وسىمدىك ۇلپالارى
تاقىرىبى: §5. وسىمدىك ۇلپالارى
ساباقتىڭ ماقساتى: وسىمدىكتەرگە ءتان التى ۇلپانىڭ (ءتۇزۋشى، جابىن، نەگىزگى، تىرەك، وتكىزگىش، ءبولىپ شىعارۋشى) تۇرلەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ءار ۇلپانىڭ اتقاراتىن قىزمەتى مەن ءبىر - بىرىنەن ايىرماشىلىعىن ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىگى – وسىمدىكتەرگە ءتان بارلىق ۇلپالار جايلى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
تاربيەلىلىگى – ادامنىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتىن، جالپى قورشاعان ورتاعا دەگەن جاناشىرلىق سەزىمىن دامىتۋ.
دامىتۋشىلىعى – پانگە، تاقىرىپقا بايلانىستى قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ.
قۇرال - جابدىقتار: ەلەكتروندى كورسەتىلىمدەر، ميكروسكوپتار، دايىن ميكروپرەپارتاتتار.
ساباقتىڭ ءتيپى: قۇراستىرىلعان
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
كەلمەي قالعان وقۋشىلاردى بەلگىلەپ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن باقىلاۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
1. وسىمدىك جاسۋشاسىندا قانداي پروسەستەر وتەدى؟
2. سيتوپلازما قوزعالىسىنىڭ قانداي ماڭىزى بار؟
3. جاسۋشالار ءبىر - بىرىمەن قالاي بايلانىسادى؟
4. وسىمدىكتىڭ تىنىس الۋ پروسەسى قالاي جۇرەدى؟
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
بارلىق ءتىرى اعزالاردىڭ (وسىمدىكتەر، جانۋارلار) دەنەسى جاسۋشادان تۇراتىندىعى جايلى الدىڭعى تاقىرىپتا ايتقانبىز. ءتىپتى دەنەسى ءبىر عانا جاسۋشادان تۇراتىندار دا كوپجاسۋشالى اعزالار سياقتى قورەكتەنەدى، تىنىس الادى، وسەدى، كوبەيەدى، قوزعالادى، تىتىركەنەدى، زات الماسادى. تاريحي دامۋدىڭ ناتيجەسىندە قۇرىلىسى كۇردەلەنىپ كوپ جاسۋشالى اعزالار پايدا بولدى. وسىمدىكتەردىڭ جەكە - جەكە مۇشەلەرگە جىكتەلۋىنىڭ ارقاسىندا كولەمى ۇلعايىپ، سىرتقى ورتامەن بايلانىسى كۇشەيىپ، قورەكتىك زاتتاردى ءسىڭىرۋى جاقسارا باستادى.
وسىمدىكتىڭ ءوسۋى مەن دامۋى جەكە مۇشەلەرىنىڭ قىزمەتىن كۇردەلەندىرە ءتۇستى، قۇرىلىسى ۇقساس، اتقاراتىن قىزمەتى بىردەي جاڭا جاسۋشالار ءتۇزىلدى.
شىعۋ تەگى بىردەي قۇرىلىسى مەن قىزمەتى ۇقساس جاسۋشالار توبىن ۇلپا د. ا. ناعىز ۇلپالار پاپروتنيكتارىزدىلەردە، اشىق تۇقىمدىلاردا، گۇلدى وسىمدىكتەردە جاقسى، ال مۇكتەردە وتە ناشار دامىعان.
اتقاراتىن قىزمەتىنە قاراي ۇلپالار ءتۇزۋشى، جابىن، نەگىزگى (قورەكتىك جانە فوتوسينتەزدەۋشى)، تىرەك (مەحانيكالىق)، وتكىزگىش، ءبولىپ شىعارۋشى دەپ توپتاستىرىلادى. ۇلپا جاسۋشالارى ءتىرى جانە ءولى بولادى. ءولى جاسۋشالارىنىڭ ىشىندە سيتوپلازماسى بولماسا دا وسىمدىككە قاجەتتى فيزيولوگيالىق قىزمەت اتقارادى. جاسۋشاارالىق كەڭىستىكتەرى از بولسا، ۇلپا جاسۋشالارى ءبىر - بىرىمەن وتە تىعىز، ال كەڭ بولسا اراسىندا بوس ورىن كوبىرەك قالىپ بوستاۋ ورنالاسادى.
