قاراما-قارسى ماعىنالى سوزدەر
اتىراۋ قالاسى، د.بايبوسىنوۆ اتىنداعى
№ 13 ۇلتتىق مەكتەپ گيمنازياسىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
مۇحامبەتوۆا بوتاگوز جەكسەنعالي قىزى
ءپان:قازاق ءتىلى
سىنىپ: 2
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قاراما-قارسى ماعىنالى سوزدەر
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قاراما-قارسى ماعىنالى سوزدەر تۋرالى العاشقى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛بەرىلگەن سوزدەرگە قاراما-قارسى ماعىنالى ءسوز تاۋىپ ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ بايلانىستىرىپ سويلەي الۋ قابىلەتتەرىن دامىتىپ، سوزدىك قورلارىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: ءوز بەتىمەن قورىتىندى شىعارا الۋعا، العان ءبىلىمىن قولدانا الۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى:جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ، شىعارماشىلىق تاپسىرما، ءتۇسىندىرۋ ت.ب.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبا، ديداكتيكالىق ماتەريالدار ت.ب.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردى ساباققا ازىرلەۋ.
ءىى پسيحولوگيالىق دايىندىق
قازاق ءتىلىم – ءوز ءتىلىم، انا ءتىلىم،
اباي، مۇحتار سويلەگەن دانا ءتىلىم.
قاستەرلەيدى ۇل-قىزىڭ ماڭگى سەنى
بولاشاعىم، باقىتىم، دارا ءتىلىم.
(ج. مولداعالييەۆ)
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ا) «سيقىرلى ساندىق» ويىنى ۇيىمداستىرىلادى.
ساندىقشا ىشىندەگى سوزدەردى وقى. ءار ءسوزدىڭ نەنى بىلدىرەتىنىن ايتۋ.
وقۋشىلار شىعىپ، ساندىقشادان قاعازدارعا جازىلعان سوزدەردى الادى.
تاۋ – سۇراعى نە؟ زاتتىڭ اتاۋى
وقۋشى – سۇراعى كىم؟ زاتتىڭ اتاۋى
قىزىل – قانداي؟ ساپانىڭ اتاۋى
كۇلۋ – نە ىستەۋ؟ قيمىل اتاۋى
ۇيالشاق، تۇيە، ون جەتى، جىعىلۋ، تاپقىر، جۇيرىك، التاۋ
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ
ءسوز دەگەنىمىز نە؟
ءسوز دەگەنىمىز قانداي دا ءبىر زاتتىڭ، نە قيمىلدىڭ، نە ساپانىڭ، نە ساننىڭ اتاۋى.
ءسوز نەدەن قۇرالادى؟
ءسوز دىبىستان قۇرالادى
ءسوز نەنى بىلدىرەدى؟
ءسوز ماعىنانى بىلدىرەدى.
IV جاڭا ساباق
داپتەردى اشۋ، بۇگىنگى كۇننىڭ جادىن جازۋ
كوركەم جازۋ
مىسالدار كەلتىرۋ:
ۇلكەن-كىشى، بيىك-الاسا، قىمبات-ارزان، اق-قارا، كۇن-تۇن.
سىزبامەن ءتۇسىندىرۋ، سۋرەتكە قاراپ سويلەم قۇراستىرۋ.
جاڭا ساباقتى قورىتۋ
ءسوز ماعىناسىنىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
ماعىناسى قاراما-قارسى، ماعىناسى جۋىق، دىبىستالۋى بىردەي، ماعىناسى ءار باسقا سوزدەر.
V ساباقتى بەكىتۋ
ا) وقۋلىقپەن جۇمىس
2-جاتتىعۋ. وزعان-مۇرات،
قالعان-ۇيات.
يگىلىكتىڭ ەرتە-كەشى جوق.
3-جاتتىعۋ. ءبىرىنشى قاتارداعى سوزدەرگە ەكىنشى قاتاردان قاراما –قارسى ماعىنالى سوزدەردى تاۋىپ جاز.
تار
جاس
قالىڭ
كىرۋ
كوشۋ
جۇمساق
ۇزىن
قونۋ
قاتتى
قىسقا
جۇقا
كارى
كەڭ
شىعۋ
4-جاتتىعۋ
جازعى كيىمى-جاسىل
قىسقى كيىمى اقشىل.
(اعاش)
كۇندىز بىلىنبەيدى
تۇندە كۇلىمدەيدى
(اي)
سەرگىتۋ ءساتى (ولەڭمەن)
ءا) شىعارماشىلىق تاپسىرما
*كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا سول سوزگە ماندەس سوزدەردى تاۋىپ جاز جانە سويلەم قۇرا.
سۇلۋ، … (ادەمى، كورىكتى، اجارلى)
اتاقتى، … (ايگىلى، بەلگىلى، كورنەكتى)
سۋىق، … (مۇزداي، سالقىن)
*سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشىپ جازۋ
ءتۇس (ءتۇس كورۋ، قىزىل ءتۇس، اربادان ءتۇس)
باس، الما، ءۇي، شاش، نان.
