InfoHub Logo

قىزىلوردا مەديسينالىق جوعارى كوللەدجى
سايم ءلايلا نۇرلان قىزى
كولدەيەۆا فەرۋزا

مازمۇنى

كىرىسپە

مەيىگەر ءىسى جۇيەسىنىڭ ءرولى جانە زامانۋي عىلىم نەگىزى

نەگىزگى ءبولىمى

مەيىربيكەلىك كۇتىم تاجىريبەسىنىڭ دامۋى

1.1 دامىعان ەلدەردەگى مەيىرگەر ءىسىنىڭ قازىرگى جاعدايى

1.2 مەيىرگەرلىك كۇتىم مودەلدەرى

قورىتىندى

ۇسىنىلاتىن نوۆيزنا

پايدالانىلعان ادەبيەتتەردىڭ ءتىزىمى

 

كىرىسپە

تىركەس سوزدەر: مەيىرگەرلىك كۇتىم، مەيىربيكەلىك كۇتىم مودەلدەرى، مەيىربيكەلىك كۇتىم ساپاسى، مەيىرگەرلىك تاجىريبە.

كليۋچيەۆىە سلوۆا: ۋحود زا بولنىمي، مودەلي ۋحودا زا بولنىمي، كاچەستۆو سەسترينسكوگو ۋحودا، پراكتيكا سەسترينسكوگو دەلا

Keywords: nursingcare، models of nursing، quality of nursing care، nursing practice

تاقىرىپتىڭ وزەكتىلىگى: مەيىربيكەلىك ءىس – باسىمدى كادرلىق رەسۋرستارى جانە حالىقتىڭ قولجەتىمدى جانە قولايلى مەديسينالىق كومەك كەقاجەتتىلىگىن قاناعاتتاندىرۋداعى شىنايى پوتەنسيالدىق مۇمكىندىكتەرى بار دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ نەگىزگى قۇرامدىق بولىگى».

مەيىربيكەلىك قىزمەت كورسەتۋ دەنساۋلىق ساقتاۋ سالاسىندا قىزمەت كورسەتۋدىڭ ەڭ ۇنەمدى ءتاسىلىنىڭ ءبىرى رەتىندە قاراستىرىلادى. مەيىربيكەلىك قىزمەت كورسەتۋدى دامىتۋ دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىنىڭ ەكونوميكالىق تيىمدىلىگىن ءارى قاراي ارتتىرۋداعى جالپى تەندەنسيانىڭ بولىگى بولىپ ەسەپتەلەدى.

مەيىربيكەنىڭ فۋنكسياسى ءجاي دارىگەردىڭ نۇسقاۋىن ورىنداۋمەن شەكتەلمەيدى، ونىڭ نەگىزگى مىندەتتەرىنە پاسيەنتتەردىڭ كۇتىمى جۇكتەلگەن، ياعني اۋرۋدى الدىن الۋ، دەنساۋلىقتى ساقتاۋ، ناۋقاستى قايتا قالپىنا كەلتىرۋ جانە قينالعاندى جەڭىلدەتۋ مىندەتتەرى كىرەدى.

مەيىربيكەلىك كۇتىم كورسەتۋ ناۋقاستاردى ساۋىقتىرۋدا ۇلكەن ءرول اتقاراتىندىقتان، ناۋقاستارعا كۇتىم جاساۋدىڭ تيىمدىلىگى مەن ساپاسىن ارتتىراتىن جاڭا تەحنولوگيالاردى ەنگىزۋماڭىزدى بولىپ كەلەدى.

مەيىرگەرلىك كۇتىم - بۇل ءبىلىم مەن دالەلدەنگەن داعدىلاردى تالاپ ەتەتىن كۇردەلى پروسەسس، ال كاسىبي مەيىرگەرلىك كۇتىمى ەڭ الدىمەن جوعارى ساپالى كۇتىم بولىپ تابىلادى. ناۋقاسقا قولايلى جاعداي جاساۋ،سىپايى قارىم-قاتىناس، كەز كەلگەن ساتتە كومەك كورسەتۋگە دايىندىق ساپالى مەيىربيكە كۇتىمىنە قاجەتتى شارت بولىپ تابىلادى.

