پالەقور مەن پاراقور
ءبۇتىن بيدايدى ءبولىپ جەپ، جارتى بيدايدى جارىپ جەپ جۇرەدى دەيتىن ەكى دوستىڭ اراسى ءبىر-اق كۇندە سۋىستى دا، اياق-تاباق اۋىسۋ، قارىم-قاتىناس پىشاق كەسكەندەي تىيىلدى. ءتىپتى اينالدىرعان ەكى-ۇش كۇننىڭ ىشىندە-اق بۇرىن ءبىرىنسىز ءبىرى شاي ىشپەيتىن ەكى دوستىڭ جۇبايلارى مازكەن مەن كارلەن كوشەدە كەزدەسە قالسا، بىرىنە ءبىرى ەرىندەرىن شىعارىپ وتىسەتىن بولدى اسىرەسە مازكەننىڭ كونتەك ەرىنى كارلەننىڭ وسەك ايتۋعا جارالعانداي قايماق ەرىنىن باسىپ كەتىپ، انانىڭ مىسىن قۇرتىپ ءجۇر ەدى. ءتىپتى وسىندايدا كارلەننىڭ وعان كورىنگىسى كەلمەپ ەدى، الگى اۋىل ورتاسىنداعى ماگازيننەن كىر سابىن الىپ قايتا قويايىن دەپ بارماسى بار ما، ناق سول جەردە ساتۋشىمەن ەسەپ ايىرىسىپ جاتقان مازكەن كونتەك ەرىنىن بىرت دەگىزگەندە، استىڭعىسى شەپتى شايناي الماي قاجالىپ تۇرعان كارى سيىردىڭ تىلىندەي بولىپ سالبىراپ، ءسۇيريىپ شىعا كەتسىن. ءاي، پالە-اي! ناق سول جەردە كارلەننىڭ ىزادان جىلاپ جىبەرگىسى دە كەلىپ كەتتى. ءبىراق مازكەن سياقتى اڭدىسقان پالە الدىندا وسالدىق كورسەتۋگە بولا ما، شىلپيگەن جۇقا ەرىن بەرىپ، مازكەنگە اقىسىن جىبەرتكەن قۇدايدى قارعاپ كەتە بارعان. كونتەك ەرنىنىڭ ارتىقشىلىعىن وسى جەردە ءبىر كورگەن مازكەن ءوزىنىڭ ءبىر ا5ءىعىنىڭ ەپتەگەن سىلتىماسىن دا ۇمىتىپ، ەكى اياعى تەڭەلىپ كەتكەندەي ەكى يىعى ەكى جاعىنا كەزەك اۋىپ، ماساتتانىپ بارا جاتتى. بۇرىن كارلەننىڭ قايماقتاي ەرىنى ويماقتاي بولىپ ءبۇرىلىپ، جىگىتتەر سۇيۋگە دايىن تۇرعانداي بولىپ كورىنگەندە تالاي-تالاي-اق نازالانىپ ەدى، بۇگىن ونىسىن ۇمىتىپ، كونتەك ەرىننىڭ پايداسىن كورىپ، قۇدايعا مىڭ شۇكىرشىلىك ەتتى.
كوبىنە ەكى ەركەكتىڭ ارازداسۋى ەكى ايەلدەن بولۋشى ەدى، بۇل جولى، وبالى نەشىك، ايەلدەردەن كىنا جوق. مازكەن مەن كارلەننىڭ كوڭىل كىربىڭى ەكەۋىنىڭ كۇيەۋلەرىنىڭ ارازداسۋىنان بولدى.
فەرما باستىعى لاقا ۇنەمى مازكەنىمەن اقىلداسا وتىرىپ، بەكەر وبالى نە، كارلەننىڭ قازانىن ۇنەمى-اق مايلاپ وتىردى. كارلەن دە ولاردىڭ ەرەكشە قىزمەتىن ماۋىزعا ۋاقىتتىسىمەن جەتكىزىپ لاقاڭنىڭ ايدارىنان جەل ەسكىزىپ تۇردى. كەلىمدى-كەتىمدى كىسىلەرىڭىز بار، بالا-شاعا بولسا دا ەسىپ كەلەدى دەگەندى ايتىپ، لاقا ماۋىز ۇيىنە سويىس جىبەرىپ جاتتى. لاقانىڭ جىبەرگەنىن كوزىنە كورسەتەيىن دەگەندەي، ماۋىز دا العاش كولحوزعا كەلگەندەگى شەلپەك سارىدان بۇل كۇندەرى ىركىلدەك كۇبىجىك تورىعا اينالعان. قاشاندا كابينەتىنە لاقا كىرگەندە، ول ونى جۇتقىنىپ قارسى الار ەدى. شاماسى لاقا بەرەتىن قويدىڭ مايلى قۇيقاسىنىڭ ءدامى ونىڭ اۋزىنا ءدايىم كەلىپ تۇرسا كەرەك-تى.
