بيولوگيادان قولدانبالى كۋرستىڭ كۇنتىزبەلىك - تاقىرىپتىق جوسپارى
«گەنەتيكا جانە سەلەكسيا نەگىزدەرى» 10 سىنىپ
بيولوگيادان قولدانبالى كۋرستىڭ كۇنتىزبەلىك - تاقىرىپتىق جوسپارى
تۇسىنىك حات
بۇل كۋرس باعدارلاماسى وقۋشىلارعا قوسىمشا تەرەڭدەتىلگەن تۇردە ءبىلىم بەرۋدىڭ ءبىر بولىگى. بيولوگيادان وقۋ باعدارلاماسىنا ساي العان بىلىمدەرىن ءارى قاراي جەتىلدىرۋ ماقساتىندا قاراستىرىلادى.
تىرشىلىكتە ەڭ جوعارى قۇندىلىق دەپ تۇسىنەتىن ەكولوگيالىق، ەۆوليۋسيالىق ويلاۋ دەڭگەيلەرى قالىپتاسقان، بيولوگيالىق مادەنيەتىن مەڭگەرگەن، دۇنيەنىڭ عىلىمي بەينەسىنىڭ بيولوگيالىق سالاسىن باعدارلاي الاتىن، ءتىرى تابيعاتتى زەرتتەۋ ادىستەرىنەن قاجەتتى بىلىمدەرى بار، سيتولوگيا مەن گەنەتيكادان بىلىمدەرىن دامىتۋ، زات الماسۋ ۇردىستەرى جانە ءتىرى اعزالاردىڭ جالپى قاسيەتتەرى تۋرالى ماعلۇماتتارىن كەڭەيتۋ.
كۋرستىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى الەۋمەتتەندىرۋ، جوعارعى وقۋ ورىندارىنا دايىنداۋ ءۇشىن تەرەڭ ءبىلىم بەرۋ، ومىردە ءوزى يگەرەتىن ماماندىققا باۋلۋ.
- وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، جىلدامدىققا، ەپتىلىككە ۇيرەتۋ.
- بيولوگيا تۋرالى ۇعىمدى ۇيرەتۋ.
- وقۋشىلاردىڭ گەنەتيكالىق بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، جۇيەلەۋ، دامىتۋ.
- ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
كۋرستىڭ مىندەتتەرى:
- وقۋشىلاردىڭ عىلىمي دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ
- نەگىزگى ۇعىمدار مەن تەوريالاردى ءبىلۋ.
- ءوز بەتىمەن بەلسەندى جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتۋ؛
- وقىتۋ ومىرمەن تىعىز بايلانىستىرۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ماماندىقتى تاڭداۋىنا ىقپال جاساۋ
- وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ينتتەلەكتۋالدىق، دارىندىلىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ
- ۇبت – عا دايىندىق.
وقۋشىلاردىڭ دايىندىعىنا قويىلاتىن تالاپتار: جۇمىس داپتەرلەرىنىڭ بولۋى، تانىمدىق ءىس - ارەكەتى مەن وي ءورىسىن، باسقا عىلىممەن بايلانىسىن، كومپيۋتەر تەحنيكاسىن، ينتەرنەت جەلىسىن پايدالانۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، ماتەماتيكا، گەوگرافيا، ەكولوگيا، ءتانتانۋ، جانۋارتانۋ.
كاسىپكە باعدارلاۋ: بيولوگيا، مەديسينا، اۋىل شارۋاشىلىعى، حيميا، بيوتەحنولوگيا باعىتىندا دايارلاۋ.
5. كۋرستى ۇيىمداستىرۋ فورماسى: ءدارىس (لەكسيا )، ويىن، ەسەپتەر شىعارۋ،
توپتىق جانە جۇپتىق وقىتۋ ادىستەرى، ينتەراكتيۆتى وقىتۋ ادىستەرى، سەمينار.
6. كۋرستى وقىتۋدى اياقتاۋ فورماسى:
- رەفەراتتار جازىپ قورعاۋ، ونى ءارى قاراي شىعارماشىلىقپەن جەتىلدىرۋ، عىلىمي جوبا جاساپ قورعاۋ.
- ءتۇرلى گەنەتيكالىق ەسەپتەر شىعارۋ.
- تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
7. وقۋ جەتىستىكتەرىن باعالاۋ:
- دەڭگەيلىك سۇراقتار ارقىلى، تەستتىك تاپسىرمالار، باقىلاۋ جۇمىستارى، وزىندىك سىناق جۇمىستارى ارقىلى.
تاقىرىپ جوسپارىنىڭ مازمۇنى.
گەنەتيكا نەگىزدەرى. ( 21 ساعات )
گەنەتيكا عىلىمى جانە ونىڭ جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى جۇيەسىندەگى ورنى. گەنەتيكا عىلىمىنىڭ دامۋ كەزەڭدەرى. گەنەتيكا سالاسىنداعى عىلىم زەرتتەۋلەر. گرەك ويشىلدارىنىڭ ەڭبەكتەرى (دەموكريت، گيپوكرات، اريستوتەل). ەۆاليۋسيالىق ءىلىم (چ. دارۆين). تۇقىمقۋالاۋشىلىق زاڭدىلىقتارىنىڭ اشىلىپ قالىپتاسۋى. گ. مەندەل، ت. بوۆەري، ۋ. سزتتون، ت. مورگان، ۆ. يوگانسەن، گۋگو دە فريز، ك. كورەنس، ە. چەرماك، ن. ۆاۆيلوۆ ت. ب.
گ. مەندەل، ونىڭ ەڭبەكتەرى. گيبرودولوگيالىق ءادىس. مونوگيبريدتىك بۋدانداستىرۋ. دومينانتتىق، رەسسيۆتىك بەلگىلەر. اللەلدى گەندار. فەنوتيپ جانە گەنوتيپ. گومومزيگوتالى، گەتەرەزيگوتالى وسوبتار. گ. مەندەلدىڭ 1 - 2 زاڭدارى. بەلگىلەردىڭ اجىراۋ سەبەپتەرى. گامەتالار تازالىعى گيپوتەزاسى. تالداۋشى شاعىلىستىرۋ. مونوگيبريدتى شاعىلىستىرۋدىڭ سيتولوگيالىق نەگىزدەرى. تىركەس تۇقىم قۋالاۋ. تىركەسۋ توپتارى. گەنەتيكالىق كارتا. ت. مورگان زاڭى. حروموسومالىق تەوريا. كروسسينگوۆەر. گەن، قۇرىلىمى، قاسيەتى. گەندەردىڭ ارا - قاتىناسى. گەنوتيپ. جىنىس گەنەتيكاسى. جىنىستى انىقتاۋ. جىنىسپەن تىركەس تۇقىمقۋالاۋ. گەموفيليا جانە دالتونيزم. گەندەردىڭ وزگەرۋىنە ورتانىڭ اسەرى. مەديسينالىق گەنەتيكا. ادامنىڭ تۇقىمقۋالايتىن ارۋلارى، ولاردىڭ الدىن الۋ.
وزگەرگىشتىك زاڭدىلىقتارى. ( 5 ساعات )
وزگەرگىشتىك جانە ونىڭ تۇرلەرى. موديفيكاسيالىق جانە مۋتاسيالىق وزگەرگىشتىكتەر. مۋتاسيالاردىڭ جيىلىگى. مۋتاسيانىڭ پايدا بولۋىنا ورتانىڭ اسەرى. گەنومدىق، حروموسومالىق جانە گەندىك مۋتاسيالار. ەكسپەريمەنتتىك مۋتاسيالار. سەلەكسياداعى مۋتاسيانىڭ ءرولى. ن. ي. ۆاۆيلوۆتىڭ گومولوگيالىق قاتارلار زاڭى. گەنەتيكا جانە ەۆوليۋسيالىق تەوريا. پوپۋلياسيالار گەنەتيكاسى. اللەلدەر جانە گەنوتيپتەر جيىلىگى. حاردي - ۆاينبەرگ زاڭى. تابيعي سۇرىپتاۋدىڭ تۇرلەرى: تۇراقتاندىرۋشى جانە قوزعاۋشى سۇرىپتاۋلار.
