سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 4 كۇن بۇرىن)
وقۋشىلاردى كوركەم جازۋعا ۇيرەتۋدەگى جازۋ پاراعى پارتانىڭ  ءرولى
قازالى اۋدانى، قىزىلوردا وبلىسى،
№100 ورتا مەكتەپ، قازالى اۋىلى،
بەينەلەۋ ونەرى جانە سىزۋ ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
كوشىمبەت سۇلتان

وقۋشىلاردى كوركەم جازۋعا ۇيرەتۋدەگى جازۋ پاراعى مەن پارتانىڭ ءرولى.

جازۋ – ادامنىڭ وي-پىكىرىن، حابارىن، ماعلۇماتىن تاڭبالار ارقىلى جەتكىزۋدى قامتاماسىز ەتەتىن بەلگىلەر جۇيەسى. جازۋدىڭ پايدا بولۋى ادامداردىڭ قارىم –قاتىناسىنداعى ۋاقىت پەن كەڭىستىك كەدەرگىسىن جويدى. كوركەم جازۋ (گرەك. kalliqraqhia، ارابشا ءحۇسني - حات- سۇلۋلىق، ادەمىلىك، كوركەمدىك، جاقسى ساپا)-انىق، ادەمى جازۋ دەگەن ۇعىمدى بىلدىرەدى.

يسلام ءدىنى ەلدەرىندە كوركەم جازۋ ونەرىنە ۇلكەن كوڭىل بولگەن. قۇران ءۇشىن ،مەملەكەتتىك ءمانى بار جازبالار ءۇشىن ارنايى اشەكەيلى جازۋ ءتۇرى قولدانىلعان. Vءىى عاسىردان باستاپ ول كۋفي دەپ اتالاتىن. اراب جازۋىنىڭ ناسحي، ناستاليك جازۋى دا (ح-حVعع) كەڭ تاراپ، ادەبي، عىلىمي تەكستەردى كوشىرۋشى ءىرى كالليگرافتار شىققان. اراب مادەنيەتى تاريحىندا اتاقتى شايرلاردىڭ كىتاپتارىن كوشىرىپ، حالىققا قولجازبا كۇيىندە تاراتۋشى – حۋسني – حاتشىلاردىڭ (پوليگرافتاردىڭ) قىزمەتى جوعارى باعالانعان.

كەيىنگى عاسىرلاردا كىتاپ باسۋ ءىسىنىڭ وركەندەۋىنە بايلانىستى كوركەم جازۋ ونەرى كوركەمدەۋ سالالارىندا عانا شەكتەلىپ قالدى. كوركەم جازۋ قاعيدالارى اسىرەسە گرامماتيكا مەن ەملەنى وقىتۋدا باسشىلىققا الىنادى. جازۋدىڭ گرافيكالىق جاقتارىن ۇيرەتۋدەگى ماقسات دىبىستى ارىپپەن بەلگىلەي ءبىلۋ، جازۋدىڭ سىرتقى ءتۇرىن، ارىپتەردىڭ ادەمىلىگى مەن تىركەسۋ جولدارىن يگەرۋ، ءارىپ ەلەمەنتتەرىن ساقتاي جازۋ، شاپشاڭ جازۋ، كوشىرىپ جازۋ، ەستىپ جازۋ، ساناۋمەن جازۋ، سويلەمدى تۇتاس تەكستى دۇرىس، انىق، تازا جازا ءبىلۋ سەكىلدى داعدىلاردى مەڭگەرۋ بولىپ تابىلادى.

ساۋات اشۋ – بالانىڭ كوپتەگەن پسيحيكالىق قىزمەتتەرىنىڭ جەتىلۋىن تالاپ
ەتەتىن، كۇردەلى اقىل - ارەكەتى بولسا، جازۋ - پسيحولوگيالىق جانە فيزيولوگيالىق تۇرعىدان العاندا وتە قيىن كۇردەلى ۇدەرىس، سوندىقتان دا جازۋ داعدىسىن يگەرۋ ۇدەرىسىنىڭ كوپ كومپونەنتتى پسيحوفيزيولوگيالىق قۇرىلىمدارى بار.

جازۋعا ۇيرەتۋدىڭ نەگىزگى مىندەتتەرى مىنالار بولىپ تابىلادى.
1. فونەماتيكالىق ەستۋ جانە ءسوزدىڭ دىبىستىق قۇرامىن تالداي بىلىگىن دامىتۋ.
2. قولدىڭ جانە ساۋساقتاردىڭ مايدا بۇلشىق ەتتەرىن دامىتۋ.
3. ىشكى جانە سىرتقى سويلەۋدى، سوزدىك - لوگيكالىق ويلاۋدىڭ باستاپقى كەزەڭدەرىن دامىتۋ.
4. ەستە ساقتاۋ قابىلەتىن دامىتۋ.
5. جازۋ قۇرالدارىن ەركىن ۇستاي ءبىلۋ داعدىسىن دامىتۋ.
6. پاراقتىڭ بەتىنىڭ كەڭىستىگىن باعدارلاۋدى قالىپتاستىرۋدا - وقۋشى پارتاسىنىڭ اتقاراتىن ءرولى زور بولىپ تابىلادى.

