ءوز توپىراعىنداعى وگەي بالا...
وسىدان بىرنەشە جىل بۇرىن گاگراداگى تۆورچەستۆو ۇيىندە دەمالىسىمدى وتكىزە ءجۇرىپ، ءوزىم بۇرىن بولماعان سوچي قالاسىن ءاتۇستى بولسا دا كورىپ قايتۋعا كوڭىلىم كەتىپ، بىرگە دەمالىپ جۇرگەن گرۋزيا جازۋشىلار وداعىندا جۇمىس ىستەيتىن جاساڭ ايەلمەن بىرگە قالاارالىق اۆتوبۋسپەن ساپارعا شىقتىم.
تاقتايداي جولمەن زۋلاعان «يكارۋستىڭ» ءىشى لىق تولى ادام، جۇرگىزۋشى اۆتوبۋس ستانسياسىنىڭ باسىنداعى الاڭدا اۋزى-مۇرنىنان شىققانشا جۇرتتى وتىرعىزىپ الدى دا، تارتىپ بەردى. «شاماسى، جول اقىسىن المايتىن بولدى-اۋ»، — دەپ ويلاپ وتىر ەدىم، قالا شەتىنەن ەداۋىر ۇزاعاسىن، اۆتوبۋستى توقتاتىپ، اقشا جينادى. ءبىراق ەشكىمگە بيلەت بەرىلمەدى، ونى سۇراعان دا ەشكىم بولمادى. جولاۋشىنىڭ كوبى جەرگىلىكتى حالىق، مەن سياقتى بىرەن-ساران ءدىنى باسقالاردىڭ «ىڭق» دەۋگە جايى جوق، ەكى-ۇش ورىس تۋىسقاندار «بيلەت بەرمەيسىڭ بە؟» — دەپ كورىپ ەدى، اۆتوبۋس ءىشى گۇر ەتىپ اۋىزدارىن اشتىرمادى، ءتىپتى جاڭاعى سۇراق جۇرگىزۋشىنىڭ نامىسىن قورلاعانداي بولدى ما: «ءما، اقشاڭدى قايتىپ ال، تەگىن اپارام!» — دەپ، سۇراق بەرگەن بىرەۋدىڭ اقشاسىن وزىنە لاقتىرىپ جىبەردى. حوش. بيلەت جايى وسىمەن ءبىتسىن.
جول ۇزاق، تورت-بەس جەردە اۆتوبۋس، ماشينالاردى تەكسەرەتىن ىشكى ىستەر قىزمەتكەرلەرى كەزدەسىپ، جۇرگىزۋشىنىڭ قاعاز-قۇجاتتارىن تەكسەرىپ، «جولدارىڭ بولسىن!» دەگەندەي جىلى جۇزبەن قول بۇلعاپ قالا بەردى.
بارىپ كەلگەننەن كەيىن جانىمداعى زارادان «سىزدەردە اۆتوبۋسقا بيلەت بەرمەي مە، جولدا تەكسەرمەي مە؟» — دەپ سۇرادىم.
«جۇرگىزۋشى ءتيىستى اقشانى ونسىز دا كاسساعا تاپسىرادى، قاجەتىن ءوزى الادى، — دەپ كۇلدى ول. — جانە بىزدە «ءار گرۋزين باي تۇرمىس قۇرسىن»، — دەگەن پرينسيپ بار. ارينە، جوعارعى جاقتىڭ شەشىمىمەن شىققان پرينسيپ ەمەس. ءار حالىقتاڭ جازىلماعان زاڭدارى بولادى عوي...»
زارانىڭ جاۋابى مەنىڭ ەسىمە ءجيى تۇسەدى.
وسىدان ءۇش جىل بۇرىن ءبىر توپ قازاقستاندىقتاردان قۇرىلعان دەلەگاسيامەن امەريكا قۇراما شتاتتارىنا باردىم. ارامىزدا قوستاناي قالاسىنان دارىگەر قازاق جىگىتى بولدى. نيۋ-يورك، بوستون، ۆاشينگتون جانە باسقا دا قالالاردا ءبىزدى قارسى الىپ كۇتكەن ۇيىمدار ءتۇرلى ۇلتتىق فولكلورلىق-ەتنوگرافيالىق انسامبلدەرىنىڭ كونسەرتتەرىن تىڭداتىپ، از ۇلت وكىلدەرىنىڭ تۇرمىسىمەن، ونەرىمەن تانىستىرۋعا تىرىستى.
