InfoHub Logo

— قاربىزدارىڭ جاقسى ەكەن، جاقسى ەسىپتى، دەدى كولحوزدىڭ جاڭا پرەدسەداتەلى مارات ماركايەۆيچ. كەلگەلى بەرى قاباعى ءبىر اشىلماي قويعان پرەدسەداتەلدىڭ اۋزىنان شىققان جاقسى لەبىزگە بريگادير ەرەن قاتتى ريزا بولىپ قالدى. ريزا بولماي قايتسىن، ول كەلگەلى بەرى اناۋىڭ دا جامان، مىناۋىڭ دا جامان دەپ، شەشەسى «جامان» دەگەن سوزبەن اۋىزداندىرعانداي اۋزىنان ءبىر ءسوز تۇسپەي قويىپ ەدى. ونىڭ ۇستىنە قىرىس قاباعىن قالىڭ قارا قاسى ودان سايىن تۇكسيتىپ كورسەتەدى دە، كولحوزشىلاردىڭ بىردە ءبىرى ونىڭ جانىنا ەركىن بارا المايتىن بولدى. كولحوز — ءوزىنىڭ تابيعاتىندا ەڭ قاراپايىم، كوپشىل ۇيىم. سوندىقتان دا وندا كولحوز ىسىنە ءبىر-اق كىسى جاۋاپ بەرمەيدى، سايلانىپ قويىلعان باسقارما مۇشەلەرى جەتىستىككە دە، كەمشىلىككە دە تەگىس ورتاق بولادى. ويتكەنى قانداي ۇساق ماسەلە بولسا دا، مۇندا باسقارما شەشەدى. ءبىراق جاڭا باستىقتىڭ جاڭالىعى بولار، كوبىنە جالعىز بۇيىرىپ، جالعىز شەشىم قابىلداي بەرەتىن بولدى. مۇنى بايقاعان كەيبىر باسقارما مۇشەلەرى ۇناتىڭقىراماپ ەدى، باسقالارى «جاڭا ادام عوي، ساباسىنا تۇسەر» دەي سالعان. سول «جارىم ىرىس» جاقسى ءسوز اۋزىنان شىقپاي قويعان پرەدسەداتەل تۇكسيە ايتسا دا، تۇنەرە ايتسا دا، ايتەۋىر ءبىر جاقسى ءسوز ايتىپ سالدى. بريگادير ەرەن اجەپتاۋىر كوتەرىلىپ قالدى:

— شۇكىر. قاربىزىمىز جاقسى شىقتى، ماكە.

— ماكە ەمەس، مارات مارقايەۆيچ. قانشا گەكتار ەدى؟

— وتىز گەكتار، ماكە.

— مارات مارقايەۆيچ! كوپ قوي تىپتەن.

— مال شارۋاشىلىقتى كولحوز بولعان سوڭ.

پرەدسەداتەل بريگاديردىڭ سوڭعى سوزىنە ماڭىز بەرمەدى مە، الدە ءوزىنىڭ بويىنا بىتكەن كەردەڭى مە، قايتا سۇراق قويدى:

— شىلدە ايى بىتپەي جاتىپ وسىنشا ۇلكەن، قايدا بارادى، بۇلارىڭ.

— جوق بۇل ءالى ەكى ەسە وسەدى، ماكە.

— مارات مارقايەۆيچ دەڭىز. جاقسى ءوسىپتى...

پرەدسەداتەلدىڭ اۋزىنان ەستىلگەن بۇل لەبىزگە ريزا بولعان گرەن جۇمىسىنا بەلسەنە كىرىستى، قاربىزدىڭ كۇتىمىن ارتتىرا ءتۇسىپ، وعان ەكى رەت قوسىمشا ازىقتىق زات بەردى. قاربىز بارىنشا داربيىپ، جەلىسى تاربيىپ وسە بەردى. بۇدان كەيىن پرەدسەداتەل ەرەندى كورگەن جەردە:

— قاربىزىڭ قالاي؟— دەيتىن بولدى.

