وقىتۋ ۇردىسىندە ۇلتتىق تاربيە بەرۋ مەن حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ تيىمدىلىگى
ي.ابدىكارىموۆ اتىنداعى
اگرارلىق تەحنيكالىق كوللەدجىنىڭ وقىتۋشىسى
نۋگمانوۆا ماقپال زەينۋللا قىزى
وقىتۋ ۇردىسىندە ۇلتتىق تاربيە بەرۋ مەن حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ تيىمدىلىگى
ۇلى اعارتۋشى ى. ءالتىنساريننىڭ قازاق بالاسىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن بويىنداعى بار كۇش - جىگەرىن ارناعانىن قوعامدىق قاتىناستارداعى شىعارماشىلىق ىستەرمەن اينالىسۋدا ءوز ۇلتىنىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن، ادەت - عۇرپى مەن سالت - ءداستۇرىن وتە جوعارى باعالاپ، ونىڭ وقۋ - تاربيە جۇمىستارىندا ىسكە اسىرۋ يدەيالارىن الدىنا ماقسات ەتىپ قويعانى بەلگىلى. حح عاسىرداعى الەمدەگى وركەنيەتكە - ۇلى اباي مۇرالارى فيلوسوفيالىق ويلار مەن تانىمدىق - تاعىلىمدىق عيبراتتار قازىناسىن باسقا قىرىنان كورسەتتى. قازاقتىڭ ۇلتتىق تانىم مەن تاعىلىم تاريحناماسىن ابايعا دەيىنگى كەزەڭ جانە ابايدان كەيىنگى كەزەڭ دەپ اتاۋىمىزعا بولادى. ۇلتتىق تاربيە اتاۋىن العاش ادەبي - پەداگوگيكالىق وقۋلىقتارعا ەنگiزگەن م. جۇمابايەۆ بولدى. بۇگىنگى جاڭا قازاقستان جاعدايىندا – رەسپۋبليكا مەكتەپتەرى مەن ارناۋلى وقۋ ورىندارىندا جانە باسقا تاربيە وشاقتارىندا ۇلتتىق تاربيە قۇندىلىقتارىن الەمدىك وركەنيەتتى وزىق مادەنيەتپەن كىرىكتىرە ىسكە اسىرۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋدى ءجون دەپ سانايمىز.
قازىرگى كەزەڭدە ءبىلىم جۇيەسىندە عالامدىق جاھاندانۋ جاعدايىنداعى جاڭا قوعامدا ورىن العان iرi ەكونوميكالىق وزگەرiستەر مەن تەحنولوگيالىق جەتiستiكتەر – قوعام دامۋىنىڭ قوزعاۋشى كۇشi بولىپ تابىلادى. الەمدiك قاۋىمداستىقتىڭ بiرتۇتاس بiلiم كەڭiستiگiن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان ورتاق مۇددەگە بارىنشا ارەكەتتەنۋi – جالپى ادامزاتتىق جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويىنا سiڭiرگەن سانالى دا پاراساتتى تۇلعانى تاربيەلەۋ قاجەتتiگi تۋىندادى.
ەگەمەندi ەلiمiزدە سوڭعى جىلدار تiزبەگiندە جۇرگiزiلiپ كەلە جاتقان بiلiم رەفورماسىنا قاتىستى تۇبەگەيلى بەتبۇرىستار، اتاپ ايتقاندا الەمدە دامىعان مەملەكەتتەردەگى ءبىلىم ساياساتىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشى بولىپ سانالاتىن 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ەنۋ قارقىنى – قوعامدىق ورتاداعى ادامداردىڭ ەرەكشە پiكiرلەرi مەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋعا نەگiز بولدى. كوپتەگەن ونەركاسiپ ورىندارىنىڭ جاڭا تەحنولوگيالىق قوندىرعىلارمەن قايتا جابدىقتالۋى - بiلiم ساپاسىنىڭ جاڭا دەڭگەيگە كوتەرiلۋiنە وزگەشە تالاپ قويدى. اسا قارقىندى بەلەڭ الا باستاعان اتالمىش قۇبىلىستارعا مەملەكەت تاراپىنان تەرەڭ تالداۋنامالار جاسالىپ، ورتاق پروبلەمانى بۇقارا حالىقپەن بiرلەسە وتىرىپ اتقارۋ ماسەلەلەرi جولعا قويىلۋدا.
