تىرەگى سەن تاۋەلسىزدىك ءتورىنىڭ
قىزىلوردا وبلىسى،
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ اعىلشىن ءپانى ءمۇعالىمى
سيسەنبايەۆا گۇلميرا ءابدىعاني قىزى
تاقىرىبى: «تىرەگى سەن تاۋەلسىزدىك ءتورىنىڭ»
ماقساتى:
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۋرالى وقۋشىلاردىڭ العان ءبىلىمىن جيناقتاپ، ودان ءارى تانىمدىلىعىن ارتتىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، سويلەۋ داعدىسىن دامىتۋ ءوز ويىن مادەنيەتتى تۇردە جەتكىزە ءبىلۋ
3. تۋعان حالقىنا، وتانىنا، ونىڭ تاريحي تاعدىرىنا دەگەن قۇرمەت سەزىمىن قالىپتاستىرۋ. پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
كورنەكىلىك: «اتاجۇرت» جازۋى بار پلاكات گلوبۋس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كارتاسى، بەزەندىرۋ قۇرالدارى.
قاتىسۋشى: 10 سىنىپ وقۋشىلارى.
توپتىڭ اتتارى: «ياسسى»، «يسپيدجاب» توبى.
جوسپارى:
1 تۋر: «قانات قاقتى» - كاپيتاندار سايىسى
1مينۋت، 10 سۇراققا جاۋاپ.
2 تۋر: « سامعاۋ» - ۇپايى كوپ كوماندا باستايدى.
قوسىمشا كومەك بەرىلەدى.
5 مينۋت سۇراق بەرىلەدى.
3 تۋر: شارىقتاۋ - جانكۇيەرلەر سايىسى.
5 سۇراق.
4. تۋر: شىرقاۋ. بەينەسيۋجەت ارقىلى سۇراق.
5. تۋر: «جەر ۇيىق»- سۇراق جاۋاپ.
5 سۇراق.
ويىن قورىتىندىسىن شىعارۋ.
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، قادىرمەندى ۇستازدار، وقۋشىلار! ارمىسىزدار جاقسى نيەتپەن كەلگەن ۇلاعاتتى قوناقتار.
وتان، تۋعان جەر، اتامەكەن، ەلىم، اۋىلىم، دەگەن – جۇرەك تەبىرەنتىپ، شاتتىق سەزىمدى وياتىپ قاسيەتتى سوزدەر مەن تۋعان جەردىڭ تاريحىن، شەجىرەسىن ءبىلۋ - ءاربىر ۇرپاقتىڭ ازاماتتىق بۇرىشى.
«قازاقستان - مەنىڭ ەلىم» تاقىرىبى اياسىندا وتەتىن «اتاجۇرت» ينتەللەكتۋالدى تاريحي تانىمدىق ويىن باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
ويىنعا قاتىسىپ وتىرعان 10 ا، 10ءا سىنىپ وقۋشىلارى
كوماندانى تانىستىرا كەتسەك: ياسسى كومانداسى دۇيسەنبايەۆا دينارا ءوز توبىنان تانىستىرادى.
يسپيدجاب توبىنىڭ باسشىسى، دۇيسەنوۆا مەرۋەرت ءوز كومانداسىن تانىستىرادى.
«ال ىسكە ءسات» دەي وتىرىپ ويىنىمىزدى باستايىق.
1 تۋر «قانات قاقتى»
كوماندا كاپيتاندار سايىسى ياسسى كومانداسى 1مين 10 سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
1. قازاقستاننىڭ ەڭ بيىك شىڭى (حان ءتاڭىرى)
2. قازاقستاننىڭ 1920 ج استاناسى (ورىنبور)
3. كەنەسارى كوتەرىلىسى (1837 - 1847) قاي جىلداردا بولدى.
4. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق سانى (15 ملن جۋىق)
5. قازاق حالقىنىڭ بەس ارىسى قاشان اياقتالدى؟ (1988)
6. قازاق دالاسىنداعى قىزىل كەرۋەن، ەكسپەديسياسىن كىم باسقاردى؟ (ءا. جانگەلدين)
7. قاي جىلى قازاقستان استاناسى الماتىعا كوشىرىلدى. (1920)
8. ورتەنگەن سامولەتىن جاۋ تانكىلەرىنىڭ ورتاسىنا باعىتتاعان باتىر.
