InfoHub Logo

(اقىن تەمىرحان مەدەتبەك - 50 جاستا)

ونىڭ ەسىمىن ەل بىلەدى. تەمىرحان مەدەتبەك دەسە، ەلەڭ ەتە قالمايتىن ەشكىم دە جوق. استاناداعى ادەبيەتشى، اقىن-جازۋشى قاۋىم ورتاسىندا دا تەمىرحان اتى اتالسا، كىم بولماسىن وعان قۇرمەتپەن قاراپ، لايىقتى باعاسىن بەرىپ جاتادى. ول وزىمەن تولقىنداس بۋىننىڭ تالانتتار شوعىرىنىڭ ءاردايىمدا كوش باسىنان كورىنەدى. الدىڭعى بۋىن اعالار دا، سونىڭ ىشىندە العاشقىلاردىڭ ءبىرى بولىپ ونىڭ تالانت تەگەۋرىنىن تاني بىلگەن ءبىزدىڭ جەرلەستەرىمىز - ءابۋ سارسەنبايەۆ پەن ءابىش كەكىلبايەۆ. ت.مەدەتبەكتىڭ ماڭعىستاۋ جۇرتشىلىعىنا ەكى ەلى جاقىن تۇراتىندىعىنىڭ سەبەبى ءبىر عانا بۇل ەمەس. اقىننىڭ بۇكىل سانالى عۇمىرى، ەڭبەك جانە شىعارماشىلىق جولدارى وسىناۋ كيەلى ولكەدە ءوتىپ كەلەدى. ول ءوزىنىڭ العاشقى ەڭبەك جولىن قاراقيا باۋرايىنداعى ەكسپەديسيالاردىڭ بىرىندە بۇرعىشىنىڭ كومەكشىسى بولىپ باستاعان. ۇزاق جىلدار ءبىر كەزدەگى «كوممۋنيستىك جول» گازەتىڭدە جاساعان. وسى مەزگىلدەگى ونىڭ قالامىنان تۋىنداعان سانداعان وچەرك، سۋرەتتەمە، ماقالالار، ونىڭ قاشاندا قايناعان ءومىر ورتاسىندا ءجۇرۋى، مەرزىمدىك باسىلىمدار بەتىندە ءجيى جارىق كورىپ تۇراتىن ولەڭ-جىرلارى، جىل سايىن شىعاتىن كىتاپتارى ت.مەدەتبەكتى حالىققا كەڭىنەن تانىمال ەتتى. تەماقاڭ ءبىر كەزدە جازۋشىلار وداعىنىڭ وبلىسىمىزداعى كەڭەسشىسى، «ەگەمەن قازاقستان» گازەتىنىڭ مەنشىكتى ءتىلشىسى، وبلىستىق «قازاق ءتىلى» قوعامىنىڭ ءتوراعاسى بولىپ قىزمەتتەر جاسادى. ول بۇل قىزمەتتەردىڭ قاي-قايسىسىندا جۇرسە دە، ءوزىنىڭ تۋعان حالقىنا، ونىڭ رۋحاني جاعىنان جەتىلە تۇسۋىنە، ءتۇرلى الەۋمەتتىك، قوعامدىق-ساياسي ماسەلەلەردىڭ وڭىنان شەشىلۋىنە بارىنشا اتسالىستى. ۇلتتىق ءتىل، سالت-داستۇرلەر، مەيرامدار، تاعى دا باسقا مادەني ورلەۋ شارالارىندا ونىڭ وزىندىك ۇلەسى، ءرولى ەرەكشە. تەماقاڭ ءوزىنىڭ الىپ دەنەسىندەي باتىل دا باتىر، قايراتتى دا قايسار، ءوز ايتقانىنان تايمايتىن، دەگەنىن ىستەتپەي قويمايتىن، حان الدىندا بولسا دا جالتاقتاۋعا جانى قاس، العا قويعان باعىت-باعدارى مەن پوزيسياسى نىق تا وتكىر ءور ازامات. ءبىر قاراعاندا سونشاما بىربەتكەي دە ادۋىن كورىنەتىن اقىننىڭ كەڭكىلدەگەن كىرشىكسىز كۇلكىسى، ومىردەگى قاراپايىمدىلىعى قايران قالدىرماي قويمايدى. ونىڭ جارىققا شىققان وننىڭ ۇستىندەگى كىتاپتارىنىڭ ىشىندەگى ولەڭدەردىڭ دەنى ماڭعىستاۋ وڭىرىندە جازىلعان ءارى وسى ولكە تاقىرىبىن ارقاۋ ەتەدى. ول انە ءبىر جىلدارى بىرنەشە رەت الماتىعا بارىپ بىرنەشە ايلاپ جۇمىس تا جاساپ كەلدى. ادەبي ورتاعا جاقىنداعىسى، استانالىق بولعىسى دا كەلگەن، ول جاقتان شاقىرتۋ دا از بولماعان-دى. الايدا، تەماقاڭنىڭ بۇيرەگى كيەلى ماڭعىستاۋ توپىراعىنا بۇردى دا تۇردى. شولەيت ولكەنىڭ اڭقا كەپتىرگەن اڭىزاعىن، ۇنەمى ۇزدىكسىز بولىپ تۇراتىن ۇزدىكسىز جەلى مەن الاسۇرعان اساۋ ايدىنىن اڭسايدى دا تۇرادى. «بۇل - مەنىڭ ستيحيام، - دەيدى ول. - ماڭعىستاۋدان الىستاسام، بىردە-بىر ولەڭ تۋمايدى...»

