InfoHub Logo

جۇردەك قالامدى سەرگەك ويلى جۋرناليستەر قاشاندا كەز كەلگەن گازەتتىڭ ايدىنىن اسىرىپ، ابىرويىن اسقاقتاتقان. بۇل كەشە دە، بۇگىن دە سولاي. سولاي بولىپ قالا دا بەرمەك.

تەك كەشە گازەتتەگى بيلىك باسىنداعىلار قاراماعىنداعى  قالام ۇستاعان جاس جۋرناليستەرگە: «سەندەر گازەتتىڭ پارتيالىق ورگان ەكەنىن، سەنزۋرا بارىن نەگە ۇمىتاسىڭدار وسى»،­ – دەپ ءتىلشى بايعۇستىڭ ايتپاق ويىن وزىنشە شۇبارلاپ، ءبىرىن- ءبىرى ساۋلەلەندىرىپ تۇرعان ءسوز تىركەستەرىن سىزىپ تاستايتىن.

ادەبي ءتىل، كوركەم وي، ولاردىڭ باعامداۋلارىنشا، سول كەزدەگى «لەنينشىل جاس»، «قازاق ادەبيەتى» گازەتتەرىندە عانا ورىن الۋعا حاقىلى بولاتىن. بۇل كۇندە سول ءتارتىپ كەلمەسكە كەتكەن. وعان ءبىز ءوزىمىزدىڭ «سارىارقا سامالى» گازەتىنىڭ ءار سانىندا تۇراقتى بەرىلەتىن «وقشاۋ وي» جانە دە باسقا دا ايدارلارىنداعى ماتەريالداردى وقۋ ارقىلى كوز جەتكىزىپ وتىرمىز.

«وقشاۋ ويدا» گازەتتىڭ سول سانىنىڭ كەزەكشى رەداكتورلارى ءسوز الادى. ولاردىڭ جازۋ ءستيلى، ءتىل مادەنيەتىن مەڭگەرۋلەرى، كوتەرىپ وتىرعان ماسەلەلەرى بىرىنە- ءبىرى ۇقسامايدى. دەگەنمەن قوعامدى تولعاندىرعان تولعاقتى ويدى وقىرماندار ورتاسىنا سالۋداعى ماقسات بىرلىگى ايقىن اڭعارىلادى. ول– ومىرىمىزدە ورىن الىپ وتىرعان ەلەۋلى ولقىلىقتاردى جارقىراتا جازىپ، وقىرمانمەن وي ءبولىسۋدى، ءوز پىكىرلەرىن بۇكپەسىز ايتۋ ارقىلى ازاماتتىڭ تىلشىلىك ۇستانىمىن جالپاق جۇرتقا جاريا ەتۋ.    

وسى ورايدا وقىرماننىڭ ۇتارى مول. ول وي ءبولىسۋشىنىڭ تىلشىلىك قابىلەت –قارىمىن، ەڭ باستىسى، انا ءتىلىمىزدى قاي دارەجەدە مەڭگەرگەنىن، قانشالىقتى تۋرا سويلەپ وتىرعانىن بىلۋگە مۇمكىندىك الادى.

ەندى ءبىز ۇستىمىزدەگى جىلدىڭ تامىز ايىنداعى «وقشاۋ وي» ايدارىنداعى  جارىق كورگەن كەيبىر كەزەكشى رەداكتورلاردىڭ ماتەريالدارىنا كوز جۇگىرتىپ، وي سارابىنان وتكىزىپ كورەلىك.  اسەمگۇل قابدۋاحيت ءوزىنىڭ «كەلىنگە قوي دەيتىن قوجا جوق» اتتى وي تولعامىندا قازاقستان اتىنان «وسكارعا» ۇسىنىلعان ءفيلمنىڭ ۇلتتىق ناقىشتان دا قانداي دا ءبىر تانىمدىق اۋىلىنان الىس جاتقانىن اشىنا ءسوز ەتەدى.

ونىڭ: «...حالىق نامىسىن قورلاپ، ەل تاريحىن بۇرمالاپ، ازعىندىق پەن حايۋاندىقتى تۋ ەتكەن ءفيلمنىڭ شەتەلدە نە ءۇشىن ناسيحاتتالىپ جۇرگەنى قۇپيا ەمەس. قازاقستاندا جارنامالاۋعا ۇلەس قوسقان «بوراتقا» ەندى «كەلىن» قوسىلىپ، بەدەلىمىزدى اسىراتىن بولدى»،- دەگەن اششى كەكەسىنى فەستيۆالگە تولىققاندى ونەر تۋىندىسىنىڭ ورنىنا سوراقىلىق پەن سۇمپايىلىقتى جار ەتۋشى لەنتانى ۇسىنۋشى «ونەر بەدەلدەرىنە» وي سالعاي دا.