وسىمدىكتەر، جانۋارلار جانە ميكروورگانيزمدەر سەلەكسياسى. ( 6ساعات ) سەلەكسيانى گەنەتيكالىق نەگىزدەرى. سەلەكسيا ءۇشىن باستاپقى ماتەريالداردى ىرىكتەپ الۋ، باعالاۋ. مادەني وسىمدىكتەردىڭ شىعۋ ورتالىقتارى. وسىمدىكتەر سەلەكسياسى. وسىمدىكتەردى قولدان سۇرىپتاۋ جانە بۋدانداستىرۋ. سەلەكسياداعى تابيعي سۇرىپتالۋدىڭ ماڭىزى. ايقاس توزاڭداناتىن وسىمدىكتەردىڭ وزدىگىنەن توزاڭدانۋى. گەتەروزيس. جاساندى مۋتاگەنەز، ونىڭ سەلەكسياداعى ماڭىزى. پوليپلويديا. جانۋارلار سەلەكسياسى. ءۇي حايۋاناتتارىن ارىدەن بۋدانداستىرۋ. قازاقستانداعى جانۋارلار سەلەكسياسىنىڭ جەتىستىكتەرى. ميكروورگانيزمدەر سەلەكسياسى، ونىڭ ونەركاسىپتەگى ماڭىزى. بيوتەحنولوگيا، ونىڭ باعىتتارى. گەنەتيكالىق ينجەنەريا.
زەرتحانالىق جۇمىستار.
ۆارياسيالىق قاتاردى قۇرۋ جانە جاپىراق ۇزىندىعىنىڭ وزگەرگىشتىگىنىڭ ۆارياسيالىق قيسىق سىزىقتارىن سىزىپ كورسەتۋ.
كورسەتىلىمدەر. مەندەل زاڭدارىن، حروموسومالاردىڭ ايقاسۋىن بەينەلەيتىن كوپپەشوپ ماتەريالدارىن، جيناقتامالاردى، ناقنۇسقا - جاپسىرمالاردى، سىزبانۇسقالاردى، تاجىربيەلەردى كورسەتۋ.
ءمۇعالىم: يسابەكوۆا كۋلياش قۇرمان قىزى
بيولوگيادان قولدانبالى كۋرستىڭ كۇنتىزبەلىك - تاقىرىپتىق جوسپارى. جۇكتەۋ
بيولوگيادان قولدانبالى كۋرستىڭ كۇنتىزبەلىك - تاقىرىپتىق جوسپارى
تۇسىنىك حات
بۇل كۋرس باعدارلاماسى وقۋشىلارعا قوسىمشا تەرەڭدەتىلگەن تۇردە ءبىلىم بەرۋدىڭ ءبىر بولىگى. بيولوگيادان وقۋ باعدارلاماسىنا ساي العان بىلىمدەرىن ءارى قاراي جەتىلدىرۋ ماقساتىندا قاراستىرىلادى.
تىرشىلىكتە ەڭ جوعارى قۇندىلىق دەپ تۇسىنەتىن ەكولوگيالىق، ەۆوليۋسيالىق ويلاۋ دەڭگەيلەرى قالىپتاسقان، بيولوگيالىق مادەنيەتىن مەڭگەرگەن، دۇنيەنىڭ عىلىمي بەينەسىنىڭ بيولوگيالىق سالاسىن باعدارلاي الاتىن، ءتىرى تابيعاتتى زەرتتەۋ ادىستەرىنەن قاجەتتى بىلىمدەرى بار، سيتولوگيا مەن گەنەتيكادان بىلىمدەرىن دامىتۋ، زات الماسۋ ۇردىستەرى جانە ءتىرى اعزالاردىڭ جالپى قاسيەتتەرى تۋرالى ماعلۇماتتارىن كەڭەيتۋ.
كۋرستىڭ ماقساتى: وقۋشىلاردى الەۋمەتتەندىرۋ، جوعارعى وقۋ ورىندارىنا دايىنداۋ ءۇشىن تەرەڭ ءبىلىم بەرۋ، ومىردە ءوزى يگەرەتىن ماماندىققا باۋلۋ.
- وقۋشىلاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن ارتتىرۋ، جىلدامدىققا، ەپتىلىككە ۇيرەتۋ.
- بيولوگيا تۋرالى ۇعىمدى ۇيرەتۋ.
- وقۋشىلاردىڭ گەنەتيكالىق بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ، جۇيەلەۋ، دامىتۋ.
- ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ.
كۋرستىڭ مىندەتتەرى:
- وقۋشىلاردىڭ عىلىمي دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ
- نەگىزگى ۇعىمدار مەن تەوريالاردى ءبىلۋ.
