ولشەمدى انىقتاۋ، پىشىمدەردى پايدالانۋ
قىزىلوردا قالاسى،
№197 قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:
الجانوۆا روزا زەينۋللايەۆنا
ولشەمدى انىقتاۋ، پىشىمدەردى پايدالانۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ءوز بەتىنشە ولشەم الۋدى ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردى اسەمدىككە، تالعاممەن ادەمى كيىنە ءبىلۋدى ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ولشەم الۋ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ، ولشەم الۋدى ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىعى: تەوريالىق بىلىمدەرىن ساراماندىق جۇمىستا پايدالانا ءبىلۋ، وقۋشىلاردى ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە داعدىلاندىرۋ، ولاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ؛
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردى، ۇقىپتىلىققا، تالعامپازدىققا، يكەمدىلىككە تاربيەلەۋ، ونەرگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: گەومەتريا، سىزۋ، تاريح، بەينەلەۋ ونەرى، بيولوگيا،
ساباقتىڭ ءادىسى. تەوريالىق ساباق، ساراماندىق، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ بارىسى: 1) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
• وقۋشىلارمەن سالەمدەسەمىن؛
• وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
• وقۋ - قۇرالدارىن تەكسەرۋ.
• وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارتۋ؛
وتكەن ساباقتى قايتالاۋ.
• ءسان ءسوزىنىڭ ماعىناسى قانداي؟
• ءسان ءسوزى قاي ەلدەن شىققان؟
• ءسان جۋرنالدارىن اتاڭدار؟
• ماتەريالدىق شىعىن دەگەنىمىز نە؟
• قوسىمشا پاراق دەگەنىمىز نە؟
• تۇسىنىكتەمە ءماتىن دەگەنىمىز نە؟
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
ءپىشىمدى كوشىرىپ الۋ ءۇشىن مىناداي قۇرالدار قاجەت: سانتيمەترلىك تاسپا، كالكا، قارىنداش نەمەسە قالام، سىزعىش، قايشى، تۇيرەگىشتەر.
ءپىشىمدى كوشىرىپ الۋدان بۇرىن اركىم بەرىلگەن كەستە بويىنشا ءوزىنىڭ ولشەمىن الۋ قاجەت. ول ءۇشىن مىنانداي تارتىپپەن ءاربىر جەكە ولشەمدەردى ءبىلىپ الۋ كەرەك (وقۋلىقتىڭ 108 بەت 44 سۋرەت).
1. كەۋدە ورامى – سانتيمەترلىك تاسپامەن كەۋدەنىڭ ەڭ شىعىڭقى تۇسىنان اينالدىرا وراپ العانداعى ولشەم؛
2. بەل ورامى – بەلدى اينالدىرا العانداعى ولشەم؛
3. مىقىن ورامى – مىقىننىڭ بارىنشا شىعىڭقى تۇسىن اينالدىرا العانداعى ولشەم؛
4. كەۋدەنىڭ بيىكتىگى – مويىننىڭ يىققا وتەتىن تۇسىنان اينالدىرا العانداعى ولشەم؛
5. الدىڭعى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى – مويىننىڭ ءدال ورتاسىنان باستاپ كەۋدەنىڭ ەڭ شىعىڭقى جەرى ارقىلى بەل سىزىعىنا دەيىنگى ولشەم؛
6. بەلدەمشەنىڭ ۇزىندىعى – بەلدەن باستاپ قاجەتتى دەڭگەيگە دەيىنگى ولشەم؛
7. ارتقى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى – جەتىنشى مويىن ومىرتقادان بەلگە دەيىنگى ولشەم؛
8. يىقتىڭ ۇزىندىعى – مويىننىڭ يىققا وتەتىن تۇسىنان يىقتىڭ قولعا وتەتىن تۇسىنا دەيىنگى ولشەم؛
9. جەڭنىڭ ۇزىندىعى – يىقتىڭ قولعا وتەتىن تۇسىنان باستاپ شىنتاق ارقىلى بىلەككە دەيىنگى ولشەم؛
10. مويىن ورامى – مويىندى اينالدىرا وراعانداعى ولشەم؛
11. اياقتىڭ سىرتقى جاعىنىڭ ۇزىندىعى – بەلدەن ەدەنگە دەيىنگى ولشەم؛
12. اياقتىڭ ىشكى جاعىنىڭ ۇزىندىعى – شاپتان ەدەنگە دەيىنگى ولشەم؛
13. بوي – ەدەننەن مويىننىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسىنە دەيىنگى ولشەم.