شۇكىر، ءوسىپ كەلە جاتىر.— كورگەن جەردەگى ءبارى وسى. «قاربىز قالاي؟» ىلعي سۇراق وسىلاي اشىلا بەرگەندىكتەن ءبىر كۇنى ءتىپتى بريگادير ەرەن ويعا كەتتى. «ءتىپتى وسىلاي بارا-بارا مەنىڭ ەرەن اتىم ءبىر جولى ۇمىت بولىپ،«قاربىز» اتانىپ كەتەرمىن. نەمەنە، سونداي-اق مەنىڭ قاربىزدان باسقا شارۋاشىلىعىم جوق پا، بەس ءجۇز گەكتار ارپا، ءتورت ءجۇز گەكتار س ۇلى، بەس ءجۇز گەكتار جوڭىشقا، ءتىپتى ءقازىر ونى ءۇشىنشى شابۋعا كىرىسكەلى وتىرمىز. سۇرلەمگە ارنالعان جۇگەرىمىز اناۋ، ىشىنە كىرگەن تۇيە تابىلمايدى. «قاربىز، قاربىز».. «نەمەنە ءبارى قاربىزبەن بىتەلە مە، كەرەك دەسەڭ قاربىز مالعا ۋاقىتشا عانا ازىق. نەگىزگى ازىق — ارپا، س ۇلى، بەدە، جوڭىشقانى بۇل نەگە سۇرامايدى». بريگادير بۇدان كەيىن ەكى-ۇش رەت «قاربىز قالايعا» جاۋاپ بەرمەي كەتتى.

ءبىر كۇنى كولحوز باسقارماسىندا ەرەننىڭ بايانداماسى تىڭدالدى. ول بارلىق جاي-جاپساردى تەگىس ايتىپ بولعان سوڭ، باسقارمادان كومەك سۇرادى. تەردە تۇكسيىپ، قاتتى ءوسىپ، كۇزگى ءبۇرى تۇسكەن قۋرايداي سويديىپ-سويديىپ تۇرعان قاسىمەن جۇرتتى ءسۇزىپ جىبەرە جازداپ پرەدسەداتەل مارات مارقايەۆيچ وتىر. تۇرەگەپ سويلەپ تۇرعان ەرەن ءسوزىن اياقتاپ، ءبىر سەز دەدى:

— جوڭىشقانىڭ ءۇشىنشى شابۋىنا كىرىسكەلى وتىرمىز، ءتورتىنشى شابۋ ءۇشىن ءۇشىنشى شابىندى تەز ءبىتىرىپ، ءبىر سۋعارىپ تاستاۋ كەرەك بولىپ تۇر. سوندا داقىل ءتورتىنشى تابىنعا تەز جەتىلەدى. ول ءۇشىن ءبىزدىڭ بريگاداعا ەڭ بولماسا الىمدى ءبىر اگرەگات بەرمەس پە ەكەنسىزدەر. بريگادير سەزىنىڭ يلانىمدى جانە جۇمىسىنىڭ دا جەمىستى ەكەنىنە سەنىمدى ەدى، سوندىقتان دا ول باسقارما مۇشەلەرى الدىندا كوڭىلدى تۇر ەدى. بريگاديردىڭ ءوز جۇمىسىنا سەنىمدى، نىق تۇرۋى پرەدسەداتەلىن ۇنامادى. ول ونسىز دا تۇكسيگەن قاباعىن ءتۇيىپ، ءۇرت ەتىن بۇلتيتىپ، تومەن قاراپ، ءۇنسىز وتىردى. جاڭا پرەدسەداتەلدىڭ استىنان شىعامىز با، ۇستىنەن شىعامىز با دەپ بايقاستاپ وتىرعان باسقارما مۇشەلەرى ۇندەي قويمادى. ناق وسى كەزدە پرەدسەداتەل تارس كەتتى:

— ءبىر ىستەيتىن جۇمىستى ءتورت ىستەيسىڭدەر، شالا-شالا ىستەپ ءبىتىردىم دەگەنشە، ساپالى ەتىپ ءبىر-اق ىستەمەيسىڭدەر مە. ءبىر شاپقان جەردى ءتورت شاپقان سوڭ جاز بويعى جۇمىستارىڭ سول بولماي ما؟ ءبىزدىڭ ءىسىمىز قالاي ونبەك. اگرەگات تا، دانەڭە دە جوق، قولىنداعى بار سول تەحنيكامەن ىستەيسىڭ. قالادا بۇلاي ىستەمەيدى.

وتىرعان باسقارما مۇشەلەرى دە، بريگادير دە بۇل ءسوزدى قالجىڭ دەپ ۇقتى. ءتىپتى «شىدامسىز سارى» اتالىپ كەتكەن سۋشى سەرىكباي باسقالارعا قاراپ:

— مىناۋىڭنىڭ دەنى ساۋ ما؟— دەپ جىبەردى. باسقارما مۇشەلەرى وعان جازعىرا قارادى. ءتىپتى كەيبىرى ۇيالىپ تا قالدى. پرەدسەداتەل مۇنى بايىپتاپ بولعانداي، تۇكسيگەن قاباعىن كوتەرىڭكىرەپ، تاعى دا:

— قاربىزىڭ قالاي؟— دەدى. بۇل جولى ەرەن بۇعان جينالىستا تۇرعاندىقتان دا دۇرىستاپ، جاعدايدى ءدال باياندادى:

— قاربىز جاقسى. الدى وتىز كيلوگرامم شىعاتىنداي بولدى. ءالى وسەدى عوي.

پرەدسەداتەل تۇقشيىپ تەمەن قاراپ كەتتى دە، ءبىرازعا دەيىن ۇندەي قويمادى. جۇرت ونى قالعىپ كەتتى مە دەپ، دىبىس شىعارمادى. پرەدسەداتەل قالعىعان دا، ۇيىقتاعان دا جوق ەدى، ول تەرەڭ ويعا كەتىپ بارىپ، اتتىڭ باسىن زورعا تارتتى: «ياپىراي،— دەپ ويلادى ول،— ەگەر ءبىر قاربىزى شىلدەنىڭ ىشىندە وتىز كيلوگرامعا دەيىن جەتسە، ول كۇزگە دەيىن ەلۋ-الپىسقا ءبىر بارادى-اۋ. ءبىر قاربىزى ەلۋ كيلوگرامعا جەتەتىن جەردىڭ بارىنە باقشا ەكسە، پايداعا شاش ەتەكتەن قالماس پا. ونىڭ ۇستىنە ءۇش شابۋ، ءتورت شابۋ دەگەن ونبەيتىن جۇمىستان دا قۇتىلماس پا. دايىن جاتقان قاربىزدى پالەگىنەن جۇلىپ الىپ، قالادان ءبىر دۇكەن اشىپ ساتار بولسا، كولحوز اقشانىڭ استىندا قالماس پا. سوناۋ ءبىر جىلدارى پوەزبەن اقمولاعا بارا جاتىپ، شۋعا توقتاعاندا ءبىر قارالا قاربىز ساتىپ العانى ەسىندە، ون جەتى كيلوگرامم شىعىپ ەدى. قانت تاتىعان سول قاربىزدى ءبىر كۋپەدەگىلەر ءبىر كۇندە تاۋىسا الماي، ەرتەڭىنە زورعا ءبىتىرىپ ەدى-اۋ. سوندا سوعان قاتتى تاڭدانىپ، تامسانىپ ەدى، بۇل. ال ول شۋدىڭ قارالا قاربىزى مىنا ءبىزدىڭ كولحوزدىڭ قاربىزىنىڭ جانىندا ويىنشىق دوپتاي ەكەن-اۋ. ءقازىر ءار قايسىسى وتىز كيلوگرامعا جەتىپ وتىر. بۇل كولحوزدىڭ جەرى دە جەر-اق ەكەن. بۇرىنعى پرەدسەداتەل دە پرەدسەداتەلمىن دەپ ءجۇرىپتى-اۋ، جۇمىستىڭ كوزىن تاۋىپ ىستەۋ دەگەن جوق. كولحوز ءوزىنىڭ ەكونوميكالىق وركەندەۋ ارناسىن تابا الماي كەلگەن ەكەن، ءا. وسىنداي بايلىقتى كورە الماعان پرەدسەداتەلدى «شارۋاشىلىقتى وركەندەتتى، ءوسىردى، بايىتتى» دەپ اۋداندى باسقارۋعا العانىن قايتەرسىڭ. جالپى ءبىر قاربىزى جارتى سەنتنەر شىعاتىن جەرگە مال وسىرەتىن كولحوز ۇستاۋدىڭ ءوزى بارىپ تۇرعان جانى اشىماستىق قوي.

