نۇرباي باتىر
نۇرباي اتان تۇيەدەي ءىرى كىسى بولىپتى. دەنەسىنە ساي كۇشى دە كەرەمەت بولعان كورىنەدى. باتىر اتانۋ ءۇشىن، دەنەنىڭ ۇلكەندىگى مەن كۇشتىڭ مولدىعى، ارينە، ازدىق ەتەدى. ەڭ باستىسى، ەرلىك جاسايتىنداي جۇرەكتى بولۋ — شارت.
ومىردەرەكتەرىنە قاراعاندا، نۇرباي بابامىز ول جاعىنان دا ايتۋلى ەكەن. ول اتا-بابالار ونەگەسىمەن جاستايىنان ەرلىك داستۇرلەرگە ساي تاربيەلەنگەن. ول كەزدە ون ۇشتە ساداق تارتۋعا جاراعان ۇل جورىق اتىن باپتاي باستايتىن بولعان.
نۇرباي باتىر تىك دەنەلى، قيمىلىنا كوز ىلەسپەس، شاپشاڭ كىسى ەكەن. جەكپە-جەكتە، بىر-بىرىنە نايزا شانشىپ، قىلىشتاسقان شابۋىلدا ول كوز ىلەسپەس شاپشاڭدىقپەن وڭنان سولعا، سولدان وڭعا ەر ۇستىنەن ات باۋىرىنا ءتۇسىپ، دوڭگەلەنە اينالادى ەكەن. نۇربايدىڭ وسى قيمىلىنا نايزاسىن كىمگە تۇيرەرىن، قىلىشىن كىمگە سىلتەرىن بىلمەي، اۋزى اڭقيىپ قالعان قارسىلاسى جالت بەرە قاشادى ەكەن، قاشپاسا وپ-وڭاي مەرت بولادى.
ول قازاق داستۇرىنە سايكەس بوزبالا شاعىنان جوڭعار قالماقتارىنان قازاق جەرىن قورعاۋ جورىقتارىنا قاتىسقان.
...توبىلدان ىعىسقان قالماقتار ەدىل مەن جايىققا كەلىپ، كىشى ءجۇز قازاقتارىنا كۇن كورسەتپەيدى. ەسىم حان جيىرما مىڭ قولدى باسقارىپ، جايىققا اتتانادى. قازاق جاۋىنگەرلەرى جوڭعارلارعا قارسى اتتانعاندا وسى ساپتا ون جەتى-ون سەگىز جاستاعى نۇرباي دا بولعان ەكەن.
ول كەزدەگى زاماننىڭ سالتى بويىنشا جالپى سوعىس باستالاردان بۇرىن ەكى جاقتىڭ باتىرلارى ءۇش كەزەك جەكپە-جەككە شىعارىلادى ەكەن. كەيبىر جەكپە-جەكتەر ول كەزدە ەرتەدەن قارا كەشكە دەيىن سوزىلادى ەكەن.
وكىنىشكە وراي، جەكپە-جەكتە قازاقتىڭ ەكى باتىرى جەڭىلىسكە ۇشىرايدى. قازاق حالقىنىڭ بولاشاعى ءبىر قىل ۇستىندە تۇرعاندا، ون سەگىز جاستاعى اقبوز اتقا مىنگەن نۇرباي قالماققا توپتان شىعا شاپقان.
سوندا توپتان شىعا كەلگەن جاس جىگىتتى مەنسىنبەگەندەي قالماق باتىرى:
— الدىمدا تۇرعان جاس بالا،
بولا بەرمە ماس بالا.
ءۇمىتىڭ بولسا جانىڭنان،
قارسىلاسپاي، قاش، بالا، —
دەگەن ەكەن. نۇرباي جۇلىپ العانداي:
— توگەيىن دەپ كەلەمىن،
كاپىر قالماق، قانىڭدى.