ۇلپا – جاسۋشالاردىڭ ءبولىنۋ، ءوسۋ، جىكتەلۋ ناتيجەسىندە پايدا بولعان (تۇزىلگەن) شىعۋ تەگى، قۇرىلىمى جانە اتقاراتىن قىزمەتى بىردەي جاسۋشالار جۇيەسى.
ءتۇزۋشى ۇلپالار (مەريستەما – گرەكشە «مەريستوس» - ءبولىنۋشى) ۇدايى ءبولىنىپ جاڭا جاسۋشالار تۇزىلەدى. جانۋارلاردا ءتۇزۋشى ۇلپا بولمايتىندىقتان ءوسۋى شەكتەۋلى بولادى. وسىمدىكتە ورنالاسۋىنا قاراي: ا) توبە(اپيكالدى)؛ ءا) ءبۇيىر(لاتەرالدى)؛ ب) قىستىرما(ينتەركاليارلى)؛ ۆ) جاراقات(كالليۋس) مەريستەماسى دەپ بولىنەدى. وسىمدىكتىڭ ەڭ العاش ءوسۋى وركەنى مەن تامىرىنىڭ ۇشىندا ورنالاسقان توبە مەريستەماسى مەن جاناما مەريستەماسى جاسۋشالارىنىڭ بولىنۋىنەن باستالادى.
ءتۇزۋشى ۇلپا جاسۋشالارى ءبىر - بىرىنە تىعىز جاناسقان مايدا - قابىقشاسى جۇقا پەكتيندى – سەلليۋلوزالى، سيتوپلازماسى قويۋ، يادروسى ءىرى، ۆاكۋولدەرى ۇساق (ناشار دامىعان)، قارقىندى ءبولىنىپ، جاڭارىپ تۇرادى.
ا. توبە مەريستەماسى (اپيكالدى – لاتىنشا «اپەكس» - ۇشى، توبەسى) ساباق پەن تامىردىڭ ۇشىندا ورنالاسقاندىقتان ۇزارىپ وسىرەدى (ساباق پەن تامىردىڭ ۇزارىپ ءوسۋى). ءاربىر وركەن، تامىر، ودان تارالعان بۇتاقتارىنىڭ ۇشىندا، ۇرىق تامىرشاسى مەن بۇرشىكشەسىندە توبە مەريستەماسى ورنالاسقان جەرى ءوسۋ نۇكتەسى (ءۇرىم) د. ا. ءوسۋ نۇكتەسى جاراقاتتانعانشا وسىمدىك ءوسۋىن توقتاتپايدى، سوندىقتان ساباق پەن تامىر ىلعي ۇشىنان وسەدى. ءوسۋ نۇكتەسىنىڭ شەتكى ايماعى جاسۋشالارىنىڭ بولىنۋىنەن جاپىراق تومپەشىكتەرى پايدا بولىپ، ونىڭ جاسۋشالارى ارى قاراي ءبولىنىپ بۇرشىكتەر داميدى. توبە مەريستەماسى – ۆەگەتاتيۆتى وركەندەر، گۇل وركەندەرى جانە تامىر ۇشىنىڭ مەريستەماسى دەپ بولىنەدى.
ءا. ءبۇيىر مەريستەماسى (لاتەرالدى) وسىمدىك ساباعى مەن تامىرىنىڭ ىشكى جاعىنا ورنالاسادى، وعان پەريسيكل، پروكامبيي جانە توز كامبيي جاتادى. پروكامبيي جاسۋشالارى ۇزىنشا، سيتوپلازماسى قويۋ، ءار ءتۇرلى باعىتتا بولىنە الادى. ودان وتكىزگىش ۇلپالار مەن سوڭعى ءتۇزۋشى ۇلپا، ياعني كامبيي تۇزىلەدى. كامبيي وسىمدىكتى جۋانداتىپ وسىرەدى. توز كامبييى قابىقتىڭ توز قاباتىن جۋانداتسا، پەريسيكل تامىردا بولاتىندىقتان ودان جاناما تامىرلار داميدى.
ب. قىستىرمالى مەريستەما (ينتەركاليارلى) استىق تۇقىمداس وسىمدىكتەردىڭ(بيداي، جۇگەرى، كۇرىش) بۋىنارالىعىنىڭ ءتۇبى مەن جاپىراق ساعاعىنىڭ تۇپكى جاعىندا، گۇل سيدامىندا ورنالاسادى. قامىس، جۇگەرى، بيداي، ت. ب. وسىمدىك ساباقتارىنىڭ بۋىنارالىقتارى ۇزارۋى مەن جاپىراقتاردىڭ قىنابىنىڭ جالپاق بولىپ ءوسۋى مەريستەمانىڭ وسى تۇرىنە بايلانىستى.
