ويلانباقتار الەمىنە ساياحات
انا ءتىلى 3 - سىنىپ
سىنىپتان تىس شارا
تاقىرىبى: «ويلانباقتار» الەمىنە ساياحات
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىلىك داعدىلارىن بايقاۋ؛ ولاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، وي ۇشقىرلىعىن، وقۋعا ىنتاسىن ارتتىرۋ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ؛ سوزدىك قورىن مولايتۋ، قوسىمشا ىزدەنۋگە باۋلۋ؛ تۋعان ەلىن، جەرىن سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ، قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، توپ اتتارى، ەرتەگىلەردەن ءۇزىندى سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا
بارىسى: I ۇيىمداستىرۋ.
- بالالار، ءبىز بۇگىن سەندەرمەن «ويلانباقتار» الەمىنە ساياحات جاسايمىز.
- قانداي الەمدى (پلانەتانى) بىلەسىڭدەر؟
- دۇرىس، ال ەندى «ويلانباقتار» الەمىن ەستىپ كوردىڭدەر مە؟
- جوق.
- ەندەشە ول الەمگە ويشا، قيالداپ ساياحات جاسايمىز. ءبىراق ول پلانەتا ءبىزدى تەكتەن تەككە كىرگىزە سالمايدى. وعان ءوتۋ ءۇشىن ءبىزدى ويلاندىراتىن ءار ءتۇرلى جۇمباقتار شەشىپ، تاپسىرمالاردى ورىنداۋىمىز كەرەك ەكەن. ول ءۇشىن 3 توپقا ءبولىنىپ، جارىسا وتىرىپ ساياحات جاسايمىز. ساياحاتىمىزدا ءار ءتۇرلى ايالدامالار بولادى.
I توپ – ويشىلدار
II توپ – ويساقتار
III توپ – العىرلار
I «سيقىرلى سوزدەر» ايالداماسى
«سيقىرلى سوزدەر» ايالداماسىنىڭ حانشايىمى كەلەدى، بالالار سالەمدەسەدى.
حانشايىم:
- بالالار، «سالەم - ءسوزدىڭ اناسى» دەگەندەي كەز كەلگەن ادامنىڭ ادەپتىلىگى ونىڭ ءيىلىپ سالەم بەرگەنىنەن باستالادى. تاعى قانداي سالەمدەسۋ تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
- سالەم!
- اسسالاۋماعالەيكۋم!
- امانسىز با؟
- باسقا تىلدە سالەمدەسۋدى بىلەسىڭدەر مە؟ (ورىس جانە اعىلشىن تىلىندە سالەمدەسۋ). الەمنىڭ باسقا ەلدەرىندە قالاي امانداسادى ەكەن؟ ەكرانعا قارايىق.
جۇڭگو – نەحاو، تۋرسيا – ميرابا، فرانسيا – بونجۋر
پوستۋپيش تى ۆەجليۆو ي مۋدرو،
ەسلي، پروسنۋۆشيس، سكاجەش:
دوبروە ۋترو!
دنەم گوۆوريت
سوۆسەم نە لەن.
پري ۆسترەچە ليۋديام:
دوبرىي دەن!
حانشايىم:
- ءى - ايالدامادان سۇرىنبەي وتتىڭدەر، جولدارىڭ بولسىن!
ءىى «باسقاتىرعىش سوزدەر» ايالداماسى.
بۇل ايالدامادا تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بارىسىندا ءوزى ايتىپ تۇرعانداي جۇمباق سوزدەردى تابۋ كەرەك.
ءى - توپقا: العى جەكە بولىكتە
«جالعىز» دەگەن ۇعىممىن.
بارلىق سانعا تۇعىرمىن.
سوڭعى ەكى بولىكتە
ەسكىشە اي اتىمىن،
نە اس قامدار زاتىڭمىن.