سوڭعى كۇندەردىڭ بىرىندە لاقا ماۋىزدى اياق استىنان قوناققا شاقىردى. وسىدان ءبىر اپتا بۇرىن عانا ونىڭ ۇيىندە اسىقپاي وتىرىپ، ءىشىپ ماس، جەپ توعايىپ كەتكەن ماۋىز قايتا-قايتا بارا بەرەمىز بە دەگەن جوق، كەلىسىمىن بەرە سالدى. كەڭسەدەن وتىرىپ لاقا ۇيىنە وسى جاقتان بارا سالاتىنىن تەلەفونمەن حابارلاپ، جۇبايىنىڭ دا دايىن بولۋىن ەسكەرتتى. «ۇرىنىڭ قاتىنى وزىنە لايىقتى» بولاتىنى سياقتى كارلەن دە دايىن تۇرعان تاماقتى جەپ، كيگىزەتىنىن كيىپ كەلۋگە ەرىنسىن بە، تاڭەرتەڭ توسەكتەن تۇرعاندا قانشا اۋىر قيمىلداسا، كەرىسىنشە، قوناققا باراردا بارىنشا تەز جينالدى. «بەكەردەن كوبىن تابىلسا ولمەك كەرەك» دەگەن ەمەس پە!؟ مۇمكىن لاقا كوڭىلدەنسە بىلتىرعىداي «ات ءمىنىپ قايتىڭىز!» دەپ قالتاسىنا كونۆەرت تىعىپ جىبەرمەسىن كىم ءبىلىپتى.
لاقا ۇيىندەگى قوناق بۇرىنعىداي اعىل-تەگىل بولمادى. نەگە ەكەنىن كىم ءبىلسىن، بۇرىن مۇندايدا داستارقانداعى تاماقتان ۇستەل قايىسىپ، ورتان بەلىنەن وپىرىلىپ كەتە جازداۋشى ەدى. بۇل جولى «ساعان وسى دا بولادى» دەگەندەي. ەكى جەرگە قيار تۋراپ، كوك پيازدى ۇزىن ساباعىمەن قويا سالىپتى. مايى شىعىپ تۇراتىن قىزىل باۋىرساق، ساعىردانىپ كەپكەن قۇرت. سارى ىرىمشىك ەشقايسىسى بۇگىن داستارقاننان ورىن الا الماپتى. مويىندارى قىلقيىپ، مەنى قاشان اشاسىڭ دەپ جۇلدىزدارى جايناپ تۇراتىن كونياكتار دا جوق. ونىڭ ورنىندا جالعىز شولمەك جامبىلدىق اراق تۇر. ماۋىز بەن كارلەن شەشىنىپ وتىرار-وتىرماستان اڭگىمەنى لاقا تىكە باستاپ جىبەردى.
— سىزگە ارناپ ءبىر كوستيۋم تىكتىرىپ ەدىم، انەۋگى كۇنى بىتپەي قالىپ، سونى بۇگىن كيگىزىپ قايتارايىق دەپ ەدىك.