9. 1916 جىلى ۆەرني ۋەزىنىڭ حانى بولىپ كىم سايلاندى.(بەكبولات اشەكەيەۆ)
10. قازاقستاننىڭ باتىسىنداعى وزەن.(جايىق)
يسپيدجاب كومانداسىنىڭ باسشىسى.
1. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى شەتكى ءۇستىرت (شاردارا)
2. اقتابان شۇبىرىندى جىلدارى ( 1723 - 1728)
3. ءقازىر دۇنيە جۇزىندە قانشا قازاق بار. (15 ملن)
4. ىشكى بوكەي ورداسىنداعى كوتەرىلىس (1836 - 1838)
5. كونستيتۋسيا بويىنشا، حالىق اتىنا بيلىك جۇرگىزۋ قۇقىعى كىمدەرگە بەرىلگەن.
(پرەزيدەنت پارلامەنت)
6. 1992 ج ناۋرىزدا قازاقستان ومىرىندە قانداي وقيعا بولدى. (بۇۇ)
7. قازاق اكسر - ءىن قۇرۋ تۋرالى دەكرەت قاشان شىقتى.(1920 26 تامىز)
8. كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ءۇش رەت يە بولعان.
9. ا. يمانوۆتىڭ اسكەري كەڭەسشىسى كوتەرىلىسشىلەردى قارۋمەن قامتاماسىز ەتكەن. (ءا. جانگەلدين)
10. قازاقستاننىڭ شىعىسىنداعى ۇلكەن وزەن.(ەرتىس)
1 - ءشى تۋردىڭ ۇپاي سانىن بەلگىلەۋ
كەلەسى تۋرىمىز سامعاۋ دەپ اتالادى. كوپ ۇپاي جيناعان كوماندا باستايدى.
ءار كومانداعا 5 سۇراق بەرىلەدى. جاۋاپ تاڭداۋعا 1مينۋت، جاۋاپتى تابا الماعان جاعدايدا قوسىمشا كومەك بەرىلەدى، جاۋاپ بەرىلمەگەن جاعدايدا قارسى توپ جاۋاپ بەرەدى.
ياسسى كومانداسىنا
1) ستاليندىك جازالاۋدىڭ قۇربانى بولعان «الاش» پارتياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى اۆتونوميالىق قازاق ۇكىمەتىنىڭ باسشىسى ايقاپ، قازاق، قازاقستان گازەتتەرىنە ماقالالار جازىپ تۇرعان تاريحي تۇلعانى اتاڭىز.(قوسىمشا كومەك) 1864 جىلدارى توبىلدا جانە ومبىدا ءتۇرلى قىزمەتتەر اتقارعان. 1897 - 1903ج. دالا گەنەرال – گۋبەرناتورلىعىندا قىزمەت اتقارىپ، سامارادا بانك ديرەكتورى بولعان.
(ءا. بوكەيحانوۆ)
2) قازاقستاننان شىققان تۇڭعىش ساياحاتشى. شىعىس تۇركىستاندى ورتا ازيانى زەرتتەگەن ويشىل، قالامگەر عالىم. 1853ج وقۋدى ءبىتىرىپ، وفيسەرلىك اتاعىن الىپ، باتىس ءسىبىر گەنەرال گۋبەرناتورى توتەنشە تاپسىرمالار ورىندايتىن وفيسەر قىزمەتىن اتقاردى. 1856ج ىستىقكولدىڭ توپوگرافيالىق سۋرەتىن تۇسىرگەن.
تاريحي تۇلعا كىم؟
قوسىمشا كومەك: ول 1858 - 59ج قاشقارياعا بارىپ، الەمگە اتى ايگىلى ەلدىڭ تاريحىن اشادى.
(شوقان ۋاليحانوۆ)
3) قازاق حاندىعىنىڭ وركەندەگەن جانە تىنىشتىق ورىناعان كەزى. «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زامان» دەپ ەسكە الادى.. كورنەكتى ورىس تاريحشىسى ۆ. ي. ليەۆشين دانالىعى، ول بيلەۋدەگى شەبەرلىگى ءۇشىن گرەك جەرىندەگى سپارتا مەملەكەتىنىڭ اقىلگويى، زاڭگەر ليكۋرگكە تەڭەگەن. (وسى تاريحي تۇلعانى اتاڭىز) (تاۋكە حان)
قوسىمشا كومەك.