- ءوز بەتىمەن بەلسەندى جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتۋ؛
- وقىتۋ ومىرمەن تىعىز بايلانىستىرۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ماماندىقتى تاڭداۋىنا ىقپال جاساۋ
- وقۋشىلاردىڭ جاس ەرەكشەلىكتەرىن ەسكەرە وتىرىپ، ينتتەلەكتۋالدىق، دارىندىلىق قابىلەتتەرىن جەتىلدىرۋ
- ۇبت – عا دايىندىق.
وقۋشىلاردىڭ دايىندىعىنا قويىلاتىن تالاپتار: جۇمىس داپتەرلەرىنىڭ بولۋى، تانىمدىق ءىس - ارەكەتى مەن وي ءورىسىن، باسقا عىلىممەن بايلانىسىن، كومپيۋتەر تەحنيكاسىن، ينتەرنەت جەلىسىن پايدالانۋ.
ءپانارالىق بايلانىس: حيميا، ماتەماتيكا، گەوگرافيا، ەكولوگيا، ءتانتانۋ، جانۋارتانۋ.
كاسىپكە باعدارلاۋ: بيولوگيا، مەديسينا، اۋىل شارۋاشىلىعى، حيميا، بيوتەحنولوگيا باعىتىندا دايارلاۋ.
5. كۋرستى ۇيىمداستىرۋ فورماسى: ءدارىس (لەكسيا )، ويىن، ەسەپتەر شىعارۋ،
توپتىق جانە جۇپتىق وقىتۋ ادىستەرى، ينتەراكتيۆتى وقىتۋ ادىستەرى، سەمينار.
6. كۋرستى وقىتۋدى اياقتاۋ فورماسى:
- رەفەراتتار جازىپ قورعاۋ، ونى ءارى قاراي شىعارماشىلىقپەن جەتىلدىرۋ، عىلىمي جوبا جاساپ قورعاۋ.
- ءتۇرلى گەنەتيكالىق ەسەپتەر شىعارۋ.
- تەست سۇراقتارىنا جاۋاپ بەرۋ.
7. وقۋ جەتىستىكتەرىن باعالاۋ:
- دەڭگەيلىك سۇراقتار ارقىلى، تەستتىك تاپسىرمالار، باقىلاۋ جۇمىستارى، وزىندىك سىناق جۇمىستارى ارقىلى.
تاقىرىپ جوسپارىنىڭ مازمۇنى.
گەنەتيكا نەگىزدەرى. ( 21 ساعات )
گەنەتيكا عىلىمى جانە ونىڭ جاراتىلىستانۋ عىلىمدارى جۇيەسىندەگى ورنى. گەنەتيكا عىلىمىنىڭ دامۋ كەزەڭدەرى. گەنەتيكا سالاسىنداعى عىلىم زەرتتەۋلەر. گرەك ويشىلدارىنىڭ ەڭبەكتەرى (دەموكريت، گيپوكرات، اريستوتەل). ەۆاليۋسيالىق ءىلىم (چ. دارۆين). تۇقىمقۋالاۋشىلىق زاڭدىلىقتارىنىڭ اشىلىپ قالىپتاسۋى. گ. مەندەل، ت. بوۆەري، ۋ. سزتتون، ت. مورگان، ۆ. يوگانسەن، گۋگو دە فريز، ك. كورەنس، ە. چەرماك، ن. ۆاۆيلوۆ ت. ب.
گ. مەندەل، ونىڭ ەڭبەكتەرى. گيبرودولوگيالىق ءادىس. مونوگيبريدتىك بۋدانداستىرۋ. دومينانتتىق، رەسسيۆتىك بەلگىلەر. اللەلدى گەندار. فەنوتيپ جانە گەنوتيپ. گومومزيگوتالى، گەتەرەزيگوتالى وسوبتار. گ. مەندەلدىڭ 1 - 2 زاڭدارى. بەلگىلەردىڭ اجىراۋ سەبەپتەرى. گامەتالار تازالىعى گيپوتەزاسى. تالداۋشى شاعىلىستىرۋ. مونوگيبريدتى شاعىلىستىرۋدىڭ سيتولوگيالىق نەگىزدەرى. تىركەس تۇقىم قۋالاۋ. تىركەسۋ توپتارى. گەنەتيكالىق كارتا. ت. مورگان زاڭى. حروموسومالىق تەوريا. كروسسينگوۆەر. گەن، قۇرىلىمى، قاسيەتى. گەندەردىڭ ارا - قاتىناسى. گەنوتيپ. جىنىس گەنەتيكاسى. جىنىستى انىقتاۋ. جىنىسپەن تىركەس تۇقىمقۋالاۋ. گەموفيليا جانە دالتونيزم. گەندەردىڭ وزگەرۋىنە ورتانىڭ اسەرى. مەديسينالىق گەنەتيكا. ادامنىڭ تۇقىمقۋالايتىن ارۋلارى، ولاردىڭ الدىن الۋ.
