وتان سۇيەر ۇلانبىز
اقتوبە وبلىسى، بايعانين اۋدانى،
كەمەرشي سەلوسى، ق. جازىقوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
تاربيە ءىسىنىڭ ورىنباسارى قۇلمانوۆا زليحا ساناق قىزى
تاقىرىبى: وتان سۇيەر ۇلانبىز
4 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وتان سۇيەر ۇلانبىز (قايتالاۋ ساباق)
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك: جازۋشىسى ب. مومىش ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ماعلۇمات بەرە وتىرىپ، باستاۋىش كلاستارعا ارنالعان اڭگىمەلەرىن جۇيەلەۋ.
2. دامىتۋشىلىق: ءتۇرلى باعىتتاعى تاپسىرمالار ارقىلى ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ داعدىلارىن دامىتۋ
3. تاربيەلىك: ەلجاندىلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، ەرجۇرەكتىلىككە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ويىن ساباق
كورنەكىلىگى: 1. ب. مومىش ۇلىنىڭ پورترەتى
2. ب. مومىش ۇلىنىڭ شىعارمالارى
3. ساباقتىڭ جوسپارى
4. ءتۇرلى ويىندار، ءسوزجۇمباقتار مەن بەينەلى سوزدەر
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ
2. ءداستۇرلى توي ءتالىمى
ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان قازاق اۋىلىنداعى توي.
1. كىرىسپە ءسوز. بالالار، ەلدىڭ وتكەنى مەن بۇگىنىنە كوز جىبەرەر بولساق، تاريح كوشىندە نەبىر وقيعالار بولدى. بيىلعى جىل ەلىمىز ءۇشىن تاريحي مەرەكەلى جىل بولماق. ەل باسىمىز بيىلعى جولداۋىندا 2015 جىل - ۇلتتىق تاريحىمىزدىڭ ۇلىقتاۋ جىلى دەپ جاريالادى.. بۇل ۇلكەن قۋانىش، زور مارتەبە. وسى اتاۋلى مەرەكەگە بايلانىستى ءبىزدىڭ كلاستا توي بولعالى وتىر. سەندەر دە وسى تويعا شاقىرىلعان قوناقسىڭدار. حالقىمىزدىڭ داستۇرىندە تويعا شاقىرىلعان قوناقتار شاشۋ اكەلەدى. سەندەر دە وسى تويعا شاشۋمەن كەلىپ وتىرسىڭدار. شاشۋلارىڭ سەندەردىڭ العان بىلىمدەرىڭ. ءاربىر وقۋشىنىڭ وسى تويعا قوسار ۇلەسى بار. ءبىزدىڭ دايىندىعىمىز قانداي؟ ول ءۇشىن مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەيىك.
- باۋىرجان كىم؟ ونىڭ وسكەن ورتاسى تۋرالى نە بىلەمىز؟
- وزىمىزگە تانىس قانداي شىعارماسىن بىلەمىز؟
قازاق اۋىلىنداعى توي. ول قالاي وتكەن؟ ەل نامىسىن، رۋ نامىسىن قورعاعان قازاق حالقى الدىن – الا ساۋىن ايتىپ، حابار بەرگەن. حاباردى ەستىسىمەن بايگەگە قوسار تۇلپارلارىن، جاۋىرىنى جەرگە تيمەگەن بالۋاندارىن، ايتىسكەر اقىندارىن، كوكپارشىلارىن دايىنداعان. بىزدەر دە ەكى اۋىلدىڭ اتىنان شىعىپ، باۋىرجان اتامىزدىڭ شىعارمالارى بويىنشا العان بىلىمدەرىمىز جونىنەن كۇش سىناسامىز. ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىق قۇرمەتىنە باتىر اتالار اتىمەن ءبىر توپتى «باۋىرجان اتا اۋىلى»، ەكىنشى توپتى « قوجاباي اتا اۋىلى» دەپ جارىسقا تۇسەيىك.