ماقساتى: مەيىرگەرلىك كۇتىم كورسەتۋدىڭ تيىمدىلىگى مەن ساپاسىن جاقسارتۋ. پاسيەنتتەرگە كۇتىم جاساۋ ساپاسىن جوعارىلاتۋدا يننوۆاسيالىق تەحنولوگيالارعا سۇيەنە وتىرىپ جاڭا مەيىربيكە مودەلىن قۇراستىرۋ.

مىندەتتەرى:

— تاقىرىپقا بايلانىستى ادەبيەتتەردى شولۋ؛

— دامىعان ەلدەردەگىمەيىرگەر ءىسىنىڭ قازىرگى جاعدايىن باعالاۋ

— مەيىرگەرلىك كۇتىممودەلدەرىنىنىڭتاجىريبەدە قولدانىلۋىن زەرتتەۋ

ۇسىنىلاتىن نوۆيزنا: مەيىربيكە ءىسىنىڭ ۇيىمداستىرۋشىلىق قۇرىلىمىن وزگەرتۋدىڭ زاماناۋي ەرەكشەلىكتەرى جانە مەيىرگەرلىك كۇتىمنىڭ مودەلدەرى قاراستىرىلادى.

مەيىربيكە ءىسى جۇيەسىنىڭ ءرولى جانە زامانۋي عىلىم نەگىزى

مەيىربيكە ءىسى – بۇل پاسيەنتتىڭ دەنساۋلىعىنا بايلانىستى ماسەلەلەردى مەديسينالىق جەتىك بىلۋىمەن انىقتاۋى جانە ولاردى شەشۋگە كاسىبي كومەك كورسەتۋى.مەديسينا مەيىرگەرىنىڭ ماڭىزدى قۇرالى قامقورلىق جاساۋ، كۇتۋ بولىپ تابىلادى.

ەندىگى كەزەكتە مەيىربيكە ءىسىنىڭ قالىپتاسۋى مەن قاجەتتىلىكتەرىنە وعان قوسا قابىلەتتىلىكتەرىنە توقتالاتىن بولساق:

«مەديسينا مەيىربيكەسىنىڭ قابىلەتتىلىگىن،ونىڭ اتقاراتىن قىزمەتىن ۆ.حاندەرسوننىڭ: «مەيىربيكە  اياعى جوقتىڭ – اياعى، كوزى كورمەي قالعاننىڭ –كوزى،السىزدەرگە – سۇيەنىش، سويلەي المايتىندارعا – اۋىز»، — دەگەن سوزىنەن ايقىن بايقاۋعا بولادى.

مەديسينالىق قىزمەتكەرلەردىڭ الەۋمەتتىك توپتارىنىڭ كەشەندى قۇرىلىمىندا مەيىربيكەلەر ءاردايىم ەرەكشە ورىنعا يە بولدى. الايدا زاماناۋي ءداۋىر مەيىربيكە كاسىبىنە، ەڭ الدىمەن، جاڭا مەديسينالىق تەحنولوگيالاردى يگەرۋ سالاسىندا جاڭا تالاپتار قويادى.

قازىرگى تاڭدا مەديسينا دامۋى، دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە مەدبيكەلەردىڭ ورنى مەن رولىنە دەگەن كوزقاراستىڭ وزگەرۋى، تاۋەلسىز ماماندىق رەتىندە مەيىربيكەنىڭ قالىپتاسۋى مەيىربيكە ءىسىنىڭ مودەلدەرىن قۇرۋعا اكەلدى، ونى پايدالانۋ تەوريانى عانا ەمەس، سونىمەن قاتار مەيىربيكە پراكتيكاسىن دا دامىتۋعا مۇمكىندىك بەردى.

