، تاڭەرتەڭ ىبىر-جىبىردى تاراتقان جورتاق گۇلسىمنىڭ جابىلماي جۇرەتىن جەڭىل اۋىزى ەدى.

سونىمەن نە كەرەك، نازىمنىڭ ءوز ۇجىمىنىڭ الدىندا قىز ابىرويى ساقتالسىن دەگەن ءبىر ويى جۇزەگە استى.

تويدان سوڭ مۇرات ماسكەۋگە وقۋىن جالعاستىرۋعا كەتكەن بولدى. ناركەس مەكتەپتە قىزمەتتە قالدى. ءبىراق نازىمنىڭ موينىنان اۋىر جۇك ءالى تۇسپەگەن-دى.

* * *

جاڭا جىلدىڭ قارساڭىندا ناركەس بوسانىپ قالدى. قالاعا جەتۋدىڭ مۇمكىندىگى بولماي، كولحوزدىڭ ەمحاناسىندا بوساندى. بالپاناقتاي ۇل بالا دۇنيەگە كەلدى. سودان بەرى نازىم الماتى مەن كولحوزدىڭ اراسىندا سابىلۋ ەدى.

ءدال ناركەس ەمحانادان شىعار الدىندا ماسكەۋگە ىسساپارمەن كەتكەن سىرىم: «ۇشىپ شىققالى تۇرمىن، ماشينا الىپ شىق»، — دەپ تەلەفون سوقسىن. جان ۇشىرىپ بارىنە ۇلگەرىپ جۇرگەن نازىم اەروپورتقا ماشينا الىپ كەلسە، سىرىمنىڭ قاسىندا مۇرات كەلە جاتىر.

بۇلار ماسكەۋ اەروپورتىندا كەزدەسىپتى. كانيكۋلگە كەلە جاتقان مۇرات سىرىمدى تانىپ كەلىپ امانداسادى. حال سۇراسىپ، سالەمدەسكەن سوڭ سىرىم وعان: «شىعاردا ۇيمەن سويلەسىپ ەدىم، ناركەس بوسانىپتى، ۇلدى بولىپسىڭ، قۇتتى بولسىن!» — دەپ قۇتتىقتاپتى... ەكەۋى ءبىر رەيستە بولىپ شىعادى دا، الماتىعا بىرگە ۇشادى.

مۇراتتى كورگەن سوڭ نازىمنىڭ ەندىگى جوسپارى دا شۇعىل وزگەردى. ءمينيستردىڭ ورىنباسارى جەزدە، عالىم اپكە جالعىز باۋىرعا ماشينا جىبەرگەن شىعار دەپ ءبىر ويلادى. ءبىراق ماشينا كەلەدى دەپ كۇتسە، ءبۇيتىپ تۇرا ما، الاڭداپ اسىعار ەدى عوي دەپ ول ويىنان قايتتى. كوپ بولسا، قارسىلىق ءبىلدىرىپ قالىپ قويار دەدى دە:

— ماشينا كەلۋشى مە ەدى؟ — دەپ مۇراتقا قارادى.

— جوق، اۆتوبۋس بار عوي، — دەپ كۇمىلجىدى مۇرات.

— اۆتوبۋسپەن جۇرەسىڭ بە سول؟ ءبىزدىڭ ماشينادا ورىن بار، بىزبەن ءجۇر، قالقام، — دەپ مۇراتتى ءا دەۋگە كەلتىرمەي ماشيناعا الىپ كەلدى.

ماشيناعا وتىرعاننان كەيىن نازىم شوپىرعا قالاداعى ۇيگە ەمەس، كولحوزعا تارت دەپ بۇيرىقتى ءبىراق بەردى.

سىرىم ايەلىنىڭ ويىن سەزىپ كەلەدى. ال مۇراتتا ءۇن جوق. ۇندەۋگە باتا المادى ما، الدە ومىرگە كەلگەن ءوز ءناسىلى بولعان سوڭ كورگىسى كەلدى مە، ول بەيمالىم.