وسى تۇستا قازاق ەلىنە ورىس مەملەكەتى. جوڭعاريا، ورتا ازيا حاندىقتارى كوز تىگىپ قاۋىپ ءتوندىردى.
4. مىنا اۋەندى تىڭداپ، اتىن اۆتورىن اتاڭىز.
ۇپاي سانىن بەلگىلەۋ.
يسپيدجاب كومانداسىنا سۇراقتار.
1) 1890ج قىزىلوردا قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. تاشكەنت گيمنازياسىن، پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. ول اعىلشىن، ورىس، فرانسۋز، پولياك تىلدەرىن مەڭگەرگەن. 1917ج قۇرىلعان تۇركىستان اۆتونومياسىنىڭ م. تىنىشبايەۆتان كەيىنگى پرەزيدەنتى بولعان تاريحي تۇلعانى اتاڭىز. (مۇستافا شوقاي)
قوسىمشا كومەك.
1935ج «تۇركىستان كەڭەستەر بيلىگىندە» اتتى كىتابى جارىق كوردى. 1940 ج نەمىس فاشيستەرىنىڭ قولىنا ءتۇسىپ، بەرليندە قايتىس بولدى.
2. پەداگوگ، تاريحشى، قوعام قايراتكەرى 1900ج ۆەرنىي گيمنازياسىن بىتىرگەن. 1906ج پەتەربۋرگ ترانسپورت ينجەنەرلەر ينستيتۋتىن تەمىر جول ينجەنەرى ماماندىعى بويىنشا ءتامامداعان. تۇركىستان اۆتونومياسىنىڭ پرەزيدەنتى قىزمەتىن اتقارعان 1937ج ستاليندىك رەپرەسسيانىڭ قۇربانى.
بۇل تاريحي تۇلعانى اتاڭىز. (م. تىنىشبايەۆ)
1907 ج جەتىسۋ گۋبەرنياسىنا ءىى مەملەكەتتىك دۋماعا دەپۋتات بولىپ سايلانعان.
3) پاتشا ۇكىمەتى بۇل كوتەرىلىستى ىعىستىرۋ ءۇشىن ىرعىز بەن تورعاي بويىنشا قامالدار تۇرعىزدى. ول كوتەرىلىس باسىندا حاندىق بيلىكتى قولىنا الىپ، حاندىق سوت جۇيەسىن ەنگىزدى. بۇل تاريحي تۇلعا كىم؟
قوسىمشا كومەك. بۇل كوتەرىلىس بىشكەككە جاقىن جەردەگى مايتوبە دەگەن جەردە جەڭىلىس تاپتى.
(كەنەسارى قاسىم ۇلى)
4. قازاقتا ولەڭ اتاسى – اباي، كۇي اتاسى - قۇرمانعازى دەسە ءان اتاسى دەپ كىمدى ايتامىز؟
(امىرە)
كەلەسى ءىىى تۋرىمىزعا كوشەيىك «شارىقتاۋ» - جانكۇيەرلەرمەن سايىس.
1. «رەسەيدىڭ وتارلاۋ ساياساتىنا شەك قويۋ، پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنا كىرمەگەن، وڭىرلەردىڭ دەربەستىگىن ساقتاۋ، قازاق جەرىنە بەكىنىستەر مەن اسكەري شەپتەردىڭ سالىنۋىن توقتاتۋ، قازاقتاردى قوقان بەكتەرى مەن اسكەري شەپتەردىڭ سالىنۋىن توقتاتۋ، قازاقتاردى قوقان بەكتەرى مەن حيۋا حاندىعىنىڭ ەزگىسىنەن ازات ەتۋ. بۇل كوتەرىلىستىڭ قوزعاۋشى كۇشى قاراپايىم شارۋالار بولدى. كوتەرىلىسكە 80 ستارشىن مەن سۇلتان قاتىسقان. (بۇل كوتەرىلىس قاي جىلى بولدى جانە ونى كىم باسقارعان.) (كەنەسارى) كوتەرىلىستىڭ ماقساتى قازاقتاردىڭ بۇرىنعى جەرلەرىن قايتارىپ الۋ، جايىق قازاقتارىنىڭ نۇرالى حاننىڭ وزبىرلىعىنا شەك قويۋى.