ءبىر ىشكەن تاماق دەگەن نە ءتايىرى. ەگەر بارعان جەرىڭ تاماق بەرمەي-اق ءبىر كوستيۋمنەن كيگىزىپ وتىرسا، سول تويا جەگەن تاماقتى كىم جوقتاي قويسىن. ىقىلىق اتىپ قايتقانشا، يىعىڭ جارقىراپ قايتقانىڭ جاقسى ەمەس پە!؟ سوندىقتان دا بولۋ كەرەك ماۋىز بەن كارلەن داستارقانداعى تاماققا كوڭىل اۋدارماي-اق، كوستيۋم قولدارىنا تيگەن سوڭ كۇلمەڭدەپ-اق قالعان بولاتىن. سوندا دا ولار الدىنداعىنى ىشىپ-جەپ اسىقپاي وتىرىپ اتتاندى. بۇدان كەيىن دە ماۋىز قالاداعى قابانبايعا، اۋدانداعى اعىمتايعا سوعىم جىبەر، سويىس جىبەر دەگەنىن كوبەيتە بەردى. ءوزىنىڭ، ايەلىنىڭ، بالالارىنىڭ تۋعان كۇندەرىنە دە لاقانى ەرەكشە شاقىرتىپ، قۇرمەتتى ورىنعا وتىرعىزىپ ءجۇردى. بەكەر وبالى نە، لاقا مەن مازكەن بۇل ۇيگە قۇر قول كەلگەن جەرى جوق، باستىعىنىڭ تاماعىنىڭ ۇلكەنىن بىلگەن سوڭ ونى تىعىندايمىن دەپ ابدەن الەك بولدى. ءۇش جىل قاتارىنان كىشى ۇلىنىڭ تۋعان كۇنىنە ولار بىردە بۋىرشىن، بىردە ءبۇلدىرشىن، بىردە تىعىرشىن جەتەكتەپ كەلىپ، ماۋىز اۋىزىنان ماڭىزدى سەزدى مول، ەمىن-ەركىن ەستىپ قايتىپ ءجۇردى. ەت تە ۋاقتىسىمەن جەتكىزىلىپ تۇردى.
ءبىراق لاقانىڭ ەت بەرىپ جىبەرگەن ادامى بۇرىنعىداي قارا ساقال شوڭكەباي بولماي، وزگەرە بەردى. مۇنى ماۋىز وزىنشە ۇقتى. «اكەسىنىڭ مالى دەيمىسىڭ، سويىلاتىن مالدى ءار مالشىدان الاتىن شىعار»— دەدى دە قويدى. ءبىراق لاقا بار بولعىر جىبەرگەن كىسىلەرىنە سەنبەيدى ەكەن. انادا كەلگەن ءبىر بادىراق كوز قارا بالا «اپاي، لاقا اعا مەنىڭ ەتتى بەرگەنىمە سەنبەيدى، سوعان كورسەتۋ ءۇشىن مىنا قاعازعا قول قويىپ بەرىڭىز»،— دەپ بەزىرەيىپ كەتپەي وتىرىپ الدى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز، سودان كەيىنگىلەردىڭ ءبارى دە لاقا الدىندا سەنىمنەن ايرىلعان بايقۇس-مۇسكىندەر بولىپ شىقتى. ەت اكەلگەن توباتاي دا، قوعاجاي دا جىلاپ-ەڭىرەپ وتىرىپ، ەتكە قولحات الادى. كارلەن ءبىر قوي الىپ، ءبىر ءسوز جازۋعا ەرىنسىن بە، تالايىنا-اق كوستەڭدەتە قول قويىپ-اق بەردى.
— ياپىر-اي،— دەدى بىردە كارلەن ماۋىزىنا ەركەلەي قاراپ،— لاقا ءبىزدى قاتتى قۇرمەتتەيدى-اۋ، ءتىپتى ەت جىبەرگەن ادامدارىن اپارعان، اپارماعانىن ءبىلۋ ءۇشىن تاپتاپ جىبەرەدى ەكەن-اۋ!
— ە، ەھە،— دەپ كۇلدى ماۋىز،— ءبىزدى سىيلاماعاندا كىمدى سىيلاماق؟
اۋاتكوم پرەدسەداتەلى تورەبەك وبلىستاعى بەدەلدى مەكەمەنىڭ بىرىنە جازىلعان، وزىنە تەكسەرۋگە جىبەرىلگەن ارىزدى الىپ وقىپ، سەنەرىن دە سەنبەسىن دە بىلمەي كوپ اڭىرىپ وتىردى. سەنەيىن دەسە، ماۋىز بەن لاقا ارادان قىل وتپەيتىن تاتۋ ەكەنىن ءبىلۋشى ەدى. سەنبەيىن دەسە ارىزدىڭ اياعىنا №4 فەرمانىڭ مەڭگەرۋشىسى لاقا جانتىقبايەۆ دەپ تۇرىپ، باقىرايتىپ، جاسىرماي قولىن قويعان. دەگەنمەن ارىز سونىكى مە، جوق پا دەگەندەي تورەبەك تەلەفون سوعىپ كورىپ ەدى: «مەن سىزگە ارىز جازعان جوقپىن، جوعارىعا جازعانمىن»،— دەدى بەتى بىلق ەتپەستەن لاقا. سونان سوڭ ويلانىپ-ويلانىپ تورەبەك ءبىر توقتامعا كەلدى: «ەكى دوستىڭ بىردەمەدەن كوڭىلدەرى شيتكىپ قالعان بولار، شاقىرىپ الىپ تاتۋلاستىرىپ جىبەرەيىن».
