پياجەنىڭ كوگنيتيۆتىك دامۋ تەورياسى
بۇل ماقالادا ءبىز ينتەللەكتۋالدىق تۇرعىدا دامۋ، ونىڭ ىشىندە جان پياجەنىڭ كوگنيتيۆتىك دامۋ تەورياسى تۋرالى، بالا باسىنان وتكەرەتىن دامۋ كەزەڭدەرى مەن ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى اڭگىمەلەسەمىز. وسى كەزەڭدەردى، ولاردىڭ ەرەكشەلىكتەرىن جانە ولاردىڭ بالا جاسىنا قاتىستىلىعىن ءبىلۋ سىزگە بالاڭىزدىڭ ينتەللەكتىن دامىتىپ وتىرۋعا كومەكتەسەدى.
پياجە تەورياسى بويىنشا كوگنيتيۆتىك دامۋدىڭ كەزەڭدەرى
جان پياجە ادام بىرنەشە نەگىزگى كەزەڭدەردى باسىنان وتكەرەتىن كوگنيتيۆتىك دامۋ تەورياسىن تۇجىردى.
سەنسوموتورلىق ينتەللەكت كەزەڭى (تۋعان كەزدەن باستاپ ەكى جاسقا دەيىن). بۇل جاستا بالانىڭ اينالاسىمەن قوزعالىس جانە پەرسەپتيۆتىك تۇرعىداعى ارەكەتتەستىگى داميدى. بۇل كەزەڭدە ونىڭ قابىلەتى زاتتارمەن تىكەلەي قارىم-قاتىناسقا تۇسۋگە عانا جەتەدى جانە سيمۆولدارمەن نەمەسە ىشكى ويىمەن ارەكەتتەسە المايدى.
بۇل كەزەڭ التى ساتىعا بولىنەدى:
1. تۋعان ساتتەن باستاپ ءبىر ايعا دەيىن. بالا تۋا بىتكەن رەفلەكستەرىمەن تولىقتاي دەرلىك شەكتەلىپ تۇرادى.
2. ءبىر ايدان ءتورت ايعا دەيىن. رەفلەكستەرى وزگەرىپ، ولاردى كورگەن-بىلگەنى نەگىزىندە ۇيلەستىرىپ وتىرادى. بالا العاشقى داعدىلارىنا ماشىقتانا باستايدى.
3. ءتورت ايدان سەگىز ايعا دەيىن. بۇرىن كەزدەيسوق ىستەلىپ كەلگەن، ءبىراق ەندى بالاعا قاجەت ءارى قىزىق بولاتىن قيمىل-قوزعالىستار قايتالاۋ ارقىلى شيراي تۇسەدى. ىس-ارەكەتى سىرتقى نىساندارعا كوبىرەك باعىتتالادى.
4. سەگىز ايدان ءبىر جاسقا دەيىن. ادەيىلەپ ىستەلەتىن ارەكەتتەرىنىڭ پايدا بولۋى، ولاردى كوورديناسيالاۋ جانە بىرىكتىرۋ. مىسالى، بالا ماقساتتى ارەكەت ەتۋ ءۇشىن كەدەرگىنى جويۋعا قابىلەتتى.
5. ءبىر جاستان ءبىر جارىم جاسقا دەيىن. بالا ارەكەتتەرىن ءار تۇرلەندىرىپ، ولاردىڭ ءبىر بىرىنەن ايىرماشىلىعىن باعامدايدى. بىلايشا ايتقاندا، ول سىناقتار جاساپ، جاڭا ارەكەتتەر مەن قۇرالداردى ىزدەي باستايدى.
6. ءبىر جارىم جاستان ەكى جاسقا دەيىن. بالا سىناق-تاجىريبەلەر ارقىلى عانا ەمەس، سونداي-اق ويلانۋ وپەراسيالارى ارقىلى دا جاڭا ارەكەتتەر مەن قۇرالداردى تابادى. ياعني، ونىڭ ارەكەت ەتۋىنەن ارەكەتتى ويشا ەلەستەتكەنى كوبىرەك.
وپەراسيونالدىعا دەيىنگى ەلەستەتۋ كەزەڭى (ەكى جاستان جەتى جاسقا دەيىن). بۇل سەنسوموتورلىق فۋنكيالاردان ەلەستەتۋ جۇمىسىنا ءوتۋ. بالا بەلگىلەنەتىن زاتتان بەلگىلەۋدى ايىرۋدى بىلەدى جانە بۇنى پايدالانا الادى.
بۇل جاستا بالالاردىڭ ەگوسەنتريزمى دامىپ كەتەدى. ولار ءوز پىكىرىنە سىرتتان كوز سالا المايدى، پايىمدارىن دايەكتەۋگە، كەرەعارلىقتى ىزدەپ، ولاردى جويۋعا تىرىسپايدى. بۇل جاستاعى بالالاردىڭ رەفلەكسياعا بەيىمدىلىگى جوق جانە ءوز ويلارى جايىندا ويلانىپ جاتپايدى.