پىشىمدەر قالىپتى ءمۇسىندى (اسا تولىق ەمەس) ادامعا ارنالعان جانە كەستەلەردە كورسەتىلگەن ولشەم بىرلىكتەرىنە سايكەس كەلەدى. وزدەرىڭنىڭ ولشەمدەرىڭدى كەستەدە بەرىلگەن مالىمەتتەرمەن سالىستىرىڭدار. ەگەر اۋىتقۋ بار بولسا، وندا پىشىمگە قاجەتتى تۇزەتۋ ەنگىزىڭدەر. ءبىراق ەستەرىڭدە بولسىن، ءپىشىمدى ولشەمنەن ارتىق ۇلكەيتۋگە نە كىشىرەيتۋگە بولمايدى. ۇلگىنىڭ ولشەمدەرى ءۇش سانمەن تاڭبالانادى. مىسالى: 170 - 88 - 96. مۇنداعى ءبىرىنشى سان – سم - مەن ولشەنگەن بوي، ەكىنشىسى – كەۋدە ورامى جانە ءۇشىنشىسى – مىقىن ورامى.
تاڭداعان ولشەمنىڭ دۇرىستىعىنا سەنىمدى بولۋ ءۇشىن: قوسىمشا بەتتى اشۋ كەرەك، تاڭدالعان ولشەمنىڭ بولىكتەرىن كەۋدە، مىقىن جانە بەل دەڭگەيىندە ولشەۋ قاجەت جانە قاعاز پىشىمدەگى كولەمدى انىقتاي وتىرىپ ناتيجەسىن ەكى ەسەلەگەن ءجون؛
قاعاز پىشىمدە بەلگىلەنگەن ولشەمدەر بويىنشا ەركىن قونىمدىلىق قوسىمشاسىنىڭ كولەمىن ەسەپتەپ شىعارۋ كەرەك. ولار ادەتتە مىنانداي ولشەمدە بولادى:
• بلۋزكا، كويلەك – 6، 5 - 7، 5سم؛
• استارسىز جاكەت – 7، 5 - 10سم؛
• پالتو، حالات – 10 - 12، 5سم؛
سونداي – اق ەركىن قونىمدىلىق قوسىمشاسى ولشەمى پايدالاناتىن ماتاعا بايلانىستى: قالىڭ ماتالار جۇقا ماتالارعا قاراعاندا قوسىمشانى كوپ، سوزىلمالى ماتالار سوزىلمايتىن ماتالارعا قاراعاندا از تالاپ ەتەدى، ال توقىما ماتالاردان جاسالعان بۇيىمدار ەركىن قونىمدىلىق قوسىمشاسىن مۇلدە قاجەت قىلمايدى.
ەركىن قونىمدىلىق قوسىمشاسىن انىقتاۋدا ۇلگى سۇلباسىنىڭ اتقاراتىن ءرولى زور. ەگەر بۇيىم سوزىلمالى بولسا، وندا قوسىمشا بارىنشا از، ال ەگەر سپورتتىق پىشىندە بولسا، قوسىمشا بارىنشا كوپ بولادى. قوسىمشالار ارقىلى دەنە قۇرىلىسى كەمىستىگىن كورسەتپەي جىبەرۋگە دە بولادى.
ساراماندىق جۇمىس.
وقۋشىلار سانتيمەترلىك تاسپامەن ولشەمدەرىن ولشەپ، سىزبا قۇراستىرادى. يىقتى بۇيىمدارعا قاجەتتى ولشەمدەردى ءتۇسىرۋ.
1) كەۋدە اينالىمى - كا. كەۋدەنىڭ جوعارعى نۇكتەسى ارقىلى اينالدىرا ولشەۋ؛
2) بەل اينالىمى - با. الدىن الا بەلدى باۋمەن بايلاپ الىپ، سانتيمەترلىك تاسپانى بەلگە تىعىزداۋ ەتىپ، اينالدىرا ولشەۋ؛
3) بوكسە اينالىمى - بكا. تاسپامەن بوكسەنىڭ شىعىڭقى جەرلەرىن اينالدىرا ولشەۋ؛
4) كەۋدە بيىكتىگى - كب. يىقتىڭ جوعارعى نۇكتەسىنەن كەۋدەگە دەيىن ولشەۋ؛
5) الدىڭعى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى - اپ. ب. ءۇ. يىقتىڭ جوعارعى نۇكتەسىنەن كەۋدەگە دەيىن ولشەۋ؛
6) ارتقى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى - ار. ب. ۇ.