سول كەزدەسۋلەردە گيتاراسىن ارقالاپ بارعان قوستانايلىق دارىگەر (قازاقستاندىق جيىرما ادامنىڭ اراسىندا 4-5 ءتىلىمىزدى بىلمەيتىن قازاق جانە مەن بارمىن) «كاتيۋشا» مەن «پودموسكوۆنىە ۆەچەرانى» ايتىپ قويماعاسىن، مەن:
«شىراعىم مارات، قازاق رەسپۋبليكاسىنان كەلدىك دەگەن اتىمىز بار، تىم بولماسا، قازاق اۋەنىن ەستىسىن — ءبىر ءان سالىپ بەرەيىك»، — دەپ ەم، الگى جىگىت بۇرقان-تالقان اشۋلانىپ، مەنىڭ «ەسكى كوزقاراستاعى» ادام ەكەنىمدى، ەشتەڭەنى تۇسىنبەيتىنىمدى ورىسشالاپ ايتىپ، تاس-تالقان بولدى.
ءبىز وسىنداي ۇرپاقپەن قاي شاماعا جەتە الامىز دەگەن وي مەنى ىلعي مازالايدى؛ ەلدىك پەن ادامدىقتىڭ جاڭا دەمەي-اق قويايىق، اتا-بابا قالدىرعان، جازباي، زاڭداستىرىپ ءمور باسپاي، قانىمىزعا، جانىمىزعا ءسىڭىرىپ قالدىرعان كورگەندىلىك پەن كورەگەندىكتى قاي بەسجىلدىقتىڭ تۇسىندا كوزدەن ۇشىرىپ العانىمىزدى ءبىر قۇدايدىڭ ءوزى ءبىلسىن.
مەنىڭ كوز الدىما ىلعي ءبىر سۋرەت كەلەتىن بولدى: جيىرماسىنشى، وتىزىنشى جىلدار ەل باستاعان ەر-ازاماتتى، ونەگە بەرەر ورەلى جانداردى ءبىر جۇتتى؛ ودان 1937-جىلدىڭ زوبالاڭى، قالا بەردى، بار جاقسى مەن جايساڭدى وتقا سالعان 1941-1945-جىلدارداعى دۇربەلەڭ. ءبىر ءسۇتتىڭ بەتىندەگى قايماقتى قايتا-قايتا قالقىپ الا بەرسە، اقىر اياعىندا سۋ مەن ءسۇتتىڭ اراسىنداعى سۇيىق قالادى. ونى ءسۇت دەپ تە، سۋ دەپ تە ايتۋ قيىن، سەبەبى وندا الگى ەكەۋىنىڭ دە قاسيەتى قالمايدى. ءبىزدىڭ ويسىز، پارىقسىز بولىپ بارا جاتقانىمىز، حالقىمىزدىڭ بار قادىر-قاسيەتىنەن ادا بوپ جۇرگەنىمىز الگى ءسۇت شالاپتاي ۇرپاقتان وسكەنىمىز ەمەس پە ەكەن دەگەن وي جۇيكەڭدى ەرىكسىز كەمىرەدى. وعان قوسا ۇيتقىمالى زاماننىڭ اۋىق-اۋىق ۇيتقىپ سوققان قۇيىنى تىڭ جاتقان دالانىڭ توپىراعىن قوپارعانداي ادام ساناسىنىڭ الاعاي-بىلاعايىن شىعارىپ، تۇسىنىگى مەن تۇيسىگىن كۇستەندىرگەنى انىق. «اقشا كەرەك ەمەس — ادالدىق كەرەك» دەگەن قاعيدانى جاستانىپ وسكەن ءبىزدىڭ حالقىمىز «قوي ۇستىنە بوزتورعاي جۇمىرتقالايتىن» جۇماق داۋرەندى بىرەۋ كەلىپ جاساپ بەرەدى دەپ جۇرگەندە، ءوزى دە تاقىرشاققا وتىرىپ قالدى: شەتىمىزدەن ءسىڭىرى شىققان كەدەيمىز، كۇندەلىكتى ىشىپ-جەگەنگە ءمازبىز. «ءبىر جۇتتان اسپايتىن بايلىقتان نە قايىر»، — دەيتىن باياعىدا الىشەر اقساقال. ورتا ازيا حالىقتارىنىڭ بارىنە ءتان ىشكەنىڭە جەتسە، كيگەنىڭە جەتپەيتىن تاپشىلىق، جۇتاڭ تۇرمىس — رۋحاني تىرشىلىكتەن نەمەسە وڭ ويلاپ، سانالى ءىس قىلۋدان ادامدى جىراقتاتارى بىردەن ءبىر ءادىس. «ەرتەڭگى تاماقتى قايدان تابام» دەپ ادامى سارساڭدا جۇرگەن قوعامدا ادامدىق پەن ادامگەرشىلىكتىڭ نەگىزدەرىنەن سەليترامەن جەمدەگەن جەردەي قاسيەت قالارى حاق.
