وسىمدىككە توپىراق كەرەك
دۇنيەتانۋ 2سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وسىمدىككە توپىراق كەرەك
ساباقتىڭ ماقساتى: توپىراق تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، قۇنارلىلىعىن ساقتاۋ جولدارىن ۇيرەتۋ
مىندەتتەرى: توپىراقتىڭ نە ەكەنىن ۇقتىرۋ، توپىراقتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىن اجىراتۋ
كۇتىلەتىن ناتيجەلەر: توپىراقتىڭ نە ەكەنىن ۇقتى، توپىراقتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىن اجىراتتى
كورنەكىلىكتەرى: سۋرەتتەر، كەستەلەر، ينتەرنەت ماتەريالدارى، ىدىستاعى سۋ، توپىراقتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. سالەمدەسۋ
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
سىنىپتى ءبىلىم اعاشىنان الما تەرۋ ارقىلى ءتورت توپقا بولەمىن.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
وسىمدىككە سۋ كەرەك تاقىرىبىنداعى بەرىلگەن ءماتىننىڭ مازمۇنىن 2 - 3 وقۋشىدان سۇراۋ. تالانتتى دارىندى بالالاردىڭ دايىنداپ كەلگەن تانىستىرىلىمدارىن قورعاۋعا ۋاقىت بەرۋ
III.«بىرگە ويلايمىز» ءادىسى بويىنشا بەرىلگەن سۇراقتار بويىنشا سايكەستەندىرۋ.
1 - توپ وسىمدىكتى نەگە ءتىرى اعزا دەپ اتايدى؟
وسىمدىك ءتىرى اعزا: قورەكتەنەدى، وسەدى، قۋرايدى، كوبەيەدى، تىنىس الادى
2 - توپ وسىمدىكتىڭ قانداي پايداسى بار؟
وسىمدىك: سۋسىن، ەم، اۋا، تاعام، جەمىس، ءدارى، كىتاپ
3 - توپ جاپىراقتىڭ قىزمەتى قانداي؟
جاپىراق: وسىمدىك بويىنداعى سۋدى بۋلاندىرادى، اۋانى تازارتادى كومىرقىشقىل گازىن سىڭىرەدى، وتتەگىن شىعارادى، قانت، كراحمال جاسالادى، جاپىراق ارقىلى وسىمدىك تىنىس الادى
4 - توپ وسىمدىك قالاي كوبەيەدى؟
وسىمدىكتىڭ كوبەيۋى: تۇقىمنان، تامىر، ساباق، جاپىراق، گۇل، جەمىس
IY. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ. وسىمدىككە توپىراق كەرەك. ول وزىنە كەرەك قورەكتىك زاتتاردى توپىراقتان الادى. سوندىقتان قۇنارلى توپىراعى بار جەردە وسىمدىك كوپ، ءارى تەز وسەدى. توپىراقتىڭ قۇنارلىعىن ادامدار وعان تىڭايتقىشتار قوسىپ جاقسارتادى.
وسىمدىككە اۋا، جارىق، جىلۋ كەرەك.
وسىمدىك اۋانى تامىر ارقىلى دا جاپىراعى ارقىلى دا الا بەرەدى. سوندىقتان توپىراقتى قوپسىتىپ وتىرعان دۇرىس بولادى. تىعىز توپىراق اۋانى ناشار وتكىزەدى. كۇننىڭ جىلۋى كوكتەمدە جەتكىلىكتى بولا باستايتىندىقتان وسىمدىكتەر كوكتەمدە وسە باستايدى.
كوكتەم مەن جاز وسىمدىكتىڭ ءوسۋى ءۇشىن وتە قولايلى مەزگىلدەر.
Y.«ميعا شابۋىل» ءادىسى بويىنشا وقۋشىلارعا سۇراقتار بەرەمىن.
توپىراق دەگەن نە؟
توپىراق دەگەنىمىز جەردىڭ وسىمدىك وسەتىن قۇنارلى، ۇستىڭگى قاباتى.
توپىراقتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىن اتا.