پرەدسەداتەل تاعى دا ءتۇپسىز قالتا—ويدى قۋالاي بەرەر ەدى، وسى كەزدە «شىدامسىز سارى» تاعى باج ەتتى:

— نەمەنە، پرەدسەداتەلدىڭ ۇيقىسىن قاندىرۋىن كۇتەمىز بە، ۇيىقتاپ وتىرىپ كولحوز باسقارۋعا بولا ما.

مارات مارقايەۆيچ كەزىن اشىپ الىپ، تۇكسيگەن بويى «شىدامسىز سارىعا» قارادى. مۇنداي تالاي پرەدسەداتەلدى كورىپ، تالايىمەن تالاسىپ، تايتالاسىپ ۇيرەنگەن، كەتپەنىن ەشكىم تارتىپ الا المايتىنىن بىلەتىن سارى جوساداي جۇقپاي قويمايتىن پالە ەدى، ىعىسا قويمادى، قايتا تەرەڭدەتىپ جىبەردى:

— ۇيقتاپ وتىرىپ كولحوز باسقارۋعا بولمايدى، ايتارىڭىزدى، بايلامىڭىزدى تەز ايتىڭىز. مەنىمشە، ەرەننىڭ ايتقانى دۇرىس، وعان جۇمىسى سايابىر ەكىنشى بريگادادان كەڭ الىمدى اگرەگات جىبەرۋ ءجون.

مىناۋ قالاي-قالاي سويلەيدى، مەنى باسا-كوكتەپ بارا جاتىر ما قالاي، دەگەندەي پرەدسەداتەل، تاعى دا الايىپ وعان قارادى. ءبىراق سويلەي المادى. ويتكەنى بۇل وسى كولحوزعا پرەدسەداتەلدىككە جىبەرىلگەندە بۇرىن وسى كولحوزدا باستىق بولعان، قازىرگى كوك تەرەك اۋاتكومىنىڭ پرەدسەداتەلى «جۇمىستى بايقاپ ىستەۋ كەرەك، وندا شارۋاشىلىقتى وتە جاقسى بىلەتىن كولحوزشىلار بار، ولارمەن ەسەپتەسپەۋگە بولمايدى» دەگەن ەدى. سول مارات مارقايەۆيچتىڭ ەسىنە ورالدى. «شىدامسىز سارىمەن» ءسوز تالاستىرماعانىمەن، ونىڭ باستىقتىعى ۇستاپ كەتتى دە، قاتتى جەرگە سالعاندىقتان ۇڭعىسىنان مورت كەتكەن كەتپەندەي بورت ەتە ءتۇستى:

— تەحنيكا بەرىلمەيدى.