ءبىزدىڭ اتا-بابامىزدان قالعان از-مۇز قاسيەتتى ۇستاپ جۇرگەن بىرەۋ بولسا، ول — اۋىلداعى حالىق.
ونداعى ەلدىڭ دە تۇزدىعى كوكباقا لاقتىڭ سورپاسىنا اينالىپ بارادى. باياعى زاماندا ءار اۋىلدىڭ اقساقالى، اۋىلىنىڭ اناسى بولاتىن ەدى. اقىلداسىپ ءىس قىلىپ، كوپتى كورگەن بىلىكتىگە جۇگىنەتىن، جاستاردى سول عۇرىپقا تاربيەلەۋدى مۇرات تۇتقان ءداستۇر بار ەدى. ەلگە، جەرگە ءوز حالىنشە قىزمەت ەتكەن كەشەگى جاقسىلاردى «جامان» دەپ ىسىرىپ تاستاپ جاتقان بۇگىنگى تاڭدا قازاق اۋىلىنىڭ باياعى داستۇرىنەن جۇقىنا دا قالماي، بىرلىكتى تىرلىگى جوق ەلدە كىمدەردى اتقا مىنگىزىپ، ەلدىڭ تىزگىنىن كىمگە ۇستاتىپ جاتقانىمىزدى دا بىلمەيمىز.
تەگى ءبىز ەل باسقاراتىن ازامات تاربيەلەۋ ءداستۇرىمىزدىڭ ءتىنىن ءۇزىپ العانعا ۇقسايمىز. حالىقتىڭ قاسيەتى مەن ءداستۇرى، ءتىلى مەن ونەرى قاپەرىنە كىرىپ-شىقپايتىن، ونىڭ ەسەسىنە ورىسشا جاقسى سويلەيتىندەر، «قايدا جۇرسەڭ دە امان ءجۇر، قاراعىم!» دەگەن سويلەمنىڭ جۇرەگىڭنىڭ تۇسىن شىمىرلاتار ءنارلى كۇشىن تۇسىنبەيتىندەر — رەسپۋبليكانىڭ بۇگىنگى تاڭداعى ءسۇت بەتىندە قالقىعان بەلسەندىلەرى. ولار بۇگىن جاستارعا جولباسشى بولىپ، كولحوز، سوۆحوز، اۋدان نەمەسە وبلىس باسشىلارىنان «ۇر» دەگەن نۇسقاۋ ەستىلسە، جىعا سالۋعا دايىن ءجۇر. ولاردىڭ بۇلاي بولماۋعا مۇمكىندىگى دە جوق، باسقاشا، وزىنشە پايىمداپ، وزىنشە ءىس قىلاتىن، ءبىزدىڭ قايسار باۋىرىمىز مارات شورمانوۆ سەكىلدى، تاعدىر تالكەگىنە تۇسەسىڭ.
وسىلايشا اۋىزدانعان جاستاردىڭ كەزەكتى بۋىنى قىزمەت باسپالداعىمەن پارتيانىڭ كەزەكتى شەنقۇمار ساربازدارى بولىپ شىعا كەلەدى، ەل باسقارادى، اقىل ايتىپ ءجون سىلتەيدى. ولاردىڭ اراسىندا ەكى-ۇش جىلدان كەيىن اۋداندىق، قالالىق باسشى مەكەمەلەرگە نۇسقاۋشى بوپ شىعا كەلەتىن پالەنشەنىڭ كۇيەۋ بالاسى، تۇگەنشەنىڭ جيەنى قانشا؟!