وقۋشىنىڭ كوركەم جازۋدا، ونىڭ پارتاسىنىڭ دەنە بىتىمىنە ىڭعايلى جانە دەنساۋلىعىنا زيان كەلتىرمەيتىندەي جاسالۋىندا. ايتاتىن بولساق،
1- وقۋشىنىڭ ەكى اياعىنىڭ دۇرىس قويىلماۋى - اياعىنىڭ مايتابان بولۋىنا،
2- پارتا مەن وتىراتىن ورىندىقتىڭ ارا قاشىقتىقتىڭ دۇرىس ساقتالماۋى - بەل ومىرتقاسىنىڭ قيسايۋىنا،
3-پارتا بەتىنىڭ ەدەن بەتىمەن پاراللەل ورنالاسۋى - وقۋشىنىڭ وقۋ جانە جازۋ كەزىندە كوزىنە اسەر ەتەدى. جوعارىدا جازىلعان ءۇش قاعيدا دۇرىس كەلتىرىلگەن جاعدايدا وقۋشى جازۋىنىڭ سىرتقى ءتۇرى، ارىپتەردىڭ ادەمىلىگى جانە تىركەسۋ جولدارى سونىمەن قاتار ءار ەلەمەنتتەرىنىڭ ساقتالۋى جاقسارىپ، وقۋشىنىڭ دەنە ءبىتىمىنىڭ قالىپتى وسۋىنە اناتوميالىق جانە فيزيولوگيالىق جاعىنان جاقسى اسەر ەتەدى.
پاراقتىڭ بەتىنىڭ كەڭىستىگىن پارتا بەتىنە باعدارلاۋدى قالىپتاستىرۋ.
مەكتەپ پارتالارى – سىنىپتاعى جابدىقتاردىڭ نەگىزگى ءتۇرى. ەلىمىزدەگى قازىرگى مەكتەپتەردە كوپتەگەن پارتالاردىڭ تۇرلەرى پايدالانىلادى. ەرتەدەن كەلە جاتقان ف.ف. ەريسمان پارتاسى ىسپەتتى وتىرعىشى بىرگە ورناتىلعان ەكى ورىندى پارتالار كوبىنەسە باستاۋىش سىنىپتاردا پايدالانىلادى. ول پارتالار «مەكتەپ پارتالارى» دەگەن مەملەكەتتىك ستاندارتقا ورتا شامامەن العان بالالاردىڭ دەنە ءبىتىمىنىڭ كورسەتكىشتەرىنە بايلانىستى ولشەمدە جاسالعان.

پارتالاردىڭ نەگىزى اعاشتان نەمەسە مەتالدان جاسالادى. پارتا ەكى بولىمنەن تۇرادى: پارتانىڭ ۇستەلى جانە وتىرعىشى. پارتا ۇستەلىنىڭ بەتى جانە وتىرعىشى اشىق، اقشىل ءتۇستى بوياۋلارمەن بويالادى.پارتانىڭ بولشەكتەرى وقۋشى دەنەسىنىڭ پروپورسياسىنا نەگىزدەلگەن. پارتا ۇستەلىنىڭ بەتى ەدەنگە ءسال كولبەۋلەۋ جاسالادى، ياعني پارتانىڭ بەتى ەدەنگە 20-25 گرادۋس كولبەۋ ورنالاسادى. بۇل وقۋشىلاردىڭ كىتاپ وقىپ جازۋ جازعاندا كوزدەرىنىڭ جانە قولدارىنىڭ تالماي دۇرىس جۇمىس ىستەۋىنە قولايلى. پارتا بەتىنىڭ سىرتقى شەتى ەدەننەن 52-79 سم بولادى، ديففەرەنسياسى 20-32 سم.

پارتانىڭ ديففەرەنسياسى دەپ ۇستەلدىڭ وقۋشى جاق جيەگىنىڭ بيىكتىگى مەن پارتا وتىرعىشىنىڭ اراسىنداعى ارالىقتى ايتادى. پارتانىڭ ديففەرەنسياسى وقۋشى وتىرعاندا دەنەسىن تىك ۇستاپ، ۇستەلگە بىلەكتەرىن قويىپ وتىرعاندا ىڭعايلى بولۋى ءتيىس. ەگەر پارتانىڭ ديففەرەنسياسى دۇرىس ساقتالماسا وقۋشىنىڭ ومىرتقا سۇيەكتەرى قيسايادى. وقۋشى پارتادا وتىرعاندا ونىڭ كوكىرەگى مەن پارتا ۇستەلىنىڭ شەتىندە 3-5 سم ارالىعىندا بولۋى كەرەك.