— ناركەستى پەرزەنتحانادان الۋ كەرەك ەدى. كيىم-كەشەگىن، بالانىڭ جابدىعىن الىپ كەلەم دەپ ۋادە ەتىپ كەتىپ ەم. كەشىگۋگە بولمايدى عوي. ناركەستىڭ ۇيىنە ۇستەل جابدىعىن دا جاساپ كەتىپ ەدىم. سوندا بارعانىمىز ءجون عوي، — دەپ قويدى.

ۇيگە كەلگەن سوڭ نازىم:

— كەلەم دەگەن ۋاقىتىم ءوتىپ بارادى. ناركەستى الىپ كەلىپ، ۇستەلگە ءبىرجولا اسىقپاي وتىرايىق، — دەپ سىرىمعا قارادى. كوزىندە «قارسى بولماشى» دەگەن جالىنىش تۇر.

سىرىم «ءبارىن دە ءتۇسىندىم» دەگەندەي:

— ونىڭ دا دۇرىس، نازىكەڭ، — دەپ كەلىسە كەتتى. سونىمەن بۇلار قول جۇكتەرىن قويا سالىپ، پەرزەنتحاناعا تارتتى.

ناركەستى پەرزەنتحانادان شىعارىپ، ۇيىنە الىپ كەلدى...

ءسويتىپ كۇللى كولحوزعا ناركەستى كۇيەۋى كەلىپ ەمحانادان شىعارىپ الدى دەگەن جاقسى حابار جايىلدى دا كەتتى. ەرتەڭىندە بالانىڭ قامى ءۇشىن دەپ، كولحوزداعى ءۇيىن جاۋىپ، ناركەستى قالاعا، نازىمنىڭ ۇيىنە الىپ كەلدى.

ءتاڭىرى وڭ قاباعىمەن قاراپ، نازىمنىڭ تىلەگى بولىپ، ناركەستىڭ ابىرويى ەكىنشى مارتە اشىلماي امان قالدى.

اللا ابىروي بەرەيىن دەسە، ءبارى دە ورنىنا كەلە بەرەدى ەكەن عوي. نازىمنىڭ كورشىلەرىنىڭ الدىڭدا دا ءوز نامىسى ساقتالىپ، ناركەستىڭ ابىرويى دا وسەك-اياڭعا ۇرىنباي امان قالۋىنىڭ وز-وزىنەن ءساتى ءتۇستى.

جاننۇردى قىرقىنان شىعارىپ، كورشى-قولاڭعا داستارقان جايىپ، ىرىم-جىرىمىن جاساپ وتكەرگەن-دى. ناركەس ازىرشە قىزمەتكە شىعا قويماعان-دى.

سەنبى كۇنى بولاتىن. ءۇي شارۋاسىنان امىسە قولى بوساماي جۇرەتىن نازىم، ناركەستىڭ نارەستەسى جاننۇردى بەسىك ارباسىمەن اۋلاعا شىعارىپ قويىپ، ءوزى كىر جايىپ جۇرگەن. ويدا جوقتا اۋلامەن ءوتىپ بۇلارمەن قاتار ۇيگە قاراي بارا جاتقان مۇراتتى كورىپ قالدى دا، سالەمدەسىپ توقتاتتى. ءسال سويلەسىپ بولعان سوڭ «مەن ۇيدەن قالعان كىردى الىپ شىعا قويايىن، جاننۇردىڭ قاسىندا ءسال عانا تۇرا تۇرشى»، — دەپ جۇگىرىپ ۇيىنە كىرىپ كەتتى. مۇرات بالانىڭ قاسىندا قالدى. ازدان سوڭ جاننۇر جىلاي باستادى. مۇرات بەسىك اربانى قوزعاپ، بالانى ءبىراز تەربەتتى. وعان ۋانا قويماعان بالانى ەندى بەسىك ارباسىمەن اۋلادا ارى-بەرى قىدىرتىپ جۇرە باستادى. ءبىرقاتار ۋاقىتتى وتكىزىپ بارىپ شىققان نازىم ەكىنشى قاباتقا جاننۇردى ارباسىمەن كوتەرىپ شىعارىپ بەرۋدى سۇرادى. مۇرات ۇندەمەي مۇنى دا ورىندادى.

