وسكىننىڭ پايدا بولۋى. تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلار
ءمۇعالىم: تاۋوۆا نۇرسۇلۋ راۋل قىزى
6 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: وسكىننىڭ پايدا بولۋى. تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلار.
ساباق ماقساتى: وسكىن جانە تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلار تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
سىلتەمە: باعالاۋ پاراعى عالامتور بيولوگيا جۋرنالدارى
تابىس كريتەرييى: 1. قوسجارناقتى جانە داراجارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىن سيپاتتاي الۋ؛
2. وسكىن جانە تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلارعا تۇسىنىك بەرۋ؛
3. تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى تاجىريبە ارقىلى دالەلدەۋ؛
كۇتىلەتىن ناتيجەلەر 1. قوسجارناقتى جانە داراجارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىن سيپاتتاي الادى؛
2. وسكىن جانە تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلارعا تۇسىنىك بەرە الادى؛
3. تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى تاجىريبە ارقىلى دالەلدەي الادى؛
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
تۇستەر ارقىلى توپقا ءبولۋ؛ ا) وقۋشىلارعا پسيحولوگيالىق كوڭىل - كۇي تۋعىزۋ
ءا) توپقا ءبولۋ
ءىى. وتكەن تاپسىرمانى ەسكە ءتۇسىرۋ
ءبىلۋ. 1 تاپسىرما:
قوسجارناقتى جانە داراجارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
وي شابۋىلى" سۇراقتارى:
1. دارا جارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرلىسى:
2. قوس جارناقتى وسىمدىك:
3. دارا جارناقتى وسىمدىكتەرگە جاتپايدى:
4. دارا جارناقتىلاردىڭ تۇقىم جارناعى قانداي قىزمەت اتقارادى:
5. ەندوسپەرم جاسۋشالارىندا جينالادى:
6. ۇرىق تۇرادى:
7. دارا جارناقتى وسىمدىك:
8. دانەكتىڭ ەداۋىر بولىگىن:
9. تۇقىمدى كەۋىپ كەتۋدەن، مەزگىلسىز ونۋدەن، زاقىمدانۋدان، شىرۋدەن ساقتايدى:
10. قورەكتىك زاتتار قورى جينالادى:
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ
ءتۇسىنۋ. 2 تاپسىرما: وسكىن جانە تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى ءتۇسىندىرىپ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
"رولدىك ويىن" ءادىسى
كەبۋ تۇقىم ءونۋ ءۇشىن سۋ، جىلۋ، اۋا قاجەت.
سۋ – تۇقىمنىڭ ونۋىنە، شىعىمدىلىعىن ساقتاۋعا، بورتۋىنە قاجەت. تۇقىمنىڭ جاسۋشاسىندا سۋدى سىڭىرەتىن كراحمالدى، ءنارۋىزدى زاتتار كوپ. سۋدىڭ ءسىڭىرىلۋ مولشەرى تۇقىمنىڭ سىرتىنداعى قابىعىنا بايلانىستى. قابىعى نەعۇرلىم تىعىز، قاتتى بولسا، سوعۇرلىم سۋ باياۋ سىڭەدى. تۇقىمنىڭ ءىسىنىپ جارىلۋىنا، قورەكتىك زاتتارىن سۇيىلتىپ، ەرىتىندىگە اينالۋىنا سۋ كەرەك.
جىلۋ – تۇقىمنىڭ ءونۋى ءۇشىن قاجەت. بيداي، قارابيداي، ارپا، س ۇلى، زىعىر، بەدە، جوڭىشقا، اسبۇرشاقتار ءۇشىن ەڭ تومەنگى تەمپەراتۋرا 1 - 5°س. جۇگەرى، كۇنباعىس تۇقىمدارىنا + 10°س. اسقاباق، قاۋىن، قيار، كۇرىش، ماقتا، تەمەكى +15°س - تا ونەدى.
تۇقىمنىڭ ءونۋى دەگەنىمىز ۇرىقتان وسكىننىڭ دامۋى. سۋعا سالىنعان تۇقىمنىڭ تىنىس الۋى جىلدامدايدى. ۇرىقتىڭ قورەكتەنۋىنە وڭاي بولۋ ءۇشىن قورەكتىك قور زاتتارى ەرىتىندىگە اينالادى. سىرتىنداعى قابىعى جارىلىپ، ەڭ الدىمەن ۇرىقتىڭ العاشقى تامىرشاسى تومەن قاراي باعىتتالادى. توپىراققا بەكىنىپ، سۋ مەن ەرىگەن مينەرالدى زاتتاردى وزىنە ءسىڭىرىپ سورا باستايدى. قوس جارناقتى تۇقىمدا ۇرىق تامىرشاسىنان الدىمەن نەگىزگى تامىر وسەدى. تامىردان سوڭ بۇرشىكشەسى جەر بەتىنە شىعىپ، العاشقى جاپىراقتىڭ قىزمەتىن اتقارادى. دارا جارناقتى وسكىندە قوسالقى تامىرلار شىعادى (1 - سۋرەت).
