قاراما - قارسى ماعىنالى سوزدەر
قاراما - قارسى ماعىنالى سوزدەر (285 – 289 جاتتىعۋلار)
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ءسوز تۋرالى وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن پىسىقتاي وتىرىپ، كەيبىر سوزدەردىڭ ماعىناسى قاراما-قارسى بولىپ ايتىلاتىنىن ءتۇسىندىرۋ؛
2. ءسوزدىڭ وزىنە ءتان ماعىناسى بولاتىنىن بايقاتا وتىرىپ، سوزدەردى دۇرىس قولدانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، وي-ورىستەرىن كەڭەيتۋ؛
3. ماعىناسى قاراما-قارسى سوزدەردى ءماتىن اراسىنان تابا بىلۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ ماقساتىندا كوركەمدەپ، شەبەر سويلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ، ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق-جاۋاپ، كورنەكىلىكتىك، تالداۋ-جيناقتاۋ، ت. ب.
كورنەكىلىگى: سىزبالار، ۇلەستىرمەلى ديداكتيكالىق ماتەريالدار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
- بالالاردى ساباققا دايىنداۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: پارتا بويىنشا تەكسەرىپ ءوتۋ؛
3. وتكەندى پىسىقتاۋ: دىبىس تۇرلەرى، سويلەم، ءسوز تۋرالى العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ؛
4. موتيۆاسيالىق – باعدارلاۋ كەزەڭى: (مىسالدى وقي وتىرىپ، جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ)
ءبىر كۇنى كوپىردە ەكى لاق ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى كەزدەسىپ قالادى. ونىڭ بىرەۋى – اق لاق تا، ەكىنشىسى – قارا لاق. ەكەۋى دە ءبىر - بىرىنە جول بەرگىسى كەلمەيدى. سوندا قارا لاق بىلاي دەيدى: - ەي، اق لاق، سەن ماعان جول بەر. مەن سەنەن ۇلكەنمىن. مەن قىستا تۋعانمىن، ال سەن جازدا تۋعانسىڭ. سوندىقتان دا سەن ماعان جول بەرۋگە ءتيىسسىڭ. «ۇلكەنگە – قۇرمەت، كىشىگە – مىندەت» دەگەندى ءبىلسىڭ بە؟
ال، اق لاق بولسا جول بەرگىسى كەلمەي بىلاي دەپتى: - جوق سەنىڭ جاسىڭ ۇلكەن، مەنىڭ جاسىم كىشى بولسا دا، مەنىڭ سەنەن بويىم - ۇزىن، سەنىڭ بويىڭ – قىسقا. سوندىقتان دا مەن نەگە ساعان جول بەرۋىم كەرەك. ول ەكەۋى ۇزاق ايتىسىپ تۇرىپ الدى. اقىرىندا ەكەۋى دە جول بەرمەي، ەكى جاققا قايتىپ كەتتى.
- ال، ايتىڭدارشى قاي لاقتىڭ ايتقانى دۇرىس؟. قايسى جول بەرۋى كەرەك؟
- مىنا تاقتاداعى سوزدەردىڭ وسى مىسالعا قانداي قاتىسى بار. (دالەلدەتۋ)
- اق – قارا، ۇزىن – قىسقا، جاز – قىس، ۇلكەن – كىشى،
سوزدەردى قولدانا وتىرىپ، ەرتەگى مازمۇنىنا شولۋ، تالداۋ؛
بۇل سوزدەردىڭ ماعىنالارى قالاي ايتىلىپ تۇر؟ ياعني ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى ماعىنادا ايتىلىپ تۇر ەكەن. ولاي بولسا، قانداي قورىتىندى جاساۋعا بولادى؟ تۇجىرىم: سوزدەردىڭ كەي تۇرلەرى ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى ماعىنادا ايتىلادى ەكەن.
5. وپەراسيالىق ورىنداۋشىلىق كەزەڭ: تاقتاعا كەستە ىلىنەدى:
1. قانت... بولادى، بۇرىش... بولادى. 2.... بالا قۋانىش،... بالا وكىنىش
كەستەدەگى كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى ءسوز قويىپ، ونىڭ ماعىناسىن اجىراتۋ؛
285 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن ءماتىندى وقىتىپ، تالداۋ جاساۋ. ءماتىننىڭ ىشىنەن ماعىناسى قاراما - قارسى سوزدەردى تاۋىپ، كوشىرىپ جازۋ، ولاردىڭ قاراما - قارسى ءسوز ەكەندىگىن دالەلدەتۋ؛ جاقسى – جامان؛
- بۇل جاتتىعۋ بويىنشا قانداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى؟ (ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى)
286 - جاتتىعۋ: ماقالدى وقىپ، ماعىناسىن اشۋ، تالداۋ جاساۋ: وقىتۋدىڭ بىرنەشە ءتۇرىن پايدالانا وتىرىپ، ماقالدى جاتتاتىپ، جاتقا كوشىرىپ جازدىرۋ، قاراما - قارسى سوزدەردىڭ استىن سىزۋ.