بۇلاي وسكەندەر ءزابىر كورگەن بىرەۋدى قورعايمىن دەپ سول ءۇشىن كەيىننەن ءوزىنىڭ جىلى ورنىنىڭ سۋىيتىنىن بىلەدى. سوندىقتان دا ادىلەت ءۇشىن بەل شەشپەي، اش قۇلاقتان تىنىش قۇلاق دەپ وتىرا بەرەدى.
«ادامدى سىنايىن دەسەڭ، تاق بەر»، — دەپ اۋليە اقساقالداردىڭ ءبىرى ايتقان بولسا كەرەك. انشەيىندە قاتار جۇرگەندە ءجىبى ءتۇزۋ، ءجون بىلەدى-اۋ دەگەندەر مانساپتىڭ مىنبەسىنە وكشەسى ىلىنسە بولدى، نىلدەي بۇزىلىپ شىعا كەلەتىنىن الىستان ىزدەمەي-اق وسى جاقىن ورتادان كورىپ ءجۇرمىز.
ازداعان جىل جۋرناليستىك جۇمىس اتقارعان ءىنىمىز بار بولاتىن. اقىن اتى شىقپاسا دا، ولەڭ جازاتىن ادامنىڭ جۇرەگى جۇمساق بولادى دەپ ويلايتىن ءبىز الگى ءىنىمىز كەنەتتەن ۇلكەن ورىنعا وتىرعاندا قۋانىپ قالدىق. ەكى-ۇش اي وتپەي جاتىپ، ءىنىمىز ىڭىرانىپ امانداسىپ، بۇيىرا نۇسقاۋ بەرىپ سويلەيتىندى شىعاردى.
بەلگىلى ءبىر دەڭگەيگە دەيىن وسكەنشە حالىقتىڭ ازاماتى بولىپ كورىنۋگە تىرىسىپ، ءوسىپ جەتىلىپ العاسىن ءجۇزدىڭ قامىن ويلاۋعا كوشكەندەردى دە شاباقتاي ءتىزىپ بەرۋگە بولادى. سەبەبى مۇحامبەت پايعامبار ايتقانداي، «ويلاعان ويىڭا دەيىن اللا تاعالاعا ايان»، حالىق — اللا تاعالا ىسپەتتى قاسيەتتى قۇبىلىس: قانشاما كورسەتپەيىن دەپ تىرىسساڭ دا، ول كورىپ قويادى، قانشاما بىلدىرمەيىن دەگەندى ءبىلىپ قويادى.
ەلدىڭ، بىلىكتىنىڭ پىكىرىمەن ەسەپتەسۋ باسشى اتاۋلىنىڭ ميىنا كىرىپ-شىقپايدى. اڭگىمە تاقتا ەمەس، اڭگىمە ءىرىلى-ۇساقتى تاققا قولى جەتكەندەردىڭ سول جەردە وتىرىپ ەلدىڭ الەۋمەتتىك ماسەلەلەرىن، ۇلكەن-كىشى ادامداردىڭ تاعدىرىن شەشۋدە ءوزىنىڭ، ءوز اينالاسىنداعى ءتۇرلى جەلەۋمەن ۋاقىتشا وداقتاسىپ جۇرگەن توپتىڭ مۇددەسىنەن اسپايتىنىندا. ولارعا ەلدىڭ پىكىرىن ايتساڭ، قۇپتاعان بولىپ، باس يزەپ، دەن قويعان كەسكىن بىلدىرەدى. نە نارسە بولسا دا، ناتيجەسىمەن ولشەنبەك. ءسوزىڭ، پىكىر-ۇسىنىسىڭ جەلگە ۇشىرعان كەۋەكتىڭ كەبىن كيگەسىن، ءۇمىت پەن سەنىم جىراقتاعانداي قاجىپ، ءمۇجىلۋدىڭ قۇربانى بولارىڭ حاق.