توپىراقتا قالاتىن تۇقىم جارناقتارى جاڭا دامىپ كەلە جاتقان وسكىندەردى قورەكپەن قامتاماسىز ەتەدى. دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ وسكىندەرىندە (جۇگەرى، قۇماي، تارى) ءبىر نەمەسە بىرنەشە (بيداي مەن سۇلىدا – 3، قارابيدايدا – 4، ارپادا – 5، 6) ۇرىق تامىرشاسى بولادى. جەر بەتىنە شىققان وسكىن ءبىز ءتارىزدى ۇشكىر كەلەدى. العاشىندا سىرتىن جۇقا جارعاق قاپتاپ تۇرادى. كەيىن جارعاعى جىرتىلىپ، ناعىز جاسىل جاپىراق داميدى. توپىراق بەتىنە شىققان ساباعى مەن جاپىراعى بار جاس وسىمدىكتى – وسكىن دەيدى.
قولدانۋ. تالداۋ. 3 - تاپسىرما: تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى تاجىريبە ارقىلى ۇيرەنۋ؛
"جۇپتىق اڭگىمە" ءادىسى
1 - تاجىريبە. تۇقىمنىڭ ونۋىنە سۋ، جىلۋ، اۋا قاجەت.
جيناقتاۋ. باعالاۋ
جاڭا ساباق بويىنشا بويىنشا العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ: "ءسوز سايىسى اسسوسياسيالارى"" ءادىسى
وقۋشىلار بويىنشا العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ:
بيداي مەن سۇلىدا ۇرىق تامىرشاسى:
بيداي، قارابيداي، ارپا، س ۇلى، بەدە، جوڭىشقا، اسبۇرشاقتار ءۇشىن ەڭ تومەنگى تەمپەراتۋرا:
جەمىستەرى قاقىراعىش شيراتىلعىش وسىمدىكتەر:
تاڭقۋراي، بۇلدىرگەن، دولانا وسىمدىگىنىڭ تارالۋ جولدارى:
وزدىگىنەن تارالاتىن وسىمدىك:
وسكىن:
اسقاباق، قاۋىن، قيار، كۇرىش، ماقتا، تەمەكى ءونۋى ءۇشىن كەرەك تەمپەراتۋرا:
جىلۋ:
تۇقىمنىڭ ءونۋى دەگەنىمىز:
تۇقىمنىڭ ونۋىنە، بورتۋىنە قاجەت:
6 سىنىپ
ساباق تاقىرىبى: وسكىننىڭ پايدا بولۋى. تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلار.
ساباق ماقساتى: وسكىن جانە تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلار تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
سىلتەمە: باعالاۋ پاراعى عالامتور بيولوگيا جۋرنالدارى
تابىس كريتەرييى: 1. قوسجارناقتى جانە داراجارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىن سيپاتتاي الۋ؛
2. وسكىن جانە تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلارعا تۇسىنىك بەرۋ؛
3. تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى تاجىريبە ارقىلى دالەلدەۋ؛
كۇتىلەتىن ناتيجەلەر 1. قوسجارناقتى جانە داراجارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسىن سيپاتتاي الادى؛
2. وسكىن جانە تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلارعا تۇسىنىك بەرە الادى؛
3. تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى تاجىريبە ارقىلى دالەلدەي الادى؛
ءى. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
تۇستەر ارقىلى توپقا ءبولۋ؛ ا) وقۋشىلارعا پسيحولوگيالىق كوڭىل - كۇي تۋعىزۋ
ءا) توپقا ءبولۋ
ءىى. وتكەن تاپسىرمانى ەسكە ءتۇسىرۋ
ءبىلۋ. 1 تاپسىرما:
قوسجارناقتى جانە داراجارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرىلىسى تۋرالى بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
وي شابۋىلى" سۇراقتارى:
1. دارا جارناقتى تۇقىمنىڭ قۇرلىسى:
2. قوس جارناقتى وسىمدىك:
3. دارا جارناقتى وسىمدىكتەرگە جاتپايدى:
4. دارا جارناقتىلاردىڭ تۇقىم جارناعى قانداي قىزمەت اتقارادى:
5. ەندوسپەرم جاسۋشالارىندا جينالادى:
6. ۇرىق تۇرادى:
7. دارا جارناقتى وسىمدىك:
8. دانەكتىڭ ەداۋىر بولىگىن:
9. تۇقىمدى كەۋىپ كەتۋدەن، مەزگىلسىز ونۋدەن، زاقىمدانۋدان، شىرۋدەن ساقتايدى:
10. قورەكتىك زاتتار قورى جينالادى:
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ
ءتۇسىنۋ. 2 تاپسىرما: وسكىن جانە تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى ءتۇسىندىرىپ، بىلىمدەرىن كەڭەيتۋ؛
"رولدىك ويىن" ءادىسى
كەبۋ تۇقىم ءونۋ ءۇشىن سۋ، جىلۋ، اۋا قاجەت.