كىشى جۇزگە قاتىسقان كىشى ءجۇز رۋلارى: جاعالبايلى، بەرىش، الاش، بايباقتى كوتەرىلىستى بايباقتى رۋىنان شىققان ادام باسقارادى. ول 1802ج حيۋادا قايتىس بولدى.
بۇل كىم جانە كوتەرىلىستىڭ بولعان ۋاقىتى.(1783 - 1897)
كەلەسى تۋر. شىرقاۋ
ياسسى توبىنا.
1. الماتى وبلىسى ب. ز. ب. 3. مىڭ جىلدىقتا قولا ءداۋىرى كەزىندە ارعى اتا - بابالارىمىز دۇنيە مەن جاراتۋشىنىڭ تۇسىنۋىندە قول جەتكەن رۋحاني تاجىريبەلەرىن ءتۇرلى تاستار مەن قولاعا بەينەلەگەن. بۇلار تاسقا سالىنعان سۋرەتتەر - پەتروگليفتەر.
قوسىمشا. ەلىمىزدىڭ «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىندا تاريحي - مادەني قورىقتىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
مىنا بەينەسيۋجەتتە قانداي تاريحي ەسكەرتكىش بەينەلەنگەن. (تامعالى تاس شاتقالى)
يسپيدجاب توبىنا
1. كونە تۇرىكتەردىڭ نەگىزگى جازۋى رۋنا دەپ اتالدى.
رۋنا جازۋىنىڭ ايقىن ۇلگىلەرى ورحان - ەنەسەي جازبا ەسكەرتكىشتەرىندە ساقتالعان. بۇل جازۋلار سولتۇستىك مونگوليادان ورحون وزەنى ماڭىنان تابىلعان. وسى قۇلپىتاستى تاپقان ادامدى اتاڭىز.
جاۋابى: (يادرينسيەۆ)
ويىن قورىتىندىسىن شىعارۋ.
قازالى اۋدانى، قازالى اۋىلى
№100 ورتا مەكتەبىنىڭ اعىلشىن ءپانى ءمۇعالىمى
سيسەنبايەۆا گۇلميرا ءابدىعاني قىزى
تاقىرىبى: «تىرەگى سەن تاۋەلسىزدىك ءتورىنىڭ»
ماقساتى:
1. قازاقستان رەسپۋبليكاسى تۋرالى وقۋشىلاردىڭ العان ءبىلىمىن جيناقتاپ، ودان ءارى تانىمدىلىعىن ارتتىرۋ.
2. وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ، سويلەۋ داعدىسىن دامىتۋ ءوز ويىن مادەنيەتتى تۇردە جەتكىزە ءبىلۋ
3. تۋعان حالقىنا، وتانىنا، ونىڭ تاريحي تاعدىرىنا دەگەن قۇرمەت سەزىمىن قالىپتاستىرۋ. پاتريوتتىق تاربيە بەرۋ.
كورنەكىلىك: «اتاجۇرت» جازۋى بار پلاكات گلوبۋس قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ كارتاسى، بەزەندىرۋ قۇرالدارى.
قاتىسۋشى: 10 سىنىپ وقۋشىلارى.
توپتىڭ اتتارى: «ياسسى»، «يسپيدجاب» توبى.
جوسپارى:
1 تۋر: «قانات قاقتى» - كاپيتاندار سايىسى
1مينۋت، 10 سۇراققا جاۋاپ.
2 تۋر: « سامعاۋ» - ۇپايى كوپ كوماندا باستايدى.
قوسىمشا كومەك بەرىلەدى.
5 مينۋت سۇراق بەرىلەدى.
3 تۋر: شارىقتاۋ - جانكۇيەرلەر سايىسى.
5 سۇراق.
4. تۋر: شىرقاۋ. بەينەسيۋجەت ارقىلى سۇراق.
5. تۋر: «جەر ۇيىق»- سۇراق جاۋاپ.
5 سۇراق.
ويىن قورىتىندىسىن شىعارۋ.
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، قادىرمەندى ۇستازدار، وقۋشىلار! ارمىسىزدار جاقسى نيەتپەن كەلگەن ۇلاعاتتى قوناقتار.
وتان، تۋعان جەر، اتامەكەن، ەلىم، اۋىلىم، دەگەن – جۇرەك تەبىرەنتىپ، شاتتىق سەزىمدى وياتىپ قاسيەتتى سوزدەر مەن تۋعان جەردىڭ تاريحىن، شەجىرەسىن ءبىلۋ - ءاربىر ۇرپاقتىڭ ازاماتتىق بۇرىشى.
