تىڭ يگەرۋ
قاراعاندى وبلىسى،
ساتبايەۆ قالاسى، №3 ورتا مەكتەبىنىڭ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سۋلەيمەنوۆا مولدير بولاتبەكوۆنا
9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تىڭ يگەرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساي وتىرىپ، « تىڭ يگەرۋ» تاقىرىبىن مەڭگەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ العان ءبىلىمىن ودان ءارى جەتىلدىرە وتىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن دامىتۋ
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمدەرىن وياتىپ ەڭبەك ادامدارىنىڭ ەرلىك ىستەرىن دارىپتەي وتىرىپ، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: توپپەن
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكىلىك: تىڭ جانە تىڭايعان جەر تۋرالى سلايد، كلاستەر
ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1. تاقىرىپتى اشۋ.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
س. ماۋلەنوۆتىڭ «دالا داپتەرىنەن» ءۇزىندى وقىلادى.
كونبەي ادام ىرقىنا
جاڭا اتقان تىڭ دالا
جاڭا سوۆحوز جۇرتىندا
جالعىز شاتىر
ءبىر قادا.
بوران
بوران
بۇرقىراعان
باستىرمايدى ءبىر قادام.
قاردى اسپان ديىرمەنى
بۇرقىراتىپ ۇنتاعان
كۇرەسىڭدى كۇرت بۇزىپ،
جەل كۇرەدى ساپىرىپ
كوكتە وينادى بۇلت ءجۇزىپ
نايزاعايى اتىلىپ.
جالعىز شاتىر
ءبىر قادا -
كىشى - گىرىم ءبىر قالا
2. باعالاۋ پاراعى
3. كلاستەر. تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەر.(3 توپقا بەرىلەدى.)
4. «ءتۇرتىپ الۋ» ستراتەگياسى
وسى ساباق بارىسىندا كەزدەسكەن، ءبىراق ءسىز تۇسىنبەگەن جاڭا سوزدەردى، ۇعىمداردى ءوزىڭىز بەلگىلەپ وتىرىڭىز، «بىلەمىن»، ياعني +؛ «بىلمەيمىن»، ياعني -؛ قويىپ. كەيىن سىزدەر ءبىر - بىرلەرىڭىزگە بۇل سوزدەردى تۇسىندىرەسىزدەر، ەگەر ەشقايسىلارىڭىز بىلمەگەن جاعدايدا مەن تۇسىندىرەمىن.
- مىسالى: ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى سىزدەرگە تۇسىنىكتى مە؟
- تىڭ جەرلەر دەپ عاسىرلار بويى جىرتىلماعان، ال تىڭايعان جەر دەپ جىرتىلعان، ءبىراق، بىرنەشە جىلدار بويى پايدالانباي جاتقان جەرلەردى ايتامىز.
ب) ەكولوگيا – تابيعاتتاعى وزگەرىستەردى، قۇبىلىستاردى، تابيعي زاڭدىلىقتاردى، ادامنىڭ ءىس - ارەكەتىمەن ۇيلەستىرە وتىرىپ زەرتتەيتىن كومپلەكستى عىلىمدار جيىنتىعى.
ۆ) دەموگرافيا - حالىقتىڭ قۇرامىن، سانىن جانە ونىڭ ءوسۋىن، ءونۋىن، كوبەيۋىن، ازايۋىن زەرتتەيدى.
گ) ەروزيا - قانداي دا ءبىر نارسەنىڭ جوعارعى قاباتىنىڭ تولىق نەمەسە ءىشىنارا بۇزىلۋ ءۇردىسى.
5. ءماتىن وقۋ.(5 مينۋت)
6. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى.(5 مينۋت) تىڭ تراگەدياسىن ەشقاشان ۇمىتۋعا بولمايدى. ويتكەنى دالام جىرتىلدى، ءتىلىم قىرقىلدى!
بۇعان سەبەپ بولعان نە؟ ايتالىق: 1950 - ءشى جىلداردىڭ باسىندا 10 ميلليون ادام كەڭەستىڭ تۇرمەسىنەن بوساپ شىقتى. ولاردى جۇمىسپەن قامتۋ اسا قيىندىق تۋعىزدى. ونىڭ ۇستىنە كوبى باسبۇزار، قىلمىسكەر بولاتىن. وسىلاردى «تىڭ يگەرۋ» دەگەن جەلەۋمەن قازاق جەرىنە تۇگەلدەي اتتاندىردى. از ۋاقىتتىڭ ىشىندە 1،5 ميلليون ادامدى قاڭباقشا ايداپ اكەلدى. سونىڭ سالدارىنان 1959 جىلى حالقىمىز قارا شاڭىراق، اتا-مەكەنىندە سورى قايناپ 30 پايىزدان اسپاي قالدى.