∆ قاراما-قارسى ماعىناسىن تاپ.
بيىك – ادال – اشىق –
اق – قاتتى – ارزان –
ۇزىن – وتىرىك – ىستىق –
جوعارى – جاقسى – باتىر –
«قاي ءسوز ارتىق» ويىنى
اس، تاماق، تاعام، اسابا، ءدام
اسپان، كوك، شارىقتاۋ، اۋە
ۇلگىلى، ونەگەلى، تاربيەلى، ءتارتىپتى، ونەگە
ايتقىز، سويلەتكىز، سويلەتتىر، ايتقىش
ماتىندەرمەن جۇمىس
5-جاتتىعۋ ورىندالادى
VI ساباقتى قورىتۋ
وقۋشىلار ءوز بەتىمەن ىزدەنۋىنە بەرىلگەن تاپسىرمالار
*دىبىستالۋى بىردەي، ماعىناسى ءار باسقا سوزدەردىڭ توبىن ومونيمدەر دەپ اتايمىز. مىسالى: قارا شاش، تاقتاعا قارا
ارىق ات، سۋ اعاتىن ارىق
* ماعىنالارى بىر-بىرىنە جاقىن، ءبىراق ءار ءتۇرلى دىبىستالىپ ايتىلاتىن سوزدەر توبى سينونيمدەر دەپ اتالادى.
سينونيمدەرگە ءتان بەلگىلەر:
ا) ءسوزدىڭ دىبىستارىندا وزگەشەلىك بولادى؛
ءا) سوزدەر ءبىر عانا ۇعىمدى بىلدىرەدى؛
ب) سوزدەر ءبىر عانا ءسوز تابىنا قاتىستى.
مىسالى: كۇشتى، مىقتى، ءالدى، قارۋلى، قايراتتى، قاجىرلى
*ماعىناسى بىر-بىرىنە قاراما-قارسى سوزدەر انتونيمدەر دەپ اتالادى.
مىسالى: ۇلكەن – كىشى، سۋىق – جىلى، ەسكى – جاڭا، قاتتى – جۇمساق
VII ۇيگە تاپسىرما
6-جاتتىعۋ
VIII باعالاۋ
№ 13 ۇلتتىق مەكتەپ گيمنازياسىنىڭ باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
مۇحامبەتوۆا بوتاگوز جەكسەنعالي قىزى
ءپان:قازاق ءتىلى
سىنىپ: 2
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قاراما-قارسى ماعىنالى سوزدەر
ساباقتىڭ ماقساتى:
بىلىمدىلىك: قاراما-قارسى ماعىنالى سوزدەر تۋرالى العاشقى تۇسىنىكتەرىن قالىپتاستىرۋ؛بەرىلگەن سوزدەرگە قاراما-قارسى ماعىنالى ءسوز تاۋىپ ايتا بىلۋگە ۇيرەتۋ؛
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ بايلانىستىرىپ سويلەي الۋ قابىلەتتەرىن دامىتىپ، سوزدىك قورلارىن كەڭەيتۋ.
تاربيەلىك: ءوز بەتىمەن قورىتىندى شىعارا الۋعا، العان ءبىلىمىن قولدانا الۋعا، ادامگەرشىلىككە تاربيەلەۋ
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق
ساباقتىڭ ءتيپى:جاڭا ءبىلىمدى مەڭگەرتۋ ساباعى
ساباقتىڭ ءادىسى: سۇراق-جاۋاپ، شىعارماشىلىق تاپسىرما، ءتۇسىندىرۋ ت.ب.
ساباقتىڭ كورنەكىلىگى: سىزبا، ديداكتيكالىق ماتەريالدار ت.ب.
ساباقتىڭ ءجۇرىسى
ءى ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى
وقۋشىلاردى ساباققا ازىرلەۋ.
ءىى پسيحولوگيالىق دايىندىق
قازاق ءتىلىم – ءوز ءتىلىم، انا ءتىلىم،
اباي، مۇحتار سويلەگەن دانا ءتىلىم.
قاستەرلەيدى ۇل-قىزىڭ ماڭگى سەنى
بولاشاعىم، باقىتىم، دارا ءتىلىم.
(ج. مولداعالييەۆ)
ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ
ا) «سيقىرلى ساندىق» ويىنى ۇيىمداستىرىلادى.
ساندىقشا ىشىندەگى سوزدەردى وقى. ءار ءسوزدىڭ نەنى بىلدىرەتىنىن ايتۋ.
وقۋشىلار شىعىپ، ساندىقشادان قاعازدارعا جازىلعان سوزدەردى الادى.
تاۋ – سۇراعى نە؟ زاتتىڭ اتاۋى
وقۋشى – سۇراعى كىم؟ زاتتىڭ اتاۋى
قىزىل – قانداي؟ ساپانىڭ اتاۋى
كۇلۋ – نە ىستەۋ؟ قيمىل اتاۋى
ۇيالشاق، تۇيە، ون جەتى، جىعىلۋ، تاپقىر، جۇيرىك، التاۋ
ءا) ءۇي تاپسىرماسىن قورىتىندىلاۋ
ءسوز دەگەنىمىز نە؟
ءسوز دەگەنىمىز قانداي دا ءبىر زاتتىڭ، نە قيمىلدىڭ، نە ساپانىڭ، نە ساننىڭ اتاۋى.