مەيىربيكەلىك  پروسەسس-قازىرگى امەريكاندىق جانە باتىس ەۋروپالىق،ريمدىك ءىس مودەلىنىڭ نەگىزگى اجىرتىلمايتىن تۇسىنىگى. بۇل رەفورماتورلىق كونسەپسيا حح عاسىردىڭ 50ء-شى جىلىنىڭ ورتاسىندا اقش-تا پايدا بولىپ،كلينيكالىق جاعدايدا ءتورت ون جىلدىق ىشىندە ءوزىنىڭ ناتيجەلىلىگىن دالەلدەدى.قازىرگى كەزدە مەدبيكەلىك پروسەسس الەمنىڭ 50 ەلىندە مەدبيكەلىك كومەكتىڭ تەوريالىق،عىلىمي بازاسىن قۇرىپ، مەدبيكەلىك ءبىلىم مەن تاجىريبەنىڭ وزەگى بولىپ سانالادى.

1.1 دامۋشى ەلدەردەگى مەيىرگەر ءىسىنىڭ زاماناۋي جاعدايى

مەيىربيكە بۇگىنگى كۇنى ناۋقاستاردى وڭالتۋ ءۇشىن جانە ولاردىڭ ءومىر ءسۇرۋ ساپاسىن جاقسارتۋ ءۇشىن ناقتى فۋنكسيونالدىق مىندەتتەرى بار دەنساۋلىق ساقتاۋدىڭ تاۋەلسىز سالاسى بولىپ تابىلادى. مىسالى، دامىعان العاشقى مەديسينالىق-سانيتارلىق كومەك جۇيەسى بار ەلدەردە مەدبيكەلەر كوپتەگەن سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ناۋقاستارمەن جۇمىس جۇرگىزۋدى باسقارادى.

شەت ەلدەردە مەيىربيكەلىك كۇتىمنىڭ ءارتۇرلى مودەلدەرى دامىعان، ول باستاپقى مەديسينالىق-سانيتارلىق كومەك دەڭگەيىندە جانە اۋرۋحانا سەكتورىندا مەيىربيكەلىك ءىستى كەڭەيتۋدى قاراستىرادى. مەيىربيكەلىك پراكتيكانىڭ شەكاراسىن كەڭەيتۋ مەديسينالىق قىزمەت كورسەتۋ ساپاسى مەن قولجەتىمدىلىگىن ارتتىرۋعا، پاسيەنتتەردىڭ قاناعاتتانۋىنا، مەديسينا جۇمىسىن ۇتىمدى پايدالانۋعا جانە مەيىربيكەلىك كاسىبىنىڭ بەدەلىن ارتتىرۋعا ىقپال ەتەدى.

كوپتەگەن ەۋروپالىق ەلدەردە مەدبيكەلەر العاشقى مەديسينالىق كومەك كورسەتۋدىڭ نەگىزىن قۇرايدى. وسىلايشا، شۆەدتىك دەنساۋلىق ساقتاۋ جۇيەسىندە مەدبيكەلەر سوزىلمالى جانە كۇردەلى اۋرۋلارمەن (قانت ديابەتى، برونح دەمىكپەسى، جۇرەك جەتكىلىكسىزدىگى، پسيحيكالىق اۋرۋلار) اۋىراتىن ناۋقاستارعا جوعارى بىلىكتى مەديسينالىق كومەك كورسەتەدى؛ شۆەد مەديسينا ورتالىقتارىندا ناۋقاستى الدىمەن مەدبيكە تەكسەرەدى، ول كەيىن ناۋقاستى جالپى تاجىريبە دارىگەرىنە نەمەسە اۋرۋحاناعا جاتقىزادى.