«جۇيرىگىن سىناۋ ءۇشىن – جارىس كەرەك» دەمەكشى كوكپار سايىسى، الامان بايگە ايتىس اقىندارى مەن پالۋانداردىڭ سايىسى وتەدى.
الدىمەن «باۋىرجان اتا اۋىلى»، «قوجاباي اتا اۋىلى» وزدەرى تۋرالى ماعلۇمات بەرسىن.
باۋىرجان اتا – ءومىر جولى تۋرالى دەرەكتەر
قوجاباي اتا – ءومىر جولى تۋرالى دەرەكتەر
كوكپاردى، قۇربان ءتولىڭدى،
تارتقانمەن كوڭىل قوشىندا،
تارتىسىپ وتكەن ەلىمنىڭ
تاڭباسى جاتىر وسىندا! – دەپ كوكپار سايىسىن باستايمىز. كوكپار – قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىنى. كوكپارعا كوبىنە لاق تارتىلادى. لاق – «باتىرلار ەرلىگى - وشپەس تاريح» تاقىرىبىندا شىعارماشىلىق جۇمىس. كىم جاقسى جاۋاپ بەرسە، سول اۋىل جەڭىسكە جەتەدى.
باۋىرجان اتا اۋىلى شىعارماشىلىق جۇمىس
قوجاباي اتا اۋىلى شىعارماشىلىق جۇمىس
قازاق توپىراعىندا توي ايتىسسىز وتپەيدى. ايتىس دەسە، دەلەبەسى قوزبايتىن قازاق جوق. «ونەر الدى – قىزىل ءتىل» دەگەن حالقىمىز بۇل ونەردى ەرەكشە باعالاعان. ايتىستىڭ ءبارى دەرلىك ويىن – ساۋىقتا، اس – تويلاردا وتەتىن بولعان. ءادىل تورەلىك ەتەتىن بيلەر مەن اۋىل اقساقالدارى. تورەشىلەردىڭ تاۋىپ ايتقان سوزىنە داۋ ايتۋى ورىنسىز. «اتالى سوزگە ارسىز عانا جاۋاپ قايتارادى،»دەيدى حالقىمىز. ايتىسىمىزدى باستايمىز. ول ءۇشىن باۋىرجان اتامىز بەن قوجاباي اتامىزدىڭ جازعان ەرلىك تۋرالى ايتىلعان قاناتتى سوزدەرىن ەسكە تۇسىرەيىك.
ءوزى ءومىردىڭ ادامدى تىرەستىرگەن
ءبىرى جاڭا تىرەستىڭ ءبىرى ەسكىرگەن
القاقوتان وتىرىپ، ءيىسى قازاق
ازاماتىن ءوزارا كۇرەستىرگەن – دەي وتىرىپ، ورتاعا مىقتى دەگەن پالۋاندارىمىزدى شاقىرامىز. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، كۇش سىناسادى.
