ءوتتاس اۋرۋى تۋرالى نە بىلەمىز؟

ەتيولوگياسى مەن پاتوگەنەزى

ءوت تاستارىنىڭ قۇرامىنا كوپتەگەن ورگانيكالىق جانە بەيورگانيكالىق زاتتار كىرەدى. ولاردىڭ نەگىزگى كومپونەنتتەرىنە: حولەستەرين، بيليرۋبين، ەت قىشقىلدارى، اقۋىزدار، گليكوپروتەيدتەر، ءتۇرلى تۇزدار، كالسيي جانە باسقا دا ورگانيكالىق جانە بەيورگانيكالىق قوسىندىلار ەنەدى. ءوت تاستارىنىڭ دامۋىندا حولەستەرين جانە ءوت پيگمەنتتەرى نەگىزگى ورىن الادى، سوندىقتان تاستاردىڭ بارلىعىنىڭ نەگىزگى ەكى توبىن: حولەستەريندى جانە پيگمەنتتى تۇرلەرىن اجىراتادى. حولەستەريندى تۇرىندەگىسى – بۇل، نەگىزىنەن حولەستەريننەن تۇراتىن، ال پيگمەنتتى تۇرىندەگىسى – بيليرۋبين جانە ونىڭ پوليمەرلەرىنەن تۇراتىن تاستار.

تاستاردىن قۇرىلىمى ولاردىڭ قۇرامىنا بايلانىستى وزگەرىپ تۇرادى. حولەستەريندى تاستار دوڭگەلەنگەن تۇردە بولادى. تاستىڭ كولدەنەڭ كەسىندىسىنەن شەتكەرى بولىكتەرىندە ورنالاسقان راديالدى جولاقتانۋدى كورۋگە بولادى، سەبەبى حولەستەرين شەتكەرى راديالدى جولاقتار تۇرىندە، پيگمەنت جانە كالسيي تۇزدارىنىڭ ايقىن كورىنەتىن كريستالدارىن (حولەستەرين-پيگمەنت-اك تاستارى) تۇزەدى. پيگمەنتتى تاستار – بۇل، گوموگەندى، قاتتى، سىنعىش، قارا ءتۇستى تاستار. كوپ جاعدايدا ولار قىرلى بولادى، جانە كوپتەپ كەزدەسەدى. كالسيي تاستارى ادەتتە اقشىل-قونىر نەمەسە قوشقىل-قوڭىر ءتۇستى، كالسيي كاربوناتىنان تۇرادى. كوبىنەسە ولاردىڭ تىكەنشەلەر ءتارىزدى وسىندىلەرى بولادى.

ءوتتاستىن قابىنۋى نەمەسە حولەنيستيتتىڭ بەلگىلەرى

حولەسيستيت ادەتتە سوزىلمالى جانە جەدەل تۇرگە بولىنەدى. سوزىلمالى حولەسيستيتتە ناۋقاستىڭ وڭ قابىرعاسىنىڭ استى سىزداپ اۋىرىپ، ونىسى جاۋىرىن ورتاسىنا، وڭ قولعا بەرىلەدى. بۇل بەلگىلەر اسىرەسە مايلى، قۋىرىلعان تاعامداردان كەيىن ءجيى بىلىنەدى. كەيدە جۇرەگى اينىپ، لوقسىپ، كۇسۋى دا مۇمكىن. ۋاقىت كەلە بۇنداي «شانشۋ» جيىلەي تۇسەدى. ۋلترادىبىستىق اپپارات ارقىلى تەكسەرگەندە ءوت قالتاسىنداعى تاستى نەمەسە كوپتەگەن ءار كولەمدى تاستاردى انىقتاۋعا بولادى. سونىمەن قاتار ەت قالتاسىنىڭ قاباتى قابىنىپ، قالىڭداي تۇسكەنىن بايقاۋ قيىن ەمەس. سوزىلمالى حولەسيستيت، ياعني ەت قالتاسىنىڭ قابىنۋى بىرنەشە جىلدار بويى سوزىلىپ جۇرە بەرۋى مۇمكىن. بىرتە-بىرتە وڭ قابىرعا استىنىڭ سىزداپ اۋىرۋى جيىلەپ، سىرقات ادامنىڭ ابدەن مازاسىن الادى. ۋاقىت كەلە ءوتتاس اۋرۋى اسقىنىپ مايدا ءوتتاستار نەگىزگى ءوت جولدارىنا ءتۇسىپ، ءوتتىڭ جىلجۋىنا كەدەرگى جاساپ، كەيدە مۇلدەم بىتەپ، ناۋقاستىڭ دەنەسىن سارعايتۋى عاجاپ ەمەس. بۇنداي كەزدە جەدەل حيرۋرگيالىق ەم قاجەت. ءوت قالتاسىن ىشىندەگى تاستارىمەن قوسا سىلىپ الىپ تاستايدى (حولەسيستەكتوميا)، ءوت جولدارىن بىتەپ قالعان مايدا تاستار الىنىپ، ءوت جولدارى تۇتىكشەلەرى قالپىنا كەلتىرىلەدى.