ۆ. جاراقات مەريستەماسى (كالليۋس) اتىنا ساي وسىمدىكتىڭ ءار ءتۇرلى اسەردەن (زيانكەستەر، جانۋارلار، ادامداردىڭ اسەرى) سىنىپ زاقىمدانعان جەرىنە جاقىن جاتقان ءتىرى جاسىشالاردىڭ بولىنۋىنەن تۇزىلەتىن ۇلپا. دەرەۋ، وتە قارقىندى بولىنە باستاعان جاسۋشالار كولەمىن ۇلعايتىپ زاقىمدانعان جەردى تۇگەل جاباتىنداي دارەجەگە جەتەدى. اسىرەسە جاپىراق، جاس وركەندەر مەن تامىردىڭ زاقىمدانعان جەرى تەز جەتىلىپ بۇرىنعى قالپىنا كەلەدى. جاراقات مەريستەماسى جاسۋشالارىنىڭ ءبولىنۋى ناتيجەسىندە وتكىزۋ قىزمەتىن اتقاراتىن جەكە جاسۋشالار تۇزىلەدى. سوڭعى كەزدە عىلىمدا انالىق وسىمدىكتەن جاسۋشالار توبىن ءبولىپ الىپ جاساندى قورەكتىك ورتادا ءوسىرۋ ءادىسىن پايدالانۋ قولعا الىنا باستادى. مۇنداي ءادىستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ورمان شارۋاشىلىعىندا باياۋ كوبەيتەتىن، سيرەك كەزدەسەتىن وتە قۇندى تۇرلەردى كوبەيتۋگە پايداسى زور بولماق.
قورىتا كەلگەندە، وسىمدىكتە بولاتىن بارلىق ۇلپا ءتۇزۋشى ۇلپادان تۇزىلەدى، سەبەبى جاسۋشالارى دامىلسىز ءبولىنىپ جاڭا جاسۋشالار پايدا بولادى. وسىمدىكتىڭ بارلىقى مۇشەلەرى ۇزارىپ، اعاشتار مەن بۇتالاردىڭ جىلدان جىلعا جۋانداپ ءوسۋى تەك ءتۇزۋشى ۇلپاعا عانا بايلاناستى. ءتۇزۋشى ۇلپا بولماسا، وسىمدىك وسپەيدى جانە دامىمايدى، جاڭا مۇشەلەر مەن ۇلپالار تۇزىلمەيدى.
جابىن ۇلپا وسىمدىكتىڭ بارلىق مۇشەلەرىنىڭ سىرتىن قاپتاپ جاۋىپ تۇراتىن جاسۋشالار جيىنتىعى. نەگىزگى قىزمەتى: وسىمدىكتىڭ ىشكى جاعىنداعى سۋ، گاز، جىلۋدى تۇراقتى ەتۋمەن قاتار سىرتقى قورشاعان ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىنان، زياندى جاندىكتەر مەن ميكرواعزالاردىڭ زاقىمدانۋىنان قورعاۋ. تامىردىڭ سورۋ بولىگىندە جابىن ۇلپا تامىرعا سۋ مەن وندا ەرىگەن زاتتاردىڭ جەتكىزىلۋىن قامتامسىز ەتەدى. جابىن ۇلپا – العاشقى (باستاپقى) جانە سوڭعى دەپ 2 - گە بولىنەدى. العاشقى جابىن ۇلپاعا جەر ءۇستى مۇشەلەرىن قاپتاپ تۇراتىن ءوڭ (ەپيدەرميس) جانە تامىر سىرتىن قاپتاپ تۇراتىن ءوڭ(ەپيبلەما) جاتسا، سوڭعى جابىن ۇلپاعا توز بەن قىرتىس جاتادى.
وسىمدىك ۇلپالارى. جۇكتەۋ
ساباقتىڭ ماقساتى: وسىمدىكتەرگە ءتان التى ۇلپانىڭ (ءتۇزۋشى، جابىن، نەگىزگى، تىرەك، وتكىزگىش، ءبولىپ شىعارۋشى) تۇرلەرىمەن تانىستىرا وتىرىپ، ءار ۇلپانىڭ اتقاراتىن قىزمەتى مەن ءبىر - بىرىنەن ايىرماشىلىعىن ءتۇسىندىرۋ.