كەز-كەلگەن تۇلعا وسىلاي ۇگىلەدى، وسىلايشا شوگەدى؛ ادامنىڭ بويىنداعى ىزگى قاسيەتتەر قاسيەت بوپ قاستەرلەنبەگەسىن، تامىرىن ءۇزىپ جەر بەتىمەن وشكەن ۇلكەندى-كىشىلى حالىقتارداي، جوعالادى.
بىرەۋ بىردەڭە ايتپاسا، وزدىگىمىزدەن وي ءسۇزىپ، ءىس قىلمايتىن سالبوكسەلىگىمىز دە — وزىمىزگە جاۋ. بۇل دا، جوعارىدا ايتقانىمىزداي، ۇلكەننىڭ اينالاسىنا ءۇيىرىلىپ، اقىلداسىپ تون پىشپەي، پىشىراپ ءجۇرۋىمىزدىڭ ءبىر سالدارى بولسا كەرەك.
قازاقتا «قارياسىن قادىرلەمەگەن حالىقتان بەز» دەگەن ناقىل بار.
حالىق — ءوز بولمىسىمەن عانا حالىق. ەندى ءبىر ەلۋ جىل وتكەندە وسى دالانىڭ تۇلەكتەرى قانداي ەل بولادى دەگەن ويعا قالاسىڭ. اتقا مىنگەندەر ساياسات اعىسىمەن، قارا حالىق تۇرمىس تاۋقىمەتىمەن الىسىپ جۇرگەن بۇگىنگى زاماننىڭ ۇرپاعى ءوز وركەنىنە نە قالدىرادى، نە بەرەدى، اتا مۇراتى مەن انا ءداستۇرىن كىم جالعاستىرادى؟
اۋىلدا قىز-كەلىنشەك مال ساۋمايدى، قۇرت-ىرىمشىك قايناتپايدى، شۇبات پەن قىمىزدى باپتاۋعا دا كەز-كەلگەن ءۇي ۇستاعاننىڭ قۇلقى جوق. ونىڭ ەسەسىنە اراق ۇرتتاپ، كارتا نە لوتو ويناۋ سەكىلدى ايەل تۇگىلى ەر-ازاماتقا كۇپىرلىك بولىپ سانالاتىن زياندى ادەتتەردى شىم-شىمداپ قانىمىزعا سىڭىرۋدەمىز. «قانىنا سىڭگەن ادەتتەن ايەلدىڭ ارىلۋى وتە سيرەك قۇبىلىس»، — دەيدى وقىمىستى دارىگەرلەر. سابيلەرىن جەتىمدەر ۇيىنە تابىستاپ، وزدەرى ءناپسى قۇلقىنىنىڭ قۇرباندىعى بولىپ جۇرگەن ايەلدەر مەن ەركەكتەر سانى جىل ساناپ كوبەيىپ بارادى. نارەستەنى دالاعا تاستاۋ نەمەسە الگىدەي ۇكىمەتكە تاپسىرۋ ءوز بالاسىن ءوزى ولتىرگەنمەن پارا-پار. ءوز سابيىنەن اتا-انانىڭ بەزۋى — ءبىزدىڭ حالقىمىزدىڭ تاريحىندا بولماعان ادەت. اراق ءىشۋ دە ءبىز ءۇشىن جات قۇبىلىس ەدى. وسىنىڭ ءبارى، — سايىپ كەلگەندە، ۇرپاقتىڭ جارىمجان بولىپ تۋۋىنا اپاراتىن توتە جولدار.