ەرەن دە سۇراعان جەرىنەن الماي قويمايتىن جىگىت بولاتىن. ويتكەنى ارتىق ءپىشىپ، ارتىق كەسىپ كورمەگەن، شارۋاشىلىقتىڭ باقايىنداعى تۇگىل، سىبىرلاعىن شاعىپ جىبەرەتىن ەدى. سوندىقتان ءوزىنىڭ ورىندى پىكىرىن اشىپ ايتىپ، دالەلدەمەي قويمايتىن. ول ورنىنان قايتا تۇرىپ كەلە جاتىر ەدى، باس زووتەحنيك «ءوزىمىز-اق شەشەرمىز» دەپ سىبىر ەتە قالدى. باسقارما مۇشەلەرى تاراپ بارا جاتقاندا، مارات مارقايەۆيچ:

— بارلىق جۇمىستى قاربىزدى كۇتكەندەي ىستەۋ كەرەك،— دەدى. پرەدسەداتەل جاڭا بولعان سوڭ كوبى-اق بەت جىرتىسا الماي، ىشىنەن الدە كۇلىپ، الدە رەنجىپ بارا جاتتى...

اسپان اينالىپ جەرگە تۇسكەندەي ىستىق. اۆگۋستىڭ اياعى بولىپ قالعان. جوڭىشقانىڭ ءتورتىنشى شابىنى دا بىتكەن. كولحوز بىتىك جۇگەرىنىڭ سۇرلەمگە قالدىرىلعان ۋچاسكەسىنەن بەس ءجۇز ەلۋ سەنتنەردەن كەك بالاۋسا الىپ جاتتى. ارپا مەن س ۇلىنىڭ دا ءتۇسىمى ويلاعان جەردەن شىقتى. وسىنداي قىزۋ ناۋقاندى جۇمىس كەزىندە ەرەن كولحوز كەڭسەسىنە شاقىرىلدى. كۇندىز ءبىر ءسات بوساي الماعان ول كۇن باتا كەلسە، ادەتتەگىسىنشە پرەدسەداتەل ساعات التىدا ۇيىنە كەتىپ قالىپتى. حاتشى قىزعا «تاڭەرتەڭ كەلسىن» دەپتى.

تاڭ الدىندا تۇرعان ەرەن كۇن شىعا كولحوز كەڭسەسىنە كەلدى. ادەتتەگىدەي مۇندا باس زووتەحنيك، باس اگرانوم، باس ينجەنەر، ءبارى دە بار. تەك پرەدسەداتەل جوق. جۇمىس جايىن باس زووتەحنيك جۇرگىزىپ، جۇرتتىڭ ءبارى تاراپ، بەت-بەتىنە كەتتى. ارى-بەرىدەن سوڭ ەرەن جالعىز قالدى. كۇن ارقان بويى كوتەرىلىپ، ۇلكەن ساسكە بولدى. پرەدسەداتەل ءالى جوق. ماماداعى بريگاديردىڭ كۇرەڭ جورعاسى دا، كۇندە وسى كەزدە ەگىس باسىندا، الدەبىر ارىق جاعاسىندا جايىلىپ تۇراتىنىن اڭسادى، بىلەم، ولاي-بۇلاي جۇرگەن يەسىن كورىپ وقىرانى-پوقىرانىپ قويدى. شارۋاسىنىڭ ءبارى قالىپ بارا جاتقان ەرەن قاتتى تىپىرشىدى. ءبىراق پرەدسەداتەل كەلە قويمادى.

پرەدسەداتەل كابينەتى الدىنداعى بولمەدەگى ساعات توعىزدى سوققاندا ءدال كىردى. ءبارى قالاداعىداي. «مۇنىسىنا دا قۇدايعا شۇكىر»— دەدى ەرەن مارات مارقايەۆيچتىڭ العاشقى ءسوزى تاعى قاربىزدان باستالدى:

— قاربىز قالاي؟— دەدى ول مۇنىڭ اتى قاربىزداي-اق، «قاربىز» دەگەنگە توقتاي ايتىپ. ءوزى اسىعىپ، تىپىرشىپ، قاتتى رەنجىپ تۇرعانمەن ەرەن ۇستامدىلىق كورسەتتى:

— جاقسى، ءبارى جاقسى، ماكە.