سونىمەن ەكى دوس — ءبىرى كولحوز باسقارماسىنىڭ ءتوراعاسى، ەكىنشىسى ونىڭ قاراۋىنداعى فەرمانىڭ مەڭگەرۋشىسى، ەكەۋى دە اۋاتكومگە شاقىرىلدى. ساعات تاڭەرتەڭگى وندا اۋاتكوم ءتوراعاسى كابينەتىنىڭ الدىندا. ەكەۋى توقايلاسىپ قالعاندا لاقا تىم-اق قاتۋلى كورىندى. ماۋىز تىلدەسۋگە مۇرشا تاپپاي قالدى. تورەبەك ەكەۋىن تەز قابىلدادى.
كەڭ كابينەتكە شىعىستان جارقىراپ كۇن ءتۇسىپ تۇر. قوڭىر كۇزدىڭ الدەقالاي اشىلا قالعان ادەمى كۇندەرىنىڭ ءبىرى ەدى. كابينەتتەگى بارلىق مۇلىك جايناپ، ايقىن كورىندى. اسىرەسە ماۋىز ۇستىندەگى انەۋگى كۇنگى لاقا ءوزى كيگىزگەن كەك ءسۇر كوستيۋم ەرەكشە كوز تارتىپ، اراگىدىك جۇرگىزىلگەن جىلتىلداق جىپتەرى ايعايلاپ مەن مۇندالاپ تۇر. وسىنداي تالاي اسىل بۇيىمدارىم كەتتى-اۋ ساعان دەپ لاقانىڭ ءىشى كۇيىپ كەتتى.
وسى جولى دا ارىزدى جازايىن دەپ پە ەدى، مازكەن تاشكەنت بازارىنان ەكى باعاسىنا قولدان ساتىپ العان دۇقابا پالتوعا جارماسقانى ءوتىپ كەتتى عوي. ءبىراق استىنا ات مىنگىزىپ، ۇستىنە شاپان جاۋىپ، جىلتىراعانىن وسىلارعا ۇسىنىپ مۇنى جامان ۇيرەتىپ العان وزدەرىنە دە وبال جوق. ءبىراق ودان مىنا «دۇقابا پالتو ءبىزدىڭ كارلەنگە لايىقتى ەكەن» دەگەنى ەتىپ كەتتى عوي. سوندا ول مازكەندى ادام دەپ ساناماعانى عوي. سونان سوڭ بارىپ كوستيۋم كيگىزۋدى ويلاعان جوق پا، بۇلار.
لاقانىڭ بۇل ويىن اۋاتكوم پرەدسەداتەلىنىڭ جايدارى قاباقپەن «وتىرىڭىزدار!» دەگەن ءسوزى ءبولىپ جىبەردى. ماۋىز جالپ ەتىپ، تورەبەك الدىنداعى بىلعارىمەن تىستالعان كۇمپىلدەك كرەسلوعا سۇڭگىپ كەتتى. ال لاقا اۋاتكوم پرەدسەداتەلەي قولقالاعانىنا قاراماي، ماۋىزعا قاراما-قارسى كرەسلوعا وتىرماي، سوناداي بارىپ تىزىلگەن ورىندىقتىڭ بىرىنە ءبىر قىرىن تىزە بۇكتى. ەكەۋىن تاتۋلاستىرىپ جىبەرەرمىن دەگەن تورەبەك مىنانىڭ وتىرىسىنان الدەنەنى اڭعارىپ، تىكسىنىپ قالدى. مىناۋ قىرىن وتىرىس، كەلىسىمگە كەلمەيمىن دەپ تۇراۋ دەگەن وي وعان ساپ ەتە ءتۇستى.