توپىراقتا نەعۇرلىم ءشىرىندى كوپ بولسا، سوعۇرلىم ول قۇنارلى بولادى جانە وسىمدىك جاقسى وسەدى. توپىراقتىڭ ەڭ باستى قاسيەتى قۇنارلىلىعى.
YI ماتىنمەن جۇمىس
ءوزىم وقىپ ءماتىننىڭ مازمۇنىن تۇسىندىرەمىن.
وقۋشىلارعا جەكە - جەكە وقىتامىن، تىزبەكتەپ وقىتامىن. ەلەكتروندىق وقۋلىقتان تاجىريبە جاسالۋ جولدارىن تىڭدايمىز
تاجىريبە جاساۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
تاجىريبە جاساپ وقۋشىلار ءوز كوزىمەن كورىپ، قولىمەن جاساپ تۇسىنەدى.
توپىراق تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ
قارا توپىراق ورماندى - دالا جانە دالا بەلدەمدەرىندە كوپ جىلدىق ءشوپتى وسىمدىكتەر استىندا، نەگىزىنەن، ءلاستى بورپىلداق جىنىستاردا تۇزىلگەن اسا قۇنارلى توپىراق. ق. ت. قاباتى قالىڭ (20 – 40 سم)، ونىڭ قۇرامىنداعى قاراشىرىك 4 – 12%، كەيدە ودان دا كوپ بولادى.
سور توپىراق ورماندى دالا، شولەيت جانە ءشولدى ايماقتارداعى قۇرعاق كليمات جاعدايىندا توپىراقتىڭ تۇزدانۋى ناتيجەسىندە قالىپتاسادى. قۇرامىندا سۋعا تەز ەريتىن تۇزدار كولەمى كوپ بولادى.
تۇزدىڭ توپىراققا جينالۋى مەن جينالۋ جاعدايلارى، سورتاڭدانعان توپىراق قالىپتاسۋى، تۇزداردىڭ ىزا جانە توپىراق قۇراۋشى جىنىستار تۇزدىلىعى مەن تۇزداردىڭ توپىراق كەسكىنىندە شوعىرلانۋىنا بايلانىستى. تۇزدار نەگىزىنەن تاۋ جىنىستارى بۇزىلۋى ناتيجەسىندە ەرىمتال كۇيىندە پايدا بولادى. كوپتەگەن تۇزدار جانارتاۋ شوگىندىلەرىندە پايدا بولادى.
YII.«ويلان بىرىك تالقىلا» ءادىسى بويىنشا توپتىق جۇمىس.
1 - توپ توپىراق نەلىكتەن بۇزىلادى؟
2 – توپ توپىراقتى قورعاۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
3 – توپ توپىراقتىڭ قۇرامىنا نەلەر جاتادى؟
4 – توپ توپىراقتىڭ تۇرلەرىن بىلەمىز بە؟
YIII.«قۇم، تاس، سۋ» ويىنىن ويناۋ
ويىننىڭ شارتى: باسى «قۇم»دەگەندە ءار جەردە وقۋشىلار شاشىراڭقى بولىپ وتىرادى، «تاس» دەگەندە ءوز قولىمەن ءمۇسىن جاساپ قاتىپ قالادى، «سۋ» دەگەندە تولقىن بولىپ قوزعالادى.
IX.«دانالىق قورجىنى» ءادىسى
وقۋشىلار وزدەرى سۇراق دايىنداپ سول سۇراقتارىن «دانالىق قورجىنعا» سالادى،. سول سۇراقتاردى وقۋشىلار سۋىرىپ جاۋاپ بەرەدى
X. باعالاۋ. باعالاۋ بەتشەسى ارقىلى وقۋشىلار ءوزىن - ءوزى باعالايدى.
ساباق قورىتىندىلانىپ، ۇيگە تاپسىرما بەرىلەدى
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وسىمدىككە توپىراق كەرەك
ساباقتىڭ ماقساتى: توپىراق تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ، قۇنارلىلىعىن ساقتاۋ جولدارىن ۇيرەتۋ
مىندەتتەرى: توپىراقتىڭ نە ەكەنىن ۇقتىرۋ، توپىراقتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىن اجىراتۋ
كۇتىلەتىن ناتيجەلەر: توپىراقتىڭ نە ەكەنىن ۇقتى، توپىراقتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىن اجىراتتى
كورنەكىلىكتەرى: سۋرەتتەر، كەستەلەر، ينتەرنەت ماتەريالدارى، ىدىستاعى سۋ، توپىراقتار.