وسەر ەل ءولىسىن دە، ءتىرىسىن دە قادىرلەر بولار. قازاقتا «جوقتاۋسىز قالدى» دەگەن ۇعىم بار. ءبىز ولگەنىمىزدى جوقتامايتىن بولدىق. «ءتىرىمىزدى قادىرلەي الماي جۇرگەندە، ءولىسى نەسى»، — دەپ مىسقىلداپ ايتاتىندار دا تابىلار. الاساپىران زاماندا ولگەنىمىزدى جوقتاماي، قاسيەتىمىزدى ماقتاماي، اركىمنىڭ شىلاۋىندا جۇرۋمەن ءمانىمىز بەن مەكەنىمىزدەن باز كەشەتىندەي دەڭگەيگە جاقىندادىق. باسقا، ورەلى جۇرت ەسى باردا ەلىن تاۋىپ جاتىر. رەسپۋبليكادان تىس جەرلەردە تىرشىلىك ەتىپ جۇرگەن ءبىزدىڭ باۋىرلارىمىز سالۋلى توسەك، سالقىن ءۇيدى دايىنداپ قويىپ، قازاقستان ۇكىمەتى ءبىزدى قاشان شاقىرادى دەپ اۋىزدارىن اشادى. ەل مەن جەردىڭ ولشەمى، ۇلكەن مەن ءسابيدىڭ سانى ساراپقا ءتۇسىپ جاتقان كەزدە شاقىرۋ قاعاز كۇتىپ وتىرۋ دا تەك ءبىزدىڭ حالقىمىزعا عانا ءتان قاسيەت بولسا كەرەك...
ءبىزدىڭ مادەني سانا دەڭگەيىمىزدىڭ شاماسىن ايتىسقا جينالعاندارعا قاراپ بولجامداۋعا بولادى. وزگە حالىقتار ەكونوميكا تىزگىنىن ۇستاپ، عىلىم سايگۇلىگىنىڭ قۇلاعىندا ويناپ جاتقاندا، ءبىز ءوزىمىزدى-وزىمىز الدارقاتىپ، ماڭگۇرتتىكتىڭ سالدارىنان ءوزىمىز جوعالتىپ الا جازداعان ايتىس ءداستۇرىنىڭ جاندانا باستاعانىنا دۇنيە جۇزىلىك وي دەڭگەيىنە جاڭالىق اشقانداي ءماز-مايرامبىز. مەن بۇل جەردە، جوعارىدا ايتقانىمداي، حالىقتىق ءداستۇردىڭ ءبىر سالاسى — ايتىس ونەرىن جوققا شىعارعىم كەلىپ وتىرعان جوق. بۇگىنگى تاڭداعى وي مەن سانا قاقتىعىستارىنىڭ داۋىرىندە ءبىزدىڭ جاسىمىز دا، جاسامىسىمىز دا ينتەللەكتۋالدىق بيىكتەرگە جەتپەيىنشە، شاڭعا كومىلىپ قالاتىنىمىز حاقىندا ءسوز قوزعاپ وتىرمىن،
ءقازىر دۇنيە جۇزىندە ۇلتتىق سانا-سەزىمىنىڭ ءپىسىپ، جەمىس بەرە باستاعان كەزى تۋىپ وتىر. ۇلتتىق سەزىم، ۇلتتىق ار-نامىس — قانداي حالىقتىڭ وكىلى بولماسىن، ادام اتاۋلىنىن ەڭ وسال جەرى. وسىنى جاقسى تۇسىنەتىن، ەلگە كوسەم بولۋدى كوزدەگەن كەيبىر پىسىقتار ءوزى قايدا باستاپ بارا جاتقانىن ءوزى ۇقپاسا دا جۇرتتى سوڭىنان ەرتىپ، سول ارقىلى بيلىكتىلەردە «مۇنى حالىق قولدايدى — ايتقانىن ىستەمەسەك بولمايدى» دەگەن پىكىر تۋعىزىپ، ولاردى سەسكەندىرۋ ماقساتىمەن جوقتان وزگەنى ۇراڭداپ جۇرگەندەرىن دە ءازىر ءتۇسىنىپ، پىكىر ءتۇيىپ جاتقان نە قارتتار، نە جاستار جوق. قانشا ماڭگۇرتتەندىك دەگەنمەن، اتتانداعان داۋىس شىقسا، ەلگە جاۋ ءتيدى مە دەپ سويىل، شوقپارىن الا جۇگىرەتىن بابالارىمىزدىڭ قاسيەتىنەن ءبىر جۇقانا قالعان بولسا كەرەك — بۇگىنگى زامان سويىلمەن عانا جەڭەتىن زامان ەمەس ەكەنىن پايىمداۋعا وي-ورەمىز جەتپەي كەلەدى.