— ەكەۋىڭ ارادان قىل وتپەس دوس ەدىڭدەر،— دەپ «ىز» دەپ ىزىلماي تورەبەك «سەن» دەي سويلەدى.— ەندى ءبىرىڭنىڭ ۇستىڭنەن ءبىرىڭ ارىز جازىپ وتىرعاندارىڭ قالاي؟ بۇلارىڭ ۇيات بولعان ەكەن!
— ءسىز،— دەدى لاقا شارت كەتىپ،— مايموڭكەلەگەندى قويىڭىز.اۋاتكوم پرەدسەداتەلى رەتىندە تەكسەرەسىز بە، جوق پا؟— وسى جەردە ماۋىزعا جان ءبىتتى.
— Ay، لاقا، ويىننان ءورت شىعادى عوي، قويساڭشى بۇل ويىنىڭدى،— دەپ كۇلدى ماۋىز. جوق، لاقانىڭ كۇلكىسى كەلمەدى. ول ءتىپتى جاڭاعىدان دا قاتۋلانىپ، اۋاتكوم پرەدسەداتەلىنە جابىستى:
— ءسىز مايموڭكەلەمەڭىز. مەن تاتۋلاسقالى كەلگەنىم جوق. مەن ارىزداسىپ، ارازداسىپ كەلىپ وتىرمىن،— دەدى دە، قايتا باسىن كوتەرىپ، تۇرەگەلىپ سويلەدى.— ءسىز ءقازىر وسى جەرگە اۋداننىڭ پروكۋرورىن، ميليسيا باستىعىن. ورىنباسارىڭىزدىڭ بىرەۋىن شاقىرىڭىز. ولار كەلمەسە، مەن سىزگە جاۋاپ بەرمەيمىن،— اڭگىمەنىڭ بەتى وزگەرىپ بارا جاتقان سوڭ تورەبەك رەسمي سويلەي باستادى، ال ماۋىز:
— لاقا، پالەن جىلعى دوستىعىمىز قايدا؟ قالجىڭدى قويساڭىزشى،— دەپ ەدى، لاقا تورەبەككە قاراپ تىكە كەتتى:
— شاقىرىڭىز مەن ايتقان ادامداردى. ايتپەسە تۋرا وسى جەردەن وبلىسقا تارتامىن.
ەندى اۋاتكوم پرەدسەداتەلى مۇنىڭ ويناۋعا بولمايتىن، ارتى قاۋعا تيگەن وتتاي لاۋلايىن دەپ تۇرعان پالە ەكەنىن ايقىن اڭعاردى. حاتشى قىزعا تاپسىرماي جاڭاعى اتالعان ۇشەۋدى دەرەۋ ءازى تەلەفونمەن شاقىردى. ەكى-ۇش مينۋتتىڭ ىشىندە-اق جاڭاعى ۇشەۋى ساۋ ەتە ءتۇستى. جۇمسارار ما ەكەن دەپ تورەبەك لاقانىڭ بەتىنە قاراپ ەدى، جوق، ول بۇرىنعىدان دا قاتۋلانىپ، قاباعىنا قار جاۋىپ، كىرپىگىنە مۇز توڭىپ، ءدۇرديىپ الىپتى. ولار كىرىسىمەن ورنىنان تۇرىپ، قالتاسىنان دۋدىراعان ءبىر تالاي قاعاز شىعارىپ، جانىنداعى ورىندىققا قويىپ، ونى بىرتىندەپ الىپ، بەتىنە ءۇڭىلىپ قويىپ، ماۋىز بەن تورەبەككە كەزەك قاراپ سويلەپ كەتتى: مىناۋ قاعازدىڭ ءبارى ماۋىزدىڭ جەگەن ك.ويلارىنىڭ قولحاتى. مىنا كەك بايتالدى شەڭكەباي اپارىپ سويىپ بەرگەن. مىنا قويدى توباتاي، مىنا كەك قويدى قوعالاي اپارىپ بەرگەن. قالادا تۇراتىن قابانباي دەگەن اعاسىنا سوعىم بەرگىزگەن، اۋدانداعى... جازدا دەمالىسقا بارا جاتقانىندا ەكى ءجۇز سوم بەرگەم. سەن ءتورت فەرمانىڭ باستىعىنىڭ ءبارىن سول كۇنى شاقىرعانسىڭ...