«قازاقستان - مەنىڭ ەلىم» تاقىرىبى اياسىندا وتەتىن «اتاجۇرت» ينتەللەكتۋالدى تاريحي تانىمدىق ويىن باستاۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
ويىنعا قاتىسىپ وتىرعان 10 ا، 10ءا سىنىپ وقۋشىلارى
كوماندانى تانىستىرا كەتسەك: ياسسى كومانداسى دۇيسەنبايەۆا دينارا ءوز توبىنان تانىستىرادى.
يسپيدجاب توبىنىڭ باسشىسى، دۇيسەنوۆا مەرۋەرت ءوز كومانداسىن تانىستىرادى.
«ال ىسكە ءسات» دەي وتىرىپ ويىنىمىزدى باستايىق.
1 تۋر «قانات قاقتى»
كوماندا كاپيتاندار سايىسى ياسسى كومانداسى 1مين 10 سۇراققا جاۋاپ بەرەدى.
1. قازاقستاننىڭ ەڭ بيىك شىڭى (حان ءتاڭىرى)
2. قازاقستاننىڭ 1920 ج استاناسى (ورىنبور)
3. كەنەسارى كوتەرىلىسى (1837 - 1847) قاي جىلداردا بولدى.
4. قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ حالىق سانى (15 ملن جۋىق)
5. قازاق حالقىنىڭ بەس ارىسى قاشان اياقتالدى؟ (1988)
6. قازاق دالاسىنداعى قىزىل كەرۋەن، ەكسپەديسياسىن كىم باسقاردى؟ (ءا. جانگەلدين)
7. قاي جىلى قازاقستان استاناسى الماتىعا كوشىرىلدى. (1920)
8. ورتەنگەن سامولەتىن جاۋ تانكىلەرىنىڭ ورتاسىنا باعىتتاعان باتىر.
9. 1916 جىلى ۆەرني ۋەزىنىڭ حانى بولىپ كىم سايلاندى.(بەكبولات اشەكەيەۆ)
10. قازاقستاننىڭ باتىسىنداعى وزەن.(جايىق)
يسپيدجاب كومانداسىنىڭ باسشىسى.
1. قازاقستاننىڭ وڭتۇستىگىندەگى شەتكى ءۇستىرت (شاردارا)
2. اقتابان شۇبىرىندى جىلدارى ( 1723 - 1728)
3. ءقازىر دۇنيە جۇزىندە قانشا قازاق بار. (15 ملن)
4. ىشكى بوكەي ورداسىنداعى كوتەرىلىس (1836 - 1838)
5. كونستيتۋسيا بويىنشا، حالىق اتىنا بيلىك جۇرگىزۋ قۇقىعى كىمدەرگە بەرىلگەن.
(پرەزيدەنت پارلامەنت)
6. 1992 ج ناۋرىزدا قازاقستان ومىرىندە قانداي وقيعا بولدى. (بۇۇ)
7. قازاق اكسر - ءىن قۇرۋ تۋرالى دەكرەت قاشان شىقتى.(1920 26 تامىز)
8. كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا ءۇش رەت يە بولعان.
9. ا. يمانوۆتىڭ اسكەري كەڭەسشىسى كوتەرىلىسشىلەردى قارۋمەن قامتاماسىز ەتكەن. (ءا. جانگەلدين)
10. قازاقستاننىڭ شىعىسىنداعى ۇلكەن وزەن.(ەرتىس)
1 - ءشى تۋردىڭ ۇپاي سانىن بەلگىلەۋ
كەلەسى تۋرىمىز سامعاۋ دەپ اتالادى. كوپ ۇپاي جيناعان كوماندا باستايدى.
ءار كومانداعا 5 سۇراق بەرىلەدى. جاۋاپ تاڭداۋعا 1مينۋت، جاۋاپتى تابا الماعان جاعدايدا قوسىمشا كومەك بەرىلەدى، جاۋاپ بەرىلمەگەن جاعدايدا قارسى توپ جاۋاپ بەرەدى.