سۇراقتار:
باۋىرجان اتا اۋىلىنىڭ پالۋانىنا
1. كەيدە مەنىڭ ونەگە العان، ءتالىم ۇيرەنگەن، ءدارىس وقىعان ۇستازدارىمدى ەسكە ءتۇسىرىپ، ويعا باتاتىنىم بار. سونداي شىرىن شاقتاردا ەڭ الدىمەن اتا – انالارىمنىڭ بەينەسى ەلەستەيدى. سولاردىڭ ۋاعىزى باسىمىراق بولا بەرەدى.(قانداي شىعارما؟ ۇشقان ۇيا. ب. مومىش ۇلى)
2. ەرلىك تۋرالى ماقال - ماتەل
قوجاباي باتىر اتا اۋىلىنىڭ پالۋانىنا
1. سوڭعى ساباقتان شىققان قوجاباي كابينەتىنە كەلىپ كلاسس جۋرنالىن ستولدىڭ سۋىرماسىنا سالدى دا، از – كەم تىنىستايىن دەپ تەرەزەنىڭ جاقتاۋىنا سۇيەنگەن كۇيى، سىرتقا كوز جىبەردى. اق قىراۋ اشەكەيلەگەن اينەكتىڭ الاقانداي اشىق جەرىنەن الگىندە تاراپ، ءۇيدى – ۇيىنە كەتىپ بارا جاتقان كىشكەنتاي شاكىرتتەرى كورىندى. كوبىسى سىرت كيىمدەرىنىڭ جاعاسىن كوتەرىپ العان. (قانداي شىعارما؟ ەرلىك باسىندا م. قۇرمانالين)
2. ەرلىك تۋرالى ماقال – ماتەل
«ات شابىس، الامان» دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قويار جۇرت سوڭعى جىلدارى بايتاق ەلدىڭ ءار شالعايىندا دۇركىرەپ ءوتىپ جاتقان ۇلى تويلاردىڭ تۇسىندا ونىڭ ءبىرشاما قىزىعىن تاماشالاپ ۇلگەردى. ءارقايسىسىمىز ءوزىمىزدى وسى الامان بايگەگە قوسىلعان تۇلپارمىز دەپ ەسەپتەيىك. ۇزاقتىعى – ون شاقىرىم، ياعني ون سۇراق. اركىم وزىنە ۇپاي جينايدى.
سۇراقتار:
باۋىرجان اتا اۋىلى
1. ۇلى وتان سوعىسى قاي جىلدارى بولدى؟ (1941 - 1945)
2. باۋىرجان اتا نەشە جاسىندا مايدانعا شاقىرىلدى؟ (31 جاسىندا)
3. ءوزىنىڭ قانداي شىعارمالارى بار؟(ۇشقان ۇيا، موسكۆا ءۇشىن شايقاس، جاۋىنگەردىڭ تۇلعاسى، مايدانداعى كەزدەسۋلەر، ت. توقتاروۆ ت. ب)
كەمەرشي سەلوسى، ق. جازىقوۆ اتىنداعى ورتا مەكتەپ
تاربيە ءىسىنىڭ ورىنباسارى قۇلمانوۆا زليحا ساناق قىزى
تاقىرىبى: وتان سۇيەر ۇلانبىز
4 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: وتان سۇيەر ۇلانبىز (قايتالاۋ ساباق)
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. بىلىمدىلىك: جازۋشىسى ب. مومىش ۇلىنىڭ ءومىرى مەن شىعارماشىلىعى تۋرالى ماعلۇمات بەرە وتىرىپ، باستاۋىش كلاستارعا ارنالعان اڭگىمەلەرىن جۇيەلەۋ.
2. دامىتۋشىلىق: ءتۇرلى باعىتتاعى تاپسىرمالار ارقىلى ويلاۋ، ەستە ساقتاۋ داعدىلارىن دامىتۋ
3. تاربيەلىك: ەلجاندىلىققا، وتانسۇيگىشتىككە، ەرجۇرەكتىلىككە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءادىسى: ويىن ساباق
كورنەكىلىگى: 1. ب. مومىش ۇلىنىڭ پورترەتى
2. ب. مومىش ۇلىنىڭ شىعارمالارى
3. ساباقتىڭ جوسپارى
4. ءتۇرلى ويىندار، ءسوزجۇمباقتار مەن بەينەلى سوزدەر
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ
2. ءداستۇرلى توي ءتالىمى
ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىعىنا ارنالعان قازاق اۋىلىنداعى توي.