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ ءبولىمى. سالەمدەسۋ
پسيحولوگيالىق دايىندىق.
سىنىپتى ءبىلىم اعاشىنان الما تەرۋ ارقىلى ءتورت توپقا بولەمىن.
II. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
وسىمدىككە سۋ كەرەك تاقىرىبىنداعى بەرىلگەن ءماتىننىڭ مازمۇنىن 2 - 3 وقۋشىدان سۇراۋ. تالانتتى دارىندى بالالاردىڭ دايىنداپ كەلگەن تانىستىرىلىمدارىن قورعاۋعا ۋاقىت بەرۋ
III.«بىرگە ويلايمىز» ءادىسى بويىنشا بەرىلگەن سۇراقتار بويىنشا سايكەستەندىرۋ.
1 - توپ وسىمدىكتى نەگە ءتىرى اعزا دەپ اتايدى؟
وسىمدىك ءتىرى اعزا: قورەكتەنەدى، وسەدى، قۋرايدى، كوبەيەدى، تىنىس الادى
2 - توپ وسىمدىكتىڭ قانداي پايداسى بار؟
وسىمدىك: سۋسىن، ەم، اۋا، تاعام، جەمىس، ءدارى، كىتاپ
3 - توپ جاپىراقتىڭ قىزمەتى قانداي؟
جاپىراق: وسىمدىك بويىنداعى سۋدى بۋلاندىرادى، اۋانى تازارتادى كومىرقىشقىل گازىن سىڭىرەدى، وتتەگىن شىعارادى، قانت، كراحمال جاسالادى، جاپىراق ارقىلى وسىمدىك تىنىس الادى
4 - توپ وسىمدىك قالاي كوبەيەدى؟
وسىمدىكتىڭ كوبەيۋى: تۇقىمنان، تامىر، ساباق، جاپىراق، گۇل، جەمىس
IY. جاڭا ساباقتى مەڭگەرتۋ. وسىمدىككە توپىراق كەرەك. ول وزىنە كەرەك قورەكتىك زاتتاردى توپىراقتان الادى. سوندىقتان قۇنارلى توپىراعى بار جەردە وسىمدىك كوپ، ءارى تەز وسەدى. توپىراقتىڭ قۇنارلىعىن ادامدار وعان تىڭايتقىشتار قوسىپ جاقسارتادى.
وسىمدىككە اۋا، جارىق، جىلۋ كەرەك.
وسىمدىك اۋانى تامىر ارقىلى دا جاپىراعى ارقىلى دا الا بەرەدى. سوندىقتان توپىراقتى قوپسىتىپ وتىرعان دۇرىس بولادى. تىعىز توپىراق اۋانى ناشار وتكىزەدى. كۇننىڭ جىلۋى كوكتەمدە جەتكىلىكتى بولا باستايتىندىقتان وسىمدىكتەر كوكتەمدە وسە باستايدى.
كوكتەم مەن جاز وسىمدىكتىڭ ءوسۋى ءۇشىن وتە قولايلى مەزگىلدەر.
Y.«ميعا شابۋىل» ءادىسى بويىنشا وقۋشىلارعا سۇراقتار بەرەمىن.
توپىراق دەگەن نە؟
توپىراق دەگەنىمىز جەردىڭ وسىمدىك وسەتىن قۇنارلى، ۇستىڭگى قاباتى.
توپىراقتىڭ نەگىزگى قاسيەتتەرىن اتا.