اششى مەن تۇششىنى تاتقان بىلەر، الىس پەن جاقىندى جورتقان بىلەر.
6. سەرگىتۋ ءساتى: كوجەگىم تۇرشى، بەتىڭدى جۋشى.
ايناعا قاراشى، شاشىڭدى تاراشى
تازا بوپ كيىنشى، مەكتەپكە جۇگىرشى.
287 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن سوزدەرگە سويلەمدەر قۇراتۋ
تازا، لاس، تار، كەڭ – بۇلار قانداي سوزدەر، قالاي جۇپتاستىرۋعا بولادى؟
288 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن ءار ءسوزدىڭ تۇسىنا ماعىناسى قاراما - قارسى سوزدەر تاۋىپ، كوشىرىپ جازۋ، دالەلدەتۋ:
تازا – لاس ارزان – قىمبات
جىلى – سۋىق مەيىرىمدى – قاتىگەز
ءالسىز – ءالدى تەرەڭ - ساياز
7. رەفلەكسيالىق – باعالاۋ كەزەڭى:
«كىم – كىمگە قارسى» ويىنىن ويناتۋ. شارتى: شەڭبەر جاساپ تۇرۋ، قاراما - قارسى تۇرعان بالالار ءبىر - بىرىنە ماعىناسى قارسى سوزدەر تاۋىپ ايتادى.
- سونىمەن ءسوز نەدەن قۇرالادى ەكەن؟ ال بۇگىن ماعىناسى قانداي ءسوز تۋرالى بىلدىك؟
- ولار نەلىكتەن ماعىناسى قاراما - قارسى سوزدەر دەلىنگەن؟؟
ۇلەستىرمەلى كارتوچكالارمەن جۇپتاسا جۇمىس جاساتۋ. ءار كارتوچكاداعى سوزدەردىڭ قارسى ماعىناسىن تاۋىپ جازۋ.
8. ۇيگە تاپسىرما: 289 - جاتتىعۋ
9. باعالاۋ.
قاراعاندى وبلىسى، جاڭا ارقا اۋدانى،
ب. امالبەكوۆ اتىنداعى جوبب مەكتەبى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ساۋىتبايەۆا گۋلجازيرا سەريكبايەۆنا
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى يبيكەنوۆا كارلىگاش كىلىشيەۆنا
ساباقتىڭ ماقساتى: 1. ءسوز تۋرالى وقۋشىلاردىڭ العان بىلىمدەرىن پىسىقتاي وتىرىپ، كەيبىر سوزدەردىڭ ماعىناسى قاراما-قارسى بولىپ ايتىلاتىنىن ءتۇسىندىرۋ؛
2. ءسوزدىڭ وزىنە ءتان ماعىناسى بولاتىنىن بايقاتا وتىرىپ، سوزدەردى دۇرىس قولدانا ءبىلۋ قابىلەتتەرىن قالىپتاستىرۋ، وي-ورىستەرىن كەڭەيتۋ؛
3. ماعىناسى قاراما-قارسى سوزدەردى ءماتىن اراسىنان تابا بىلۋگە ۇيرەتە وتىرىپ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ ماقساتىندا كوركەمدەپ، شەبەر سويلەي بىلۋگە ۇيرەتۋ، ساۋاتتىلىققا تاربيەلەۋ؛
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءادىسى: تۇسىندىرمەلى، سۇراق-جاۋاپ، كورنەكىلىكتىك، تالداۋ-جيناقتاۋ، ت. ب.
كورنەكىلىگى: سىزبالار، ۇلەستىرمەلى ديداكتيكالىق ماتەريالدار
ساباقتىڭ بارىسى: 1. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:
- بالالاردى ساباققا دايىنداۋ
2. ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ: پارتا بويىنشا تەكسەرىپ ءوتۋ؛
3. وتكەندى پىسىقتاۋ: دىبىس تۇرلەرى، سويلەم، ءسوز تۋرالى العان بىلىمدەرىن ەسكە ءتۇسىرۋ؛
4. موتيۆاسيالىق – باعدارلاۋ كەزەڭى: (مىسالدى وقي وتىرىپ، جاڭا ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ)
ءبىر كۇنى كوپىردە ەكى لاق ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى كەزدەسىپ قالادى. ونىڭ بىرەۋى – اق لاق تا، ەكىنشىسى – قارا لاق. ەكەۋى دە ءبىر - بىرىنە جول بەرگىسى كەلمەيدى. سوندا قارا لاق بىلاي دەيدى: - ەي، اق لاق، سەن ماعان جول بەر. مەن سەنەن ۇلكەنمىن. مەن قىستا تۋعانمىن، ال سەن جازدا تۋعانسىڭ. سوندىقتان دا سەن ماعان جول بەرۋگە ءتيىسسىڭ. «ۇلكەنگە – قۇرمەت، كىشىگە – مىندەت» دەگەندى ءبىلسىڭ بە؟
ال، اق لاق بولسا جول بەرگىسى كەلمەي بىلاي دەپتى: - جوق سەنىڭ جاسىڭ ۇلكەن، مەنىڭ جاسىم كىشى بولسا دا، مەنىڭ سەنەن بويىم - ۇزىن، سەنىڭ بويىڭ – قىسقا. سوندىقتان دا مەن نەگە ساعان جول بەرۋىم كەرەك. ول ەكەۋى ۇزاق ايتىسىپ تۇرىپ الدى. اقىرىندا ەكەۋى دە جول بەرمەي، ەكى جاققا قايتىپ كەتتى.