جەدەل حولەسيستيت اياق استىنان وڭ قابىرعا استىنىڭ شانشىپ اۋرۋىنان باستالادى. اۋرۋ بىرتە-بىرتە مەڭدەپ، بەلگىسى قاتايا تۇسەدى. ناۋقاس جۇرەگى اينىپ، قۇسادى، قان تامىرىنىن سوعۋى جيىلەپ، دەنە قىزۋى كوتەرىلەدى، ءبازبىر كەزدە اۋزى قۇرعاپ، ءىشى كەبە باستايدى. كەيدە دەنەسى، كوزدەرىنىڭ اعى سارعايادى. بۇل دەگەنىڭىز ءوت قالتاسى قابىنىپ، ءوت جولدارى ءىسىنىپ، ىرىڭدەي باستاعانىنىڭ بەلگىلەرى. ەگەر اسقىنۋ جالعاسا بەرسە، تاستار ءوت قالتاسىن تەسىپ، ءوت ءىش قۋىسىنا قۇيىلادى. ناۋقاستى ۋاقىت وزدىرماي اۋرۋحاناعا جەتكىزگەن ابزال. دارىگەرلەر تەكسەرىپ، اۋرۋىن انىقتاعاننان سوڭ وتا جاسالىنادى. ونسىز دەرت اسقىنىپ، ءىش قۋىسى قابىنىپ، دەنساۋلىققا زياندى جالپى پەريتونيتكە جەتكىزۋى مۇمكىن. ونداي جاعدايدا ادام ومىرىنە كەلەر ءقاۋىپ ارتا تۇسەدى.

قازىرگى تاڭدا ءوت قالتاسىنا وتا ەكى تاسىلمەن جاسالىپ ءجۇر. ءبىرىنشىسى، ەرتەدەن كەلە جاتقان ءىشتى اشىپ، ءداستۇرلى حولەسيستەكتوميا وتاسى بولسا، ەكىنشىسى، دارىگەر-وتاشىلار «كىشى ينۆازيالىق وتا» دەپ اتاپ جۇرگەن لاپاروسكوپيالىق حولەسيستەكتوميا. ياعني، كىشكەنە عانا كەسىكتەن حيرۋرگيالىق اپپاراتتى ءىش كۋىسىنا ەنگىزىپ، تەلەمونيتور ارقىلى باقىلاپ وتىرىپ، ءوت قالتاسىن سىلىپ الىپ تاستاۋ ءتاسىلى. لاپاروسكوپيالىق حولەسيستەكتوميا بۇل كۇندەرى بارلىق وبلىس ورتالىقتارىندا، ءتىپتى، اۋداندىق اۋرۋحانالاردا جاسالۋدا جانە بۇل ءتاسىل ناۋقاس ءۇشىن وتە ءتيىمدى: ناۋقاس اۋرۋدان تەز ايىعىپ، اياعىنا بىر-ەكى كۇندە تۇرىپ، 3-4 كۇندە ۇيىنە امبۋلاتوريالىق ەمگە شىعارىلادى، ياعني ءداستۇرلى وتالارداعىداي 10-12 كۇن اۋرۋحانادا جاتۋى مىندەتتى ەمەس. ارينە، اۋرۋدى اسقىندىرماي، ءوت قالتاسىندا تاس بار ەكەنى انىقتالسا، ۋاقىت وزدىرماي وتا جاساتىپ، ءوتتاستاردان قۇتىلعان دۇرىس. اسقىنعان اۋرۋدى ەمدەۋ ءاردايىم قيىنعا سوعادى.

ءوتتاس اۋرۋىن بولدىرماس ءۇشىن نە ىستەۋ كەرەك؟

ءوتتاس اۋرۋىنىڭ پايدا بولۋى ءسىزدىڭ تاماقتانۋىڭىزعا تىكەلەي بايلانىستى. ەگەر قۇرامىندا حولەستەرينى كوپ تاعامداردى پايدالانساڭىز، اۋرۋعا شالدىعۋ ءقاۋپى باسىم. ال ەگەر كەرىسىنشە جاساساڭىز، وتىڭىزدە تاستاردىڭ جينالىپ قالۋىنان قۇتىلاسىز.

جوعارىدا ۆەگەتاريان ادامداردىڭ بۇل اۋرۋدان زارداپ شەكپەيتىنىن ايتتىق. ءبىراق سىزگە ءوتتاس اۋرۋىنا بولا جەيتىن ەتىڭىزدەن باس تارتۋ شارت ەمەس. بار بولعانى، كوكونىستەر مەن ءتۇرلى جاڭعاقتاردى، اپەلسين، ماندارين سەكىلدى جەمىستەردى جانە بۇرشاق تارىزدەس داقىلداردى كوپ جەسەڭىز جاراپ جاتىر.

دەنساۋلىعىڭىز ءوز قولىڭىزدا ەكەنىن جانە حالقىمىز ءجيى ايتاتىن «اۋىرىپ ەم ىزدەگەنشە، اۋىرماۋدىڭ جولىن ىزدە» دەگەن قاناتتى ءسوزىن ەستەن شىعارماعانىڭىز ءجون. ساقتانساڭىز ساۋ بولاسىز.