— ءسىز، ءبىزدىڭ ۇيگە قاربىز جىبەرىڭىزشى.— بۇل جولى ول «مارات مارقايەۆيچ دەڭىز» دەگەندى ايتپادى.

— جارايدى،— دەدى ەرەن،— بۇيرىق بەرىڭىز.— ياپىر-اي دەپ ويلادى بريگادير پرەدسەداتەلدىڭ مالى بار دەپ ەستىمەپ ەدى، قاربىزدى قايتەدى ەكەن؟

— سوعان دا بۇيرىق كەرەك پە؟— دەدى مارات مارقايەۆيچ تۇكسيىپ.

— ويباي-اۋ، بەس-التى ەمەس، ون شاقتى ەمەس، اجەپتاۋىر نارسەگە بۇيرىق كەرەك بولماي،— دەدى ەرەن ساسقالاقتاپ.

— ون شاقتىسىن جىبەرسەڭ بولادى.

— جارايدى.

...بريگادير قاربىز پلانتاسياسىنا كەلدى. ەگىستىكتە قارالا قاربىز تەڭكيىپ-تەڭكيىپ جاتىر. قاربىزدىڭ بيىل ءتۇيىندى جاقسى بايلاعانىنا ەرەننىڭ ءوزىنىڭ دە كوڭىلى كوتەرىلىپ تۇردى. بىر-ەكى گەكتار ەمەس، وتىز گەكتاردىڭ ءبارى تىم شىعىمدى بولدى. ەرتەڭ الدىن ءۇزىپ، جىبەرە باستايدى. جوق. بۇگىن-اق جىبەرەدى. قاربىزدى بۇگىن ءۇزدىڭ نە، ەرتەڭ ءۇزدىڭ نە، ۇسىك بولماي، قازان ۇرماي تۇرىپ، ەندى ءبارىن جيناپ السا عوي. سوندىقتان الدىن بۇگىن-اق اتتاندىرادى. الگى ساۋىن فەرماسىنىڭ مەڭگەرۋشىسى باكەتاي «ءسۇت ازايىپ بارادى» دەپ ءجۇر ەدى، ءبىر كەنەلىپ قالسىن. ەكى جۇمىس قىلىپ نە كەرەك، پرەدسەداتەلدىڭ ۇيىنە دە وسى ماشينامەن ءبىر-اق جىبەرەدى.

ءتۇس اۋا ءبىر ماشيناعا سياتىنداي قاربىزدى جيناتتى دا، ەرەن ونى ءبىر جارىم توننالىق ماشيناعا تيەتىپ:

— ون شاقتى قاربىزدى پرەدسەداتەلدىڭ ۇيىنە تۇسىرە كەت،— دەپ جۇرگىزۋشى جىگىتكە قاتتى تاپسىردى.— مىنا ناكلادنويعا بوكەتايعا قول قويعىزىپ، ماعان اكەلىپ بەرەسىڭ.

پرەدسەداتەلدىڭ ۇيىنە قاربىزدى جىبەرە تۇرىپ، ەرەن تاعى ويلانىپ قالدى. ۇيىندە مالى جوق ادام مۇنى نە قىلادى؟ ءا، الگى اۋاتكوم پرەدسەداتەلى كەلەدى دەپ ەدى، سوعان ماقتانىپ كورسەتپەك ەكەن عوي. وعان نەسىنە كورسەتەدى، ول بۇل قارالا قاربىزدى جاقسى بىلەدى عوي. مۇنىڭ ونشا كۇي تاڭدامايتىن داقىل ەكەنىن دە بىلەدى. مەيلى، كورسەتسە كورسەتسىن...