فينليانديادا ناۋقاستاردىڭ 80%-ى الدىن-الا ءبىرىنشى مەدبيكەلەرگە، ال قاجەت بولعان جاعدايدا دارىگەرلەرگە بارادى، ال پاسيەنتتەردىڭ تەك 20% دارىگەرلەرگە تىكەلەي بارادى. قالالىق جانە اۋىلدىق جەرلەردەگى سكانديناۆيا ەلدەرىندەگى بارلىق مەديسينالىق ورتالىقتاردا مەدبيكەلەر جەتەكشى ءرول اتقارادى. نيدەرلاندىدا دارىگەرلەردىڭ جۇمىس ۋاقىتىنان تىس ۋاقىتتا پاسيەنتتەرگە كومەك كورسەتۋ تۋرالى شەشىمدى مەيىربيكە بەلگىلەنگەن كريتەرييلەر نەگىزىندە قابىلدايدى. ءوز جۇمىسىندا مەدبيكەلەر كلينيكالىق حاتتامالارعا سۇيەنەدى جانە وسى پروتوكولداردا دارىلىك تەراپيا رەجيمىن وزگەرتۋگە قۇقىلى.

انگليادا بەلگىلى ءبىر اۋرۋلارمەن اۋىراتىن ادامدارعا (قانت ديابەتى نەمەسە برونح دەمىكپەسى) كومەككە مامانداندىرىلعان مەيىربيكەلەر، كۇندەلىكتى قىزمەتىندە ولار جالپى پراكتيكا دارىگەرلەرىنىڭ ورنىن الماستىرادى - پاسيەنتتەردى قاداعالاۋدا امبۋلاتوريالىق تاعايىنداۋلاردى جۇزەگە اسىرادى نەمەسە باسقا مەديسينالىق جانە الەۋمەتتىك قىزمەتكەرلەردىڭ بىلىكتىلىگىن ارتتىرۋعا باعىتتالعان ءبىلىم بەرۋ ءىس-شارالارىن جۇرگىزەدى.

العاشقى مەديسينالىق-سانيتاريالىق كومەك كورسەتۋدىڭ قازىرگى زامانعى مودەلى قاراپايىم مەديسينالىق تەكسەرۋلەردى، يممۋنداۋدى، ناۋقاستاردى باستاپقى قابىلداۋدى، انالاردىڭ جانە بالالاردىڭ دەنساۋلىعىن باقىلاۋدى، قارتتارعا كومەكتەسۋدى، مەيىربيكە ءىسى سالاسىندا جۇمىس ىستەيتىن دارىلىك زاتتاردىڭ شەكتەۋلى تىزبەسىن (پرەپاراتتاردى قوسپاعاندا) الدىن-الۋ شارالارىن جۇرگىزۋدە كەڭىنەن قاتىسۋعا مۇمكىندىك بەرەدى جانە سوزىلمالى اۋرۋلارى بار ناۋقاستارعا كۇتىم جاساۋ، پسيحيكالىق بۇزىلۋلار، ءۇي جاعدايىندا  كۇتىم جاساۋ، ينتەگراسيالانعان ۇيىمداستىرۋ پروگرەسس جانە كەيىنگى كۇتىم، ساۋ جانە سوزىلمالى اۋرۋلاردىڭ توپتارى جانە ت.ب. قاراستىرادى.

1.2 مەيىرگەرلىك كۇتىم  مودەلدەرى

مەيىربيكە مودەلى - ءبىز مەدبيكەلىك كونسەپسيانى ىسكە اسىراتىن، ناۋقاستى زەرتتەگەندە، باسقا مەيىربيكەلەردىڭ نازارىن قالاي اۋدارۋعا بولاتىندىعىن، ماقساتتار مەن مەدبيكەلىك ىس-ارەكەتتەردىڭ قانداي بولاتىنىن كورسەتەتىن قۇرال.

مەيىربيكەلىك مودەل - بۇل ماقساتقا جەتۋدىڭ باعىتى.

ءاربىر مودەل ەمدەلۋشى مەكەمە رەتىندە پاسيەنتتىڭ ءمانىن ءتۇسىنۋ، مەيىربيكەلىك ماقسات، كۇتىمدىك ارالاسۋلار جيىنتىعى جانە مەيىربيكە كۇتىم ناتيجەلەرىن باعالاۋدىڭ ءتۇرلى جولدارىن كورسەتەدى.

بارلىق مەيىربيكەلىك مودەلدەردە مەيىربيكەنىڭ ءتورت اسپەكتىلەرى بار:

•  ناۋقاس
•  مەيىربيكە ءىسى،
•  قورشاعان ورتا،
•  دەنساۋلىق

قازىرگى ۋاقىتتا مەيىربيكە ىسىندەگى الەمدىك تاجىريبەدە 30-دان استام مەيىربيكە كۇتىمى ۇلگىسى بار.

ولار مىناداي نەگىزگى ماسەلەلەردى قامتيدى:

• پاسيەنتتىڭ انىقتاماسى
• ناۋقاستىڭ پروبلەمالارىنىڭ كوزى
• مەيىرگەردىڭ باسىمدىلىعى
• مەيىرگەردىڭ ءرولى
• ىس-ىرەكەت الگوريتمى
• ىس-ىرەكەت جاساۋ جولدارى
• كۇتىلەتىن ناتيجە

مەيىربيكە ۇلگىسى مەيىربيكەنىڭ ءمانىن كورسەتەتىن نەگىزگى قۇرىلىم رەتىندە انىقتالۋى مۇمكىن. مەدبيكەلەردى دامىتۋدا، ءبىلىم بەرۋ، زەرتتەۋ جانە تاجىريبە سالاسىندا جەتەكشى ءرول اتقارادى. بۇل سونىمەن قاتار، كاسىبي ءبىلىمدى قالىپتاستىرۋعا جانە مەيىربيكەنىڭ ءتۇرلى سالالارىندا جۇمىس ىستەيتىن مەدبيكەلەر اراسىنداعى بايلانىستاردى نىعايتۋعا سەپتىگىن تيگىزەدى.قازىرگى تاڭدا مەيىرگەر ءىسىنىڭ التى مودەلى قاراستىرىلادى:

•  ەۆوليۋسيالىق - بەيىمدەلۋ (كانادالىق مەيىرگەرلەر قاۋىمداستىعى).
•  قوسىمشا– تولىقتىرۋشى مودەلى (ۆيردجينيا حەندەرسون، 1955)
•  مىنەز-قۇلىق جۇيەسىنىڭ مودەلى (دوروتي دجونسون، 1968)
•  وزىنە كۇتىم كورسەتۋتاپشىلىعىنىڭ مودەلى (دوروتي ورەم، 1971)
•  بەيىمدەۋ مودەلى (كالليستا روي،1976)
•  م.اللەننىڭ كونسەپتۋالدى مودەلى

ۆ.حەندەرسون (1966) ۇسىنعان مودەلدە مەيىربيكەلىك قىزمەتكەردى پاسيەنتتىڭ مەيىربيكەلىك كۇتىم ناتيجەسىندە قاناعاتتاندىرۋلى مۇمكىن فيزيولوگيالىق، پسيحولوگيالىق، الەۋمەتتىك قاجەتتىلىكتەرىنە نازار اۋدارىلادى. بۇل مودەلگە كەرەكتى شارتتاردىڭ ءبىرى كۇتىمدى جوسپارلاۋ مەن جۇزەگە اسىرۋعا پاسيەنتتىڭ ءوزىنىڭ قاتىسۋى.

