وقۋشىلاردىڭ ادەبيەت ساباعىنا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋدا ءداستۇرلى ەمەس ساباقتاردىڭ ماڭىزى
الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى،
«اقتاستى ورتا مەكتەبى مەكتەپكە دەيىنگى شاعىن ورتالىعىمەن»
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
بەكمۇراتوۆا دينا مالىك قىزى
وقۋشىلاردىڭ ادەبيەت ساباعىنا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋدا ءداستۇرلى ەمەس ساباقتاردىڭ ماڭىزى
ۇلتتىق ءبىلىم ۇلگىسىنىڭ نەگىزگى باعىتى - ادامدى قوعامنىڭ ەڭ نەگىزگى قۇندىلىعى رەتىندە تانۋ، ونىڭ ۇلتتىق دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋ، سول ارقىلى وقۋشىنىڭ جان دۇنيەسىنىڭ بايۋىنا، شىعارماشىلىق ەركىندىگى مەن بەلسەندىلىگىنىڭ، كاسىبي ىسكەرلىگىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاساۋ. قازىرگى تاڭداعى ءاربىر جاس باسەكەگە قابىلەتتى، وي ءورىسى كەڭ، ادامگەرشىلىگى مول، ادامدارمەن دۇرىس قارىم قاتىناس جاساي الاتىن، باسقانىڭ پىكىرىمەن ساناساتىن، كەز كەلگەن ماسەلەنى ىستەپ شىعۋدىڭ جولىن تابا الاتىن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمى جوعارى، قوعامدا ءوز ورنى بار، ىسكەر، جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋى كەرەك.
وسى ورايدا مەكتەپتەگى قازاق ادەبيەتى ساباعىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. ادەبيەت ساباعىن وتكىزۋ ءۇشىن كونسەرت، لەكسيا، كەزدەسۋ، كونفەرەنسيا، ديسپۋت، دەبات، اۋىزشا جۋرنال ساباقتارىن، ياعني ساباقتىڭ ءداستۇرلى ەمەس تۇرلەرىن پايدالانۋدىڭ ماڭىزى زور.
ساباقتىڭ ءداستۇرلى ەمەس تۇرلەرى وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى. ءارى ولاردىڭ وزدەرىنىڭ وزىندىك جۇمىس جۇرگىزۋىنە، ىزدەنۋىنە، ومىرگە، ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، ويلارىن كەڭەيتىپ، تىلدەرىن دامىتۋعا بەرە پايداسى زور. مىسالى حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرىن، وتكەندە تەاترلاندىرىلعان ساباقتاردى وتكىزۋگە بولادى. تانىمال كەيىپكەرلەرىمىزدىڭ ءىس ارەكەتتەرىن كىتاپتان قۇر وقىعانشا، سەناريي قۇرىپ، وقيعالاردىڭ ءبارىن ساحنالىق كورىنىس ارقىلى كورسەتۋ ءتيىمدى.
بەلگىلى ءبىر وقيعانى ساحنالاۋ، توپپەن جۇمىس جۇرگىزۋ ارقىلى وقۋشىلار اكتەرلىك ماماندىققا اۋەستەنىپ، ونەرگە تالپىنادى. وزدەرىنە لايىقتى رولدەردى تاڭداپ الىپ، ىزدەنۋى ويلارىنىڭ كەڭەيىپ، تىلدەرىن دامىتىپ، سوزدىك قورلارىن مولايتادى. ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلارعا اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز.
سونىمەن قاتار «جارىس»ساباعى،»دەبات»، «باسپا ءسوز كونفەرەنسيا ساباقتارىندا وقۋشىلار جەكە جانە توپتىق جۇمىس جاسايدى. وقۋشىلار ءبىر بىرىمەن ارالاسىپ، ءوزارا تۇسىنىسەدى، ورتاق ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ جولىندا ءبىر كىسىدەي جۇمىلا كىرىسەدى. مىنەزدەرىندە جانە ومىرگە كوزقاراستارىندا وزگەشەلىكتەر پايدا بولادى. وقۋشى ءبىلىم تەرەڭدەتىلەدى. سول ءبىلىمدى وزدەرىنىڭ ەڭبەگى مەن تالپىنىسى نەگىزىندە، عىلىمي ستيلدە سويلەي بىلۋگە، وزىندىك تەرەڭ ويلاۋعا، ءوز پىكىرىن قورعاي بىلۋگە جول اشادى. باسەكەلەستىك ارتادى.
م. ماقاتايەۆتىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسىن، س. سەيفۋلليننىڭ «سىر ساندىق» ولەڭىن، ا. قۇنانبايەۆتىڭ «ەسكەندىر» پوەماسىن وتكەندە دەبات ساباقتارىن، م. اۋەزوۆتىڭ «قاراش - قاراش وقيعاسى»شىعارماسىندا، اقىن جازۋشىلاردىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن وتكەندە، باسپا ءسوز كونفەرەنسيا ساباعىن، اۋىزشا جۋرنال تاعى باسقا ساباقتاردى ءوز تاجىريبەمدە پايدالانىپ كەلەمىن.
ك. ۋشينسكيي «وقۋشى ءبىلىمدى ءوز بەتىمەن جاساي بىلگەندە عانا تياناقتى يگەرەدى. ال ەگەر وقۋشى ءبىلىمى الۋ بارىسىندا ەشقانداي ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن تانىتپاسا، العان ءبىلىمى تەز ۇمىتىلىپ، قاجەت جەرىندە قولدانىلا المايدى» دەگەن.
ەلىمىز ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەن تۇستا وقىتۋدا وسىنداي ساباقتاردىڭ وقۋشىنىڭ وزىندىك ىزدەنىسىن دامىتىپ، زامان اعىمىنا ساي جاڭاشىل، ىزدەنىمپاز تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا سەپتىگى تيەرى ءسوزسىز.
«اقتاستى ورتا مەكتەبى مەكتەپكە دەيىنگى شاعىن ورتالىعىمەن»
كوممۋنالدىق مەملەكەتتىك مەكەمەسى
قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
بەكمۇراتوۆا دينا مالىك قىزى
وقۋشىلاردىڭ ادەبيەت ساباعىنا قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋدا ءداستۇرلى ەمەس ساباقتاردىڭ ماڭىزى
ۇلتتىق ءبىلىم ۇلگىسىنىڭ نەگىزگى باعىتى - ادامدى قوعامنىڭ ەڭ نەگىزگى قۇندىلىعى رەتىندە تانۋ، ونىڭ ۇلتتىق دۇنيەتانىمىن قالىپتاستىرۋ، سول ارقىلى وقۋشىنىڭ جان دۇنيەسىنىڭ بايۋىنا، شىعارماشىلىق ەركىندىگى مەن بەلسەندىلىگىنىڭ، كاسىبي ىسكەرلىگىنىڭ قالىپتاسۋىنا جاعداي جاساۋ. قازىرگى تاڭداعى ءاربىر جاس باسەكەگە قابىلەتتى، وي ءورىسى كەڭ، ادامگەرشىلىگى مول، ادامدارمەن دۇرىس قارىم قاتىناس جاساي الاتىن، باسقانىڭ پىكىرىمەن ساناساتىن، كەز كەلگەن ماسەلەنى ىستەپ شىعۋدىڭ جولىن تابا الاتىن جاۋاپكەرشىلىك سەزىمى جوعارى، قوعامدا ءوز ورنى بار، ىسكەر، جەكە تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋى كەرەك.
وسى ورايدا مەكتەپتەگى قازاق ادەبيەتى ساباعىنىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. ادەبيەت ساباعىن وتكىزۋ ءۇشىن كونسەرت، لەكسيا، كەزدەسۋ، كونفەرەنسيا، ديسپۋت، دەبات، اۋىزشا جۋرنال ساباقتارىن، ياعني ساباقتىڭ ءداستۇرلى ەمەس تۇرلەرىن پايدالانۋدىڭ ماڭىزى زور.