ايتكەنمەن، ت.مەدەتبەكتى ءبىر اۋىل-ايماقتىڭ، ءتىپتى ءبىر عانا قازاقتىڭ اقىنى ساناۋدىڭ ءوزى ابەستىك بولار ەدى. اقىندى كەيدە رۋ، تايپا، جەرگە ءبولۋ تۇگىلى، ۇلتقا ءبولۋدىڭ ءوزى كەلىسپەيتىن سەكىلدى. اقىن - قاشاندا اقىن! ال تەمىرحان سەكىلدى كەسەك ويلى، شىڭىراۋ سەزىمدى كەمەل اقىندار، كول-داريا اقىندار - ەڭ اۋەلى ءوز حالقىنىڭ ماقتانىشى بولسا دا، ونىڭ شىعارمالارى بۇكىل ادامزاتتىڭ يگىلىگى دەپ تانىعانىمىز دۇرىس. ول ءوزى ءومىر ءسۇرىپ وتىرعان زامانا - ۋاقىتتىڭ جارشىسى عانا ەمەس، ونىڭ اسقاق داۋسى، ولەڭ-جىرلارىنىڭ دابىسى كەشە مەن بۇگىندى جالعاپ، ەرتەڭگە ۇلاستىرىپ جاتىر. اقىننىڭ ءاربىر ولەڭىندە ادامزاتتىڭ رۋحاني ازىعى سانالارلىقتاي كوركەم وبراز بەن سالماقتى وي تەرەڭنەن بەدەرلەنەدى. اقىن ءوز ولەڭدەرىن الەۋمەتتىك، قوعامدىق جانە جەكە ادام-پەندەلەر بويىنداعى ءتۇرلى جاعىمسىز كەسەلدەرگە قارسى قارۋى ەتىپ قولدانادى. بۇل رەتتە تەمىرحان قوعامدىق كۇرەسكەر، ادامگەرشىلىك-يماندىلىق مورالداردى اسقاقتايتىن تاربيەشى-تالىمگەر، ەلدىكتى، ەركىندىكتى تۋ ەتكەن سايىپقىران سارباز! ءبىز وعان بۇگىنگىدەي مەرەيلى كۇنى:

اقىنى ول - داۋىلپازدى ءداۋىرىنىڭ،

اقىنى ول - قازاق ەلى قاۋىمىنىڭ.

اقىن ول،

ازامات ول

حالقى ءۇشىن

داۋىلعا توسا بىلگەن جاۋىرىنىن.

ءار ءسوزى ساف التىنداي سالماقتانعان،

اقىنى ول كيەلى ەلدىڭ ارۋاقتانعان.

تەل ۇلى - تۇركىستان مەن ماڭعىستاۋدىڭ –

تەمىرحان باتىر تۇلعا ايباتتانعان.

كەڭدىك بار كەۋدەسىندە دالادايىن،

ءمارت اقىن بالادايىن قاراپايىم.

ەشكىمگە ۇقساماعان دارا بولمىس،

تۇرپاتى بولەك بىتكەن نار

ا...! -

دەپ جىر جولدارىن ارناپ جاتساق، قانداي جاراسىمدى.