سۋ – تۇقىمنىڭ ونۋىنە، شىعىمدىلىعىن ساقتاۋعا، بورتۋىنە قاجەت. تۇقىمنىڭ جاسۋشاسىندا سۋدى سىڭىرەتىن كراحمالدى، ءنارۋىزدى زاتتار كوپ. سۋدىڭ ءسىڭىرىلۋ مولشەرى تۇقىمنىڭ سىرتىنداعى قابىعىنا بايلانىستى. قابىعى نەعۇرلىم تىعىز، قاتتى بولسا، سوعۇرلىم سۋ باياۋ سىڭەدى. تۇقىمنىڭ ءىسىنىپ جارىلۋىنا، قورەكتىك زاتتارىن سۇيىلتىپ، ەرىتىندىگە اينالۋىنا سۋ كەرەك.
جىلۋ – تۇقىمنىڭ ءونۋى ءۇشىن قاجەت. بيداي، قارابيداي، ارپا، س ۇلى، زىعىر، بەدە، جوڭىشقا، اسبۇرشاقتار ءۇشىن ەڭ تومەنگى تەمپەراتۋرا 1 - 5°س. جۇگەرى، كۇنباعىس تۇقىمدارىنا + 10°س. اسقاباق، قاۋىن، قيار، كۇرىش، ماقتا، تەمەكى +15°س - تا ونەدى.
تۇقىمنىڭ ءونۋى دەگەنىمىز ۇرىقتان وسكىننىڭ دامۋى. سۋعا سالىنعان تۇقىمنىڭ تىنىس الۋى جىلدامدايدى. ۇرىقتىڭ قورەكتەنۋىنە وڭاي بولۋ ءۇشىن قورەكتىك قور زاتتارى ەرىتىندىگە اينالادى. سىرتىنداعى قابىعى جارىلىپ، ەڭ الدىمەن ۇرىقتىڭ العاشقى تامىرشاسى تومەن قاراي باعىتتالادى. توپىراققا بەكىنىپ، سۋ مەن ەرىگەن مينەرالدى زاتتاردى وزىنە ءسىڭىرىپ سورا باستايدى. قوس جارناقتى تۇقىمدا ۇرىق تامىرشاسىنان الدىمەن نەگىزگى تامىر وسەدى. تامىردان سوڭ بۇرشىكشەسى جەر بەتىنە شىعىپ، العاشقى جاپىراقتىڭ قىزمەتىن اتقارادى. دارا جارناقتى وسكىندە قوسالقى تامىرلار شىعادى (1 - سۋرەت).
توپىراقتا قالاتىن تۇقىم جارناقتارى جاڭا دامىپ كەلە جاتقان وسكىندەردى قورەكپەن قامتاماسىز ەتەدى. دارا جارناقتى تۇقىمداردىڭ وسكىندەرىندە (جۇگەرى، قۇماي، تارى) ءبىر نەمەسە بىرنەشە (بيداي مەن سۇلىدا – 3، قارابيدايدا – 4، ارپادا – 5، 6) ۇرىق تامىرشاسى بولادى. جەر بەتىنە شىققان وسكىن ءبىز ءتارىزدى ۇشكىر كەلەدى. العاشىندا سىرتىن جۇقا جارعاق قاپتاپ تۇرادى. كەيىن جارعاعى جىرتىلىپ، ناعىز جاسىل جاپىراق داميدى. توپىراق بەتىنە شىققان ساباعى مەن جاپىراعى بار جاس وسىمدىكتى – وسكىن دەيدى.
قولدانۋ. تالداۋ. 3 - تاپسىرما: تۇقىمنىڭ ونۋىنە قاجەتتى جاعدايلاردى تاجىريبە ارقىلى ۇيرەنۋ؛
"جۇپتىق اڭگىمە" ءادىسى
1 - تاجىريبە. تۇقىمنىڭ ونۋىنە سۋ، جىلۋ، اۋا قاجەت.
جيناقتاۋ. باعالاۋ
جاڭا ساباق بويىنشا بويىنشا العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ: "ءسوز سايىسى اسسوسياسيالارى"" ءادىسى
وقۋشىلار بويىنشا العان بىلىمدەرىن جيناقتاۋ:
بيداي مەن سۇلىدا ۇرىق تامىرشاسى:
بيداي، قارابيداي، ارپا، س ۇلى، بەدە، جوڭىشقا، اسبۇرشاقتار ءۇشىن ەڭ تومەنگى تەمپەراتۋرا:
جەمىستەرى قاقىراعىش شيراتىلعىش وسىمدىكتەر:
تاڭقۋراي، بۇلدىرگەن، دولانا وسىمدىگىنىڭ تارالۋ جولدارى:
وزدىگىنەن تارالاتىن وسىمدىك:
وسكىن:
اسقاباق، قاۋىن، قيار، كۇرىش، ماقتا، تەمەكى ءونۋى ءۇشىن كەرەك تەمپەراتۋرا:
جىلۋ:
تۇقىمنىڭ ءونۋى دەگەنىمىز:
تۇقىمنىڭ ونۋىنە، بورتۋىنە قاجەت:
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