حەندەرسون مودەلى قازىرگى كەزدە مەيىربيكەلەر اراسىندا كەڭىنەن تانىمال. بۇل مودەلگە سايكەس پاسيەنت بارلىق ادامعا بىردەي ا.ماسلوۋ تەورياسىنا نەگىزدەلگەن 14 ومىرلىك ماڭىزدى قاجەتتىلىكتەردى يەلەنەدى. شارت بويىنشا دەنى ساۋ ادام بۇل قاجەتتىلىكتەردى قاناعاتتاندىرۋدا قيىندىق سەزىنەدى. دەگەنمەن، اۋىرۋ كەزەڭىندە، جۇكتىلىكتە، بالالىق جانە كارىلىك شاقتا، ءولىم جاقىنداعاندا ول بۇل قاجەتتىلىكتەردى ءوز بەتىنشە قاناعاتتاندىرا المايدى. ءدال وسى ساتتە مەيىربيكە وعان كومەكتەسەدى. ۆ.حەندەرسون مەيىربيكەلىك كۇتىم ادامنىڭ تاۋەلسىزدىگىن تەزىرەك قالپىنا كەلتىرۋگە باعىتتالۋى ءتيىس دەپ ەسەپتەيدى.

ۆ.حەندەرسون مودەلىندە مەيىربيكەنىڭ ءرولى قوس جاقتى. ءبىر جاعىنان، ول ادامنىڭ بۇزىلعان ومىرلىك ماڭىزدى قاجەتتىلىكتەرىن قاناعاتتاندىرۋ بويىنشا ماسەلەلەردى شەشەتىن ەركىن جانە تاۋەلسىز مامان؛ ەكىنشى جاعىنان – دارىگەردىڭ كومەكشىسى، ويتكەنى مەيىربيكە ونىڭ نۇسقاۋلارىن ورىندايدى

مەيىربيكەلىك كۇتىمنىڭ ن. رۋپەر، ۆ. لوگان، ا. تايەرني مودەلدەرى (كۇندەلىكتى ءومىردىڭ كورىنىستەرى) (1976) فيزيولوگيا، پسيحولوگيا جانە مەيىربيكە سالاسىنداعى جەتىستىكتەرگە نەگىزدەلگەن

اۆتورلار ادامنىڭ امبەباپ قاجەتتىلىكتەرىنىڭ ءتىزىمىن پايدالاندى،مەيىربيكە ادام مىنەز-قۇلقىنىڭ باقىلاناتىن اسپەكتىلەرىنە نازار اۋدارۋ كەرەك دەپ ەسەپتەدى جانە ونىڭ قىزمەتىنىڭ تابىستىلىعىن باعالاۋ ايقىن، ولشەنەتىن ناتيجەلەرگە نەگىزدەلگەن.ادامدى مەيىربيكە ءىسىنىڭ نىسانى رەتىندە قاراستىرىپ، ن. رۋپەر العاشقى رەت كۇندەلىكتى تىرشىلىك ارەكەتىنىڭ 16 ءتۇرىن (قاجەتتىلىك) بەلگىلەدى، كەيىننەن ءتىزىمىن 12 دەيىن ازايتتى. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرى بيولوگيالىق نەگىز، ەكىنشىسى - مادەني جانە الەۋمەتتىك بازا، بەلگىلى ءبىر قاجەتتىلىكتەردى قاناعاتتاندىرۋ دارەجەسى پاسيەنتتىڭ جاسىنا، الەۋمەتتىك مارتەبەسىنە جانە مادەني دەڭگەيىنە بايلانىستى.