ياسسى كومانداسىنا
1) ستاليندىك جازالاۋدىڭ قۇربانى بولعان «الاش» پارتياسىنىڭ نەگىزىن قالاۋشى اۆتونوميالىق قازاق ۇكىمەتىنىڭ باسشىسى ايقاپ، قازاق، قازاقستان گازەتتەرىنە ماقالالار جازىپ تۇرعان تاريحي تۇلعانى اتاڭىز.(قوسىمشا كومەك) 1864 جىلدارى توبىلدا جانە ومبىدا ءتۇرلى قىزمەتتەر اتقارعان. 1897 - 1903ج. دالا گەنەرال – گۋبەرناتورلىعىندا قىزمەت اتقارىپ، سامارادا بانك ديرەكتورى بولعان.
(ءا. بوكەيحانوۆ)
2) قازاقستاننان شىققان تۇڭعىش ساياحاتشى. شىعىس تۇركىستاندى ورتا ازيانى زەرتتەگەن ويشىل، قالامگەر عالىم. 1853ج وقۋدى ءبىتىرىپ، وفيسەرلىك اتاعىن الىپ، باتىس ءسىبىر گەنەرال گۋبەرناتورى توتەنشە تاپسىرمالار ورىندايتىن وفيسەر قىزمەتىن اتقاردى. 1856ج ىستىقكولدىڭ توپوگرافيالىق سۋرەتىن تۇسىرگەن.
تاريحي تۇلعا كىم؟
قوسىمشا كومەك: ول 1858 - 59ج قاشقارياعا بارىپ، الەمگە اتى ايگىلى ەلدىڭ تاريحىن اشادى.
(شوقان ۋاليحانوۆ)
3) قازاق حاندىعىنىڭ وركەندەگەن جانە تىنىشتىق ورىناعان كەزى. «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالاعان زامان» دەپ ەسكە الادى.. كورنەكتى ورىس تاريحشىسى ۆ. ي. ليەۆشين دانالىعى، ول بيلەۋدەگى شەبەرلىگى ءۇشىن گرەك جەرىندەگى سپارتا مەملەكەتىنىڭ اقىلگويى، زاڭگەر ليكۋرگكە تەڭەگەن. (وسى تاريحي تۇلعانى اتاڭىز) (تاۋكە حان)
قوسىمشا كومەك.
وسى تۇستا قازاق ەلىنە ورىس مەملەكەتى. جوڭعاريا، ورتا ازيا حاندىقتارى كوز تىگىپ قاۋىپ ءتوندىردى.
4. مىنا اۋەندى تىڭداپ، اتىن اۆتورىن اتاڭىز.
ۇپاي سانىن بەلگىلەۋ.
يسپيدجاب كومانداسىنا سۇراقتار.
1) 1890ج قىزىلوردا قالاسىندا دۇنيەگە كەلگەن. تاشكەنت گيمنازياسىن، پەتەربۋرگ ۋنيۆەرسيتەتىنىڭ زاڭ فاكۋلتەتىن بىتىرگەن. ول اعىلشىن، ورىس، فرانسۋز، پولياك تىلدەرىن مەڭگەرگەن. 1917ج قۇرىلعان تۇركىستان اۆتونومياسىنىڭ م. تىنىشبايەۆتان كەيىنگى پرەزيدەنتى بولعان تاريحي تۇلعانى اتاڭىز. (مۇستافا شوقاي)
قوسىمشا كومەك.
1935ج «تۇركىستان كەڭەستەر بيلىگىندە» اتتى كىتابى جارىق كوردى. 1940 ج نەمىس فاشيستەرىنىڭ قولىنا ءتۇسىپ، بەرليندە قايتىس بولدى.
2. پەداگوگ، تاريحشى، قوعام قايراتكەرى 1900ج ۆەرنىي گيمنازياسىن بىتىرگەن. 1906ج پەتەربۋرگ ترانسپورت ينجەنەرلەر ينستيتۋتىن تەمىر جول ينجەنەرى ماماندىعى بويىنشا ءتامامداعان. تۇركىستان اۆتونومياسىنىڭ پرەزيدەنتى قىزمەتىن اتقارعان 1937ج ستاليندىك رەپرەسسيانىڭ قۇربانى.
بۇل تاريحي تۇلعانى اتاڭىز. (م. تىنىشبايەۆ)
1907 ج جەتىسۋ گۋبەرنياسىنا ءىى مەملەكەتتىك دۋماعا دەپۋتات بولىپ سايلانعان.