سونىمەن قاتار، وسى جاستاعى بالالار مىنەزىنە سەنتراسيا، ياعني زاتتىڭ ەڭ كورنەكتى ءبىر بەلگىسىنە ءساپ سالىپ، باسقا بەلگىلەرىن ەلەمەي قويۋ ءتان.
ناقتى وپەراسيالار كەزەڭى (جەتى جاستان ون ءبىر جاسقا دەيىن). بالا كەيبىر ەلەستەتۋ ارەكەتتەرىن اتقارا الادى، ءبىراق تەك وسى جاستا ولاردى بىرىكتىرە، ءوزارا ۇيلەستىرە، جۇيەلەردى كۇرا باستايدى. بۇل جاي عانا اسسوسياتيۆتىك تۇرعىدا بايلانىستىرۋدان گورى كوبىرەك مۇمكىندىكتەر اشاتىن جاڭا دەڭگەي.
بۇل جاستاعى بالا زاتتاردى بىرنەشە بەلگىسى بويىنشا توپتاستىرۋدى جانە جىكتەمەلەۋدى ۇيرەنەدى.
فورمالدى وپەراسيالار كەزەڭى (ون ءبىر جاستان ون بەس جاسقا دەيىن). بۇل جاستىڭ نەگىزگى ەرەكشەلىگى بالانىڭ گيپوتەتيكالىق تۇرعىدا ويلاپ ۇيرەنەتىندىگىندە، ول شىنايى بولمىستى بولۋى مۇمكىن نارسەنىڭ ىشىندەگى دەربەس جاعداي دەپ قابىلدايدى.
بالا گيپوتەتيكالىق-دەدۋكتيۆتىك تۇرعىدا ويلاي باستايدى. باسقاشا ايتقاندا، ول ءبىرقاتار گيپوتەزالاردى تۇجىرىمداپ، الىنعان كەرى بايلانىس نەگىزىندە قالىپتاسىپ وتىرعان شىنايى جاعداي تۋرالى وي تۇيەدى.
جاسى كىشىرەك بالالارعا قاراعاندا فورمالدى وپەراسيالار كەزەڭىندە جۇرگەن بالانىڭ كومبيناسيالاردى جۇيەلى تۇردە تەكسەرىپ كورىپ وتىرۋعا قابىلەتى جەتەدى (كىشى بالالار بىرنەشە كومبيناسيامەن توقتايدى).
دارىندى بالالار فورمالدى وپەراسيالار كەزەڭىنە ەرتەرەك جەتۋى مۇمكىن.
اتا-انالارعا ارنالعان كەڭەس
بىرىنشىدەن، بالانىڭ دامىپ-جەتىلۋىن قاداعالاپ، ونى باقىلاۋدا ۇستاۋ قاجەت.
ەكىنشىدەن، جاڭا ماشىقتارىن دامىتىپ وتىرۋعا، كەلەسى بەلەسكە وتۋگە بالانى ىنتالاندىرۋ كەرەك. بالانىڭ جاسىنا ساي كەلەتىن ءار الۋان دامىتۋشى ويىنداردى پايدالانۋعا بولادى.
ۇشىنشىدەن، بالانى قاداعالاۋ كەرەك، ءبىراق شەكتەپ تاستاۋعا بولمايدى. ول جاراتىلىسىنان الەمدى تانىپ-بىلۋگە، جاڭا نارسەلەردى ۇيرەنۋگە تىرىسادى. باقىلاڭىز، ءبىراق كەدەرگى كەلتىرمەڭىز. جانە دە كوگنيتيۆتىك تۇرعىدا وسىپ-جەتىلۋ ون بەس جاستا توقتاپ قالمايتىنىن ەسىڭىزدە ۇستاڭىز.
بالالارىڭىزدىڭ دامۋىنا كومەكتەسىڭىز جانە ءوزىڭىز دامىڭىز. ىسكە ءسات!
وقۋعا كەڭەس بەرەمىز (تومەندەگى سىلتەمەلەردى باسىپ وقۋىڭىزعا بولادى):
وقىتۋدىڭ ەكسپەريمەنتالدى تەورياسى جانە كولبتىڭ وقىتۋ ستيلدەرى
بالانىڭ تابىسقا جەتۋىنە كەدەرگى كەلتىرەتىن اتا-انا تاربيەسىندەگى 7 قاتەلىك
رۋحاني مىقتى بالالاردى تاربيەلەۋگە ارنالعان 8 ويىن
بالا تاربيەسىنە قاتىستى كەيبىر كەڭەستەر
ۇيادا نە كورسەڭ، ۇشقاندا سونى ىلەرسىڭ
بالا تاربيەسىندەگى نەگىزگى فاكتورلار
You Might Also Like
-
ح. دوسمۇحامەدوۆ اتىنداعى اتىراۋ مەملەكەتتىك ۋنيۆەرسيتەتى جۋرناليستيكا ماماندىعىنىڭ lll كۋرس ستۋدەنتى سارگۋبەنوۆا شولپان
