ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ قاناينالىم جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسى
كۇندەلىكتى جوسپار بيولوگيا 6 سىنىپ
ساباق: 40.
تاقىرىبى: §42. ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ قاناينالىم جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسى
ساباقتىڭ ماقساتى: ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ قاناينالىم جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسىن ءتۇسىندىرۋ؛ ادامنىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىن، ادامگەرشىلىك تاربيەگە باۋلۋ؛ ءوز بەتتەرىمەن ىزدەنۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى
ساباقتىڭ ءتيپى: قۇراستىرىلعان
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
قاننىڭ قۇرامىنا قانداي زاتتار كىرەدى؟ قان اعزادا قانداي قىزمەت اتقارادى؟
ەريتروسيتتەر قانداي مۇشەلەردە تۇزىلەدى؟
قان گازالماسۋدان باسقا تاعى قانداي جۇمىس اتقارادى؟
لەيكوسيتتەردىڭ ەريتروسيتتەردەن قانداي ايىرماشىلىقتارى بار؟ بۇل جاسۋشالار قانداي قىزمەت اتقارادى؟
ەريتروسيتتى «قاننىڭ قىزىل تۇيىرشىگى» دەپ نەگە اتايدى؟ بۇل جاسۋشانىڭ قىزىل ءتۇستى بولۋى ونىڭ قۇرامىنداعى قانداي زاتقا بايلانىستى؟ (اتاۋىن ايتۋ كەرەك)
گەموگلوبيننىڭ اعزا تىرشىلىگى ءۇشىن قانداي ماڭىزى بار؟
انتيدەنە دەگەن نە؟
تابيعي يممۋنيتەت دەگەن نە؟
جاساندى يممۋنيتەت قالاي پايدا بولادى؟
لەيكوسيتتەردى باسقاشا قالاي اتايدى؟ ولاردىڭ اتقاراتىن جۇمىسى نە دەپ اتالادى؟
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
شۇبالشاڭنىڭ قاناينالىم جۇيەسى ءار بۋىلتىقتا جەكە بولادى. ساقينالى قان تامىرلارمەن ءوزارا بايلانىسقان ءىرى ارقا قانتامىرىنان جانە قۇرساق قانتامىرىنان تۇرادى. بۇل ەكەۋىنەن قىلتامىرلار تارامدالىپ، تەرىنى جانە ءزارشىعارۋ، اسقورىتۋ، جۇيكە جۇيەسى، ت. ب. ىشكى مۇشەلەردى تۇگەلدەي تورلاپ جاتادى.
دەنەنىڭ الدىڭعى بولىگىندەگى ىرىلەۋ ساقينالى قانتامىرلار – «جۇرەكشە» دەپ اتالادى. ول جيىرىلىپ بوساڭسۋى ناتيجەسىندە قان قۇرساق قانتامىرلارمەن دەنەنىڭ ارتقى جاعىنا، ارقا قانتامىرى مەن الدىڭعى بولىمىنە قاراي اعادى.
دەنە قۋىسىنا تىكەلەي قۇيىلماي، قانتامىرلارى ارقىلى تارالىپ اينالاتىن قان اينالىمى تۇيىق قاناينالىم جۇيەسى دەپ اتالادى. شۇبالشاڭنىڭ قاناينالىمى وسىلاي جۇزەگە اسادى.
ۇلۋلاردىڭ، شاياندار مەن ورمەكشىلەردىڭ قاناينالىمى اشىق قان اينالىم جۇيەسىنە جاتادى. بۇل جانۋارلاردا قان جۇرەكتەن، ۇشى تۇيىق ەمەس قانتامىرلارىنا، ودان دەنە قۋىسىنا قۇيىلادى. قان ۇلپالار اراسىنا جايىلىپ، گاز، زات الماسادى دا (وتتەگىن، ءنارلى زاتتاردى ىشكى مۇشەلەرگە ولاردان بەرەدى، قاجەتسىز زاتتاردى سىڭىرەدى) قانتامىرلارى ارقىلى وكپەدە وتتەگىمەن قانىعىپ جۇرەككە كەلەدى.
ءىV. بەكىتۋ.
ءسويتىپ قان اشىق قاناينالىم جۇيەسىمەن قوزعالادى. اتالعان جاندىكتەردىڭ ىشىندە ۇلۋدىڭ جۇرەگى عانا ەكى بولىمنەن – قۇلاقشادان جانە قارىنشادان تۇرادى. باسقالارىنىڭ جۇرەگى ءبىر ءبولىمدى. بۋناقدەنەلىلەردە دە قاناينالىمى اشىق؛ قان ءنارلى زاتتاردى تاسىمالدايدى؛ تىنىس الۋعا قاتىسپايدى.
قاناينالىم جۇيەسىن نەلىكتەن «تاسىمالداۋ جۇيەسى» دەيدى؟ قاندى بۇل جۇيەگە شىعارىپ، قايتارىپ وتىراتىن قانداي مۇشە؟
شاياننىڭ «وكپەسىنىڭ» اتاۋى قانداي ەدى؟ (قانداي ورتادا مەكەندەيتىنىن ەسكە تۇسىرىڭدەر). قاناينالىمى قانداي قىزمەت اتقارادى؟
بۋناقدەنەلىلەردىڭ قاناينالىمى قىزمەتىنىڭ شايان مەن ورمەكشىدەن ەرەكشەلىگى قانداي؟
ءۇي تاپسىرماسى. § 42.
ساباق: 40.