وسىدان سوڭ، نازىمنىڭ كورشىلەرىنىڭ اراسىندا: «ناركەستىڭ كۇيەۋىن كوردىڭ بە؟ ادەمى-اق. كەلىپ بالاسىن اۋلاعا شىعارىپ قىدىرتىپ ءجۇردى. ءبىر يىعى ءسومپيىپ، قيسايىپ الىپ، قاراي گور ءوزىن! اپ-ادەمى، ەرتەڭ عالىم بولايىن دەپ تۇرعان جىگىتتى قولىنا ءتۇسىرىپ الىپتى»، — دەسكەن ءسوز تارادى.

ءسويتىپ نازىمنىڭ كورشىلەرىنىڭ: «كۇيەۋى نەگە كورىنبەيدى؟» — دەگەن ىبىر-جىبىرى دا توقتادى.

* * *

جاننۇر ءبىر – ەكى-ۇش اي شيراعان سوڭ ناركەس قىزمەتىنە شىعىپ، كولحوزداعى ۇيىنە كەتتى. بالانى قاراۋعا مەكتەپتىڭ شارۋاشىلىق جۇمىسىندا جۇرگەن ءبىر جالعىز باستى ەگدەلەۋ ايەلدى جالداپ الدى. ءسويتىپ كۇندەر ءوتىپ جاتتى.

نازىمنىڭ ارتىق قامى، كولحوزبەن ەكى اراداعى سابىلىسى ءبىراز جەڭىلدەپ، ەندى سىرىمنىڭ دوكتورلىق ديسسەرتاسيا قورعاۋىنىڭ عانا قامى قالىپ، ۋھ دەي بەرگەن كەزىندە ناركەس مۇنىڭ الدىنا تاعى ءبىر ءتۇيىنى قيىن، توسىن ءىس اكەلدى.

ءبىر دەمالىس كۇنى قاسىندا قىرىقتىڭ ۇستىنە شىعىپ كەتكەن قىرما ساقالى بار، جاننۇردى جەتەلەي ناركەس قىدىرىپ كەلسىن.

كەلگەن كىسىنى ءبىزدىڭ قازاق كەت دەي مە، نازىم امالسىز قابىلداپ قازان كوتەرىپ، قوناق ەتتى.

اس ۇيگە كىرىپ-شىعىپ، شارۋاعا كومەكتەسپەك بولعان ناركەسكە:

— مىناۋ قاتپاق كىم؟ — دەدى.

— سەندەرگە تانىستىرايىن دەپ ەرتىپ كەلدىم، مەن وسىعان كۇيەۋگە شىعام،—دەپ قويدى دا قالدى ناركەس.

— ءتايت، ءارى! جىندانعان شىعارسىڭ.

— نەسى بار؟

— كوزىڭ قارايدى ما؟ نە كورىندى ساعان؟ سىي قاراساڭشى. كىم بوپ ىستەيدى؟ كىم ءوزى؟ ايەلى بولماعان با؟

— ءبىزدىڭ مەكتەپتە ىستەيدى. ءمۇعالىم. بيولوگيادان ساباق بەرەدى. ايەلى ولگەن.

— قوي ءارى، مىناعان شىققانشا بايسىز ءوت.

— ۆوت ينتەرەسنايا! بايسىز ءوت! جاننۇردى قايتەم؟ ونىمەن مەنى قوساقتاپ كىم الادى؟ سۇلۋ، جاس جىگىتتى كوردىم عوي.