قوس ەكەۋىن، انىقتا
قۇسپىن تويماس بالىققا
(ءبىر + قازان)
ءىى - توپقا: ەڭ العاشقى بولىكتە
سۋ ۇڭگىگەن تابانىن،
تەرەڭ دە تىك جاعامىن.
سوڭعى ەكى بولىكتە
قۇستىڭ كوكتە قاعاتىن
قاۋىرسىنى، تاپ اتىن
قوس ەكەۋىن، دالدىكپەن،
تۇندە ۇشار جاندىكپىن. (جار + قانات)
ءىىى - توپقا: العاشقى ءبىر بولىكتە
ءبىر اپتانى اتقاردىم
كوپ قولدانار تاق سانمىن
ال ەكىنشى بولىكتە –
بارمىن بۇلاق، وزەندە –
ءنارمىن، بالمىن مەن ەلگە.
قوس ەكەۋىن دۇرىستاپ،
جەرمىن – قونعان ىرىس، ب ا ق. (جەتى + سۋ)
ءىىى. «قاس - قاعىم ءسات» ايالداماسى
سەندەردىڭ ماقال - ماتەلدى قانشالىقتى مەڭگەرگەندەرىڭدى كورەمىز.
«وتان»، «ەڭبەك»، «وقۋ - ءبىلىم» جايلى ماقال - ماتەلدەردى كەزەكتەسىپ ايتىپ وتىرادى.
سەرگىتۋ ءساتى ءان «كەل، بالالار، وينايىق».
ءىV «اۋكسيون» ايالداماسى.
- انا ءتىلى پانىنەن وتكەن شىعارمالاردى ءوز بىلىمدەرىڭنەن «ساتىپ الاسىڭدار». ول ءۇشىن مەن ينتەراكتيۆتى تاقتاعا شىعارمانىڭ ءبىرىنشى ءسوزىن شىعارامىن. سودان كەيىن ەكىنشى ءسوزىن، ارى قاراي شىعارمانىڭ اتى مەن اۆتورىن تاپقانشا رەت - رەتىمەن سوزدەردى شىعارىپ وتىرامىن. ءسوز سانى بويىنشا قاي توپ از ءسوز سانىنان تابادى، سول توپ جەڭىمپاز اتانادى.
شىعارمانىڭ اۆتورىن، تاقىرىبىن ايتۋ كەرەك. 1 - دەن 10 - عا دەيىن عانا سوزدەردى شىعارۋ.
ءى - توپ. «شىڭعىس، بالام شىعىس ادەبيەتى مەن تاريحىنان حاباردار بولسىن»
دەپ اۋباكىر مولدانى... (شوقان. ساپارعالي بەگالين)
ءىى - توپ. «جولداستارىنىڭ سەنىمىنە كىرۋ ءۇشىن وعان قانشا ۋاقىت قاجەت
بولارىن كىم ءبىلسىن». (كۇمان. ماشقار گۋمەروۆ)
ءىىى - توپ. «قازاقتان كەلگەن جولاۋشىلاردى ارالاپ، جانسىز بايقاپ، ىشىندە
ءبىتىم الىپ قايتۋعا تۇرارلىق كىسى بولسا، سىناپ ماعان الىپ كەل».
(قازاق، قالماقتىڭ تىنىشتىعى بولسىن. ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەي ۇلى)
ءى - توپ. وتان دەيمىز وت جاققان جەرىمىزدى
وتان دەيمىز وسىرگەن ەلىمىزدى. (وتان. وتەباي تۇرمانجانوۆ)
ءىى - توپ. باقىتىم بار ءۇشىنشى وتان دەگەن
كىم مىقتى؟ – دەسە بىرەۋ – وتان دەر ەم. (ءۇش باقىتىم. م. ماقاتايەۆ)
ءىىى - توپ. دانالىق - وشپەس جارىق، كەتپەس بايلىق،
جۇرىڭدەر، ىزدەپ تاۋىپ الالىق تا! (وقۋعا شاقىرۋ. ا. بايتۇرسىنوۆ)
