InfoHub Logo

مۇسىرەپ شەشەن — قوشقار ۇلى جانىبەك باتىردىڭ نەمەرەسى. ول قازىرگى تورعاي وبلىسىنىڭ توسىنقۇمىن مەكەن ەتكەن. مۇسىرەپ شاعىن دەنەلى، تىعىرشىقتاي ءتورتباق كەلگەن، وتكىر قارشىعا كوزدى، قوشقىل سارى كىسى ەكەن. كيگەن كيىمدەرى، ات ابزەلدەرى وتە جۇپىنى، قاراپايىم جۇرەتىن ادام بولعان. مال جيناپ، بايۋ ماقساتىن ويلاي بەرمەيتىن، ۋاقىتىنىڭ كوپشىلىگىندە ەل ارالاپ، قايدا جيىن، توي-دۋمان بولسا، سوندا جۇرەتىن، داۋ-جانجالدى جيىنداردا كەزدەسەتىن ادىلەتسىزدىكتەردى كورىپ اششى تىلمەن تۇيرەپ كەتەتىن وتە ءتىلمار ادام بولعان كورىنەدى.

مۇسىرەپ ءسوزى ەل اراسىنا تەز تاراپ وتىرعان. مۇسىرەپتىڭ اتىن ءبىلىپ، سوزدەرىن ەستىگەن، ءوزىن تانيتىن باي-ماناپتار، تورەلەر مەن بيلەر قاتتى قايمىعىپ، ونىڭ اششى تىلىنەن يمەنەدى ەكەن.

ەرتەدە قاراقوجا دەگەن بالگەرسىماق جاساپ، اۋىرعانداردىڭ تامىرىن ۇستاپ، اۋرۋ تۋرالى الدىن الا ەستىگەنىن ايتىپ، ەم جاساپ جۇرەدى. قارا قويدىڭ قاعىپ، ونىڭ ەتىن ءوزى جەپ، ەمدەۋ اقىسىنا «ورامال» دەگەن سىلتاۋمەن مال، قىمبات باعالى دۇنيەلەر الادى. كەيدە كورىكتى جاس ايەلدەر مەن قىزداردى «ءبىر جىل بويى ءوزىم قاراپ ەمدەيمىن»، نەمەسە «اۋرۋى ءقاۋىپتى جازىلمايدى» دەپ، بالا تۋماي جۇرگەندەرى بولسا «بالا كوتەرەتىن بولادى» دەگەن سىلتاۋ ەتىپ وزىمەن بىرگە الا كەتەتىن بولىپتى. نادان ەلدى اش قاسقىرداي جالماپ، قان قاقساتىپ جۇرگەن وسى قۋدى ەستىپ مۇسىرەپ قاتتى كىجىنەدى. كەزدەسۋدى ارمان ەتەدى.

ءبىر كۇندەرى «قاراقوجا كەلەدى» دەگەن حابار مۇسىرەپكە دە جەتەدى. سول كۇنى تۇندە مۇسىرەپ «قاتتى اۋىردىم» دەپ بەبەۋ قاعىپ، ەلىن جينايدى. جينالعاندار:

— قاي جەرىڭىز اۋىرادى؟ — دەگەندە، ول:

— ويباي، نەسىن سۇرايسىڭدار، اكەتىپ بارادى، ءىشى-باۋىرىم، — دەپ بەزەك قاعادى.

جينالعانداردىڭ بىرەۋى:

— بالگەر قاراقوجانى الدىرساق قايتەدى؟ — دەيدى.

مۇنى ەستىگەن مۇسىرەپ:

— وي، شابىڭدار. مەنى ءولسىن دەمەسەڭدەر، سول «اۋليەنى» الدىرىڭدار، — دەيدى.

شابۋىلشى تەزدەتىپ قاراقوجاعا كەلىپ:

— ءبىر بەلگىلى ءتاۋىر كىسىمىز قاتتى ناۋقاس، سىزگە جىبەردى. تەزىرەك ءجۇرىپ، ءبىر ەم جاساڭىز، — دەپ ءوتىندى. قوجا اۋرۋدىڭ ناۋقاسىن كەلگەن كىسىدەن سۇراپ بىلەدى دە، بىرگە ەرىپ جۇرەدى...