مارات مارقايەۆيچتىڭ ۇيىنە كۇن ۇياسىنا ەڭكەيە تۇسكەن اۋاتكوم اعاسى ەرىك جومارتوۆ ءۇستىن قاعىنىپ، جۋىنىپ ەسىك الدىنداعى لاپاسقا وتىردى. «جاز جازىل» دەگەن وسى. ءقازىر ۇيگە كىرىپ بولمايدى، قاپاس. كۇندىزگى ىستىقتىڭ اپتابىن كەشكى سامالمەن سالقىنداپ باسپاساڭ بولار ما؟ يا، وسى شارۋاشىلىقتىڭ بيىل جۇمىسى نەگە كەشەۋىلدەپ جاتىر، جىلدا بارلىعىن الدىمەن ءبىتىرىپ، قىسقا ساقاداي ساي وتىرۋشى ەدى...

ناق وسى ءبىر ساتتە كولحوز پرەدسەداتەلى مارات مارقايەۆيچ تە ويدا ەدى. ەكى-ۇش ساعات اۋدان اعاسىمەن بىرگە جۇرگەندە «بۇل كولحوزدى باقشا شارۋاشىلىعى جاساۋ كەرەك» دەپ قۇلاعىن سارسىتىپ ەدى. ەندى ءقازىر قارالا قاربىزدىڭ ءبىرىن الدىنا قويعاندا ونى نەگە ايتقانىنا اۋاتكوم ءتوراعاسىنىڭ كەزى جەتەتىن بولادى. سونان سوڭ، بۇل مارات مارقايەۆيچتىڭ باسىنىڭ جۇمىس ىستەيتىنىن ءوزى دە سەزەدى. سول كەزدەرى، ياعني كولحوز باقشاعا بەيىمدەلگەندە الگى «شىدامسىز سارىلار» دا مۇنى مويىنداماي تۇرا المايدى. بۇل پرەدسەداتەل بولۋدىڭ قالاي ەكەنىن كورسەتەدى ءالى، بارىنە.

اۋاتكوم اعاسى لاپاستا شىنتاقتاپ جاتىر ەدى. نەگە مۇنىڭ ۇستىنەن ارىز تۇسە بەرەدى. شارۋاشىلىقتا جۇمىس قارقىنى ءسال تومەندەگەنىمەن، ءبۇلىنىپ كەتكەن ەشتەمە جوق قوي دەپ ويلادى ول. «شارۋاشىلىقتى بىلمەيدى» دەپ جازىلعان عوي، وندا. «كەش جۇرە تۇزەلەدى» ەمەس پە، جاسى ءبىرازعا كەلسە دە، كولحوز پرەدسەداتەلى رەتىندە ءالى جاس قوي. وقىعان، جوعارى ءبىلىمى بار ادام ءالى-اق جەتىلىپ كەتپەس پە.ءيا، ايتقانداي بۇل قالادا تۋىپ، قالادا ەسكەن جىگىت دەپ ەدى-اۋ. جىل قورىتىندىسىنا دەيىن شىداي تۇرعان ءجون بولار...

— ءبىر قاربىز جەپ سۋسىنداي تۇرساق قالاي قارايسىز.— مارات مارقايەۆيچتىڭ ازداپ ۇرتى كەۋىپ تۇرعانىن بايقادى اۋاتكوم پرەدسەداتەلى ەرىك. بۇل نەگە ماقتانىپ تۇر ەكەن. الدە ءبىر مەن بىلمەيتىن جەتىستىگى بار ما ەكەن؟

— جارايدى، سۋسىندايىق،— دەپ كەلىسە كەتتى، سۋساپ وتىرعان ەرىك. مارات مارقايەۆيچ ايەلىنە دابىستادى.

— قاربىز اكەل، ءالفيا.— ءالفيا جۇعار اقپاندا كەلە قويمادى. جۇگىرىپ ءوزى بارعان كۇيەۋىنە ءالفيا:

— كوتەرە الماي جاتىرمىن،— دەدى. بۇعان قارقىلداپ بار داۋسىمەن كۇلگەن مارات مارقايەۆيچتىڭ داۋرىقپاسى ەرىككە انىق ەستىلىپ تۇردى. ەرىك باسىن كوتەرىپ، قاربىز جەۋگە ازىرلەنىپ، سىلەكەيىن جۇتىپ وتىردى. ەسىكتەن ءداۋ قارا الا قاربىزدى قوس قولداپ، مىقشىڭداپ كوتەرىپ كەلە جاتقان مارات مارقايەۆيچ كورىندى، قاربىزدى كوتەرىپ كەلەدى، ءوزى كۇلىپ، كوڭىلى كوتەرىلىپ كەلەدى. قاربىزدى ول جەرگە قويىپ، بۇعان اۋدان اعاسى قالاي قارار ەكەن دەگەندەي، سىناي كوز قيىعىن تاستادى. نەگە ەكەنى بەلگىسىز ەرىكتىڭ ءتۇسى بۇزىلىپ، قۋاڭقى تارتىپ، قاباعى ءبىر ءسات تۇيىلە قالدى. مۇنى مارات مارقايەۆيچ وزىنشە ۇقتى. ءوزى وسىندا پالەن جىل پرەدسەداتەل بولعاندا ەسىرە الماعان قاربىزدى مەنىڭ قالاي وسىرگەنىمدى كورە الماي تۇر. ءقازىر ءتىلىپ جىبەرىپ، قاق ايىرىپ تاستاعاندا قانت تاتىعان قىپ-قىزىل قاربىز، اراسىندا شوپەگى قاپ-قارا بولىپ «مەنى جە، سۋسىنىڭدى قاندىرامىن» دەپ تۇرعاندا قول سوزباي تۇرا الارسىڭ، بالەم. اۋزىنىڭ ءدامىن ءبىر السىن.

ەرىكتى تاڭداندىرماق بولعان مارات مارقايەۆيچ قاربىزعا پىشاقتى ەكى-ۇش سالىپ وتكىزە المادى. ورنىنان تۇرا بەرگەن اۋدان اعاسى:

— سەن ونى بالتامەن جار،— دەدى دە، مارات مارقايەۆيچكە جاڭا كورگەندەي تاڭىرقاپ كوز تاستادى دا، ايتتى:

— ال بۇل قاربىزىڭدى مەن مال بولعان كەزدە جەرمىن، ءازىر سيىر بولعىم كەلمەيدى،— دەدى دە، نىق ادىمداپ قاقپاعا بەتتەدى. ءبىر مينۋتتان كەيىن مارات مارقايەۆيچ اۋاتكوم پرەدسەداتەلىنىڭ ماشيناسىنىڭ گۇر ەتكەن دىبىسىن ەستىدى. ول ءتىپتى نە بولعانىن بىلمەي، ءسال اڭىرىپ تۇردى. ءوزى دە تۇسكە جارىماعان، تۇكسيگەن بايقۇس قانتۇلەنىپ كەتتى. سونان سوڭ جۇگىرىپ بارىپ بالتا اكەلىپ قارا الا قاربىزدى ءبىر شاۋىپ، قاق ايىردى. قارس ايرىلماي قاربىز كيىزگە ۇقساپ، جەلىمى اشىلعان نارسەدەي سىتىرلاپ بارىپ ەكى ءبولىندى. ءىشى اپپاق، شوپەگى دە بولار-بولماس سارعىش. كاسىپباي اۋاتكوم پرەدسەداتەلىنىڭ نە ايتقانىن دا تۇسىنبەي، بۇل نە ەكەنىن بىلە الماي، ەسەڭگىرەپ تۇردى...

ءبىراز كۇننەن كەيىن اۋدانعا شاقىرىلعان «وتىز مىڭىنشى» پرەدسەداتەل سونداعى ونەركاسىپ كومبيناتىنا ينجەنەرلىككە، ءوز ماماندىعىنا جىبەرىلدى دەگەن ءسوز گۋ ەتە ءتۇستى.

كۇزگە قاراي ءوزى ىستەگەن «ەڭبەك» كولحوزىنا كەلگەن مارات مارقايەۆيچ جاڭا باستىقتان سيىرىنا ءبىر توننا قارالا قاربىز جازدىرىپ الدى...

1987

---