ەل پرەزيدەنتiنiڭ سويلەگەن سوزىندە: “.. بارلىق دۇنيە مەكتەپتەن باستالادى. سوندىقتان الەمدىك ستاندارتقا ساي جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن جۇيەگە كوشىپ، پەداگوگتاردىڭ كاسىبي دەڭگەيى مەن جاڭا وقۋلىقتار مەن تەحنولوگيالاردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋىمىز قاجەت..”،- دەپ، اتاي كەلە “قازاقستان – 2030” باعدارلاماسىندا: “... بiزدiڭ جاس مەملەكەتiمiز ءوسiپ - جەتiلiپ كەمەلدەنەدi. بiزدiڭ بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرiمiز ونىمەن بiرگە ەر جەتەدi. ولار ءوز زامانىنىڭ جاۋاپتى دا جiگەرلi، بiلiم ورەسi بيiك، دەنساۋلىعى مىقتى وكiلدەرi بولماق. ولار بابالارىنىڭ يگi داستۇرلەرiن ساقتاي وتىرىپ، قازiرگi زامانعى نارىقتىق ەكونوميكا جاعدايىندا جۇمىس iستەۋگە دايار بولادى...”،- دەلىنگەن.
نەگىزىنەن زامانا جەتiستiكتەرi ياعني جاس ۇرپاققا ساپالى بiلiم بەرۋدi ماقسات ەتكەن كوپشiلiك قاۋىم، حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ اسىل مۇرالارى نەگiزiندە سانالى تاربيە بەرۋدi ءارقاشان جادىنان تىس قالدىرعان ەمەس. سوڭعى جىلدارى وتكiزiلiپ جاتقان عىلىمي - پراكتيكالىق كونفەرەنسيالار مەن زەرتتەۋشى عالىمداردىڭ ناتيجەلەرiندە ەتنوپەداگوگيكا مۇرالارى نازارعا iلiءنىپ، ونى ۇرپاق تاربيەسىندە پايدالانۋدىڭ قاجەتتىلىگى ۇسىنىلۋدا.
ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىك الۋىنا بايلانىستى سوڭعى جىلدارداعى پەداگوگيكالىق زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىندە ۇلتتىق مادەنيەتكە باسا كوڭىل ءبولۋ نازارعا الىندى. اسىرەسە، وقۋشىلارعا ۇلتتىق تاربيە بەرۋدiڭ پەداگوگيكالىق ماڭىزى ءجونiندەگi ماسەلەلەرگە كوپتەگەن عالىمدار ءوز ەڭبەكتەرiن ارناعان. وندا ۇلتتىق ءتالiم - تاربيەنiڭ گەنەزيزi عىلىمي - مەتودولوگيالىق تۇرعىدا ساراپتالىنىپ، وقۋ - تاربيە جۇمىستارىنا ەندiرۋ قاجەتتiلiكتەرi ۇسىنىلعان.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
اگرارلىق تەحنيكالىق كوللەدجىنىڭ وقىتۋشىسى
نۋگمانوۆا ماقپال زەينۋللا قىزى
وقىتۋ ۇردىسىندە ۇلتتىق تاربيە بەرۋ مەن حالىقتىق پەداگوگيكانىڭ تيىمدىلىگى
ۇلى اعارتۋشى ى. ءالتىنساريننىڭ قازاق بالاسىنىڭ بولاشاعى ءۇشىن بويىنداعى بار كۇش - جىگەرىن ارناعانىن قوعامدىق قاتىناستارداعى شىعارماشىلىق ىستەرمەن اينالىسۋدا ءوز ۇلتىنىڭ تاريحىن، مادەنيەتىن، ادەت - عۇرپى مەن سالت - ءداستۇرىن وتە جوعارى باعالاپ، ونىڭ وقۋ - تاربيە جۇمىستارىندا ىسكە اسىرۋ يدەيالارىن الدىنا ماقسات ەتىپ قويعانى بەلگىلى. حح عاسىرداعى الەمدەگى وركەنيەتكە - ۇلى اباي مۇرالارى فيلوسوفيالىق ويلار مەن تانىمدىق - تاعىلىمدىق عيبراتتار قازىناسىن باسقا قىرىنان كورسەتتى. قازاقتىڭ ۇلتتىق تانىم مەن تاعىلىم تاريحناماسىن ابايعا دەيىنگى كەزەڭ جانە ابايدان كەيىنگى كەزەڭ دەپ اتاۋىمىزعا بولادى. ۇلتتىق تاربيە اتاۋىن العاش ادەبي - پەداگوگيكالىق وقۋلىقتارعا ەنگiزگەن م. جۇمابايەۆ بولدى. بۇگىنگى جاڭا قازاقستان جاعدايىندا – رەسپۋبليكا مەكتەپتەرى مەن ارناۋلى وقۋ ورىندارىندا جانە باسقا تاربيە وشاقتارىندا ۇلتتىق تاربيە قۇندىلىقتارىن الەمدىك وركەنيەتتى وزىق مادەنيەتپەن كىرىكتىرە ىسكە اسىرۋدىڭ جولدارىن قاراستىرۋدى ءجون دەپ سانايمىز.