جالپى وقۋشى ەريسمان پارتاسىنىڭ ۇستىندە جازۋ سىزۋ كەزىندە وقۋ قۇرالدارىن پايدالانۋداعى قولدانۋدىڭ ءوز ەرەكشەلىكتەرىمەن، سونىمەن قاتار وقۋشى قولىنىڭ پارتا بەتىنە دۇرىس قويىپ جازعان دا عانا جازۋدىڭ سىرتقى ءتۇرى، ادەمەلىگى مەن جازۋ ەلەمەنتتەرى ساقتالىپ، كوركەم كورىنەدى. پارتادا نەمەسە ۇستەلدە وتىرعاندا وقۋشىنىڭ دەنەسى تىك ورنالاسىپ، ورىندىققا تەرەڭ وتىرۋ كەرەك. كىتاپ وقىپ، قاعاز جازعاندا بالانىڭ باسى ءسال العا ەڭكەيەدى. بالانىڭ كوزى مەن قاعاز ارالىعى 35-40 سم اراسىندا بولۋ كەرەك.

وقۋشىنىڭ ارقاسى ورىندىق ارقالىعىنا سۇيەنىپ وتىرعاندا ونىڭ بەل ومىرتقاسى، سەگىزكوز سۇيەكتەرى مەن جاۋىرىننىڭ تومەنگى بۇرىشتارى ورىندىق ارقالىعىنا ءتيىپ تۇرادى، اياقتارى پارتانىڭ اياق قويعىشىنا تىرەلەدى. ال وقۋشىنىڭ ەكى يىعى ءبىر دەڭگەيدە بولعانىن قاداعالاپ وتىرۋ كەرەك. بىلەكتەرى پارتانىڭ ۇستىنە 120-125 شاماسىندا گرادۋستىق بۇرىش جاساي شىنتاعىنان ساۋساعىنا دەيىن قويىلادى. جازۋ پاراعى پارتانىڭ بەتىنىڭ ورتاسىنا تامان 125-130 شاماسىندا گرادۋستىق بۇرىش جاساي ورنالاسادى.

جازۋ كەزىندە جازۋ پاراعى وقۋشى بىلەگىنىڭ استىندا جازۋ قورى كوبەيگەن سايىن تومەننەن جوعارى قاراي جىلجىپ وتىرىلۋى كەرەك. وسىعان بايلانىستى جازۋ پاراعىنىڭ الدىڭعى جاعىندا وقۋ قۇرالدارى قويىلماۋى ءتيىس. ياعني ساباققا قاتىستى وقۋ قۇرالدارى وڭ جاقتاعى وقۋشى ءۇشىن پارتانىڭ وڭ جاق جوعارعى بۇرىشىندا، سول جاقتاعى وقۋشى ءۇشىن سول جاق بۇرىشتا قويىلۋى ءتيىس.

جوعارىدا باياندالعان ورنالاسۋ ەرەجەسىمەن ەريسمان پارتاسىندا دۇرىس وتىرىپ ۇيرەنگەن جاعدايدا وقۋشىلار ساباق كەزىندە شارشاماي ەركىن وتىرادى، كوزدەرى تالمايدى، بار زەيىنى ساباقتا بولىپ، جازۋ پاراعىنا تۇسكەن جازۋ ارىپتەرى 750 گرادۋس بۇرىش جاساي كورنەكى، ادەمى بولىپ جازىلادى. سونىمەن قاتار جازۋدىڭ سىرتقى ءتۇرىن، ارىپتەردىڭ تىركەسۋ جولدارىن يگەرۋ ءارىپ ەلەمەنتتەرىن ساقتاي وتىرىپ شاپشاڭ جازۋ، كوشىرىپ جازۋ، ەستىپ جازۋ، ساناۋمەن جازۋ، سويلەمدى تۇتاس، دۇرىس، انىق، تازا جازا ءبىلۋ، ويىن بىرتە – بىرتە جازبا تۇرىندە بايانداي ءبىلۋ سەكىلدى داعدىلاردى مەڭگەرە وتىرىپ، وقۋشىنىڭ دەنە ءبىتىمىنىڭ جاقسى ءوسىپ جەتىلۋىنىڭ ناتيجەسىن كورۋگە بولادى.

نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما