پاسكال ءتىلىنىڭ باسقارۋ: شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى
بقو، ورال قالاسى، زەلەنوۆ اۋدانى،
كيروۆ جببنم - ءنىڭ ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
راۆحاتوۆا داناگۋل ەربولوۆنا
ينفورماتيكا 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: پاسكال ءتىلىنىڭ باسقارۋ: شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا پاسكال ءتىلىنىڭ شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، پروگرامما قۇرۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىعى: پاسكال ءتىلىنىڭ شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءبىلىم بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرىپ، العان بىلىمدەرىن دامىتۋ. ءوز بەتتەرىمەن پروگرامما قۇرۋعا داعدىلاندىرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، پاتريوتتىققا، ۇقىپتىلىققا، جاۋاپكەرشىلدىككە
تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: تەوريالىق ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
4. ساباقتى بەكىتۋ
5. ۇيگە تاپسىرما
وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ سۇراقتارى
• پاسكال تىلىندە پروگرامما نەشە بولىكتەن تۇرادى؟
• DIV جانە MOD فۋنكسيالارى نە ءۇشىن قولدانىلادى؟
• مالىمەتتەردىڭ ءتيپى دەگەنىمىز نە؟
• مالىمەتتەردىڭ قانداي تيپتەرى بار؟
• پاسكال تىلىندە ستاندارتتى فۋنكسيالار قالاي جازىلادى؟
• Var وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
• Const وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
• Readln وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
• Writeln وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
پاسكال ءتىلىنىڭ باسقارۋ وپەراتورلارىنا شارتسىز جانە شارتتى كوشۋ، سيكل (قايتالاۋ) ۇيىمداستىرۋ وپەراتورلارى جاتادى.
قۇرىلىمدىق وپەراتورلار. قۇرىلىمدىق وپەراتورلار باسقا وپەراتورلاردى بەلگىلى ءبىر ەرەجە بويىنشا بىرىكتىرۋ جولىمەن قۇرىلادى. ولار ءۇش توپقا – قۇراما، شارتتى جانە قايتالانۋ وپەراتورلارىنا جىكتەلەدى.
قۇراما وپەراتور. قۇراما وپەراتور ءبىر – بىرىنەن نۇكتەلى ءۇتىر ارقىلى بولىنگەن بىرنەشە وپەراتورلاردى begin جانە end ءتۇيىندى سوزدەرىمەن شەكتەي وتىرىپ، ولاردى ءبىر وپەراتور ءتارىزدى ورىندالاتىن ەتىپ بىرىكتىرۋ جولىمەن ۇيىمداستىرىلادى.
قۇراما وپەراتوردىڭ سينتاكسيستىك دياگرامماسى
مۇنداعى وپەراتوردى شەكتەپ تۇرعان begin (باسى)، end (سوڭى) ءتۇيىندى سوزدەرى وپەراتورلىق جاقشالار دەپ اتالادى.
شارتتى وپەراتورلار. تارماقتالۋ پروسەستەرى بار الگوريتمدەردى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن شارتتى وپەراتورلار پايدالانىلادى. تۋربو پاسكالدا ەكى شارتتى وپەراتور بار، ولار if جانە case.
شارتسىز كوشۋ وپەراتورى. شارتسىز كوشۋ وپەراتورى وپەراتورلاردىڭ رەت – رەتىمەن ورنالاسۋىن بۇزىپ، كەلەسى اتقارىلۋدى بەلگىسى بار وپەراتورعا كوشۋ ءىسىن ورىندايدى. ول GOTO (كوشۋ) ءتۇيىندى سوزىنەن باستالادى، ودان كەيىن LABEL بولىمىندە سيپاتتالعان بەلگى اتاۋى سانى كورسەتىلەدى.
تاڭداۋ وپەراتورى (case) بىرنەشە وپەراتورلاردىڭ ىشىنەن تاڭداۋ جولىمەن تارماقتالۋدى ۇيىمداستىرادى.
مىسالى:
اپتا كۇندەرىنىڭ رەتتىك ءنومىرى بويىنشا ولاردىڭ اتتارىن انىقتايتىن
پروگرامما قۇرۋ كەرەك.
Program kyn؛
Var kyn: integer؛
Begin
Write (‘ kynnin aptadagi rettik nomirin engizinder: ‘ )؛
Readln (kyn)؛
Case kyn of
1: writeln ( ‘ duisenbi’)؛
2: writeln ( ‘seisenbi’)؛
3: writeln ( ‘ sarsenbi’)؛
4: writeln ( ‘ beisenbi’)؛
5: writeln ( ‘ juma’)؛
6: writeln ( ‘senbi’)؛
7: writeln ( ‘ jeksenbi’)؛
Else writeln ( ‘ 1… 7 araligindagi sandardi engizinder’)؛
End
End.
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
• قۇرىلىمدىق وپەراتورلارعا قانداي وپەراتورلار جاتادى؟
• قاراپايىم جانە قۇرىلىمدىق وپەراتورلاردىڭ ايىرماشىلىعى نەدە؟
• قۇراما وپەراتور دەپ قانداي وپەراتوردى ايتامىز؟
• پاسكال تىلىندە وپەراتورلىق جاقشا دەگەنىمىز نە؟
ۇيگە تاپسىرما:
پاسكال ءتىلىنىڭ باسقارۋ: شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى.
كيروۆ جببنم - ءنىڭ ينفورماتيكا ءپانى ءمۇعالىمى
راۆحاتوۆا داناگۋل ەربولوۆنا
ينفورماتيكا 9 سىنىپ
ساباقتىڭ تاقىرىبى: پاسكال ءتىلىنىڭ باسقارۋ: شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىگى: وقۋشىلارعا پاسكال ءتىلىنىڭ شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، پروگرامما قۇرۋعا ۇيرەتۋ.
دامىتۋشىلىعى: پاسكال ءتىلىنىڭ شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى تۋرالى تۇسىنىك بەرە وتىرىپ، وقۋشىلاردىڭ وي - ءورىسىن، ءبىلىم بىلىك داعدىلارىن قالىپتاستىرىپ، العان بىلىمدەرىن دامىتۋ. ءوز بەتتەرىمەن پروگرامما قۇرۋعا داعدىلاندىرۋ.
تاربيەلىك: وقۋشىلاردى ادامگەرشىلىككە، پاتريوتتىققا، ۇقىپتىلىققا، جاۋاپكەرشىلدىككە
تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: تەوريالىق ساباق
ساباقتىڭ بارىسى:
1. ۇيىمداستىرۋ
2. وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ
3. جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
4. ساباقتى بەكىتۋ
5. ۇيگە تاپسىرما
وتكەن ماتەريالدى قايتالاۋ سۇراقتارى
• پاسكال تىلىندە پروگرامما نەشە بولىكتەن تۇرادى؟
• DIV جانە MOD فۋنكسيالارى نە ءۇشىن قولدانىلادى؟
• مالىمەتتەردىڭ ءتيپى دەگەنىمىز نە؟
• مالىمەتتەردىڭ قانداي تيپتەرى بار؟
• پاسكال تىلىندە ستاندارتتى فۋنكسيالار قالاي جازىلادى؟
• Var وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
• Const وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
• Readln وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
• Writeln وپەراتورىنىڭ قىزمەتى قانداي؟
جاڭا ساباقتى ءتۇسىندىرۋ
پاسكال ءتىلىنىڭ باسقارۋ وپەراتورلارىنا شارتسىز جانە شارتتى كوشۋ، سيكل (قايتالاۋ) ۇيىمداستىرۋ وپەراتورلارى جاتادى.
قۇرىلىمدىق وپەراتورلار. قۇرىلىمدىق وپەراتورلار باسقا وپەراتورلاردى بەلگىلى ءبىر ەرەجە بويىنشا بىرىكتىرۋ جولىمەن قۇرىلادى. ولار ءۇش توپقا – قۇراما، شارتتى جانە قايتالانۋ وپەراتورلارىنا جىكتەلەدى.
قۇراما وپەراتور. قۇراما وپەراتور ءبىر – بىرىنەن نۇكتەلى ءۇتىر ارقىلى بولىنگەن بىرنەشە وپەراتورلاردى begin جانە end ءتۇيىندى سوزدەرىمەن شەكتەي وتىرىپ، ولاردى ءبىر وپەراتور ءتارىزدى ورىندالاتىن ەتىپ بىرىكتىرۋ جولىمەن ۇيىمداستىرىلادى.
قۇراما وپەراتوردىڭ سينتاكسيستىك دياگرامماسى
مۇنداعى وپەراتوردى شەكتەپ تۇرعان begin (باسى)، end (سوڭى) ءتۇيىندى سوزدەرى وپەراتورلىق جاقشالار دەپ اتالادى.
شارتتى وپەراتورلار. تارماقتالۋ پروسەستەرى بار الگوريتمدەردى ۇيىمداستىرۋ ءۇشىن شارتتى وپەراتورلار پايدالانىلادى. تۋربو پاسكالدا ەكى شارتتى وپەراتور بار، ولار if جانە case.
شارتسىز كوشۋ وپەراتورى. شارتسىز كوشۋ وپەراتورى وپەراتورلاردىڭ رەت – رەتىمەن ورنالاسۋىن بۇزىپ، كەلەسى اتقارىلۋدى بەلگىسى بار وپەراتورعا كوشۋ ءىسىن ورىندايدى. ول GOTO (كوشۋ) ءتۇيىندى سوزىنەن باستالادى، ودان كەيىن LABEL بولىمىندە سيپاتتالعان بەلگى اتاۋى سانى كورسەتىلەدى.
تاڭداۋ وپەراتورى (case) بىرنەشە وپەراتورلاردىڭ ىشىنەن تاڭداۋ جولىمەن تارماقتالۋدى ۇيىمداستىرادى.
مىسالى:
اپتا كۇندەرىنىڭ رەتتىك ءنومىرى بويىنشا ولاردىڭ اتتارىن انىقتايتىن
پروگرامما قۇرۋ كەرەك.
Program kyn؛
Var kyn: integer؛
Begin
Write (‘ kynnin aptadagi rettik nomirin engizinder: ‘ )؛
Readln (kyn)؛
Case kyn of
1: writeln ( ‘ duisenbi’)؛
2: writeln ( ‘seisenbi’)؛
3: writeln ( ‘ sarsenbi’)؛
4: writeln ( ‘ beisenbi’)؛
5: writeln ( ‘ juma’)؛
6: writeln ( ‘senbi’)؛
7: writeln ( ‘ jeksenbi’)؛
Else writeln ( ‘ 1… 7 araligindagi sandardi engizinder’)؛
End
End.
ساباقتى بەكىتۋ سۇراقتارى:
• قۇرىلىمدىق وپەراتورلارعا قانداي وپەراتورلار جاتادى؟
• قاراپايىم جانە قۇرىلىمدىق وپەراتورلاردىڭ ايىرماشىلىعى نەدە؟
• قۇراما وپەراتور دەپ قانداي وپەراتوردى ايتامىز؟
• پاسكال تىلىندە وپەراتورلىق جاقشا دەگەنىمىز نە؟
ۇيگە تاپسىرما:
پاسكال ءتىلىنىڭ باسقارۋ: شارتتى جانە شارتسىز كوشۋ، تاڭداۋ وپەراتورلارى.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