V. «شىتىرمان ەرتەگىلەر» ايالداماسى.
ينتەراكتيۆتى تاقتادا وزدەرى انا ءتىلى پانىنەن وتكەن ەرتەگىلەردىڭ ءۇزىندى سۋرەتتەرى كورسەتىلەدى. ءبىراق ەرتەگىنىڭ ءۇزىندى سۋرەتتەرى رەتسىز شاشىراڭقى تۇردە بەرىلگەن. ەرتەگىلەردىڭ مازمۇنىنا قاراي سۋرەتتەردى جۇيەلەپ قويامىز.
ءى - توپ. «تۋعان توپىراق» ەرتەگىسى
ءىى - توپ. «جاپالاق پەن توقىلداق» ەرتەگىسى
ءىىى - توپ. «باي مەن جالشى» ەرتەگىسى
VI. «ويماقتاي وي» ايالداماسى.
وقۋشىلار باعىت سىزىقتارمەن رەت - رەتىمەن ءجۇرىپ وتىرۋ كەرەك. سوندا قازاقتىڭ ناقىل ءسوزى شىعادى. ول قانداي ناقىل ءسوز؟ ونىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر.
جاۋابى: ۇقىپتى – ۇتار،
ىزدەگەن – تابار.
قورىتىندى. ءار توپتىڭ ۇپاي سانى ەسەپتەلەدى.
ءۇش توپتىڭ وقۋشىلارى جيناعان ۇپاي سانىنا بايلانىستى بىلىمدەرى باعالانادى.
سىنىپتان تىس شارا
تاقىرىبى: «ويلانباقتار» الەمىنە ساياحات
ماقساتى: وقۋشىلاردىڭ بىلىمدىلىك داعدىلارىن بايقاۋ؛ ولاردىڭ ويلاۋ قابىلەتىن، وي ۇشقىرلىعىن، وقۋعا ىنتاسىن ارتتىرۋ، دۇنيەتانىمىن كەڭەيتۋ؛ سوزدىك قورىن مولايتۋ، قوسىمشا ىزدەنۋگە باۋلۋ؛ تۋعان ەلىن، جەرىن سۇيۋگە، ەلجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ءادىسى: سۇراق - جاۋاپ
ءپانارالىق بايلانىس: دۇنيەتانۋ، قازاق ءتىلى
ساباقتىڭ ءتۇرى: ساياحات ساباق
كورنەكىلىگى: سۋرەتتەر، توپ اتتارى، ەرتەگىلەردەن ءۇزىندى سۋرەتتەر، ينتەراكتيۆتى تاقتا
بارىسى: I ۇيىمداستىرۋ.
- بالالار، ءبىز بۇگىن سەندەرمەن «ويلانباقتار» الەمىنە ساياحات جاسايمىز.
- قانداي الەمدى (پلانەتانى) بىلەسىڭدەر؟
- دۇرىس، ال ەندى «ويلانباقتار» الەمىن ەستىپ كوردىڭدەر مە؟
- جوق.
- ەندەشە ول الەمگە ويشا، قيالداپ ساياحات جاسايمىز. ءبىراق ول پلانەتا ءبىزدى تەكتەن تەككە كىرگىزە سالمايدى. وعان ءوتۋ ءۇشىن ءبىزدى ويلاندىراتىن ءار ءتۇرلى جۇمباقتار شەشىپ، تاپسىرمالاردى ورىنداۋىمىز كەرەك ەكەن. ول ءۇشىن 3 توپقا ءبولىنىپ، جارىسا وتىرىپ ساياحات جاسايمىز. ساياحاتىمىزدا ءار ءتۇرلى ايالدامالار بولادى.
I توپ – ويشىلدار
II توپ – ويساقتار
III توپ – العىرلار
I «سيقىرلى سوزدەر» ايالداماسى
«سيقىرلى سوزدەر» ايالداماسىنىڭ حانشايىمى كەلەدى، بالالار سالەمدەسەدى.