وزگەرگىشتىك زاڭدىلىقتارى. ( 5 ساعات )
وزگەرگىشتىك جانە ونىڭ تۇرلەرى. موديفيكاسيالىق جانە مۋتاسيالىق وزگەرگىشتىكتەر. مۋتاسيالاردىڭ جيىلىگى. مۋتاسيانىڭ پايدا بولۋىنا ورتانىڭ اسەرى. گەنومدىق، حروموسومالىق جانە گەندىك مۋتاسيالار. ەكسپەريمەنتتىك مۋتاسيالار. سەلەكسياداعى مۋتاسيانىڭ ءرولى. ن. ي. ۆاۆيلوۆتىڭ گومولوگيالىق قاتارلار زاڭى. گەنەتيكا جانە ەۆوليۋسيالىق تەوريا. پوپۋلياسيالار گەنەتيكاسى. اللەلدەر جانە گەنوتيپتەر جيىلىگى. حاردي - ۆاينبەرگ زاڭى. تابيعي سۇرىپتاۋدىڭ تۇرلەرى: تۇراقتاندىرۋشى جانە قوزعاۋشى سۇرىپتاۋلار.
وسىمدىكتەر، جانۋارلار جانە ميكروورگانيزمدەر سەلەكسياسى. ( 6ساعات ) سەلەكسيانى گەنەتيكالىق نەگىزدەرى. سەلەكسيا ءۇشىن باستاپقى ماتەريالداردى ىرىكتەپ الۋ، باعالاۋ. مادەني وسىمدىكتەردىڭ شىعۋ ورتالىقتارى. وسىمدىكتەر سەلەكسياسى. وسىمدىكتەردى قولدان سۇرىپتاۋ جانە بۋدانداستىرۋ. سەلەكسياداعى تابيعي سۇرىپتالۋدىڭ ماڭىزى. ايقاس توزاڭداناتىن وسىمدىكتەردىڭ وزدىگىنەن توزاڭدانۋى. گەتەروزيس. جاساندى مۋتاگەنەز، ونىڭ سەلەكسياداعى ماڭىزى. پوليپلويديا. جانۋارلار سەلەكسياسى. ءۇي حايۋاناتتارىن ارىدەن بۋدانداستىرۋ. قازاقستانداعى جانۋارلار سەلەكسياسىنىڭ جەتىستىكتەرى. ميكروورگانيزمدەر سەلەكسياسى، ونىڭ ونەركاسىپتەگى ماڭىزى. بيوتەحنولوگيا، ونىڭ باعىتتارى. گەنەتيكالىق ينجەنەريا.
زەرتحانالىق جۇمىستار.
ۆارياسيالىق قاتاردى قۇرۋ جانە جاپىراق ۇزىندىعىنىڭ وزگەرگىشتىگىنىڭ ۆارياسيالىق قيسىق سىزىقتارىن سىزىپ كورسەتۋ.
كورسەتىلىمدەر. مەندەل زاڭدارىن، حروموسومالاردىڭ ايقاسۋىن بەينەلەيتىن كوپپەشوپ ماتەريالدارىن، جيناقتامالاردى، ناقنۇسقا - جاپسىرمالاردى، سىزبانۇسقالاردى، تاجىربيەلەردى كورسەتۋ.
ءمۇعالىم: يسابەكوۆا كۋلياش قۇرمان قىزى
بيولوگيادان قولدانبالى كۋرستىڭ كۇنتىزبەلىك - تاقىرىپتىق جوسپارى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
دەنە تاربيەسى ءپانى مۇعالىمدەرىنە ارنالعان ادىستەمەلىك ۇسىنىستار