نازىم ۇندەمەي ويلانىپ قالدى. ءبىراق مىناۋ باسى جالتىراي باستاعان سۇر قاشاعا قيمادى دا: «ۇنەمى ساعان قۇداي باقىتسىزدىقتى جازىپ قويىپ پا؟! تابىلار ءبىر تەڭىڭ»، — دەدى.

كەلسە، ناركەسى بۇرىنعىدان دا اۋقاتتانعان. باسقا مەكتەپكە اۋىسقان، مەكتەپتىڭ وقۋ ءىسىن باسقارۋشى تۇرعان اس ءۇي مەن التى بولمە ەكى قابات وسوبنياك بۇلارعا تۇگەل ءتيىپتى. ءۇيدىڭ سيقى جيھازى تۇگەل شەت ەلدىكى. كەن اۋلا اياق باسار جەر قالماي باقشاعا تولعان. جەمىس اعاشتارى دا گۇلدەپ ءتۇر. ءۇيدى اينالا بيىك كوك دۋالمەن قورشاعان. ون جاق بۇرىشتا قوماقتى تەمىر گاراج، وندا سارى كوزى جالتىراپ، اقبوز اتتاي قاڭتارىلىپ اق «ۆولگا» تۇر.

نازىم كەلگەندە ۇستىندە بالاعىن تىزەسىنە دەيىن ءتۇرىپ العان وزگە كيىم جوق كارىم باقشا سۋارىپ ءجۇر ەكەن. نازىم ونىمەن امانداسىپ: «بالانىڭ باۋى بەرىك بولسىن»، — دەپ ايتتى دا، ۇيگە كىردى. ول ناركەسپەن امانداسىپ، جان دوسىن كورىپ، باۋى بەرىك بولسىن ايتىپ ۇلگەرمەستەن اۋلادان جاننۇردىڭ شىرىلداعان جان - داۋىسى ەستىلدى. نازىم، ناركەس جارىسا ەسىك الدىنا شىقسا، كارىم جاننۇردى قۋا تال شىبىقپەن شىقپىرتىپ ساباپ ءجۇر ەكەن. بالا شىرىلداپ كەلىپ شەشەسىنە ەمەس، نازىمعا تىعىلدى.

— ويپىرماي، قارشاداي بالانى وسىنشا شىرىلداتىپ نە بولدى؟ نە ىستەپ قويىپ ەدى؟ — دەپ نازىم اراعا ءتۇسىپ، ارى قاراي ۇرعىزبادى.

— ءبىر اتاڭا نالەت ءوزى. ءوز بەتىمەن ويناماي كەلىپ، باقشانى بۇلدىرەدى دە جۇرەدى.

— نە ىستەدى سونشا؟

— اناۋ ءونىپ كەلە جاتقان پوميدوردىڭ ساباعىن اياعىمەن باسىپ، سىندىرىپ كەتتى.

— سول-اق پا؟ ءتۇھ، نەتكەن ادامسىڭدار؟

— وي، اينالايىن اپكەسى، قويىڭىزشى وسى!..

— قويساڭ قوي. ىرىسىڭدى ىشەيىن دەپ كەلگەنىم جوق. اناۋ نارەستەگە باۋى بەرىك بولسىن دەيىن دەپ كەلىپ ەم. قاباعىڭنان قار جاۋىپ، بالانى شىرىلداتىپ... ءبىر ءتۇپ ءشوپ ءۇشىن... نەتكەن... — دۇنيەقوڭىزسىڭدار دەپ ايتايىن دەگەن ءسوزىن ىركىپ قالدى نازىم. ءسويتتى دە جاننۇردى جەتەلەپ ۇيگە كىردى.

ءسىڭلىسى دە تىرسيا قالىپتى.