ساباقتىڭ ءداستۇرلى ەمەس تۇرلەرى وقۋشىلاردىڭ پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرادى. ءارى ولاردىڭ وزدەرىنىڭ وزىندىك جۇمىس جۇرگىزۋىنە، ىزدەنۋىنە، ومىرگە، ونەرگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرىپ، ويلارىن كەڭەيتىپ، تىلدەرىن دامىتۋعا بەرە پايداسى زور. مىسالى حالىق اۋىز ادەبيەتىنىڭ تۇرلەرىن، وتكەندە تەاترلاندىرىلعان ساباقتاردى وتكىزۋگە بولادى. تانىمال كەيىپكەرلەرىمىزدىڭ ءىس ارەكەتتەرىن كىتاپتان قۇر وقىعانشا، سەناريي قۇرىپ، وقيعالاردىڭ ءبارىن ساحنالىق كورىنىس ارقىلى كورسەتۋ ءتيىمدى.
بەلگىلى ءبىر وقيعانى ساحنالاۋ، توپپەن جۇمىس جۇرگىزۋ ارقىلى وقۋشىلار اكتەرلىك ماماندىققا اۋەستەنىپ، ونەرگە تالپىنادى. وزدەرىنە لايىقتى رولدەردى تاڭداپ الىپ، ىزدەنۋى ويلارىنىڭ كەڭەيىپ، تىلدەرىن دامىتىپ، سوزدىك قورلارىن مولايتادى. ۇلگەرىمى تومەن وقۋشىلارعا اسەر ەتەتىنى ءسوزسىز.
سونىمەن قاتار «جارىس»ساباعى،»دەبات»، «باسپا ءسوز كونفەرەنسيا ساباقتارىندا وقۋشىلار جەكە جانە توپتىق جۇمىس جاسايدى. وقۋشىلار ءبىر بىرىمەن ارالاسىپ، ءوزارا تۇسىنىسەدى، ورتاق ماقساتتى جۇزەگە اسىرۋ جولىندا ءبىر كىسىدەي جۇمىلا كىرىسەدى. مىنەزدەرىندە جانە ومىرگە كوزقاراستارىندا وزگەشەلىكتەر پايدا بولادى. وقۋشى ءبىلىم تەرەڭدەتىلەدى. سول ءبىلىمدى وزدەرىنىڭ ەڭبەگى مەن تالپىنىسى نەگىزىندە، عىلىمي ستيلدە سويلەي بىلۋگە، وزىندىك تەرەڭ ويلاۋعا، ءوز پىكىرىن قورعاي بىلۋگە جول اشادى. باسەكەلەستىك ارتادى.
م. ماقاتايەۆتىڭ «اققۋلار ۇيىقتاعاندا» پوەماسىن، س. سەيفۋلليننىڭ «سىر ساندىق» ولەڭىن، ا. قۇنانبايەۆتىڭ «ەسكەندىر» پوەماسىن وتكەندە دەبات ساباقتارىن، م. اۋەزوۆتىڭ «قاراش - قاراش وقيعاسى»شىعارماسىندا، اقىن جازۋشىلاردىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعىن وتكەندە، باسپا ءسوز كونفەرەنسيا ساباعىن، اۋىزشا جۋرنال تاعى باسقا ساباقتاردى ءوز تاجىريبەمدە پايدالانىپ كەلەمىن.
ك. ۋشينسكيي «وقۋشى ءبىلىمدى ءوز بەتىمەن جاساي بىلگەندە عانا تياناقتى يگەرەدى. ال ەگەر وقۋشى ءبىلىمى الۋ بارىسىندا ەشقانداي ءوز بەتىمەن جۇمىس جاساۋ قابىلەتىن تانىتپاسا، العان ءبىلىمى تەز ۇمىتىلىپ، قاجەت جەرىندە قولدانىلا المايدى» دەگەن.
ەلىمىز ەگەمەندىككە قول جەتكىزگەن تۇستا وقىتۋدا وسىنداي ساباقتاردىڭ وقۋشىنىڭ وزىندىك ىزدەنىسىن دامىتىپ، زامان اعىمىنا ساي جاڭاشىل، ىزدەنىمپاز تۇلعا بولىپ قالىپتاسۋىنا سەپتىگى تيەرى ءسوزسىز.
You Might Also Like
-
قىزىلوردا وبلىسى، قازالى اۋدانى،