سول جىلدارى قازاقستانعا كەلگەن باس حاتشى ن. حرۋششيەۆ جالتىر ستانساسىندا كۇللى تىڭگەرلەر الدىندا ءسوز سويلەپ بىلاي دەگەن: «…جەرگىلىكتى حالىقتان ءۇمىت كۇتپەڭدەر. قازاقتار جاراتىلىسىندا توعىشار، جالقاۋ حالىق. مىنا جەردىڭ يەسى ولار ەمەس، سەندەرسىڭدەر. ءوز جەرلەرىڭە يە بولىڭدار!» دەپ تىڭگەرلەردى ەلىرتتى. ونداي قورلىققا شىداي الماعان اعالارىمىز جەر-جەرلەردە قارسى شىعىپ، بوي كورسەتكەندەرىن، ماسەلەن اقمولا بازارىنىڭ ىشىندە ۇلكەن اقساقالدارىمىز شانانىڭ جەتەگىن قارۋ قىلىپ سىلتەي جاپىرعاندىعى تۋرالى ايتىلادى.
قىسقاسى دەكابريستەردىڭ وكىلى پ. ي. پەستەل «رۋسسكايا پراۆدا» باسىلىمىندا: «…بارشا بۇراتانا حالىقتاردىڭ باسىن قۇراپ، ءبىر عانا ورىس ءتىلدى حالىق جاساپ، بارلىق ەلدى مەكەندەردىڭ اتى ورىسشا قويىلۋى كەرەك» دەپ جازعانىن تىڭ يگەرۋ كەزىندە سولتۇستىك قازاقتارى باستان كەشىردى.
7«رەداكتورلىق وڭدەۋ» ستراتەگياسى.
كەرەكتى ارىپتەرمەن تولىقتىرىپ جاز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
ساتبايەۆ قالاسى، №3 ورتا مەكتەبىنىڭ
تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
سۋلەيمەنوۆا مولدير بولاتبەكوۆنا
9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: تىڭ يگەرۋ
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلاردىڭ وزدىگىنەن ءبىلىم الۋىنا جاعداي جاساي وتىرىپ، « تىڭ يگەرۋ» تاقىرىبىن مەڭگەرتۋ.
دامىتۋشىلىعى: وقۋشىلاردىڭ العان ءبىلىمىن ودان ءارى جەتىلدىرە وتىرىپ، شىعارماشىلىق ىزدەنىستەرىن دامىتۋ
تاربيەلىلىگى: وقۋشىلاردىڭ پاتريوتتىق سەزىمدەرىن وياتىپ ەڭبەك ادامدارىنىڭ ەرلىك ىستەرىن دارىپتەي وتىرىپ، ەڭبەكسۇيگىشتىككە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: توپپەن
ساباقتىڭ ءتيپى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ءتۇسىندىرۋ، سۇراق - جاۋاپ
كورنەكىلىك: تىڭ جانە تىڭايعان جەر تۋرالى سلايد، كلاستەر
ءى. ۇيىمداستىرۋ
ءىى. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ.
1. تاقىرىپتى اشۋ.
قىزىعۋشىلىقتى وياتۋ.
س. ماۋلەنوۆتىڭ «دالا داپتەرىنەن» ءۇزىندى وقىلادى.
كونبەي ادام ىرقىنا
جاڭا اتقان تىڭ دالا
جاڭا سوۆحوز جۇرتىندا
جالعىز شاتىر
ءبىر قادا.
بوران
بوران
بۇرقىراعان
باستىرمايدى ءبىر قادام.
قاردى اسپان ديىرمەنى
بۇرقىراتىپ ۇنتاعان
كۇرەسىڭدى كۇرت بۇزىپ،
جەل كۇرەدى ساپىرىپ
كوكتە وينادى بۇلت ءجۇزىپ
نايزاعايى اتىلىپ.
جالعىز شاتىر
ءبىر قادا -
كىشى - گىرىم ءبىر قالا
2. باعالاۋ پاراعى
3. كلاستەر. تىڭ جانە تىڭايعان جەرلەر.(3 توپقا بەرىلەدى.)