قازىرگى كەزەڭدە ءبىلىم جۇيەسىندە عالامدىق جاھاندانۋ جاعدايىنداعى جاڭا قوعامدا ورىن العان iرi ەكونوميكالىق وزگەرiستەر مەن تەحنولوگيالىق جەتiستiكتەر – قوعام دامۋىنىڭ قوزعاۋشى كۇشi بولىپ تابىلادى. الەمدiك قاۋىمداستىقتىڭ بiرتۇتاس بiلiم كەڭiستiگiن قالىپتاستىرۋعا باعىتتالعان ورتاق مۇددەگە بارىنشا ارەكەتتەنۋi – جالپى ادامزاتتىق جانە ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى بويىنا سiڭiرگەن سانالى دا پاراساتتى تۇلعانى تاربيەلەۋ قاجەتتiگi تۋىندادى.
ەگەمەندi ەلiمiزدە سوڭعى جىلدار تiزبەگiندە جۇرگiزiلiپ كەلە جاتقان بiلiم رەفورماسىنا قاتىستى تۇبەگەيلى بەتبۇرىستار، اتاپ ايتقاندا الەمدە دامىعان مەملەكەتتەردەگى ءبىلىم ساياساتىنىڭ نەگىزگى كورسەتكىشى بولىپ سانالاتىن 12 جىلدىق ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە ەنۋ قارقىنى – قوعامدىق ورتاداعى ادامداردىڭ ەرەكشە پiكiرلەرi مەن كوزقاراستارىن قالىپتاستىرۋعا نەگiز بولدى. كوپتەگەن ونەركاسiپ ورىندارىنىڭ جاڭا تەحنولوگيالىق قوندىرعىلارمەن قايتا جابدىقتالۋى - بiلiم ساپاسىنىڭ جاڭا دەڭگەيگە كوتەرiلۋiنە وزگەشە تالاپ قويدى. اسا قارقىندى بەلەڭ الا باستاعان اتالمىش قۇبىلىستارعا مەملەكەت تاراپىنان تەرەڭ تالداۋنامالار جاسالىپ، ورتاق پروبلەمانى بۇقارا حالىقپەن بiرلەسە وتىرىپ اتقارۋ ماسەلەلەرi جولعا قويىلۋدا.
ەل پرەزيدەنتiنiڭ سويلەگەن سوزىندە: “.. بارلىق دۇنيە مەكتەپتەن باستالادى. سوندىقتان الەمدىك ستاندارتقا ساي جالپى ورتا ءبىلىم بەرەتىن جۇيەگە كوشىپ، پەداگوگتاردىڭ كاسىبي دەڭگەيى مەن جاڭا وقۋلىقتار مەن تەحنولوگيالاردىڭ ساپاسىن ارتتىرۋىمىز قاجەت..”،- دەپ، اتاي كەلە “قازاقستان – 2030” باعدارلاماسىندا: “... بiزدiڭ جاس مەملەكەتiمiز ءوسiپ - جەتiلiپ كەمەلدەنەدi. بiزدiڭ بالالارىمىز بەن نەمەرەلەرiمiز ونىمەن بiرگە ەر جەتەدi. ولار ءوز زامانىنىڭ جاۋاپتى دا جiگەرلi، بiلiم ورەسi بيiك، دەنساۋلىعى مىقتى وكiلدەرi بولماق. ولار بابالارىنىڭ يگi داستۇرلەرiن ساقتاي وتىرىپ، قازiرگi زامانعى نارىقتىق ەكونوميكا جاعدايىندا جۇمىس iستەۋگە دايار بولادى...”،- دەلىنگەن.
نەگىزىنەن زامانا جەتiستiكتەرi ياعني جاس ۇرپاققا ساپالى بiلiم بەرۋدi ماقسات ەتكەن كوپشiلiك قاۋىم، حالىق پەداگوگيكاسىنىڭ اسىل مۇرالارى نەگiزiندە سانالى تاربيە بەرۋدi ءارقاشان جادىنان تىس قالدىرعان ەمەس. سوڭعى جىلدارى وتكiزiلiپ جاتقان عىلىمي - پراكتيكالىق كونفەرەنسيالار مەن زەرتتەۋشى عالىمداردىڭ ناتيجەلەرiندە ەتنوپەداگوگيكا مۇرالارى نازارعا iلiءنىپ، ونى ۇرپاق تاربيەسىندە پايدالانۋدىڭ قاجەتتىلىگى ۇسىنىلۋدا.
ەلىمىزدىڭ ەگەمەندىك الۋىنا بايلانىستى سوڭعى جىلدارداعى پەداگوگيكالىق زەرتتەۋ ەڭبەكتەرىندە ۇلتتىق مادەنيەتكە باسا كوڭىل ءبولۋ نازارعا الىندى. اسىرەسە، وقۋشىلارعا ۇلتتىق تاربيە بەرۋدiڭ پەداگوگيكالىق ماڭىزى ءجونiندەگi ماسەلەلەرگە كوپتەگەن عالىمدار ءوز ەڭبەكتەرiن ارناعان. وندا ۇلتتىق ءتالiم - تاربيەنiڭ گەنەزيزi عىلىمي - مەتودولوگيالىق تۇرعىدا ساراپتالىنىپ، وقۋ - تاربيە جۇمىستارىنا ەندiرۋ قاجەتتiلiكتەرi ۇسىنىلعان.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