- ال، ايتىڭدارشى قاي لاقتىڭ ايتقانى دۇرىس؟. قايسى جول بەرۋى كەرەك؟
- مىنا تاقتاداعى سوزدەردىڭ وسى مىسالعا قانداي قاتىسى بار. (دالەلدەتۋ)
- اق – قارا، ۇزىن – قىسقا، جاز – قىس، ۇلكەن – كىشى،
سوزدەردى قولدانا وتىرىپ، ەرتەگى مازمۇنىنا شولۋ، تالداۋ؛
بۇل سوزدەردىڭ ماعىنالارى قالاي ايتىلىپ تۇر؟ ياعني ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى ماعىنادا ايتىلىپ تۇر ەكەن. ولاي بولسا، قانداي قورىتىندى جاساۋعا بولادى؟ تۇجىرىم: سوزدەردىڭ كەي تۇرلەرى ءبىر - بىرىنە قاراما - قارسى ماعىنادا ايتىلادى ەكەن.
5. وپەراسيالىق ورىنداۋشىلىق كەزەڭ: تاقتاعا كەستە ىلىنەدى:
1. قانت... بولادى، بۇرىش... بولادى. 2.... بالا قۋانىش،... بالا وكىنىش
كەستەدەگى كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا ءتيىستى ءسوز قويىپ، ونىڭ ماعىناسىن اجىراتۋ؛
285 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن ءماتىندى وقىتىپ، تالداۋ جاساۋ. ءماتىننىڭ ىشىنەن ماعىناسى قاراما - قارسى سوزدەردى تاۋىپ، كوشىرىپ جازۋ، ولاردىڭ قاراما - قارسى ءسوز ەكەندىگىن دالەلدەتۋ؛ جاقسى – جامان؛
- بۇل جاتتىعۋ بويىنشا قانداي قورىتىندى شىعارۋعا بولادى؟ (ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى)
286 - جاتتىعۋ: ماقالدى وقىپ، ماعىناسىن اشۋ، تالداۋ جاساۋ: وقىتۋدىڭ بىرنەشە ءتۇرىن پايدالانا وتىرىپ، ماقالدى جاتتاتىپ، جاتقا كوشىرىپ جازدىرۋ، قاراما - قارسى سوزدەردىڭ استىن سىزۋ.
اششى مەن تۇششىنى تاتقان بىلەر، الىس پەن جاقىندى جورتقان بىلەر.
6. سەرگىتۋ ءساتى: كوجەگىم تۇرشى، بەتىڭدى جۋشى.
ايناعا قاراشى، شاشىڭدى تاراشى
تازا بوپ كيىنشى، مەكتەپكە جۇگىرشى.
287 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن سوزدەرگە سويلەمدەر قۇراتۋ
تازا، لاس، تار، كەڭ – بۇلار قانداي سوزدەر، قالاي جۇپتاستىرۋعا بولادى؟
288 - جاتتىعۋ: بەرىلگەن ءار ءسوزدىڭ تۇسىنا ماعىناسى قاراما - قارسى سوزدەر تاۋىپ، كوشىرىپ جازۋ، دالەلدەتۋ:
تازا – لاس ارزان – قىمبات
جىلى – سۋىق مەيىرىمدى – قاتىگەز
ءالسىز – ءالدى تەرەڭ - ساياز
7. رەفلەكسيالىق – باعالاۋ كەزەڭى:
«كىم – كىمگە قارسى» ويىنىن ويناتۋ. شارتى: شەڭبەر جاساپ تۇرۋ، قاراما - قارسى تۇرعان بالالار ءبىر - بىرىنە ماعىناسى قارسى سوزدەر تاۋىپ ايتادى.
- سونىمەن ءسوز نەدەن قۇرالادى ەكەن؟ ال بۇگىن ماعىناسى قانداي ءسوز تۋرالى بىلدىك؟
- ولار نەلىكتەن ماعىناسى قاراما - قارسى سوزدەر دەلىنگەن؟؟
ۇلەستىرمەلى كارتوچكالارمەن جۇپتاسا جۇمىس جاساتۋ. ءار كارتوچكاداعى سوزدەردىڭ قارسى ماعىناسىن تاۋىپ جازۋ.
8. ۇيگە تاپسىرما: 289 - جاتتىعۋ
9. باعالاۋ.
قاراعاندى وبلىسى، جاڭا ارقا اۋدانى،
ب. امالبەكوۆ اتىنداعى جوبب مەكتەبى
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى ساۋىتبايەۆا گۋلجازيرا سەريكبايەۆنا
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى يبيكەنوۆا كارلىگاش كىلىشيەۆنا
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