7) يىق ۇزىندىعى - ي. ءۇز. يىقتىڭ جوعارعى نۇكتەسىنەن قولمەن جالعاسقان
جەرىنە دەيىن ولشەۋ؛
8) قولدىڭ ۇزىندىعى - ق. ءۇز. قولدى ءسال ءيىپ، ونىڭ يىقپەن جالعاسقان جەرىنەن
بىلەزىككە دەيىن؛
9) قولدىڭ جوعارعى بولشەگىنىڭ اينالىمى - قا. قولدىڭ ەڭ جالپاق بولشەگىن اينالدىرا ولشەۋ؛
10) مويىن اينالىمى - Ma. مويىندى اينالدىرا ولشەۋ؛
11) ولشەمدەردى ءتۇسىرىپ، داپتەرىڭە جازىپ ال ءپىشىم پاراعى قالاي الىنادى؟
ساباعىمىزدى بەكىتۋ ءۇشىن ولشەم الۋ جولدارىن اتاڭدار؟
1) كەۋدە اينالىمى؛
2) بەل اينالىمى؛
3) مويىن ورامى؛
4) بوكسە اينالىمى؛
5) كەۋدە بيىكتىگى؛
6) الدىڭعى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى؛
7) يىق ۇزىندىعى؛
8) قولدىڭ ۇزىندىعى؛
9 ) قولدىڭ جوعارعى بەلشەگىنىڭ اينالىمى؛
10) كەۋدەدەن بەلگە دەيىنگى ۇزىندىق؛
11) بەلدەن تىزەگە دەيىنگى ۇزىندىق.
ۇيگە تاپسىرما: ولشەم الىپ كەلۋ.
№197 قازاق ورتا مەكتەبىنىڭ تەحنولوگيا ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى:
الجانوۆا روزا زەينۋللايەۆنا
ولشەمدى انىقتاۋ، پىشىمدەردى پايدالانۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وقۋشىلارعا ءوز بەتىنشە ولشەم الۋدى ۇيرەتۋ. وقۋشىلاردى اسەمدىككە، تالعاممەن ادەمى كيىنە ءبىلۋدى ۇيرەتۋ.
ساباقتىڭ مىندەتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا ولشەم الۋ تۋرالى تولىق ماعلۇمات بەرۋ، ولشەم الۋدى ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىعى: تەوريالىق بىلىمدەرىن ساراماندىق جۇمىستا پايدالانا ءبىلۋ، وقۋشىلاردى ءوز بەتىنشە ىزدەنۋگە داعدىلاندىرۋ، ولاردىڭ وي - ءورىسىن دامىتۋ؛
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردى، ۇقىپتىلىققا، تالعامپازدىققا، يكەمدىلىككە تاربيەلەۋ، ونەرگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: گەومەتريا، سىزۋ، تاريح، بەينەلەۋ ونەرى، بيولوگيا،
ساباقتىڭ ءادىسى. تەوريالىق ساباق، ساراماندىق، اڭگىمەلەۋ، ءتۇسىندىرۋ
ساباقتىڭ بارىسى: 1) ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
• وقۋشىلارمەن سالەمدەسەمىن؛
• وقۋشىلاردى تۇگەندەۋ؛
• وقۋ - قۇرالدارىن تەكسەرۋ.
• وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن ساباققا اۋدارتۋ؛
وتكەن ساباقتى قايتالاۋ.
• ءسان ءسوزىنىڭ ماعىناسى قانداي؟
• ءسان ءسوزى قاي ەلدەن شىققان؟
• ءسان جۋرنالدارىن اتاڭدار؟
• ماتەريالدىق شىعىن دەگەنىمىز نە؟
• قوسىمشا پاراق دەگەنىمىز نە؟
• تۇسىنىكتەمە ءماتىن دەگەنىمىز نە؟
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
ءپىشىمدى كوشىرىپ الۋ ءۇشىن مىناداي قۇرالدار قاجەت: سانتيمەترلىك تاسپا، كالكا، قارىنداش نەمەسە قالام، سىزعىش، قايشى، تۇيرەگىشتەر.