ساباقتىڭ مىندەتتەرى:
بىلىمدىلىگى – وسىمدىكتەرگە ءتان بارلىق ۇلپالار جايلى تولىق ماعلۇمات بەرۋ.
تاربيەلىلىگى – ادامنىڭ تۇلعا رەتىندە قالىپتاسۋىن، ادامگەرشىلىك قاسيەتىن، جالپى قورشاعان ورتاعا دەگەن جاناشىرلىق سەزىمىن دامىتۋ.
دامىتۋشىلىعى – پانگە، تاقىرىپقا بايلانىستى قىزىعۋشىلىقتارىن دامىتۋ.
قۇرال - جابدىقتار: ەلەكتروندى كورسەتىلىمدەر، ميكروسكوپتار، دايىن ميكروپرەپارتاتتار.
ساباقتىڭ ءتيپى: قۇراستىرىلعان
ساباقتىڭ بارىسى:
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
كەلمەي قالعان وقۋشىلاردى بەلگىلەپ، وقۋشىلاردىڭ ساباققا دايىندىعىن باقىلاۋ.
ءىى. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ كەزەڭى
1. وسىمدىك جاسۋشاسىندا قانداي پروسەستەر وتەدى؟
2. سيتوپلازما قوزعالىسىنىڭ قانداي ماڭىزى بار؟
3. جاسۋشالار ءبىر - بىرىمەن قالاي بايلانىسادى؟
4. وسىمدىكتىڭ تىنىس الۋ پروسەسى قالاي جۇرەدى؟
ءىىى. جاڭا ماتەريالدى ءتۇسىندىرۋ كەزەڭى
بارلىق ءتىرى اعزالاردىڭ (وسىمدىكتەر، جانۋارلار) دەنەسى جاسۋشادان تۇراتىندىعى جايلى الدىڭعى تاقىرىپتا ايتقانبىز. ءتىپتى دەنەسى ءبىر عانا جاسۋشادان تۇراتىندار دا كوپجاسۋشالى اعزالار سياقتى قورەكتەنەدى، تىنىس الادى، وسەدى، كوبەيەدى، قوزعالادى، تىتىركەنەدى، زات الماسادى. تاريحي دامۋدىڭ ناتيجەسىندە قۇرىلىسى كۇردەلەنىپ كوپ جاسۋشالى اعزالار پايدا بولدى. وسىمدىكتەردىڭ جەكە - جەكە مۇشەلەرگە جىكتەلۋىنىڭ ارقاسىندا كولەمى ۇلعايىپ، سىرتقى ورتامەن بايلانىسى كۇشەيىپ، قورەكتىك زاتتاردى ءسىڭىرۋى جاقسارا باستادى.
وسىمدىكتىڭ ءوسۋى مەن دامۋى جەكە مۇشەلەرىنىڭ قىزمەتىن كۇردەلەندىرە ءتۇستى، قۇرىلىسى ۇقساس، اتقاراتىن قىزمەتى بىردەي جاڭا جاسۋشالار ءتۇزىلدى.
شىعۋ تەگى بىردەي قۇرىلىسى مەن قىزمەتى ۇقساس جاسۋشالار توبىن ۇلپا د. ا. ناعىز ۇلپالار پاپروتنيكتارىزدىلەردە، اشىق تۇقىمدىلاردا، گۇلدى وسىمدىكتەردە جاقسى، ال مۇكتەردە وتە ناشار دامىعان.
اتقاراتىن قىزمەتىنە قاراي ۇلپالار ءتۇزۋشى، جابىن، نەگىزگى (قورەكتىك جانە فوتوسينتەزدەۋشى)، تىرەك (مەحانيكالىق)، وتكىزگىش، ءبولىپ شىعارۋشى دەپ توپتاستىرىلادى. ۇلپا جاسۋشالارى ءتىرى جانە ءولى بولادى. ءولى جاسۋشالارىنىڭ ىشىندە سيتوپلازماسى بولماسا دا وسىمدىككە قاجەتتى فيزيولوگيالىق قىزمەت اتقارادى. جاسۋشاارالىق كەڭىستىكتەرى از بولسا، ۇلپا جاسۋشالارى ءبىر - بىرىمەن وتە تىعىز، ال كەڭ بولسا اراسىندا بوس ورىن كوبىرەك قالىپ بوستاۋ ورنالاسادى.
