قايىڭ اعاشى
كوكشەتاۋ قالاسى
№17 ورتا مەكتەپ
تاقىرىبى: «قايىڭ اعاشى»
دايىنداعان: مۋكانوۆا ماليكا
ءمۇعالىمى: شاميگانوۆا ا.م.
قايىڭ — سىمباتتى اعاش، ۇشار باسى ۇكىدەي شوقتانىپ، بيىك بويلاپ وسەدى. دەگەنمەن اسا كارى قايىڭنىڭ اۋىر بۇتاقتارى ءماجنۇن تالداي توگىلىپ تۇرادى. اشىق جەرلەردە قايىڭ كەيدە جەكە-دارا وسەدى، ءبىراق كوپ رەتتە ولار ورمان بولىپ تۇرادى. جازعى جاپ-جاسىل ءشوپ پەن جايناعان گۇلدىڭ ورتاسىندا تۇرعان اق بالتىر قايىڭ توعايى - ول ءبىر عاجايىپ سۋرەت!
قايىڭ ءساۋىردىڭ اياعى مەن مامىر ايىنىڭ باسىندا، ياعني جاڭعاق اعاشى مەن تالدان كەيىن گۇلدەيدى. ونىڭ گۇلدەرى قاراپايىم سىرعا تارىزدەس بولىپ كەلەدى. ال قايىڭنىڭ جاپىراعى سارعايا باستاعان كەزدە قىركۇيەك ايى دا تۋادى.
قايىڭنىڭ ۇرىقتارى جەلمەن تەز ۇشىپ كەتەدى. ول ورماننىڭ باسقا اعاشتارى وسە المايتىن جەرلەردە دە تەز وسىپ-ونەدى. سوندىقتان قايىڭدى ورماننىڭ "پيونەرى" دەپ اتايدى.
قايىڭ – اق ءتۇستى قابىعىمەن ەرەكشەلەنەتىن ادەمى اعاش. ءومىر ءسۇرۋ ۇزاقتىعى - 100-150 جىل. ول كوكتەمدە ەرتە بۇرشىك جارىپ، كەش جاپىراق تۇسىرەتىندىگىمەن ەرەكشەلەنەدى. تابيعاتتا قايىڭنىڭ 140 ءتۇرى بار. ەلىمىزدە ونىڭ كوپتەگەن تۇرلەرى كەزدەسەدى. ەڭ كەڭ تارالعان ءتۇرى - كادىمگى قايىڭ نەمەسە اققايىڭ. باياناۋىل جانە كوكشەتاۋ قورىقتارىندا قاراعاي، كوكتەرەكپەن بىرگە قايىڭنىڭ “ۇلپەك قايىڭ” دەپ اتالاتىن ءتۇرى وسەدى. قايىڭ اعاشىنىڭ بۇتاعى مەن ءدىڭى بەرىك، ءارى شىمىر. جاپىراعى جۇمىرتقا پىشىندەس، جيەكتەرى ارا ءتىستى. قايىڭ ءساۋىر، مامىر ايلارىندا گۇلدەيدى. گۇلدەرى سىرعا سەكىلدى. كۇزدە ەرەكشە سارى تۇسكە بويالاتىن قايىڭ جاپىراقتارى ساياباقتارعا كورىك بەرىپ تۇرادى. قايىڭنىڭ بارلىق ءتۇرى وتە تەز وسەدى جانە وڭاي جەرسىنەدى. گۇلپازدار قايىڭدى «ساياباق اعاشى» دەپ اتايدى. ادەمىلىگىنە بولا جولدىڭ ەكى جاعالاۋىنا، ءتىپتى ب ا ق ىشىنە قاتار-قاتار بىرنەشە ءتۇبىن بىردەن ەگەدى. قايىڭ وزگەشە سۇلۋلىعىنا بولا اقىنداردىڭ ولەڭ-جىرلارىنا ءجيى ارقاۋ بولعان اعاشتىڭ ءبىرى. اجارلى دا كورىكتى بويجەتكەندەردى اققايىڭعا تەڭەپ جاتادى.
قايىڭنىڭ بۇرشىگى مەن جاپىراعىندا، گ ۇلى مەن ءدىڭىنىڭ قابىعىندا جانە اعاشى مەن شىرىنىندا ەمدىك قاسيەتتەر بار. ونىڭ بۇرشىكتەرى مەن جاپىراقتارىنىڭ قۇرامىندا ەفير مايى، قارا ماي، فلاۆونويدتار، ساپونيندەر مەن س دارۋمەنى بار. شىرىنىن سۋسىن رەتىندە پايدالانادى. قايىڭنان جوعارى ساپالى شاڭعى مەن شەرە جاسالىنادى. تەز ءشىرىپ كەتەتىندىكتەن قۇرىلىستا از قولدانىلادى. جانعىشتىق قاسيەتى جوعارى بولعاندىقتان، وتىن رەتىندە پايدالانادى.كوپ كۇتىمدى قاجەت ەتپەيدى. جاس كوشەتىن العاشقى جىلدارى تۇزۋلەپ وسىرسە، ءدىڭى تىك ءارى ادەمى بولىپ وسەدى.
قالەمشەلەۋ ارقىلى وڭاي كوبەيتىلەدى. سكانديناۆيا ەلدەرىندە قايىڭنىڭ ءدىنىنىڭ تومەنگى جاعى ۇيىلدەنىپ، شورلانىپ-جۋانداپ كەتەتىن قايىڭدار بار. وعان ءتىپتى بالتا دا باتپايدى. مۇنى كارەليا قايىڭى دەپ اتايدى. ونىڭ اعاشىنان اشەكەيلى اسەم جيھاز، قوبديشا جانە ءار ءتۇرلى بەزەندىرۋ زاتتارىن جاسايدى. كارەليا قايىڭى وتە سيرەك ۇشىراسادى. سوندىقتان ءقازىر ونى قولدان جاساندى جولمەن وسىرۋگە ارەكەت جاسالۋدا.
قايىڭ اعاشى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ سولتۇستىك ورمان القاپتارىندا جايقالىپ ءوسىپ جاتىر. سولتۇستىك ورماندارىنا قايىڭ اعاشى كورىك بەرەدى. وسى قايىڭ اعاشىن قورعاۋ جاس جەتكىنشەكتەردىڭ مىندەتى دەپ ايتار ەدىم. كوكتەم مەزگىلىندە ادامدار اعاش وتىرعىزۋ ارقىلى تابيعاتقا قامقورلىق جاسايتىنى، جاقسى ىستەردى ورىنداپ، ءوز قولىمىزدان تابيعات-اناعا كومەك كورسەتۋ بىزدەردىڭ مىندەتىمىز دەپ سانايمىن.
You Might Also Like
-
ءححى عاسىر ادامزات بالاسىنىڭ ءوي-ورىسىنىڭ ەرەكشە ءوسىپ، وركەندەپ جەتىلگەن عاسىرى بولىپ وتىر. ۇيىڭىزدە كومپيۋتەر بولسا، ول عالامتورعا قوسىلسا، بۇگىندە كەز - كەلگەن مەملەكەتتەگى تانىسىمىزبەن ينتەرنەت ار...
-
مەنىڭ ويىمشا ءار ادام ماعىنالى، ابىرويلى ءومىر سۇرگىسى كەلەدى. ءبىراق بۇل ءاردايىم ويداعىداي بولا بەرمەيدى.
