InfoHub Logo

قارجاس قالقامان باتىردىڭ بالاسى بۇقار جىراۋ دەگەن قاريا بولعان ەكەن. زامانىنداعى سىنشىلار ول كىسىنى «كومەكەي اۋليە» دەيدى ەكەن. كومەكەيى بۇلكىلدەپ سويلەيدى دە وتىرادى ەكەن. قارا ءسوز جوق، اۋزىنان شىققان ءسوزىنىڭ ءبارى جىرلاۋمەن شىعادى ەكەن. سول بۇقارەكەڭ ابىلاي حانعا ايتقان ەكەن:

— سەنەن بۇرىن جەتى حاندى جەبەلەدىم، كەشە eڭسەگەي بويلى ەر ەسىم حانعا دا جولداس بولدىم. سەن ونىڭ ءبىر تۇستىگىنە دە جارامايسىڭ، — دەگەن ەكەن.

ابىلاي حان ءبىر جاققا اتتاناردا بۇقارەكەڭدى الدىرىپ، aيدىڭ، كۇننىڭ ءساتىن سۇرايدى ەكەن، ساۋە كورىپ بەر دەيدى ەكەن. سوندا بۇقارەكەڭ:

— سارى بۋرا كەلىپ، سەنىڭ تۋىڭنىڭ تۇبىنە تۇرىپ، پالەن جاققا قاراي شابىندى، — دەيدى ەكەن.

سول ايتقان جاعىنا بەت الىپ اتتانسا، شاۋىپ، جانشىپ الىپ كەلەدى ەكەن. ەگەر cارى بۋرا كەلىپ تۋىنىڭ تۇبىنە شوگىپ، موينىن سالىپ جاتىپ الدى دەسە، اتتانبايدى ەكەن.

ول زاماندا سارىارقادا ورىس دەگەن جۇرتتان نىشان جوق ەكەن. ابىلاي حانعا سالەمدەمە بەرىپ:

— وزىڭە قاراعان جۇرتتى بىزگە جاي قىلما، — دەپ سىيلاپ تۇرادى ەكەن. ولاي-بۇلاي جۇرگەن ساۋداگەرلەرى ابىلايعا تارتۋ-تارالعى بەرىپ، ەشكىم تيمەسكە حات الىپ كەتەدى ەكەن. ابىلاي زامانىندا بولعان شايىرلار ايتقان ەكەن:

ابىلايدىڭ اتاسى — ابىلفەيىس،
حان بالاسى توسەنبەس ەتكە كيىز.
اۋزى تۇكتى ورىستان الىپ-الىپ،
ابىلايعا شىقتى ما ەكى ءمۇيىز، —

دەگەن ەكەن.
«الماتى، اياگوزگە ساۋداگەر جىبەرەمىن، سوعان جول بەرسىن!» دەپ سۇراتقاندا، يمامقۇستان شىعىپ، ەرتىس جاعالاپ، سەمەيگە شەيىن باراتۇعىن قارا جولدى ابىلايدىڭ «سونىمەن ءجۇرسىن!» دەگەن بۇيرىعىمەن قارا جول بولعان ەكەن. سول ءۇشىن ەرتىستىڭ بەرگى جاعىنداعى كولدەنەڭ جولدى «ابىلاي جولى» دەيدى. جارمەڭكەلىك جەر سۇراعاندا، ەسىلدىڭ بويىنان قىزىلجاردى بەرگەن ەكەن. اتىعاي داۋلەتكەلدى بايدىڭ قىستاۋى ەكەن. سونان سوڭ داۋلەتكەلدى باي:

— جەرىمدى ورىسقا بەردى، — دەپ وكپەلەپ، — جيدەلىبايسىن- عا كەتەمىن، — دەپ اۋىپ كەتتى.

سونىڭ تۇقىمىنا تاشكەنتتە جولىعىپ سويلەستىك، كوتەنشى دەگەن قوڭىراتتىڭ ىشىندە ءوسىپ-ونىپ كەتكەن ەكەن.

قىزىلجاردا «ابىلايدىڭ اق ءۇيى» دەگەن سوندا سالىنعان ءۇي ەكەن. اۋزى تۇكتى كاۋىردى ايتقانىنا كونگىزىپ، ايداۋىنا جۇرگىزىپ تۇرعان كۇنىندە ءۇش ءجۇزدىڭ بالاسىن كەمەڭگەر بيلەر- ءدى جيناپ اقىل سۇرادى:

— سارى جاۋدىڭ ءبارى جاۋ دەپ ەدى، قۋىقتاي باسى بۇرىسكەن، ەشكىدەي كوتى شۇرىشكەن، كورەر كوزگە وپ-وسال بولسا دا، قۋلىعى كوز جەتكىسىز تەرەڭ كورىنەدى. سارىارقاعا قىزىعىپ كۇندەردىڭ كۇنى بولعاندا قىزىل قارىن، جاس بالاعا كۇن كورسەتپەس. الاش ۇراندى قازاقتى جيىپ الىپ، «قىلقۇيرىق» دەپ اتتانىپ، قىرىپ تاستاساق قايتەدى؟ — دەپ.

سوندا بيلەردىڭ بىردە-بىرى حانعا ءبىر اۋىز جاۋاپ قايتارا الماعاندا، توقسان ءۇش جاستاعاى بۇقارەكەڭ حانعا تولعاپ ءسوز ايتىپتى.

---