د. دجونسون مودەلىندە(مىنەز-قۇلىق مودەلى)باسقا اۆتورلاردىڭ مودەلدەرىنەن ەرەكشەلەنەدى (ۆ. حەندەرسون جانە ن.رۋپەر) بۇل مودەل ادام تۋرالى مەديسينالىق يدەيالاردان تۇبەگەيلى اۋىتقۋدى،ياعني  ادامداردىڭ قاجەتتىلىكتەرىنە ەمەس، مىنەز-قۇلقىنا نازار اۋدارۋدى ۇسىنادى.ناۋقاس وسى مودەلگە سايكەس «ءارقايسىسى تەڭدەستىرۋگە جانە تەپە-تەڭدىككە ۇمتىلاتىن ءوزارا بايلانىستى جۇيەلەر مىنەزى بار ادام» بولىپ تابىلادى. ادامنىڭ بۇرىنعى تاجىريبەگە نەگىزدەلگەن بەلگىلى ءبىر ماقساتتارعا قول جەتكىزۋگە دەگەن نيەتىنە نەگىزدەلگەن ونىڭ مىنەز-قۇلقىن وزگەرتەتىن 7 كىشى جۇيە بار. شىعۋ ناتيجەسى مىنەز-قۇلىقتى قابىلداۋىنا جانە ونىڭ وزگەرۋ مۇمكىندىگىن باعالاۋىنا بايلانىستى. ادام تاڭداعان مىنەز-قۇلىق بەلگىلى ءبىر تيپكە بەيىمدەۋ ارقىلى انىقتالادى. پاسيەنتتىڭ مىنەز-قۇلقىنىڭ ەكى نەگىزگى ءتۇرى بار: ادامنىڭ اينالاسىنداعى ىس-ارەكەتتەر مەن وبەكتىلەردىڭ قالىپتاسقان جانە بۇرىنعى داعدىلارمەن جاسالعان قاتىناسى.

مەيىربيكەلىك كومەك كورسەتۋدىڭ ك.روي (1976) اداپتاسيوندى مودەلى سونىمەن بىرگە فيزيولوگيا مەن الەۋمەتتانۋداعى جەتىستىكتەردى پايدالانادى. ك. روي پايىمداۋىنشا، فيزيولوگيالىق جانە پسيحولوگيالىق جۇيەلەر ءۇشىن سالىستىرمالى تەپە-تەڭدىك بار، ول ادام جەتىستىككە جەتۋگە ۇمتىلادى جانە تاجىريبە الماسادى.اۆتور ستيمۋلياسيانىڭ بەيىمدەلۋ دەڭگەيىنە اسەر ەتەتىن فاكتورلاردى اتادى، ولار 3 تۇرگە بولىنەدى: ادامنىڭ ورتاسىندا - ۇيلەسىمدى؛ سيتۋاسيالىق - ۇيلەستىرۋشىلىك اسەردە كومەك بەرۋ كەزىندە تۋىندايتىن؛ قالدىق - وتكەن تاجىريبە، نانىم، قارىم-قاتىناس ناتيجەسىندە.

د.ورەم مودەلىنىڭ  (ءوزىن-وزى قامقورلىقتىڭ بولماۋى) د.دجونسون جانە ك.رويدىڭ مودەلدەرىنەن ايىرماشىلىعى – بۇل مودەل  مەيىربيكە كۇتىمى مودەلىندە ادامدى تۇتاستاي قاراستىرادى. مودەل د. ورەم –وزدىگىنەن كۇتىم جاساي الماۋ جاعدايىن قاراستىرادى.مۇگەدەك، پسيحولوگيالىق اۋرۋمەن اۋىراتىن، گەرياتريالىق ناۋقاستارعا كومەك كورسەتۋ. مىندەتتەرى - دەنساۋلىقتى وڭتايلى دەڭگەيگە قول جەتكىزۋ جانە ۇستاپ تۇرۋ ءۇشىن پاسيەنتتىڭ ءوزىن-وزى قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن جاعداي جاساۋ.

مودەل م. اللەن - «دەنساۋلىقتى ساقتاۋ ارقىلى دامىتۋ» پاسيەنتتى جەكە تۇلعا رەتىندە قاراستىرادى. پاسيەنتتىڭ ماسەلەلەرىنىڭ كوزى - ونىڭ ومىرىنە تەرىس اسەر ەتەتىن ومىرىندەگى وزگەرىستەر.ناۋقاستىڭ مىندەتى - تاۋەكەل فاكتورلارىن انىقتاۋ جانە ناۋقاستىڭ دەنساۋلىعىنىڭ جاقسارۋىنا قول جەتكىزۋ.