ۇلپا – جاسۋشالاردىڭ ءبولىنۋ، ءوسۋ، جىكتەلۋ ناتيجەسىندە پايدا بولعان (تۇزىلگەن) شىعۋ تەگى، قۇرىلىمى جانە اتقاراتىن قىزمەتى بىردەي جاسۋشالار جۇيەسى.
ءتۇزۋشى ۇلپالار (مەريستەما – گرەكشە «مەريستوس» - ءبولىنۋشى) ۇدايى ءبولىنىپ جاڭا جاسۋشالار تۇزىلەدى. جانۋارلاردا ءتۇزۋشى ۇلپا بولمايتىندىقتان ءوسۋى شەكتەۋلى بولادى. وسىمدىكتە ورنالاسۋىنا قاراي: ا) توبە(اپيكالدى)؛ ءا) ءبۇيىر(لاتەرالدى)؛ ب) قىستىرما(ينتەركاليارلى)؛ ۆ) جاراقات(كالليۋس) مەريستەماسى دەپ بولىنەدى. وسىمدىكتىڭ ەڭ العاش ءوسۋى وركەنى مەن تامىرىنىڭ ۇشىندا ورنالاسقان توبە مەريستەماسى مەن جاناما مەريستەماسى جاسۋشالارىنىڭ بولىنۋىنەن باستالادى.
ءتۇزۋشى ۇلپا جاسۋشالارى ءبىر - بىرىنە تىعىز جاناسقان مايدا - قابىقشاسى جۇقا پەكتيندى – سەلليۋلوزالى، سيتوپلازماسى قويۋ، يادروسى ءىرى، ۆاكۋولدەرى ۇساق (ناشار دامىعان)، قارقىندى ءبولىنىپ، جاڭارىپ تۇرادى.
ا. توبە مەريستەماسى (اپيكالدى – لاتىنشا «اپەكس» - ۇشى، توبەسى) ساباق پەن تامىردىڭ ۇشىندا ورنالاسقاندىقتان ۇزارىپ وسىرەدى (ساباق پەن تامىردىڭ ۇزارىپ ءوسۋى). ءاربىر وركەن، تامىر، ودان تارالعان بۇتاقتارىنىڭ ۇشىندا، ۇرىق تامىرشاسى مەن بۇرشىكشەسىندە توبە مەريستەماسى ورنالاسقان جەرى ءوسۋ نۇكتەسى (ءۇرىم) د. ا. ءوسۋ نۇكتەسى جاراقاتتانعانشا وسىمدىك ءوسۋىن توقتاتپايدى، سوندىقتان ساباق پەن تامىر ىلعي ۇشىنان وسەدى. ءوسۋ نۇكتەسىنىڭ شەتكى ايماعى جاسۋشالارىنىڭ بولىنۋىنەن جاپىراق تومپەشىكتەرى پايدا بولىپ، ونىڭ جاسۋشالارى ارى قاراي ءبولىنىپ بۇرشىكتەر داميدى. توبە مەريستەماسى – ۆەگەتاتيۆتى وركەندەر، گۇل وركەندەرى جانە تامىر ۇشىنىڭ مەريستەماسى دەپ بولىنەدى.
ءا. ءبۇيىر مەريستەماسى (لاتەرالدى) وسىمدىك ساباعى مەن تامىرىنىڭ ىشكى جاعىنا ورنالاسادى، وعان پەريسيكل، پروكامبيي جانە توز كامبيي جاتادى. پروكامبيي جاسۋشالارى ۇزىنشا، سيتوپلازماسى قويۋ، ءار ءتۇرلى باعىتتا بولىنە الادى. ودان وتكىزگىش ۇلپالار مەن سوڭعى ءتۇزۋشى ۇلپا، ياعني كامبيي تۇزىلەدى. كامبيي وسىمدىكتى جۋانداتىپ وسىرەدى. توز كامبييى قابىقتىڭ توز قاباتىن جۋانداتسا، پەريسيكل تامىردا بولاتىندىقتان ودان جاناما تامىرلار داميدى.