قاراقوجا كەلىسىمەن مۇسىرەپتىڭ تامىرىن ۇستاپ كورىپ، بۇرىن شاقىرۋشىدان ەستىگەنىن ايتىپ:

— اۋرۋ ىشىڭدە ەكەن، كەتپەنمەن بىلاۋلايمىن، قارا قويمەن قاعامىن، — دەيدى.

سوندا مۇسىرەپ جينالعاندارعا:

— سەندەر ۇيدەن شىعىڭدار، مەن اۋرۋىمدى وڭاشا كورسەتەمىن، — دەپ جۇرتتى شىعارىپ جىبەرىپ، ەسىكتى مىقتاپ جاۋىپ الىپ، قاراقوجانى قامشىنىڭ استىنا الادى.

— مىنە، ساعان باقسىلىق! قۇتىرعان، ادامدىقتان ايرىلعان جالماۋىزدى قاعۋ، ەمدەۋ، بىلاۋلاۋ وسىلاي بولادى. ەندى باقسىلىق ەتەسىڭ بە؟ جاس ايەلدەر مەن كورىكتى قىزداردى الداپ اكەتەسىڭ بە؟ ونى ساۋداعا سالاسىڭ با؟ بالاسىزعا بالا بەرەتىن «قۇدايدىڭ» كۇشىن كورەيىن! — دەپ ۇرىپ-ۇرىپ، ەلدەن جيناپ الىپ كەلە جاتقان مالدارىن، ەرتىپ كەلە جاتقان ايەلدەر مەن قىزداردى قايتارادى. قوجانى ەلگە ماسقارالايدى، ەندى قايتا كەلمەستەي ەتەدى.

تاعى بىرىندە مۇسىرەپ ۇيىنە ءبىر سوپى قوجا كەلەدى. مۇسەكەڭ ونى ىقىلاسىمەن قارسى الىپ، قوي سويادى. وتكەن-كەتكەندى ايتىپ وتىرا بەرەدى. تاعام تەز پىسە قويمايدى. قوجانىڭ جاتقىسى كەلىپ تىقىرشىپ، قيپالاقتاي بەرەدى. ونى سەزگەن مۇسەكەڭ ايەلىنە:

— قوجەكەڭ شارشاپ وتىر عوي، ەتتى تەزىرەك پىسىرسەيشى، — دەيدى. وعان دا ەت پىسە قويماعاننان كەيىن مۇسىرەپ ايەلىنە قاتتى كەيىپ كەتىپ:

— اۋ، بۇل ءىشىڭدى... نە بولعان پىسپەيتىن، — دەيدى.

سوندا سوپى قوجا:

— ويباي، بۇل ەتتى ەندى جەۋگە بولمايدى، كەتەمىن، — دەيدى.

مۇسىرەپ:

— و، قوجەكە، نەگە كەتەسىڭ، ول نە دەگەنىڭ، وتىرىڭىز. سىزگە سويىلعان مال، — دەپ جىك-جاپار بولادى.

قوجا:

— بۇل ەت ەندى حارام بولدى. جەۋگە بولمايدى. ونى سەن بوقتادىڭ، — دەگەندە، مۇسىرەپ:

— بۇل ۇيدەن شىققاننان كەيىن بارىپ تۇستەنەتىن، بۇگىن قوناتىن ءۇيىڭنىڭ، ەرتەڭ تۇستە تۇسەتىن، كەشكە قوناتىن، ارعى كۇنى تۇستەنەتىن، قوناتىن ۇيلەرىڭنىڭ اس-سۋىن، قازان-اياعىن، ورامال-داستارحانىن...، — دەپ بوقتادى دا، — ال ەندى، قوجام، جۇرە بەر. بۇل ءۇيدىڭ ءدامى حارام بولسا، ادالعا تويارسىڭ، — دەگەن ەكەن. ىلاجى قۇرىپ قاجىعان سوپى:

— سىزگە ءسوز شاق كەلمەس، — دەپ قونادى. سوزدەن جىعىلىپتى.

---