فارحات امىرەنىڭ «ورازانى نە ءۇشىن ۇستايمىز؟» اتتى ماقالاسى العاشقىسىندا ماعان نەگە ەكەنى بەلگىسىز ايتىلا- ايتىلا جاۋىر بولعان ورازانىڭ پايداسى تۋرالى جاتتاندى پىكىر سياقتى كورىنگەن. دەگەنمەن ويلى دۇنيەلەرىمەن كورىنىپ جۇرگەن جۋرناليست ءىنىمىزدىڭ جۇرتشىلىققا كەڭىنەن تانىمال ورازا تۋرالى نە جازعانىنا كوز جۇگىرتۋدى ءجون كوردىم. جوق، فارحات جالپى پايىمداۋدان گورى ومىرىمىزدە ورىن الىپ وتىرعان ناقتىلى جايدى كۇل بىلتەلەمەي اشىق جازعان ەكەن. ەندى سوعان از- كەم توقتالايىق.

جۋىردا اقسۋ قالاسىنا جاقىن تۋىسىنىڭ ۇيىنە اۋىز اشارعا بارعاندا، پاۆلودار قالاسىنداعى «ءادىل» دەگەن دۇكەندە ساتۋشى بولىپ جۇمىس ىستەيتىن ايدىن ەسىمدى بولەسىنەن ورازا ۇستاعان ساتۋشى قىزداردىڭ ءبىرى ساعات سايىن سىرتقا شىعىپ، شىلىم شەگەتىنىن ەستىپتى. «سەن ورازا ۇستاپ جۇرگەن جوقسىڭ با؟ شىلىم شەگۋگە بولمايدى عوي»،- دەگەندەرگە: «يا جە نە كۋشايۋ،  ا پروستو كۋريۋ»،- دەگەن ەكەن. بۇل سياقتى پەندەشىلىك قۋلىقتىڭ ارتىندا وزىمەن كۇندەلىكتى ارالاسىپ جۇرگەن  ادامدارعا ءوزىن ءدىندار، كۇنادان پاك جان ەتىپ كورسەتۋ پيعىلى جاتقانى انىق. تەك پاتشا قۇدايدى الدايمىن دەۋ، فارحاتشا ايتساق، «قاسيەتتى ايدىڭ قاسيەتىن قاشىرۋ» كۇنا بىتكەننىڭ ەڭ ۇلكەنى بولسا كەرەك.

ءبىر قىزىعى، «ارامىزدا الاشتىڭ وليمپيادا الامانىنداعى قۋانىشىنا ءمان بەرە قويمايتىن بەيباقتار دا تابىلادى ەكەن. ماييا قىزىمىز التىن العاندا، بويىمدى شاتتىق كەرنەپ، شىداي الماي ينتەرنەت بەتىنە: «بارەكەلدى! التىن الدىق ءۇشىنشى، الاش ءۇشىن زور قۋانىش ءتۇسىنشى» دەپ تاقپاقتاتىپ جىبەرىپپىن»،- دەپ جازادى نۇربول جايىقبايەۆ.

ال ونىڭ سۇيىنشىلەگەن جۇرەكجاردى قۋانىشىنا الدەكىم: «ءوزىڭ التىن العانداي نەگە ماسايرايسىڭ؟»-دەپ جاۋاپ قاتىپتى. وعان نۇربول : «قازاقستان ءۇشىن قۋانۋ دا- ەرلىك»،- دەپ جازىپ جىبەرىپتى. تالاس تۋدىرمايتىن ءتۇجىرىمدى پىكىر. اتالارىمىز مۇندايدا «الىستاعىنىڭ اتى وزعانشا، اۋىلداستىڭ تايى وزسىن» دەر ەدى. بۇل كۇندە كوپشىلىكتىڭ اۋزىنان تۇسپەيتىن «قازاقستاندىق پاتريوتيزم» - دەگەن، بالكىم، وسى بولار.

