InfoHub Logo

باقىتىم بار ءۇشىنشى – وتان دەگەن،
كىم مىقتى؟ – دەسە بىرەۋ،- وتان دەر ەم.
وتى سونگەن جالعاندا جان بارسىڭ با؟
ويلانباي – اق كەل – داعى وت ال  مەنەن.

م. ماقاتايەۆ

ءبىزدىڭ قازاق حالقى دا تۋعان جەر ءقادىرىن جاس ۇرپاق بويىنا، ساناسىنا بالا كەزىنەن – اق سىڭىرۋگە ۇمتىلاتىندىعىنان تۋعان جەر جايلى ماقال – ماتەلدەردەن، اڭىزدار مەن باتىرلىق جىرلارىنان كورەمىز. «يت – تويعان جەرىنە، ەر – تۋعان جەرىنە» نەمەسە: «تۋعان جەردەي جەر بولماس، تۋعان ەلدەي ەل بولماس» دەپ، ەرەكشەلەپ كورسەتەدى. تۋعان جەرىن ساعىنعاندا پاتشالىعىن دا تاستاپ، ەلگە تارتقان بەيبارىس بابا تۋرالى اڭىز دا جۇرەككە جىلى. بۇلاردىڭ بارىنەن شىعاتىن قورىتىندى اركىمگە تۋعان جەرى، تۋعان ەلى قىمبات ەكەندىگى دەپ ويلايمىن ەگەۋلى نايزا قولعا الىپ، ەڭكۋ – ەڭكۋ جەر شالىپ، ەل قورعاعان باتىر بابالارىمىز بەن انالارىمىزدىڭ بىزگە قالدىرعان اماناتىنداي تۋعان ەلىمىزدى قورعاۋ، نىعايتۋ - اربىرىمىزگە پارىز. «ەلىڭ ءۇشىن وتقا ءتۇس – كۇيمەيسىڭ» دەگەندەي، تۋعان ەلىنىڭ بوستاندىعى، جەرىنىڭ ازاتتىعى ءۇشىن كۇرەسكەن ءار زامانداعى ارداقتى ەرلەرىن تۋعان ەلى ەشقاشان ۇمىتقان دا ەمەس، ۇمىتپاق تا ەمەس ؟ «العا قارايتىن كەز كەلدى. ىسكە كىرىسەر كەز كەلدى. ەرىك – جىگەرىمىزدى تانىتاتىن كەز كەلدى!» - دەپ تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىز  اۋىل حالقىنا دا  ۇندەۋ تاستادى. بۇگىندە التىن بەسىك اۋىل زور وزگەرىستەردىڭ باستاۋىندا تۇرعانداي. ويتكەنى كەلەشەك قازاقستاننىڭ ناعىز ۇلتجاندى تۇلعالارى اۋىلدان تۋىپ شىقپاق.ەلباسىمىز نۇرسۇلتانداي باسشىلاردى، شەرحان، ابىشتەي ءسوز زەرگەرلەرىن، بەكزات پەن ەرماحانداي دارالاردى تۋدىرعان التىن بەسىك – قۇتتى قازىناسى مول قازاقي الەمنىڭ ءبىزدىڭ كەلەشەگىمىز ءۇشىن بەرەرى ءالى الدا. «تالانتتار اۋىلدا تۋىپ، قالادا ولەدى» دەگەن ءسوز بار ءبىزدىڭ قازاق  حالقىندا. بۇل ءبىزدىڭ ءتۇپ تامىرىمىز – اۋىلدىڭ قۇرمەتىنە ساي ايتىلعان ءسوز دەپ ويلايمىن. الايدا كەشە عانا گۇلدەنىپ، ءومىر بازارى قايناپ جاتقان اۋىلداردا بۇگىندەرى جاداۋ – جۇدەۋ تىرلىك. ازىن – اۋلاق مالىن باققان كارى – قۇرتاڭدار مەن جۇمىسسىز جاستار،قيراعان مال قورالارى مەن مادەنيەت ءۇيى،بالاباقشالار، مەكتەپتەر. «ورنىندا بار وڭالار» دەگەندەي، سوڭعى كەزدە كەشەگى توزۋعا ۇشىراعان اۋىلدار قايتادان ەڭسەسىن كوتەرە باستاعانداي.تۇڭعىش پرەزيدەنتىمىزدىڭ «رۋحاني جاڭعىرۋ- بولاشاققا باعدار» ەڭبەگى، «تۋعان جەر» باعدارلاماسىن جۇزەگە اسىرۋدامىز.التىن بەسىك تۋعان جەردىڭ جاعدايىن كوتەرۋگە ناقتى جوسپارلار جاسالىنىپ، ىسكە اسىرىلىپ جاتۋى اۋىلداعى اعايىندارعا دەمەۋ بەرگەندەي بولىپ وتىر.كەشەگى ءسان – سالتانات قايتادان اينالىپ كەلە باستادى.اۋىلداردا جارىق بەرۋ تۇراقتانىپ،سۋ ماسەلەسى شەشىلىپ جاتىر. جابىلعان مەدپۋنكتتەر، اۋىل كىتاپحانالارى قايتادان قىزمەت كورسەتە باستادى.مەكتەپتەر دە مادەنيەت ۇيلەر دە جاندانا باستادى. اۋىل جاستارىنا دەگەن ارنايى باعدارلامالاردىڭ ىسكە اسىرىلاتىن كەزى دە كەلىپ جەتكەندەي. قالانىڭ جۇمىسشى حالقىن ارزان ەت پەن ءسۇت، قايماق پەن ماي، نانمەن، كوكونىسپەن قامتيتىن قايىرىمدى اۋىلدى كوتەرۋ ءۇشىن بار مۇمكىنشىلىكتى پايدالانۋىمىز قاجەت.