وسى كەزدە ماۋىز شىلاي الماي «ەي، ەي»... دەپ كەلە جاتىر ەدى، اۋاتكوم پرەدسەداتەلى ونى سويلەتپەي تىيىپ تاستادى. سوندا دا بولماي ول ءبىر سەز ايتىپ قالدى:
— سەنىڭ قالجىڭىڭدى بۇلار شىن دەپ تۇسىنەر.
— قالجىڭ!؟— دەپ شىتىندى لاقا،— قايداعى قالجىڭ، پاراقورلىق قالجىڭ بولا ما ەكەن؟ سەن ناعىز پاراقورسىڭ. مەنىڭ ۇيىمدەگى جىلت ەتكەنىمدى ماعان بەر دەيدى دە وتىرادى. وسىنداي دوس بولۋشى ما ەدى.
بۇدان ءارى لاقا تاعى دا بەرگەنىن ءبىراز ساناپ بارىپ توقتاپ ەدى. ناق وسى جەردە ماۋىز دۇرسە قويا بەردى. ءتىپتى بۇگىن ساقالىن الۋعا دا مۇرشاسى بولماسا كەرەك، جاق ءجۇنى ءۇرپيىپ، يەگىندەگى ساقالدىڭ ءار تالى لاقانى اتاتىنداي، تاۋداعى تاعىلاننىڭ ساداعىنداي بولىپ تۇرەگەپ كەتىپتى. كەزىنىڭ دە ءى اراسىنان الاسى كوبەيىپ، ەزۋىنەن كوبىگى بۇرقىراپ تۇر:
— سەك لاقا ەمەسسىڭ، سەن لاقاپسىڭ، ايتقانىڭنىڭ ءبارى وتىرىك. ساعان اكەڭ قازاق ارداكتايتىن سۋداعى ەڭ ءدامدى بالىقتىڭ اتىن قويعان ەكەن، سەن ونى بىلعادىڭ.
كابينەتتەگى قىزمەتكەرلەردىڭ ءبارى دە دۇرلىگىپ كەتتى. ويتكەنى ماۋىز قويانشىق بولعان كىسىدەي قالشىلداپ-دىرىلدەپ اۋزى كوپىرشىپ، ەندى ايتۋعا ءسوز تاپپاي قالعانداي، سىلق وتىردى. لاقا دا ەسەسىن جىبەرگەن جوق، ول ءتىپتى انادان اسىپ ءتۇستى.
— سەن پاراقور، مەنىڭ اكەم قويعان اتىمدى نەگە بىلعايسىڭ. ولاي بولسا سەن ماۋىز ەمەس، ناعىز تويماعان، تولماعان جالماۋىزسىڭ. مەنىڭ اكەم اتىمدى دۇرىس قويماسا، ولاي شىعار. ال سەنىڭ اكەڭ اتىندى ماۋىز دەپ تۇپ-تۋرا جەگىش، جەمىر بولارىڭدى ءبىلىپ قويعان.— لاقا زىركىلدەگەن قالپىندا ورنىنان تۇردى. بۇلار ەندى توبەلەسىپ قالار ما ەكەن دەگەندەي ميليسيا باستىعى دا لاقا جانىنا جەتىپ كەلدى. لاقا بەتىندە جىلىمشى كۇلكى ورنادى. ول اۋاتكوم پرەدسەداتەلى تورەبەككە قاراپ سويلەدى:
— مىنا ۇستىندەگى كوستيۋمدى شەشسىن، مەن ونى پاراعا بەرگەنمىن.— ناق وسى ءبىر ساتتە ماۋىز شوشىپ كەتتى. قاپ، سورلى باسىم، باعانا بۇل كوستيۋمدى نەگە عانا كيىپ شىقتىم ەكەن، بىرنەشە جىلعى دوستىعىمىزدى ەسىنە سالسىن دەپ ەدىم،— دەپ ويلادى ول. ءبىراق پالە ماۋىز ويلاعاننان دا تەرەڭ بولىپ شىقتى. بۇل ءتىپتى وتىرعان اۋدان باستىقتارى تۇگىل ادام بالاسىنىڭ باسىنا ءۇش ۇيىقتاسا كەلمەيتىن نارسە بولدى.