ب. قىستىرمالى مەريستەما (ينتەركاليارلى) استىق تۇقىمداس وسىمدىكتەردىڭ(بيداي، جۇگەرى، كۇرىش) بۋىنارالىعىنىڭ ءتۇبى مەن جاپىراق ساعاعىنىڭ تۇپكى جاعىندا، گۇل سيدامىندا ورنالاسادى. قامىس، جۇگەرى، بيداي، ت. ب. وسىمدىك ساباقتارىنىڭ بۋىنارالىقتارى ۇزارۋى مەن جاپىراقتاردىڭ قىنابىنىڭ جالپاق بولىپ ءوسۋى مەريستەمانىڭ وسى تۇرىنە بايلانىستى.
ۆ. جاراقات مەريستەماسى (كالليۋس) اتىنا ساي وسىمدىكتىڭ ءار ءتۇرلى اسەردەن (زيانكەستەر، جانۋارلار، ادامداردىڭ اسەرى) سىنىپ زاقىمدانعان جەرىنە جاقىن جاتقان ءتىرى جاسىشالاردىڭ بولىنۋىنەن تۇزىلەتىن ۇلپا. دەرەۋ، وتە قارقىندى بولىنە باستاعان جاسۋشالار كولەمىن ۇلعايتىپ زاقىمدانعان جەردى تۇگەل جاباتىنداي دارەجەگە جەتەدى. اسىرەسە جاپىراق، جاس وركەندەر مەن تامىردىڭ زاقىمدانعان جەرى تەز جەتىلىپ بۇرىنعى قالپىنا كەلەدى. جاراقات مەريستەماسى جاسۋشالارىنىڭ ءبولىنۋى ناتيجەسىندە وتكىزۋ قىزمەتىن اتقاراتىن جەكە جاسۋشالار تۇزىلەدى. سوڭعى كەزدە عىلىمدا انالىق وسىمدىكتەن جاسۋشالار توبىن ءبولىپ الىپ جاساندى قورەكتىك ورتادا ءوسىرۋ ءادىسىن پايدالانۋ قولعا الىنا باستادى. مۇنداي ءادىستىڭ اۋىل شارۋاشىلىعى مەن ورمان شارۋاشىلىعىندا باياۋ كوبەيتەتىن، سيرەك كەزدەسەتىن وتە قۇندى تۇرلەردى كوبەيتۋگە پايداسى زور بولماق.
قورىتا كەلگەندە، وسىمدىكتە بولاتىن بارلىق ۇلپا ءتۇزۋشى ۇلپادان تۇزىلەدى، سەبەبى جاسۋشالارى دامىلسىز ءبولىنىپ جاڭا جاسۋشالار پايدا بولادى. وسىمدىكتىڭ بارلىقى مۇشەلەرى ۇزارىپ، اعاشتار مەن بۇتالاردىڭ جىلدان جىلعا جۋانداپ ءوسۋى تەك ءتۇزۋشى ۇلپاعا عانا بايلاناستى. ءتۇزۋشى ۇلپا بولماسا، وسىمدىك وسپەيدى جانە دامىمايدى، جاڭا مۇشەلەر مەن ۇلپالار تۇزىلمەيدى.
جابىن ۇلپا وسىمدىكتىڭ بارلىق مۇشەلەرىنىڭ سىرتىن قاپتاپ جاۋىپ تۇراتىن جاسۋشالار جيىنتىعى. نەگىزگى قىزمەتى: وسىمدىكتىڭ ىشكى جاعىنداعى سۋ، گاز، جىلۋدى تۇراقتى ەتۋمەن قاتار سىرتقى قورشاعان ورتانىڭ قولايسىز جاعدايلارىنان، زياندى جاندىكتەر مەن ميكرواعزالاردىڭ زاقىمدانۋىنان قورعاۋ. تامىردىڭ سورۋ بولىگىندە جابىن ۇلپا تامىرعا سۋ مەن وندا ەرىگەن زاتتاردىڭ جەتكىزىلۋىن قامتامسىز ەتەدى. جابىن ۇلپا – العاشقى (باستاپقى) جانە سوڭعى دەپ 2 - گە بولىنەدى. العاشقى جابىن ۇلپاعا جەر ءۇستى مۇشەلەرىن قاپتاپ تۇراتىن ءوڭ (ەپيدەرميس) جانە تامىر سىرتىن قاپتاپ تۇراتىن ءوڭ(ەپيبلەما) جاتسا، سوڭعى جابىن ۇلپاعا توز بەن قىرتىس جاتادى.
وسىمدىك ۇلپالارى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
«گەنەتيكا جانە سەلەكسيا نەگىزدەرى» 10 سىنىپ