حانشايىم:
- بالالار، «سالەم - ءسوزدىڭ اناسى» دەگەندەي كەز كەلگەن ادامنىڭ ادەپتىلىگى ونىڭ ءيىلىپ سالەم بەرگەنىنەن باستالادى. تاعى قانداي سالەمدەسۋ تۇرلەرىن بىلەسىڭدەر؟
- سالەم!
- اسسالاۋماعالەيكۋم!
- امانسىز با؟
- باسقا تىلدە سالەمدەسۋدى بىلەسىڭدەر مە؟ (ورىس جانە اعىلشىن تىلىندە سالەمدەسۋ). الەمنىڭ باسقا ەلدەرىندە قالاي امانداسادى ەكەن؟ ەكرانعا قارايىق.
جۇڭگو – نەحاو، تۋرسيا – ميرابا، فرانسيا – بونجۋر
پوستۋپيش تى ۆەجليۆو ي مۋدرو،
ەسلي، پروسنۋۆشيس، سكاجەش:
دوبروە ۋترو!
دنەم گوۆوريت
سوۆسەم نە لەن.
پري ۆسترەچە ليۋديام:
دوبرىي دەن!
حانشايىم:
- ءى - ايالدامادان سۇرىنبەي وتتىڭدەر، جولدارىڭ بولسىن!
ءىى «باسقاتىرعىش سوزدەر» ايالداماسى.
بۇل ايالدامادا تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بارىسىندا ءوزى ايتىپ تۇرعانداي جۇمباق سوزدەردى تابۋ كەرەك.
ءى - توپقا: العى جەكە بولىكتە
«جالعىز» دەگەن ۇعىممىن.
بارلىق سانعا تۇعىرمىن.
سوڭعى ەكى بولىكتە
ەسكىشە اي اتىمىن،
نە اس قامدار زاتىڭمىن.
قوس ەكەۋىن، انىقتا
قۇسپىن تويماس بالىققا
(ءبىر + قازان)
ءىى - توپقا: ەڭ العاشقى بولىكتە
سۋ ۇڭگىگەن تابانىن،
تەرەڭ دە تىك جاعامىن.
سوڭعى ەكى بولىكتە
قۇستىڭ كوكتە قاعاتىن
قاۋىرسىنى، تاپ اتىن
قوس ەكەۋىن، دالدىكپەن،
تۇندە ۇشار جاندىكپىن. (جار + قانات)
ءىىى - توپقا: العاشقى ءبىر بولىكتە
ءبىر اپتانى اتقاردىم
كوپ قولدانار تاق سانمىن
ال ەكىنشى بولىكتە –
بارمىن بۇلاق، وزەندە –
ءنارمىن، بالمىن مەن ەلگە.
قوس ەكەۋىن دۇرىستاپ،
جەرمىن – قونعان ىرىس، ب ا ق. (جەتى + سۋ)
ءىىى. «قاس - قاعىم ءسات» ايالداماسى
سەندەردىڭ ماقال - ماتەلدى قانشالىقتى مەڭگەرگەندەرىڭدى كورەمىز.
«وتان»، «ەڭبەك»، «وقۋ - ءبىلىم» جايلى ماقال - ماتەلدەردى كەزەكتەسىپ ايتىپ وتىرادى.
سەرگىتۋ ءساتى ءان «كەل، بالالار، وينايىق».
ءىV «اۋكسيون» ايالداماسى.
- انا ءتىلى پانىنەن وتكەن شىعارمالاردى ءوز بىلىمدەرىڭنەن «ساتىپ الاسىڭدار». ول ءۇشىن مەن ينتەراكتيۆتى تاقتاعا شىعارمانىڭ ءبىرىنشى ءسوزىن شىعارامىن. سودان كەيىن ەكىنشى ءسوزىن، ارى قاراي شىعارمانىڭ اتى مەن اۆتورىن تاپقانشا رەت - رەتىمەن سوزدەردى شىعارىپ وتىرامىن. ءسوز سانى بويىنشا قاي توپ از ءسوز سانىنان تابادى، سول توپ جەڭىمپاز اتانادى.