ال كەزەكشى رەداكتور گۇلجاينا تۇگەلبايقىزىمىزدىڭ دا قالامىنا جاز شىقسا، جۇرتتىڭ كوڭىلىن الاڭ ەتەر باستى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى- «قايدا بارىپ دەمالعان ءجون؟»- دەگەن ساۋال ىلىككەن ەكەن. قىزىق، قالتاسى مايلى بايلاردىڭ كوبى گۇلجاينانىڭ بۇل ماقالاسىن وقۋلارى ەكىتالاي. ولار: «قاپ- قاپ اقشاسى بار ادامعا الدەبىر ءتىلشى قىزدىڭ پىكىرى قاجەت پە، ءتايىرى»،- دەپ ويلاۋلارى مۇمكىن. ال قانشا تىرىسىپ ەڭبەك ەتسە دە، تيىننان تەڭگە قۇراي الماي جۇرگەن كوپشىلىكتىڭ ەلەڭ ەتەرى حاق.

پسيحولوگتاردىڭ كەڭەسىنە قۇلاق اسىپ، قولدا بارىن ۇقساتسا، دۇرىس دەمالۋعا بولادى ەكەن دەي كەلىپ، تەحنيكالىق ماماندىق يەلەرىنە تابيعات اياسىندا دەمالۋعا كەڭەس بەرەتىنىن، كەڭسەدە  قىزمەت ىستەيتىندەرگە دۋماندى كەشتەرگە كوبىرەك بارۋدى ۇسىناتىنىن ايتادى. مۇنىڭ ءوزى كوپشىلىگىمىزدىڭ قايدان اقشا تاپساق ەكەن دەپ الاڭ بولماي، تۋعان تابيعات اياسىندا دەمالىپ، دۋماندى كەشتەردە سان الۋان تاعدىرلاس ادامدارمەن قارىم- قاتىناس جاساۋدىڭ تاپتىرمايتىن مۇمكىندىگى ەمەس پە.

ەلىمىز تاۋەلسىزدىك العان 20 جىلدا قازاق ءتىلىنىڭ تاعدىرى جايلى كىم نە دەمەدى، نە جازبادى. سولاردىڭ كوبى، بالكىم، ءتىل بولاشاعىن ءسوز ەتە تۇرىپ، ءتىلدىڭ تابيعاتىن تۇبەگەيلى تۇسىنە المايتىن كوپىرمە قىزىل ءسوز بولعاندىقتان با، ەستە قالماپتى.   

سايا مولدايىپتىڭ «ڭ» اتتى ماقالاسى وسى ءبىر ولقى سوعىپ جۇرگەن تۇسىمىزدى ءدوپ باسقان ەكەن. سايا ايتسا ايتقانداي، سوڭعى جىلدارى «ڭ»-نىڭ باسىنا تيمەگەن سويىل كەمدە- كەم. مەكتەپ وقۋشىلارىنىڭ كوپشىلىگى «ڭ» مەن «ن»- نى شاتىستىرۋدان كوز اشپاي كەلەدى. ءتىپتى «اتاڭ» دەگەندى «اتان» (تۇيەنىڭ اتاۋى عوي)، «ماتاڭ بار ما؟» - دەۋدىڭ ورنىنا «ماتان بار ما؟»  - (ادام اتى) دەپ تۇرعاندارى. «...سول فرانسۋز بەن اعىلشىن تىلدەرىندە قوس ءارىپتىڭ دىبىستالۋى قازاقتىڭ كادىمگى «ڭ» ءارپى بولىپ ەستىلەدى»،- دەپ جازعان ەكەن سايا.

بىلەمىن دەيتىندەردىڭ پايىمداۋىنشا، قازاق ارىپتەرى دىبىستالۋى جاعىنان الەم حالقى تىلدەرىنىڭ ورتاسىندا وزىندىك ورنى بار ءتىل. قازاقتاردىڭ الەمنىڭ كوپتەگەن تىلىندە باسقا حالىقتارعا قاراعاندا اكسەنتسىز سويلەۋىنىڭ سىرى وسىندا بولسا كەرەك. تەك سول بايلىعىمىزدى ورنىمەن پايدالانا بىلسەك قوي.  «وقشاۋ ويدى» ءاردايىم قۋانا، قىزىعا وقيمىن. جاس ارىپتەستەرىمنىڭ قالام قارىمى ارتا بەرسىن دەگىم كەلەدى.

سۇلەيمەن بايازيتوۆ

---