— شەشسىن، مىنا كەك ءسۇر كوستيۋمدى، مەن بەرگەنىمدى دالەلدەپ بەرەيىن،— دەدى لاقا ماۋىزعا جاقىنداپ. اۋاتكوم پرەدسەداتەلى تورەبەك ءتىپتى نە دەرىن بىلمەي ساسىپ قالدى. كوز الدىنان الدەقانداي ءبىر كينولەنتاسى ەتىپ جاتقانداي ەدى.
شەشكىز،— دەدى پروكۋرور ميليسيا باستىعىنا. لاقا ماۋىز جانىنا بارسا توبەلەسىپ قالادى دەدى مە ميليسيا باستىعى كەك ءسۇر قامزولدى شەشىپ قولىنا الا بەرىپ ەدى، تۇلاق تارتقانداي لاقا ونىڭ قولىنان جۇلىپ الىپ ورىندىق باسىنا كيگىزە سالدى. جالما-جان قالتاسىنان كادىمگى ءقاۋىپسىز ۇستارانىڭ ءجۇزىن شىعارىپ، قامزول جاعاسىنىڭ جەمكە تىگىسىن پىتىرلاتىپ سوگە باستادى. باسقالار اڭ-تاڭ جاعا ويىن تاسىنان ءبولىنىپ، ءتۇپ جاعى كوتەرىلىپ، ىدىرادى. جاعانىڭ اراسىنا قولىن تىعىپ جىبەرىپ لاقا الدەنەنى ءبىر، ۇزىنى جيىرما سانتيمەتردەي-اق پلاستماسسا پلاستينكانى جۇلىپ الدى.
— مىنە، كورىڭدەر،— دەدى ول، پلاستيكانى نۇسقاپ پروكۋرورعا. تورەبەك ورنىنان قوزعالعان جوق. باسقالارى اق پلاستيكاعا ءۇڭىلدى. ءتىپتى بۇل باسقالار تۇگىل ماۋىزعا دا قىزىق كورىنسە كەرەك، ول دا جەتىپ باردى. ال پلاستيكادا پىشاق ۇشىمەن تىرناپ جازىلعان مىنا سوزدەردى ءبارى وقىدى: «مىنا كوك ءسۇر كوستيۋمدى ماۋىزعا 1974 جىلدىڭ 3-قازانى كۇنى پاراعا بەردىم. لاقا». بۇدان كەيىن بارلىق ادام سوزدەن قالعانداي تىم-تىرىس تىنىشتىق ورناي قالدى. ءسال ۇنسىزدىكتەن كەيىن عانا پروكۋرور ءتىل قاتتى:
— كوستيۋمدى ميليسياعا اپار، بۇل قىلمىستى دالەلدەيتىن زات. قاعازدارىڭىزدى ازىرگە ءوزىڭىز الىڭىز! — ول مۇنى لاقاعا ايتتى.
بەس مينۋتتان كەيىن موينى سالبىراپ ماۋىز ماشيناڭا جەيدەشەڭ وتىردى. جەڭىسكە يە بولعانداي ماساتتانىپ لاقا دا مەنشىكتى ماشيناسىنا شەكەسىنەن قاراپ جەتتى. ەكەۋى دە اۋلىنا اتتاندى. ءبىراق ەرتەڭىنە تاڭەرتەڭ ەكەۋى ءبىر كامەرادا توقايلاستى.
بىرنەشە كۇننەن كەيىن تورەبەككە اۋداندىق پروكۋرور: «مۇنداي سۇمدىقتاردى شيرەك عاسىرلىق زاڭ قىزمەتىندە ءتۇڭعىش رەت كەزدەستىردىم»— دەپتى.
1985
You Might Also Like
-
— قاربىزدارىڭ جاقسى ەكەن، جاقسى ەسىپتى، دەدى كولحوزدىڭ جاڭا پرەدسەداتەلى مارات ماركايەۆيچ. كەلگەلى بەرى قاباعى ءبىر اشىلماي قويعان پرەدسەداتەلدىڭ اۋزىنان شىققان جاقسى لەبىزگە بريگادير ەرەن قات...
-
پەنسياعا اركىم ءار قالاي شىعادى. «الۋان-الۋان جۇيرىك بار، الىنە قاراي شابادى» دەمەي مە قازاق. سوندىقتان سىزدەر بۇل جەردە ماعان، مىنا الدىڭىزداعى شۇبار بالباققا جەتەمىن دەپ ويلاماي-اق قوي...