— مىنا بالا اۋىرعان با؟ نەگە وسىنشا جۇدەۋ؟ — دەدى نازىم ءولى وكسىگىن باسا الماي تۇرعان جاننۇردى باسىنان سيپاپ:

ايتسا ايتقانداي، جاننۇر تىم كوك باقا ەكەن. جالاڭاش ارقاسىندا جاس شىبىقتىڭ تابى قىپ-قىزىل بولىپ بىلەۋلەنىپ قالىپتى. ناركەس تۇتانا جونەلدى:

— نەمەنە ءوزىڭ، ەسىكتەن ەنبەي جاتىپ ءبىزدى سونشا تەرگەپ... اش ول بالا. سول ما ايتايىن دەگەنىڭ؟ — دەپ جاس بالاسىن بەسىك ارباسىمەن ەسىك الدىنا شىعارىپ كەلىپ، ءىشىلىپ، جينالماي قالعان شاي داستارحانىن جيناپ، ىدىسىن جۋا باستادى ناركەس.

— ءبىزدىڭ تۇرمىسىمىزعا نەگە ارالاساسىڭ وسى؟

— وي، مىناۋ نە دەيدى، جانىم-اۋ! نە دەپ ارالاستىم مەن سەنىڭ تۇرمىسىڭا؟ سەمىزدىكتى قوي عانا كوتەرەدى دەۋشى ەدى، سەمىرگەن ەكەنسىڭدەر ابدەن، قۇلاقتارىڭا قول اپارتپاي، — دەدى نازىم.

— ءا، شىنىڭدى ايتتىڭ با؟ سەن كورە المايسىڭ مەنى. سەنەن ءتاۋىر تۇرامىن. سەن سونى قيمايسىڭ ماعان.

— وي، اقىلسىز، نە دەيىن ساعان. سەنىڭ بولعان، تولعانىڭدى كورە المايتىن جاۋىڭ جالعىز اپاڭ بولدى ما؟ نە دەپ قانا وسىنى ايتىپ تۇرسىڭ؟ قوي، كەتەيىن. ەندى ءبىراز تۇرسام... — دەپ نازىم بۋلىعىپ ارى قاراي سويلەي المادى.

— كەتسەڭ كەت. سەن كەلسەڭ بولدى، وت، ءورت كەلەدى وسى ۇيگە، — دەدى ناركەس.

— ءا، بۇعان دا جەتتىڭ بە؟ «ءسۇت كوپ، كومىر از» ءالى. مەيلىڭ، — نازىم ديۆاننىڭ ۇستىندە جاتقان سومكەسىن الدى دا شىعىپ كەتتى.

— اپا، يا س توبوي، — دەگەن داۋىسقا جالت قاراپ ەدى، جاننۇر بەزىلدەپ ۇيدەن شىعىپ كەلەدى ەكەن. سوڭىنان ىلە جۇگىرىپ شىققان ناركەس بالانى قۋىپ جەتىپ ۇستاپ الدى دا، شاپالاقپەن جاقتان تارتىپ-تارتىپ جىبەرىپ، بىلەكتەن مىقتاپ ۇستاپ دەدەكتەتكەن كۇيى ۇيىنە الىپ كىردى.

— وي، سورلى بالا-اي! نەتكەن سورماڭداي ەدىڭ! كوك جۇلىن بوپ ولەسىڭ-اۋ، ءسىرا، — دەپ نالىعان نازىم كوك دۋالدىڭ كوك ەسىگىنەن اتتاپ دالاعا شىقتى.

ول ءجۇرىپ كەلەدى. اياعى التىرەك-تالتىرەك. ءىش دۇنيەسىندە الدە نە ەزىلىپ، ءۇزىلىپ اياعىنىڭ باسىنا ءتۇستى دە، كوڭىلى قۇلازىپ، جانسىز ءبىر قۋىس بولدى دا قالدى. ىزا، نازا دا جوق. بۋلىققان اشۋ تولقىنى دا جوق. ماڭگى ءبىر مەڭىرەۋ كۇيى كەلىپ، قالاعا قاتىنايتىن اۆتوبۋسقا وتىردى.

---