4. «ءتۇرتىپ الۋ» ستراتەگياسى
وسى ساباق بارىسىندا كەزدەسكەن، ءبىراق ءسىز تۇسىنبەگەن جاڭا سوزدەردى، ۇعىمداردى ءوزىڭىز بەلگىلەپ وتىرىڭىز، «بىلەمىن»، ياعني +؛ «بىلمەيمىن»، ياعني -؛ قويىپ. كەيىن سىزدەر ءبىر - بىرلەرىڭىزگە بۇل سوزدەردى تۇسىندىرەسىزدەر، ەگەر ەشقايسىلارىڭىز بىلمەگەن جاعدايدا مەن تۇسىندىرەمىن.
- مىسالى: ساباعىمىزدىڭ تاقىرىبى سىزدەرگە تۇسىنىكتى مە؟
- تىڭ جەرلەر دەپ عاسىرلار بويى جىرتىلماعان، ال تىڭايعان جەر دەپ جىرتىلعان، ءبىراق، بىرنەشە جىلدار بويى پايدالانباي جاتقان جەرلەردى ايتامىز.
ب) ەكولوگيا – تابيعاتتاعى وزگەرىستەردى، قۇبىلىستاردى، تابيعي زاڭدىلىقتاردى، ادامنىڭ ءىس - ارەكەتىمەن ۇيلەستىرە وتىرىپ زەرتتەيتىن كومپلەكستى عىلىمدار جيىنتىعى.
ۆ) دەموگرافيا - حالىقتىڭ قۇرامىن، سانىن جانە ونىڭ ءوسۋىن، ءونۋىن، كوبەيۋىن، ازايۋىن زەرتتەيدى.
گ) ەروزيا - قانداي دا ءبىر نارسەنىڭ جوعارعى قاباتىنىڭ تولىق نەمەسە ءىشىنارا بۇزىلۋ ءۇردىسى.
5. ءماتىن وقۋ.(5 مينۋت)
6. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى.(5 مينۋت) تىڭ تراگەدياسىن ەشقاشان ۇمىتۋعا بولمايدى. ويتكەنى دالام جىرتىلدى، ءتىلىم قىرقىلدى!
بۇعان سەبەپ بولعان نە؟ ايتالىق: 1950 - ءشى جىلداردىڭ باسىندا 10 ميلليون ادام كەڭەستىڭ تۇرمەسىنەن بوساپ شىقتى. ولاردى جۇمىسپەن قامتۋ اسا قيىندىق تۋعىزدى. ونىڭ ۇستىنە كوبى باسبۇزار، قىلمىسكەر بولاتىن. وسىلاردى «تىڭ يگەرۋ» دەگەن جەلەۋمەن قازاق جەرىنە تۇگەلدەي اتتاندىردى. از ۋاقىتتىڭ ىشىندە 1،5 ميلليون ادامدى قاڭباقشا ايداپ اكەلدى. سونىڭ سالدارىنان 1959 جىلى حالقىمىز قارا شاڭىراق، اتا-مەكەنىندە سورى قايناپ 30 پايىزدان اسپاي قالدى.
سول جىلدارى قازاقستانعا كەلگەن باس حاتشى ن. حرۋششيەۆ جالتىر ستانساسىندا كۇللى تىڭگەرلەر الدىندا ءسوز سويلەپ بىلاي دەگەن: «…جەرگىلىكتى حالىقتان ءۇمىت كۇتپەڭدەر. قازاقتار جاراتىلىسىندا توعىشار، جالقاۋ حالىق. مىنا جەردىڭ يەسى ولار ەمەس، سەندەرسىڭدەر. ءوز جەرلەرىڭە يە بولىڭدار!» دەپ تىڭگەرلەردى ەلىرتتى. ونداي قورلىققا شىداي الماعان اعالارىمىز جەر-جەرلەردە قارسى شىعىپ، بوي كورسەتكەندەرىن، ماسەلەن اقمولا بازارىنىڭ ىشىندە ۇلكەن اقساقالدارىمىز شانانىڭ جەتەگىن قارۋ قىلىپ سىلتەي جاپىرعاندىعى تۋرالى ايتىلادى.
قىسقاسى دەكابريستەردىڭ وكىلى پ. ي. پەستەل «رۋسسكايا پراۆدا» باسىلىمىندا: «…بارشا بۇراتانا حالىقتاردىڭ باسىن قۇراپ، ءبىر عانا ورىس ءتىلدى حالىق جاساپ، بارلىق ەلدى مەكەندەردىڭ اتى ورىسشا قويىلۋى كەرەك» دەپ جازعانىن تىڭ يگەرۋ كەزىندە سولتۇستىك قازاقتارى باستان كەشىردى.
7«رەداكتورلىق وڭدەۋ» ستراتەگياسى.
كەرەكتى ارىپتەرمەن تولىقتىرىپ جاز.
تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
الماتى وبلىسى، رايىمبەك اۋدانى،