تاياۋدا ونىڭ 50 جاسقا تولۋىنا وراي وبلىستىق فيلارمونيانىڭ زالىندا ۇلكەن ونەر - ولەڭ كەشى ءوتتى. توي يەسىنە ات مىنگىزىلىپ، شاپاندار جابىلدى. اقىن ءوز ولەڭدەرىن وقىدى، جينالعانداردىڭ كوپتەگەن سۇراقتارىنا جاۋاپ بەردى. اقىن ولەڭدەرىن جاس جەتكىنشەكتەر وقىپ، ونىڭ ولەڭدەرىنە جازىلعان اندەردى شىرقادى. مۇنىڭ ءوزى ەلدىڭ، ەل ازاماتتارىنىڭ قازاقستان جازۋشىلار جانە جۋرناليستەر وداقتارى سىيلىقتارىنىڭ لاۋرەاتى، پرەزيدەنتتىڭ ستيپەنديانتى، كورنەكتى اقىن ت.مەدەتبەككە دەگەن شىنايى ءىلتيپاتى مەن قۇرمەتىن كورسەتەتىن ەدى. ەل بولاتىن ەل كوزى تىرىسىندە ءبىرتۋار تالانت يەلەرىنىڭ ءقادىرىن بىلە بىلسە كەرەك. ال ونىڭ ۇستىنە اتام زاماننان بەرى اقىندى، اقىن بولعاندا دا شىن جۇيرىك دۇلدۇلدەردى ايرىقشا اسپەتتەي بىلگەن جۇرت ەمەسپىز بە؟! بۇل جولى دا ءبىز سول حالىقتىق ءۇردىستىڭ جوعالماعاندىعىنىڭ تاعى دا ءبىر كۋاسى بولعاندايمىز. قاي زاماندا دا، قاي قوعامدا دا سول كەزەڭنىڭ ۇزىن كوشىنىڭ باسىندا اقىندار جۇرەدى. ونىڭ داۋسى ءبىرىنشى ءارى باتىل ەستىلەدى. باتىلدىڭ دا باتىلى، اقىننىڭ دا اقىنى بار! سونىڭ بىرەگەيلەرى ساناتىندا - بۇگىنگى ءبىزدىڭ كەيىپكەرىمىز تەمىرحان مەدەتبەك! داڭقتى اقىن مەرەي جاسىن ءوز حالقىمەن سۇحباتتاسا، سىرلاسا وتىرىپ اتاپ ءوتتى. ولەڭ سۇيەر قاۋىم پوەزيا نارىمەن سۋسىنداپ، بويلارىنا رۋح ءبىتىپ، قاناتتانا ءتۇستى. ويتكەنى، اقىن جىرلارى ونىڭ ءوزىنىڭ عانا ەمەس، حالقىنىڭ، ءاربىر ادامنىڭ رۋحاني مۇراسى ءارى سىرلاسى عوي! تەمىرحان-اقىننىڭ بۇل كەشىندە ولەڭ-جىر توگىلىپ، دومبىرادان ءان مەن كۇي قۇيىلىپ، قۇيقىلجىپ، كوڭىلدەردى شالقىتتى، سەزىمدەردى بالقىتتى دەيسىڭ ءبىر...

ءيا، ءيا، ءيا! اقىن تويى – ەلدىڭ تويى. بۇل توي يەسىنىڭ عانا ەمەس، بارشا اعايىننىڭ مەرەيىن تاسىتتى. ءبىزدىڭ تەماقاڭنىڭ قورعاسىننان قۇيىلعانداي جىر جولدارى، نارداي تۇلعاسى، ءمارت مىنەزى ماڭعاز ماڭعىستاۋدىڭ كەسكىن-كەلبەتىنە مەيلىنشە كەلىڭكىرەيتىن سەكىلدى. جۇرەگىن جارىپ شىققان جىرلارى دا، باۋىرىنان ونگەن ۇلدارى دا - ماڭعىستاۋلىق. ءوزىن اسقاقتاعان اقىنىن بيىككە كوتەرە بەرمەك كيەلى ولكەم! ومىردە دە، جىر الەمىندە دە شولپان جۇلدىزىڭىزبەن بىرگە جارقىراپ، جانا بەرىڭىز، جايساڭ اعا، تەماقا!

3.06.1995 جىل

---