ءسوز نەدەن قۇرالادى؟
ءسوز دىبىستان قۇرالادى
ءسوز نەنى بىلدىرەدى؟
ءسوز ماعىنانى بىلدىرەدى.
IV جاڭا ساباق
داپتەردى اشۋ، بۇگىنگى كۇننىڭ جادىن جازۋ
كوركەم جازۋ
مىسالدار كەلتىرۋ:
ۇلكەن-كىشى، بيىك-الاسا، قىمبات-ارزان، اق-قارا، كۇن-تۇن.
سىزبامەن ءتۇسىندىرۋ، سۋرەتكە قاراپ سويلەم قۇراستىرۋ.
جاڭا ساباقتى قورىتۋ
ءسوز ماعىناسىنىڭ قانداي تۇرلەرى بار؟
ماعىناسى قاراما-قارسى، ماعىناسى جۋىق، دىبىستالۋى بىردەي، ماعىناسى ءار باسقا سوزدەر.
V ساباقتى بەكىتۋ
ا) وقۋلىقپەن جۇمىس
2-جاتتىعۋ. وزعان-مۇرات،
قالعان-ۇيات.
يگىلىكتىڭ ەرتە-كەشى جوق.
3-جاتتىعۋ. ءبىرىنشى قاتارداعى سوزدەرگە ەكىنشى قاتاردان قاراما –قارسى ماعىنالى سوزدەردى تاۋىپ جاز.
تار
جاس
قالىڭ
كىرۋ
كوشۋ
جۇمساق
ۇزىن
قونۋ
قاتتى
قىسقا
جۇقا
كارى
كەڭ
شىعۋ
4-جاتتىعۋ
جازعى كيىمى-جاسىل
قىسقى كيىمى اقشىل.
(اعاش)
كۇندىز بىلىنبەيدى
تۇندە كۇلىمدەيدى
(اي)
سەرگىتۋ ءساتى (ولەڭمەن)
ءا) شىعارماشىلىق تاپسىرما
*كوپ نۇكتەنىڭ ورنىنا سول سوزگە ماندەس سوزدەردى تاۋىپ جاز جانە سويلەم قۇرا.
سۇلۋ، … (ادەمى، كورىكتى، اجارلى)
اتاقتى، … (ايگىلى، بەلگىلى، كورنەكتى)
سۋىق، … (مۇزداي، سالقىن)
*سوزدەردىڭ ماعىناسىن اشىپ جازۋ
ءتۇس (ءتۇس كورۋ، قىزىل ءتۇس، اربادان ءتۇس)
باس، الما، ءۇي، شاش، نان.
∆ قاراما-قارسى ماعىناسىن تاپ.
بيىك – ادال – اشىق –
اق – قاتتى – ارزان –
ۇزىن – وتىرىك – ىستىق –
جوعارى – جاقسى – باتىر –
«قاي ءسوز ارتىق» ويىنى
اس، تاماق، تاعام، اسابا، ءدام
اسپان، كوك، شارىقتاۋ، اۋە
ۇلگىلى، ونەگەلى، تاربيەلى، ءتارتىپتى، ونەگە
ايتقىز، سويلەتكىز، سويلەتتىر، ايتقىش
ماتىندەرمەن جۇمىس
5-جاتتىعۋ ورىندالادى
VI ساباقتى قورىتۋ
وقۋشىلار ءوز بەتىمەن ىزدەنۋىنە بەرىلگەن تاپسىرمالار
*دىبىستالۋى بىردەي، ماعىناسى ءار باسقا سوزدەردىڭ توبىن ومونيمدەر دەپ اتايمىز. مىسالى: قارا شاش، تاقتاعا قارا
ارىق ات، سۋ اعاتىن ارىق
* ماعىنالارى بىر-بىرىنە جاقىن، ءبىراق ءار ءتۇرلى دىبىستالىپ ايتىلاتىن سوزدەر توبى سينونيمدەر دەپ اتالادى.
سينونيمدەرگە ءتان بەلگىلەر:
ا) ءسوزدىڭ دىبىستارىندا وزگەشەلىك بولادى؛
ءا) سوزدەر ءبىر عانا ۇعىمدى بىلدىرەدى؛
ب) سوزدەر ءبىر عانا ءسوز تابىنا قاتىستى.
مىسالى: كۇشتى، مىقتى، ءالدى، قارۋلى، قايراتتى، قاجىرلى
*ماعىناسى بىر-بىرىنە قاراما-قارسى سوزدەر انتونيمدەر دەپ اتالادى.
مىسالى: ۇلكەن – كىشى، سۋىق – جىلى، ەسكى – جاڭا، قاتتى – جۇمساق
VII ۇيگە تاپسىرما
6-جاتتىعۋ
VIII باعالاۋ
You Might Also Like