1. كىرىسپە ءسوز. بالالار، ەلدىڭ وتكەنى مەن بۇگىنىنە كوز جىبەرەر بولساق، تاريح كوشىندە نەبىر وقيعالار بولدى. بيىلعى جىل ەلىمىز ءۇشىن تاريحي مەرەكەلى جىل بولماق. ەل باسىمىز بيىلعى جولداۋىندا 2015 جىل - ۇلتتىق تاريحىمىزدىڭ ۇلىقتاۋ جىلى دەپ جاريالادى.. بۇل ۇلكەن قۋانىش، زور مارتەبە. وسى اتاۋلى مەرەكەگە بايلانىستى ءبىزدىڭ كلاستا توي بولعالى وتىر. سەندەر دە وسى تويعا شاقىرىلعان قوناقسىڭدار. حالقىمىزدىڭ داستۇرىندە تويعا شاقىرىلعان قوناقتار شاشۋ اكەلەدى. سەندەر دە وسى تويعا شاشۋمەن كەلىپ وتىرسىڭدار. شاشۋلارىڭ سەندەردىڭ العان بىلىمدەرىڭ. ءاربىر وقۋشىنىڭ وسى تويعا قوسار ۇلەسى بار. ءبىزدىڭ دايىندىعىمىز قانداي؟ ول ءۇشىن مىنا سۇراقتارعا جاۋاپ بەرەيىك.
- باۋىرجان كىم؟ ونىڭ وسكەن ورتاسى تۋرالى نە بىلەمىز؟
- وزىمىزگە تانىس قانداي شىعارماسىن بىلەمىز؟
قازاق اۋىلىنداعى توي. ول قالاي وتكەن؟ ەل نامىسىن، رۋ نامىسىن قورعاعان قازاق حالقى الدىن – الا ساۋىن ايتىپ، حابار بەرگەن. حاباردى ەستىسىمەن بايگەگە قوسار تۇلپارلارىن، جاۋىرىنى جەرگە تيمەگەن بالۋاندارىن، ايتىسكەر اقىندارىن، كوكپارشىلارىن دايىنداعان. بىزدەر دە ەكى اۋىلدىڭ اتىنان شىعىپ، باۋىرجان اتامىزدىڭ شىعارمالارى بويىنشا العان بىلىمدەرىمىز جونىنەن كۇش سىناسامىز. ۇلى جەڭىستىڭ 70 جىلدىق قۇرمەتىنە باتىر اتالار اتىمەن ءبىر توپتى «باۋىرجان اتا اۋىلى»، ەكىنشى توپتى « قوجاباي اتا اۋىلى» دەپ جارىسقا تۇسەيىك.
«جۇيرىگىن سىناۋ ءۇشىن – جارىس كەرەك» دەمەكشى كوكپار سايىسى، الامان بايگە ايتىس اقىندارى مەن پالۋانداردىڭ سايىسى وتەدى.
الدىمەن «باۋىرجان اتا اۋىلى»، «قوجاباي اتا اۋىلى» وزدەرى تۋرالى ماعلۇمات بەرسىن.
باۋىرجان اتا – ءومىر جولى تۋرالى دەرەكتەر
قوجاباي اتا – ءومىر جولى تۋرالى دەرەكتەر
كوكپاردى، قۇربان ءتولىڭدى،
تارتقانمەن كوڭىل قوشىندا،
تارتىسىپ وتكەن ەلىمنىڭ
تاڭباسى جاتىر وسىندا! – دەپ كوكپار سايىسىن باستايمىز. كوكپار – قازاقتىڭ ۇلتتىق ويىنى. كوكپارعا كوبىنە لاق تارتىلادى. لاق – «باتىرلار ەرلىگى - وشپەس تاريح» تاقىرىبىندا شىعارماشىلىق جۇمىس. كىم جاقسى جاۋاپ بەرسە، سول اۋىل جەڭىسكە جەتەدى.
باۋىرجان اتا اۋىلى شىعارماشىلىق جۇمىس
قوجاباي اتا اۋىلى شىعارماشىلىق جۇمىس
قازاق توپىراعىندا توي ايتىسسىز وتپەيدى. ايتىس دەسە، دەلەبەسى قوزبايتىن قازاق جوق. «ونەر الدى – قىزىل ءتىل» دەگەن حالقىمىز بۇل ونەردى ەرەكشە باعالاعان. ايتىستىڭ ءبارى دەرلىك ويىن – ساۋىقتا، اس – تويلاردا وتەتىن بولعان. ءادىل تورەلىك ەتەتىن بيلەر مەن اۋىل اقساقالدارى. تورەشىلەردىڭ تاۋىپ ايتقان سوزىنە داۋ ايتۋى ورىنسىز. «اتالى سوزگە ارسىز عانا جاۋاپ قايتارادى،»دەيدى حالقىمىز. ايتىسىمىزدى باستايمىز. ول ءۇشىن باۋىرجان اتامىز بەن قوجاباي اتامىزدىڭ جازعان ەرلىك تۋرالى ايتىلعان قاناتتى سوزدەرىن ەسكە تۇسىرەيىك.