توپىراقتا نەعۇرلىم ءشىرىندى كوپ بولسا، سوعۇرلىم ول قۇنارلى بولادى جانە وسىمدىك جاقسى وسەدى. توپىراقتىڭ ەڭ باستى قاسيەتى قۇنارلىلىعى.
YI ماتىنمەن جۇمىس
ءوزىم وقىپ ءماتىننىڭ مازمۇنىن تۇسىندىرەمىن.
وقۋشىلارعا جەكە - جەكە وقىتامىن، تىزبەكتەپ وقىتامىن. ەلەكتروندىق وقۋلىقتان تاجىريبە جاسالۋ جولدارىن تىڭدايمىز
تاجىريبە جاساۋ ءۇشىن وقۋشىلارعا قاۋىپسىزدىك ەرەجەسىن ايتىپ ءتۇسىندىرۋ.
تاجىريبە جاساپ وقۋشىلار ءوز كوزىمەن كورىپ، قولىمەن جاساپ تۇسىنەدى.
توپىراق تۇرلەرىمەن تانىستىرۋ
قارا توپىراق ورماندى - دالا جانە دالا بەلدەمدەرىندە كوپ جىلدىق ءشوپتى وسىمدىكتەر استىندا، نەگىزىنەن، ءلاستى بورپىلداق جىنىستاردا تۇزىلگەن اسا قۇنارلى توپىراق. ق. ت. قاباتى قالىڭ (20 – 40 سم)، ونىڭ قۇرامىنداعى قاراشىرىك 4 – 12%، كەيدە ودان دا كوپ بولادى.
سور توپىراق ورماندى دالا، شولەيت جانە ءشولدى ايماقتارداعى قۇرعاق كليمات جاعدايىندا توپىراقتىڭ تۇزدانۋى ناتيجەسىندە قالىپتاسادى. قۇرامىندا سۋعا تەز ەريتىن تۇزدار كولەمى كوپ بولادى.
تۇزدىڭ توپىراققا جينالۋى مەن جينالۋ جاعدايلارى، سورتاڭدانعان توپىراق قالىپتاسۋى، تۇزداردىڭ ىزا جانە توپىراق قۇراۋشى جىنىستار تۇزدىلىعى مەن تۇزداردىڭ توپىراق كەسكىنىندە شوعىرلانۋىنا بايلانىستى. تۇزدار نەگىزىنەن تاۋ جىنىستارى بۇزىلۋى ناتيجەسىندە ەرىمتال كۇيىندە پايدا بولادى. كوپتەگەن تۇزدار جانارتاۋ شوگىندىلەرىندە پايدا بولادى.
YII.«ويلان بىرىك تالقىلا» ءادىسى بويىنشا توپتىق جۇمىس.
1 - توپ توپىراق نەلىكتەن بۇزىلادى؟
2 – توپ توپىراقتى قورعاۋ ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟
3 – توپ توپىراقتىڭ قۇرامىنا نەلەر جاتادى؟
4 – توپ توپىراقتىڭ تۇرلەرىن بىلەمىز بە؟
YIII.«قۇم، تاس، سۋ» ويىنىن ويناۋ
ويىننىڭ شارتى: باسى «قۇم»دەگەندە ءار جەردە وقۋشىلار شاشىراڭقى بولىپ وتىرادى، «تاس» دەگەندە ءوز قولىمەن ءمۇسىن جاساپ قاتىپ قالادى، «سۋ» دەگەندە تولقىن بولىپ قوزعالادى.
IX.«دانالىق قورجىنى» ءادىسى
وقۋشىلار وزدەرى سۇراق دايىنداپ سول سۇراقتارىن «دانالىق قورجىنعا» سالادى،. سول سۇراقتاردى وقۋشىلار سۋىرىپ جاۋاپ بەرەدى
X. باعالاۋ. باعالاۋ بەتشەسى ارقىلى وقۋشىلار ءوزىن - ءوزى باعالايدى.
ساباق قورىتىندىلانىپ، ۇيگە تاپسىرما بەرىلەدى
You Might Also Like