3) پاتشا ۇكىمەتى بۇل كوتەرىلىستى ىعىستىرۋ ءۇشىن ىرعىز بەن تورعاي بويىنشا قامالدار تۇرعىزدى. ول كوتەرىلىس باسىندا حاندىق بيلىكتى قولىنا الىپ، حاندىق سوت جۇيەسىن ەنگىزدى. بۇل تاريحي تۇلعا كىم؟
قوسىمشا كومەك. بۇل كوتەرىلىس بىشكەككە جاقىن جەردەگى مايتوبە دەگەن جەردە جەڭىلىس تاپتى.
(كەنەسارى قاسىم ۇلى)
4. قازاقتا ولەڭ اتاسى – اباي، كۇي اتاسى - قۇرمانعازى دەسە ءان اتاسى دەپ كىمدى ايتامىز؟
(امىرە)
كەلەسى ءىىى تۋرىمىزعا كوشەيىك «شارىقتاۋ» - جانكۇيەرلەرمەن سايىس.
1. «رەسەيدىڭ وتارلاۋ ساياساتىنا شەك قويۋ، پاتشا ۇكىمەتىنىڭ قۇرامىنا كىرمەگەن، وڭىرلەردىڭ دەربەستىگىن ساقتاۋ، قازاق جەرىنە بەكىنىستەر مەن اسكەري شەپتەردىڭ سالىنۋىن توقتاتۋ، قازاقتاردى قوقان بەكتەرى مەن اسكەري شەپتەردىڭ سالىنۋىن توقتاتۋ، قازاقتاردى قوقان بەكتەرى مەن حيۋا حاندىعىنىڭ ەزگىسىنەن ازات ەتۋ. بۇل كوتەرىلىستىڭ قوزعاۋشى كۇشى قاراپايىم شارۋالار بولدى. كوتەرىلىسكە 80 ستارشىن مەن سۇلتان قاتىسقان. (بۇل كوتەرىلىس قاي جىلى بولدى جانە ونى كىم باسقارعان.) (كەنەسارى) كوتەرىلىستىڭ ماقساتى قازاقتاردىڭ بۇرىنعى جەرلەرىن قايتارىپ الۋ، جايىق قازاقتارىنىڭ نۇرالى حاننىڭ وزبىرلىعىنا شەك قويۋى.
كىشى جۇزگە قاتىسقان كىشى ءجۇز رۋلارى: جاعالبايلى، بەرىش، الاش، بايباقتى كوتەرىلىستى بايباقتى رۋىنان شىققان ادام باسقارادى. ول 1802ج حيۋادا قايتىس بولدى.
بۇل كىم جانە كوتەرىلىستىڭ بولعان ۋاقىتى.(1783 - 1897)
كەلەسى تۋر. شىرقاۋ
ياسسى توبىنا.
1. الماتى وبلىسى ب. ز. ب. 3. مىڭ جىلدىقتا قولا ءداۋىرى كەزىندە ارعى اتا - بابالارىمىز دۇنيە مەن جاراتۋشىنىڭ تۇسىنۋىندە قول جەتكەن رۋحاني تاجىريبەلەرىن ءتۇرلى تاستار مەن قولاعا بەينەلەگەن. بۇلار تاسقا سالىنعان سۋرەتتەر - پەتروگليفتەر.
قوسىمشا. ەلىمىزدىڭ «مادەني مۇرا» باعدارلاماسىندا تاريحي - مادەني قورىقتىڭ ءبىرى بولىپ وتىر.
مىنا بەينەسيۋجەتتە قانداي تاريحي ەسكەرتكىش بەينەلەنگەن. (تامعالى تاس شاتقالى)
يسپيدجاب توبىنا
1. كونە تۇرىكتەردىڭ نەگىزگى جازۋى رۋنا دەپ اتالدى.
رۋنا جازۋىنىڭ ايقىن ۇلگىلەرى ورحان - ەنەسەي جازبا ەسكەرتكىشتەرىندە ساقتالعان. بۇل جازۋلار سولتۇستىك مونگوليادان ورحون وزەنى ماڭىنان تابىلعان. وسى قۇلپىتاستى تاپقان ادامدى اتاڭىز.
جاۋابى: (يادرينسيەۆ)
ويىن قورىتىندىسىن شىعارۋ.
You Might Also Like