جىبەرۋگە كەلەمىن
جەتى تامۇق تۇبىنە
ءبىر شىبىنداي جانىڭدى، —
دەيدى. ءسويتىپ، شايقاس باستالىپ كەتەدى. ويرات تايپاسى كوسەمدەرىنىڭ ءبىرى قوتۋ-قويسىنىڭ ءىنىسى بارعاي باتىر نۇربايدى ماڭدايىنان شانشادى. ال قازاق باتىرى بۇل جولى اسقان ەرلىك جاساپ، قالماقتىڭ اسقان مىقتىسى، قۇرالايدى كوزگە اتقان مەرگەنى بارعايدى نايزاسىمەن وڭمەنىنەن شانشىپ، تۋ سىرتىنان شىعارادى. قالماق باتىرى سول جەردە ولەدى دە، نۇرباي ءارى قاراي شايقاسا بەرەدى. ەسىم حان انىعىن بىلمەك بولىپ:
— نۇرباي قاي جەرىنەن جارالاندى؟ — دەپ سۇرايدى. حاننىڭ قاسىندا تۇرعان ءبىر نوكەرى:
— ول تۇپ-تۋرا ماڭدايىنان جارالى بولدى، — دەيدى. سوندا ەسىم حان:
— وندا قۇداي بەرگەن ەكەن، داڭقتى باتىر بولايىن دەپ تۇر ەكەن»، — دەيدى. بەتكە ۇستاعان باتىرى ولگەسىن قالماقتىڭ ماڭدايى تاسقا تيگەندەي بولىپ، بەلى سىنىپ، جالپى سوعىسقا كىرىسىپ كەتەدى. جالپى العاندا قالماقتارمەن سوعىس سەكسەن ءۇش كۇنگە سوزىلدى. ونىڭ ءبىر جارىم ايى جەكپە-جەكپەن ءوتتى. بۇل سول كەزدەگى سوعىستىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگى ەدى.
...ۇلى جورىق ناتيجەسىندە ەڭسەگەي بويلى ەر ەسىم حان ويرات وداعىن ەكى ءجۇز جىلدىق سوعىس تاريحىنداعى ەڭ اۋىر جەڭىلىسكە ۇشىراتتى. ەسىم حاننىڭ سوققىسىنىڭ اۋىرلىعى سونداي — ءبىر بايراق استىنا ۇيىسىپ، ۇلكەن كۇشكە اينالعان ويرات ۇلىسى شىلپارا ىدىرايدى.
ەل اۋزىنداعى اڭگىمەگە قاراعاندا، ەسىم حان نۇربايدىڭ سوعىستا كورسەتكەن ەرلىگىنە وتە ريزا بولىپ، قول جايىپ باتاسىن بەرەدى. حان جاس جىگىتكە اقساۋىت، دۋىلعا، الماس قىلىش، التى قانات اق كيىز ءۇي سىيعا تارتادى.
قالماقتىڭ بارعاي دەگەن باتىرىمەن بولعان جەكپە-جەك — نۇربايدىڭ جاس كەزىندەگى العاشقى ەرلىگى. سول جاعدايدى ەسكە سالاتىن:
«قارا قالماق بارعايدىڭ باسىن كەسىپ،
ب ا ق العان نۇرباي باتىر ون جەتىدە جەكپە-جەكتەن.
ەرلىگى ءۇش الاشقا ماعلۇم بولىپ،
ۇرانعا اتى شىققان سول سەبەپتەن»، — دەگەن.
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز:
You Might Also Like
-
«ۇلى ءجۇز ءۇيسىن ساركوزگە باعىنادى، ساركوز قاتىنعا باعىنادى». وسىناۋ ماقالدىڭ شىعۋىنا مىنا وقيعا سەبەپكەر بولعان. قۇبا قالماق زامانى ءبىر سوعىستا ۇلى ءجۇزدىڭ ساركوز باتىرى قالماقتىڭ قامالىن...
-
قازىبەك ءبيدىڭ بەس ۇلىنىڭ ورتاسىندا ەركە وسكەن اقىلدى قىزى مانقان ءجالاڭتوستى ۇناتادى. قالماق ەلىنە بارعان ساپارىنان مىنەزىنە قانىق، باتىردى جاقسى بىلەتىن قازىبەك بي قىزىنىڭ تەڭىن تاپقانىنا ريز...