ءوزى ءومىردىڭ ادامدى تىرەستىرگەن
ءبىرى جاڭا تىرەستىڭ ءبىرى ەسكىرگەن
القاقوتان وتىرىپ، ءيىسى قازاق
ازاماتىن ءوزارا كۇرەستىرگەن – دەي وتىرىپ، ورتاعا مىقتى دەگەن پالۋاندارىمىزدى شاقىرامىز. سۇراقتارعا جاۋاپ بەرىپ، كۇش سىناسادى.
سۇراقتار:
باۋىرجان اتا اۋىلىنىڭ پالۋانىنا
1. كەيدە مەنىڭ ونەگە العان، ءتالىم ۇيرەنگەن، ءدارىس وقىعان ۇستازدارىمدى ەسكە ءتۇسىرىپ، ويعا باتاتىنىم بار. سونداي شىرىن شاقتاردا ەڭ الدىمەن اتا – انالارىمنىڭ بەينەسى ەلەستەيدى. سولاردىڭ ۋاعىزى باسىمىراق بولا بەرەدى.(قانداي شىعارما؟ ۇشقان ۇيا. ب. مومىش ۇلى)
2. ەرلىك تۋرالى ماقال - ماتەل
قوجاباي باتىر اتا اۋىلىنىڭ پالۋانىنا
1. سوڭعى ساباقتان شىققان قوجاباي كابينەتىنە كەلىپ كلاسس جۋرنالىن ستولدىڭ سۋىرماسىنا سالدى دا، از – كەم تىنىستايىن دەپ تەرەزەنىڭ جاقتاۋىنا سۇيەنگەن كۇيى، سىرتقا كوز جىبەردى. اق قىراۋ اشەكەيلەگەن اينەكتىڭ الاقانداي اشىق جەرىنەن الگىندە تاراپ، ءۇيدى – ۇيىنە كەتىپ بارا جاتقان كىشكەنتاي شاكىرتتەرى كورىندى. كوبىسى سىرت كيىمدەرىنىڭ جاعاسىن كوتەرىپ العان. (قانداي شىعارما؟ ەرلىك باسىندا م. قۇرمانالين)
2. ەرلىك تۋرالى ماقال – ماتەل
«ات شابىس، الامان» دەسە ىشكەن اسىن جەرگە قويار جۇرت سوڭعى جىلدارى بايتاق ەلدىڭ ءار شالعايىندا دۇركىرەپ ءوتىپ جاتقان ۇلى تويلاردىڭ تۇسىندا ونىڭ ءبىرشاما قىزىعىن تاماشالاپ ۇلگەردى. ءارقايسىسىمىز ءوزىمىزدى وسى الامان بايگەگە قوسىلعان تۇلپارمىز دەپ ەسەپتەيىك. ۇزاقتىعى – ون شاقىرىم، ياعني ون سۇراق. اركىم وزىنە ۇپاي جينايدى.
سۇراقتار:
باۋىرجان اتا اۋىلى
1. ۇلى وتان سوعىسى قاي جىلدارى بولدى؟ (1941 - 1945)
2. باۋىرجان اتا نەشە جاسىندا مايدانعا شاقىرىلدى؟ (31 جاسىندا)
3. ءوزىنىڭ قانداي شىعارمالارى بار؟(ۇشقان ۇيا، موسكۆا ءۇشىن شايقاس، جاۋىنگەردىڭ تۇلعاسى، مايدانداعى كەزدەسۋلەر، ت. توقتاروۆ ت. ب)
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