ءپىشىمدى كوشىرىپ الۋدان بۇرىن اركىم بەرىلگەن كەستە بويىنشا ءوزىنىڭ ولشەمىن الۋ قاجەت. ول ءۇشىن مىنانداي تارتىپپەن ءاربىر جەكە ولشەمدەردى ءبىلىپ الۋ كەرەك (وقۋلىقتىڭ 108 بەت 44 سۋرەت).
1. كەۋدە ورامى – سانتيمەترلىك تاسپامەن كەۋدەنىڭ ەڭ شىعىڭقى تۇسىنان اينالدىرا وراپ العانداعى ولشەم؛
2. بەل ورامى – بەلدى اينالدىرا العانداعى ولشەم؛
3. مىقىن ورامى – مىقىننىڭ بارىنشا شىعىڭقى تۇسىن اينالدىرا العانداعى ولشەم؛
4. كەۋدەنىڭ بيىكتىگى – مويىننىڭ يىققا وتەتىن تۇسىنان اينالدىرا العانداعى ولشەم؛
5. الدىڭعى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى – مويىننىڭ ءدال ورتاسىنان باستاپ كەۋدەنىڭ ەڭ شىعىڭقى جەرى ارقىلى بەل سىزىعىنا دەيىنگى ولشەم؛
6. بەلدەمشەنىڭ ۇزىندىعى – بەلدەن باستاپ قاجەتتى دەڭگەيگە دەيىنگى ولشەم؛
7. ارتقى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى – جەتىنشى مويىن ومىرتقادان بەلگە دەيىنگى ولشەم؛
8. يىقتىڭ ۇزىندىعى – مويىننىڭ يىققا وتەتىن تۇسىنان يىقتىڭ قولعا وتەتىن تۇسىنا دەيىنگى ولشەم؛
9. جەڭنىڭ ۇزىندىعى – يىقتىڭ قولعا وتەتىن تۇسىنان باستاپ شىنتاق ارقىلى بىلەككە دەيىنگى ولشەم؛
10. مويىن ورامى – مويىندى اينالدىرا وراعانداعى ولشەم؛
11. اياقتىڭ سىرتقى جاعىنىڭ ۇزىندىعى – بەلدەن ەدەنگە دەيىنگى ولشەم؛
12. اياقتىڭ ىشكى جاعىنىڭ ۇزىندىعى – شاپتان ەدەنگە دەيىنگى ولشەم؛
13. بوي – ەدەننەن مويىننىڭ ەڭ بيىك نۇكتەسىنە دەيىنگى ولشەم.
پىشىمدەر قالىپتى ءمۇسىندى (اسا تولىق ەمەس) ادامعا ارنالعان جانە كەستەلەردە كورسەتىلگەن ولشەم بىرلىكتەرىنە سايكەس كەلەدى. وزدەرىڭنىڭ ولشەمدەرىڭدى كەستەدە بەرىلگەن مالىمەتتەرمەن سالىستىرىڭدار. ەگەر اۋىتقۋ بار بولسا، وندا پىشىمگە قاجەتتى تۇزەتۋ ەنگىزىڭدەر. ءبىراق ەستەرىڭدە بولسىن، ءپىشىمدى ولشەمنەن ارتىق ۇلكەيتۋگە نە كىشىرەيتۋگە بولمايدى. ۇلگىنىڭ ولشەمدەرى ءۇش سانمەن تاڭبالانادى. مىسالى: 170 - 88 - 96. مۇنداعى ءبىرىنشى سان – سم - مەن ولشەنگەن بوي، ەكىنشىسى – كەۋدە ورامى جانە ءۇشىنشىسى – مىقىن ورامى.