شىعارمانىڭ اۆتورىن، تاقىرىبىن ايتۋ كەرەك. 1 - دەن 10 - عا دەيىن عانا سوزدەردى شىعارۋ.
ءى - توپ. «شىڭعىس، بالام شىعىس ادەبيەتى مەن تاريحىنان حاباردار بولسىن»
دەپ اۋباكىر مولدانى... (شوقان. ساپارعالي بەگالين)
ءىى - توپ. «جولداستارىنىڭ سەنىمىنە كىرۋ ءۇشىن وعان قانشا ۋاقىت قاجەت
بولارىن كىم ءبىلسىن». (كۇمان. ماشقار گۋمەروۆ)
ءىىى - توپ. «قازاقتان كەلگەن جولاۋشىلاردى ارالاپ، جانسىز بايقاپ، ىشىندە
ءبىتىم الىپ قايتۋعا تۇرارلىق كىسى بولسا، سىناپ ماعان الىپ كەل».
(قازاق، قالماقتىڭ تىنىشتىعى بولسىن. ءماشھۇر ءجۇسىپ كوپەي ۇلى)
ءى - توپ. وتان دەيمىز وت جاققان جەرىمىزدى
وتان دەيمىز وسىرگەن ەلىمىزدى. (وتان. وتەباي تۇرمانجانوۆ)
ءىى - توپ. باقىتىم بار ءۇشىنشى وتان دەگەن
كىم مىقتى؟ – دەسە بىرەۋ – وتان دەر ەم. (ءۇش باقىتىم. م. ماقاتايەۆ)
ءىىى - توپ. دانالىق - وشپەس جارىق، كەتپەس بايلىق،
جۇرىڭدەر، ىزدەپ تاۋىپ الالىق تا! (وقۋعا شاقىرۋ. ا. بايتۇرسىنوۆ)
V. «شىتىرمان ەرتەگىلەر» ايالداماسى.
ينتەراكتيۆتى تاقتادا وزدەرى انا ءتىلى پانىنەن وتكەن ەرتەگىلەردىڭ ءۇزىندى سۋرەتتەرى كورسەتىلەدى. ءبىراق ەرتەگىنىڭ ءۇزىندى سۋرەتتەرى رەتسىز شاشىراڭقى تۇردە بەرىلگەن. ەرتەگىلەردىڭ مازمۇنىنا قاراي سۋرەتتەردى جۇيەلەپ قويامىز.
ءى - توپ. «تۋعان توپىراق» ەرتەگىسى
ءىى - توپ. «جاپالاق پەن توقىلداق» ەرتەگىسى
ءىىى - توپ. «باي مەن جالشى» ەرتەگىسى
VI. «ويماقتاي وي» ايالداماسى.
وقۋشىلار باعىت سىزىقتارمەن رەت - رەتىمەن ءجۇرىپ وتىرۋ كەرەك. سوندا قازاقتىڭ ناقىل ءسوزى شىعادى. ول قانداي ناقىل ءسوز؟ ونىڭ ماعىناسىن ءتۇسىندىر.
جاۋابى: ۇقىپتى – ۇتار،
ىزدەگەن – تابار.
قورىتىندى. ءار توپتىڭ ۇپاي سانى ەسەپتەلەدى.
ءۇش توپتىڭ وقۋشىلارى جيناعان ۇپاي سانىنا بايلانىستى بىلىمدەرى باعالانادى.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: كۆادرات تەڭدەۋلەردىڭ تۇبىرلەرىن تابۋدىڭ ءار ءتۇرلى تاسىلدەرىن پايدالانىپ ەسەپتەر شىعارۋ.