قورىتىندى

قازىرگى زاماندا مەيىربيكەلىك ءۇردىس مەيىربيكەلىك ءبىلىم بەرۋدەگى وزەگى بولىپ تابىلادى جانە قازاقستانداعى مەيىربيكەلىك كۇتىمىنىڭ تەوريالىق عىلىمي بازاسىن قۇرايدى.مەيىربيكەلىك كۇتىم مودەلى  مەيىربيكەلىك پراكتيكانىڭ ەلەمەنتتەرىن قۇرايتىن جۇيەلى، لوگيكالىق، عىلىمي نەگىزدەلگەن تۇجىرىمدامالاردىڭ جيىنتىعى بولىپ تابىلادى.

ددۇ دەنساۋلىق ساقتاۋ ۇيىمدارى ءۇشىن B. Henderson مەيىربيكە ءىسى ۇلگىسىن قولدانۋدى ۇسىنادى، ول باسقا ۇلگىلەردى پايدالانۋعا كەدەرگى كەلتىرمەيدى. مەيىربيكە ءىسى مودەلىنىڭ ماعىناسى ءارتۇرلى: مەيىربيكەلەردى وقىتۋ، زەرتتەۋ جۇرگىزۋ، پراكتيكالىق ءىس-شارالاردى جۇرگىزۋ، كۇتىم جاساۋ پروسەسىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، مەيىربيكەگە قامقورلىققا باسا نازار اۋدارۋعا كومەكتەسەدى، ناۋقاستىڭ ءومىر ساپاسىن جاقسارتاتىن ارالاسۋدى جوسپارلايدى جانە ونىڭ ارالاسۋىن باعالاۋعا مۇمكىندىك بەرەدى.

پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى

1. https://www.volgograd.kp.ru/daily/24508/660135/كاچەستۆو سەسترينسكوگو ۋحودا زا پاسيەنتامي
2. https://studlib.info/psikhologiya/771840-osnovnye-predstavleniya-o-modelyakh-i-sistemakh-cennostey-sestrinskogo-dela/وسنوۆنىە پرەدستاۆلەنيا و مودەلياح ي سيستەماح سەننوستەي سەسترينسكوگو دەلا
3. http://sestrinskoe-delo.ru/modeli-sestrinskogo-uchoda/model-d-dzhonson
4. file:///C:/Users/User/Desktop/پروەكت/ديسسەرتاسيا-كاشافۋتدينوۆوي-گ.ت.2.pdf كونسەپتۋالنىە پودحودى ك سوۆەرشەنستۆوۆانيۋ  سەسترينسكوگو دەلا ۆ  رەسپۋبليكە كازاحستان
5. https://www.ismu.baikal.ru/src/downloads/e28f82df_kalyagin_lektsionnye_tablitsy_po_tsd.pdfا.ن. كالياگين لەكسيوننىە تابليسى پو تەوريي سەسترينسكوگو دەلا
6. http://cinref.ru/razdel/03200medecina/12/122664.htmمودەلي پرەدوستاۆلەنيا سەسترينسكوگو ۋحودا - كونترولنايا رابوتا
7. https://helpiks.org/5-63264.htmlوسنوۆنىە پرەدستاۆلەنيا و مودەلياح ي سيستەمە سەننوستەي سد.
8. http://sestrinskoe-delo.ru/modeli-sestrinskogo-uchoda/
9. https://gigabaza.ru/doc/19725.htmlپونياتيە مودەلي سەسترينسكوگو دەلا مودەل
10. http://rep.bsmu.by/bitstream/handle/BSMU/15203/074.pdf؟sequence=1&isAllowed=yمودەلي سەسترينسكوگو ۋحودا سوۆرەمەننوستي ت.ۆ. ماتۆەيچيك1، ە.م. تيششەنكو2، گ.ە. پەسيەۆيچ-ششەنسنا3
11. يۋ.يۋ. بوريسوۆ، تەوريا سەسترينسكوگو  دەلا.،  كراسنودار 2014

---