تاقىرىبى: §42. ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ قاناينالىم جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسى
ساباقتىڭ ماقساتى: ومىرتقاسىز جاندىكتەردىڭ قاناينالىم جۇيەسىنىڭ قۇرىلىسىن ءتۇسىندىرۋ؛ ادامنىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىن، ادامگەرشىلىك تاربيەگە باۋلۋ؛ ءوز بەتتەرىمەن ىزدەنۋ داعدىسىن قالىپتاستىرۋ.
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى
ساباقتىڭ ءتيپى: قۇراستىرىلعان
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
قاننىڭ قۇرامىنا قانداي زاتتار كىرەدى؟ قان اعزادا قانداي قىزمەت اتقارادى؟
ەريتروسيتتەر قانداي مۇشەلەردە تۇزىلەدى؟
قان گازالماسۋدان باسقا تاعى قانداي جۇمىس اتقارادى؟
لەيكوسيتتەردىڭ ەريتروسيتتەردەن قانداي ايىرماشىلىقتارى بار؟ بۇل جاسۋشالار قانداي قىزمەت اتقارادى؟
ەريتروسيتتى «قاننىڭ قىزىل تۇيىرشىگى» دەپ نەگە اتايدى؟ بۇل جاسۋشانىڭ قىزىل ءتۇستى بولۋى ونىڭ قۇرامىنداعى قانداي زاتقا بايلانىستى؟ (اتاۋىن ايتۋ كەرەك)
گەموگلوبيننىڭ اعزا تىرشىلىگى ءۇشىن قانداي ماڭىزى بار؟
انتيدەنە دەگەن نە؟
تابيعي يممۋنيتەت دەگەن نە؟
جاساندى يممۋنيتەت قالاي پايدا بولادى؟
لەيكوسيتتەردى باسقاشا قالاي اتايدى؟ ولاردىڭ اتقاراتىن جۇمىسى نە دەپ اتالادى؟
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
شۇبالشاڭنىڭ قاناينالىم جۇيەسى ءار بۋىلتىقتا جەكە بولادى. ساقينالى قان تامىرلارمەن ءوزارا بايلانىسقان ءىرى ارقا قانتامىرىنان جانە قۇرساق قانتامىرىنان تۇرادى. بۇل ەكەۋىنەن قىلتامىرلار تارامدالىپ، تەرىنى جانە ءزارشىعارۋ، اسقورىتۋ، جۇيكە جۇيەسى، ت. ب. ىشكى مۇشەلەردى تۇگەلدەي تورلاپ جاتادى.
دەنەنىڭ الدىڭعى بولىگىندەگى ىرىلەۋ ساقينالى قانتامىرلار – «جۇرەكشە» دەپ اتالادى. ول جيىرىلىپ بوساڭسۋى ناتيجەسىندە قان قۇرساق قانتامىرلارمەن دەنەنىڭ ارتقى جاعىنا، ارقا قانتامىرى مەن الدىڭعى بولىمىنە قاراي اعادى.
دەنە قۋىسىنا تىكەلەي قۇيىلماي، قانتامىرلارى ارقىلى تارالىپ اينالاتىن قان اينالىمى تۇيىق قاناينالىم جۇيەسى دەپ اتالادى. شۇبالشاڭنىڭ قاناينالىمى وسىلاي جۇزەگە اسادى.
ۇلۋلاردىڭ، شاياندار مەن ورمەكشىلەردىڭ قاناينالىمى اشىق قان اينالىم جۇيەسىنە جاتادى. بۇل جانۋارلاردا قان جۇرەكتەن، ۇشى تۇيىق ەمەس قانتامىرلارىنا، ودان دەنە قۋىسىنا قۇيىلادى. قان ۇلپالار اراسىنا جايىلىپ، گاز، زات الماسادى دا (وتتەگىن، ءنارلى زاتتاردى ىشكى مۇشەلەرگە ولاردان بەرەدى، قاجەتسىز زاتتاردى سىڭىرەدى) قانتامىرلارى ارقىلى وكپەدە وتتەگىمەن قانىعىپ جۇرەككە كەلەدى.
ءىV. بەكىتۋ.
ءسويتىپ قان اشىق قاناينالىم جۇيەسىمەن قوزعالادى. اتالعان جاندىكتەردىڭ ىشىندە ۇلۋدىڭ جۇرەگى عانا ەكى بولىمنەن – قۇلاقشادان جانە قارىنشادان تۇرادى. باسقالارىنىڭ جۇرەگى ءبىر ءبولىمدى. بۋناقدەنەلىلەردە دە قاناينالىمى اشىق؛ قان ءنارلى زاتتاردى تاسىمالدايدى؛ تىنىس الۋعا قاتىسپايدى.
قاناينالىم جۇيەسىن نەلىكتەن «تاسىمالداۋ جۇيەسى» دەيدى؟ قاندى بۇل جۇيەگە شىعارىپ، قايتارىپ وتىراتىن قانداي مۇشە؟
شاياننىڭ «وكپەسىنىڭ» اتاۋى قانداي ەدى؟ (قانداي ورتادا مەكەندەيتىنىن ەسكە تۇسىرىڭدەر). قاناينالىمى قانداي قىزمەت اتقارادى؟
بۋناقدەنەلىلەردىڭ قاناينالىمى قىزمەتىنىڭ شايان مەن ورمەكشىدەن ەرەكشەلىگى قانداي؟
ءۇي تاپسىرماسى. § 42.
You Might Also Like