قازاقستانداعى قالا اتاۋلىنىڭ بارىندە دەرلىك جەرگىلىكتى حالىق وكىلدەرى وگەي شەشەگە ەرىپ كەلگەن قىزداي كۇن كەشەدى. الدىمەن ولار ءۇشىن تۇراقتى تىركەۋ ماسەلەسىنىڭ جولىن تابۋ قيامەت قايىم تۋعاندا اللا تاعالانىڭ الدىندا كۇناھارلىق ىستەرىڭنەن ەسەپ بەرۋدەن وڭاي ەمەس. تۇرعىن ءۇي باسقارمالارىندا، ىشكى ىستەر مەكەمەلەرىنىڭ پاسپورت بولىمدەرىندە وتىرعان باۋىرلارىمىز قازاق جاستارىن قالاعا تۇراقتاندىرۋ توڭىرەگىندە ويلانا بەرمەيتىن قۇلىق بايقاتادى. الماتىعا بارساڭ دا، قاراعاندىعا نە شىمكەنتكە بارساڭ دا، پاتەر ىزدەپ قاڭعىعان قازاق جاستارى مەن سەميالارىن كورەسىز. قالالارىمىزدىڭ مەكەن ەتەتىن تۇرعىندارىنىڭ باسىم كوپشىلىگى باسقا ۇلت وكىلدەرى بولسا دا، جالداۋعا پاتەر ىزدەۋ تەك ءبىزدىڭ ماڭدايىمىزعا و باستان اللا تاعالانىڭ بۇيرىعىمەن قاتتالىپ جازىلىپ، ءمورى باسىلىپ قويعان سەكىلدى.
قالالاردا كوپ بالالى وتباسىلارىنا ارناپ ورتالىق جەرلەردەن ۇيلەر سالىپ، ادەيى كۆارتالداردى ولارعا ارناۋعا ابدەن بولار ەدى. ءبىراق ءبىزدىڭ رەسپۋبليكامىزداعى قالالاردا مولتەك اۋدانداردىڭ ورتالىققا ەڭ قاشىعىندا قازاقتار باسىم تۇرادى؛ كوپ قاباتتى تۇرعىن ۇيلەرگە ارەڭ اللا دەپ قولى جەتكەن قازاقتارعا پاتەر ءبىرىنشى جانە بەسىنشى قاباتتاردان تيەدى.
ءوز توپىراعىندا وگەي بالاداي كۇن كەشۋ ادامنىڭ جۇرەگىن زاپىرانعا تولتىرادى.
بۇل ماسەلەلەردىڭ ءبارىن بىرەۋ كەلىپ شەشىپ بەرمەيدى. اركىم ءوزى ويىمەن، سانامەن، اقىلدى ىسىمەن شەشۋگە اتسالىسۋى پارىز.
اراق ءىشۋ قىلمىس دەپ قارالاتىن بولسا، قوعامدا دا، سەميادا دا ازىپ-توزۋلار ازايارى حاق.
ءار حالىققا، ونىڭ ىشىندە تاعدىرى ۇنەمى جەل وتىندەگى از حالىققا ساندى عانا ەمەس، ساپا مەن سانانى وسىرمەي، جينالىستىڭ قاۋلىسىن وقىماسا، ەشتەڭەگە تۇسىنبەيتىن دەڭگەيدەن ارىلماي، ەلدىڭ نامىسىن جىرتامىز دەپ كەۋدە قاققاننان پەرزەنتتىك پارىز وتەلمەس.
1990
You Might Also Like
-
ەسىرتكىگە ەلىكتەيتىندەر نەگىزىنەن جاسوسپىرىمدەر مەن جاستار. ولار ءولىمنىڭ نە ەكەنىن تەرەڭ ۇعىنبايتىن جاستا ەسىرتكىگە ۇرىنادى. جاستىق شاقتا ءبارىن كورىپ-بىلۋ كەرەك دەگەن تۇسىنىك سانالارىن جاۋلاپ الادى...
-
حالقىمىزدىڭ ادەت-عۇرىپ، ءسالت-داستۇر، ءتىل، تاريح سەكىلدى رۋحاني عۇمىرىن جالعاستىرار تىرشىلىك ارنالارىنىڭ ۋاقىتتىڭ قۇمدى داۋىلدارىنان بىتەلىپ قالعان كوز قاينارلارى بىرتىندەپ ارشىلا باستاعانى كوڭىلدەر...