مەن ەلىمنىڭ اسەم دە تاڭعاجايىپ تابيعاتتارىنان تاڭدانۋدان ەشقاشان شارشامايمىن. ءبىر ءسات اينالاڭا كوز سالىپ قاراساڭ، تەرەڭ ويعا قالاسىڭ. جاپ – جاسىل جاپىراعىن، ءيىپ جاڭا تۇسكەن كەلىندەي سىزىلىپ تۇراتىن اعاشتار كوڭىلىڭدەي اسەم سەزىمنىڭ  اجارىن اشىپ تۇرعانداي. سەبەبى، ولار دا ءبىز سەكىلدى تاۋەلسىز ەلدىڭ توپىراعىندا ءوسىپ – ءونىپ، سودان ءنار الىپ كەلەدى. ەگەمەندى ەلدىڭ ازاماتى بولۋ قانداي باقىت ەكەنى ايتپاسا دا تۇسىنىكتى. كيەلى كەڭەس جەرى، قۇلاش جايعان قازاق  دالاسى بىرەۋلەرگە قول جەتپەس ارمان بولسا، مەن ءۇشىن ماقتان تۇتار ەلىم. بايلىعى استى – ۇستىنە بىردەي بىتكەن دالاسى جانى جايساڭ دارحان قازاقتىڭ ءوزى ىسپەتتەس. قازاق حالقىنىڭ تاۋ شىڭىنداي ورلىگى، قۇشاعىن اشقان كەڭ – پەيىلدىلىگى، بۇلاقتاي ءمولدىر تازا كوڭىلى، ەركەلەي سوققان جەلدەي اڭعالدىعى – وسىنىڭ بارلىعى تۋعان جەر تابيعاتىنان دارىعان ەكەن – اۋ.وسىناۋ ءبىر داۋىردە ءاربىر جىل ەمەس،ءاربىر ايلار، كۇندەردىڭ ءوزى كەرەمەت جىلدامدىقپەن جاڭالىقتار مەن جەتىستىكتەرگە تولىعىمەن وزگەشەلەنۋدە. بۇعان ءبىزدىڭ ەلىمىزدە بولىپ جاتقان جايلار دا مىسال بولا الادى. ءبىزدىڭ اتا – انالارىمىز  كەزىندە كولحوز، سوۆحوز دەگەندەر بولعان،ءقازىر جوق. ونىڭ ورنىنا شارۋا قوجالىقتارى، فەرمەرلەر، سەرىكتەستىكتەر كەلىپ، جۇمىسىن جانداندىرۋدا.    زامان تۇزەلىپ، تىرشىلىك وڭالىپ كەلە جاتىر. اۋىل – قالانىڭ اسىراۋشى اناسى. اق تاماق تا، بيداي دا  اۋىلدىڭ ادال ەڭبەگىنىڭ جەمىسى. اۋىل جاقسى بولسا، قالادا توقشىلىق بولماق.  عىلىم مەن تەحنيكانىڭ جەتىستىگىن پايدالانۋ ارقىلى ءححى عاسىرداعى قازاق اۋىلى زور ەكونوميكالىق، الەۋمەتتىك، رۋحاني زور تابىستارعا قول جەتكىزەر دەيمىن. ءاربىر وتباسى ءوزىنىڭ جەرىنە يە بولىپ، جەردى وڭدەيدى. مالدى بىرىگىپ باعىپ، جەردى ورتاق وندەپ، تەحنيكانى ورتاق جوندەپ، اركىم ەڭبەگىنە قاراي اقىسىن الاتىن بولدى. مەنىڭ ويىمشا، تۋعان جەر دەگەنىمىز – دۇنيە ەسىگىن اشقان اۋىل نەمەسە قالا عانا بولماۋى ءتيىس. بۇرىنعى اتا – بابالارىمىز ەل تۇتاستىعىن ويلاپ، تۋعان ەلىنىڭ قاي شەتىنە جاۋ تيسە، سول جەرگە الىستان ات ارىتىپ كومەككە بارعانى تاريحتان بەلگىلى. اتالارىمىز اق نايزانىڭ ۇشىمەن، اق بىلەكتىڭ كۇشىمەن قورعاپ بىزگە جەتكىزگەن – ۇلان – بايتاق جەرىمىز، التىن بەسىگىمىزدى مەكەن ەتكەن قازاق حالقى، بارشا ۇلتتاردى باۋىرعا باسقان كەڭ قولتىق تا مەيىرباندى حالىق.  «اۋىلدىڭ گۇلدەنۋى – قازاقستاننىڭ گۇلدەنۋى» جاستار ەستافەتاسى بەلسەندىك ومىرلىك كوزقاراسىنىڭ اشىق ۇلگىسى جانە بولاشاق ءومىرىمىزدىڭ ستارتى بولدى  جاستاردىڭ كۇشىمەن اۋىلدىق ەلدى مەكەندەر، ساياباقتار ، كوشەلەر، سپورت الاڭدارى قايتادان جابدىقتالىپ، ونداعان جانە  جۇزدەگەن وزەن – كولدەردىڭ ايماقتارى تازارتىلىپ، گۇلزارلار، جاسىل جەلەكتەر وتىرعىزىلىپ، ءبىراز يگى ىستەر تىڭدىرىلدى. مەن كەڭەس اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىم. اۋىلىمىز جاڭارىپ كەلەدى، سەبەبى اۋىلدىڭ جاستارى جاڭا ۇيلەر سالىپ، اۋلالارىن جاڭارتىپ، اعاشتار مەن گۇلدەر ەگۋدە. اۋىل ادامدارىنىڭ كۇشىمەن اۋىلدىڭ ورتاسىنا مەشىت سالىپ جاتىر. اۋدان اكىمىنىڭ جانە اۋداندىق ءبىلىم ءبولىم باسشىلىعىنىڭ ۇدايى قولداۋىمەن ءبىزدىڭ مەكتەپتىڭ ماتەريالدىق – تەحنيكالىق بازاسى نىعايتىلۋدا. قازىرگى زامان تالابىنا ساي بيولوگيا كابينەتى جابدىقتالعان. مۋلتيمەديالىق كابينەت بار.  مەكتەبىمىز 11 جىلدىق، كابينەتتەرى قازىرگى زامانعا ساي جابدىقتالعان. مەكتەپتە ءبىلىمدى، بىلىكتى مۇعالىمدەر قىزمەت جاسايدى. جاڭا ۇلگىدەگى مەكتەپ سالىنباقشى.مەنىڭ تۋعان جەر جايلى تولعانىسىمدىپرەزيدەنتىمىز نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ مىناۋ ويلارىمەن ساباقتاي كەتسەم ارتىق بولماس دەيمىن: «تاۋەلسىزدىكتىڭ قايتا ورالعانى – ءبىزدىڭ اتا – بابالارىمىزدىڭ سان عاسىرلىق ازاتتىق جولىنداعى كۇرەستىڭ زاڭدى وتەۋى. جاراتقان يەنىڭ جاساعان ادىلدىگى. اتا – بابالارىمىزدىڭ وسىنشاما بايتاق جەردى اق نايزانىڭ ۇشىمەن، اق بىلەكتىڭكۇشىمەن قورعاپ قالعانىنىڭ ارقاسى. مۇنداي جەر بولماسا، مۇنداي ەل دە بولماس ەدى». تاۋەلسىزدىككە قول جەتكىزگەن وسىناۋ جارقىن كۇندەردە مەن تۋعان ولكەمدە، بايتاق قازاقستاندا،  بۇكىل الەمدە تەك بەيبىتشىلىك بولسا ەكەن دەيمىن. تۋعان جەرگە  دەگەن سۇيىسپەنشىلىك شىنايى، تازا.ۇلىلىق دەگەن وسى! ونى باسقا جەردەن ىزدەۋدىڭ  كەرەگى جوق. جان – دۇنيەمىزدە ماحاببات باردا ءبارىمىز دە ۇلىمىز. حالقى ۇلى ەلدىڭ بولاشاعى دا زور ەكەنى بارشاعا ايان. ءححى عاسىر – بۇل ەلىمىزدىڭ تىرەگى بولاتىن جاستاردىڭ زامانى. ءبىز وزىمىزگە جۇكتەلگەن سەنىمدى تۇسىنەمىز جانە اقتاۋعا تىرىسامىز. تاۋەلسىز قازاقستاننىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى نۇرسۇلتان ءابىش ۇلى نازاربايەۆتىڭ باستاۋىمەن ەلىمىزدىڭ حالقى اۋىزبىرلىكتىڭ توپتاسقاندىقتىڭ ەرەن ۇلگىسىن كورسەتىپ، از ۋاقىتتىڭ ىشىندە تولاعاي تابىستارعا جەتكەنىن ءبارىمىز ماقتان تۇتامىز.              

مەنىڭ ۇلكەن ارمان – ماقساتىم – تۋعان جەرىمدى كوركەيتۋ، ەلىمنىڭ باياندى باقىتى ءۇشىن جان اياماي ەڭبەك ەتۋ دەپ بىلەمىن. تۋعان جەردى بىزدەر، جاس ۇرپاقتار سۇيمەسەك، ونىڭ ەرتەڭى نە بولماق؟

Cىزدىكوۆا ديلناز

---