تاڭداعان ولشەمنىڭ دۇرىستىعىنا سەنىمدى بولۋ ءۇشىن: قوسىمشا بەتتى اشۋ كەرەك، تاڭدالعان ولشەمنىڭ بولىكتەرىن كەۋدە، مىقىن جانە بەل دەڭگەيىندە ولشەۋ قاجەت جانە قاعاز پىشىمدەگى كولەمدى انىقتاي وتىرىپ ناتيجەسىن ەكى ەسەلەگەن ءجون؛
قاعاز پىشىمدە بەلگىلەنگەن ولشەمدەر بويىنشا ەركىن قونىمدىلىق قوسىمشاسىنىڭ كولەمىن ەسەپتەپ شىعارۋ كەرەك. ولار ادەتتە مىنانداي ولشەمدە بولادى:
• بلۋزكا، كويلەك – 6، 5 - 7، 5سم؛
• استارسىز جاكەت – 7، 5 - 10سم؛
• پالتو، حالات – 10 - 12، 5سم؛
سونداي – اق ەركىن قونىمدىلىق قوسىمشاسى ولشەمى پايدالاناتىن ماتاعا بايلانىستى: قالىڭ ماتالار جۇقا ماتالارعا قاراعاندا قوسىمشانى كوپ، سوزىلمالى ماتالار سوزىلمايتىن ماتالارعا قاراعاندا از تالاپ ەتەدى، ال توقىما ماتالاردان جاسالعان بۇيىمدار ەركىن قونىمدىلىق قوسىمشاسىن مۇلدە قاجەت قىلمايدى.
ەركىن قونىمدىلىق قوسىمشاسىن انىقتاۋدا ۇلگى سۇلباسىنىڭ اتقاراتىن ءرولى زور. ەگەر بۇيىم سوزىلمالى بولسا، وندا قوسىمشا بارىنشا از، ال ەگەر سپورتتىق پىشىندە بولسا، قوسىمشا بارىنشا كوپ بولادى. قوسىمشالار ارقىلى دەنە قۇرىلىسى كەمىستىگىن كورسەتپەي جىبەرۋگە دە بولادى.
ساراماندىق جۇمىس.
وقۋشىلار سانتيمەترلىك تاسپامەن ولشەمدەرىن ولشەپ، سىزبا قۇراستىرادى. يىقتى بۇيىمدارعا قاجەتتى ولشەمدەردى ءتۇسىرۋ.
1) كەۋدە اينالىمى - كا. كەۋدەنىڭ جوعارعى نۇكتەسى ارقىلى اينالدىرا ولشەۋ؛
2) بەل اينالىمى - با. الدىن الا بەلدى باۋمەن بايلاپ الىپ، سانتيمەترلىك تاسپانى بەلگە تىعىزداۋ ەتىپ، اينالدىرا ولشەۋ؛
3) بوكسە اينالىمى - بكا. تاسپامەن بوكسەنىڭ شىعىڭقى جەرلەرىن اينالدىرا ولشەۋ؛
4) كەۋدە بيىكتىگى - كب. يىقتىڭ جوعارعى نۇكتەسىنەن كەۋدەگە دەيىن ولشەۋ؛
5) الدىڭعى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى - اپ. ب. ءۇ. يىقتىڭ جوعارعى نۇكتەسىنەن كەۋدەگە دەيىن ولشەۋ؛
6) ارتقى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى - ار. ب. ۇ.
7) يىق ۇزىندىعى - ي. ءۇز. يىقتىڭ جوعارعى نۇكتەسىنەن قولمەن جالعاسقان
جەرىنە دەيىن ولشەۋ؛
8) قولدىڭ ۇزىندىعى - ق. ءۇز. قولدى ءسال ءيىپ، ونىڭ يىقپەن جالعاسقان جەرىنەن
بىلەزىككە دەيىن؛
9) قولدىڭ جوعارعى بولشەگىنىڭ اينالىمى - قا. قولدىڭ ەڭ جالپاق بولشەگىن اينالدىرا ولشەۋ؛
10) مويىن اينالىمى - Ma. مويىندى اينالدىرا ولشەۋ؛
11) ولشەمدەردى ءتۇسىرىپ، داپتەرىڭە جازىپ ال ءپىشىم پاراعى قالاي الىنادى؟
ساباعىمىزدى بەكىتۋ ءۇشىن ولشەم الۋ جولدارىن اتاڭدار؟
1) كەۋدە اينالىمى؛
2) بەل اينالىمى؛
3) مويىن ورامى؛
4) بوكسە اينالىمى؛
5) كەۋدە بيىكتىگى؛
6) الدىڭعى بويدىڭ بەلگە دەيىنگى ۇزىندىعى؛
7) يىق ۇزىندىعى؛
8) قولدىڭ ۇزىندىعى؛
9 ) قولدىڭ جوعارعى بەلشەگىنىڭ اينالىمى؛
10) كەۋدەدەن بەلگە دەيىنگى ۇزىندىق؛
11) بەلدەن تىزەگە دەيىنگى ۇزىندىق.
ۇيگە تاپسىرما: ولشەم الىپ كەلۋ.
You Might Also Like
