InfoHub Logo

قازاقتىڭ تۇڭعىش كاسىبي مۋزىكانتى، مۋزىكا زەرتتەۋشىسى، ۇلاعاتتى ۇستاز، كاسىبي كومپوزيتور، قازاقستان عىلىم اكادەمياسىنىڭ ونەر سالاسىنداعى اكادەميگى، قازاقستاننىڭ حالىق ءارتىسى، وتباسىندا قامقورلى اكە، ونەر كوگىندەگى جارىق جۇلدىزداردىڭ ءبىرى احمەت قۋان ۇلى جۇبانوۆتىڭ بيىل 115 جىلدىعى.  ونىڭ ەسىمى جازبا ءداستۇرىنىڭ قازاق كاسىبي مۋزىكاسىنىڭ پايدا بولۋىمەن، دامۋىمەن جانە وركەندەۋىمەن تىعىز بايلانىستى دەسەك ارتىق ەمەس. قازاق ونەرىنە وزىندىك ۇلەس قوسىپ، ونەرىمىز بەن مادەنيەتىمىزدىڭ وركەندەۋىنە كۇش-جىگەر جۇمساعان حالقىمىزدىڭ ءبىرتۋار دارىندى ۇلى — احمەت قۋان ۇلى  جۇبانوۆتىڭ ونەگەلى دە ومىرشەڭ ەڭبەگى عاسىرلار قويناۋىنداعى ۇلكەن قازىنا. 

احمەت قۋان ۇلى جۇبانوۆ (1906-1968) — قازاق مۋزىكاسىن زەرتتەۋشى كورنەكتى عالىم، ايگىلى كومپوزيتور، ديريجەر. ول حالىق كۇيلەرىن وركەسترگە لايىقتاپ، نوتاعا ءتۇسىردى جانە قازاق مۋزىكاسىن كۇردەلى اسپاپتىق سيمفونيالىق شىعارمالارمەن بايىتتى. ا.جۇبانوۆتىڭ قازاق مۋزىكا تاريحىنا سىڭىرگەن ەڭبەگى ۇشان — تەڭىز. ولار «تاجىك ءبيى»، «قازاق بيلەرى»، «تولەگەن توقتاروۆ»، «اريا»، «اباي سيۋيتاسى» جانە تاعى باسقا تۋىندىلارى. كومپوزيتور رەتىندە قازاقتىڭ مۋزىكالىق مادەنيەتىنە وزىندىك مەلوديالىق ورنەك قوسقان ونداعان ءان مەن كۇيدىڭ، رومانستار مەن حورلاردىڭ، اسپاپتىق سيمفونيالىق جانە ۆوكالدىق شىعارمالاردىڭ اۆتورى. ەڭ باستى جەتىستىگى 1933 جىلى الماتىداعى مۋزىكالىق دراما تەحنيكۋمى (قازىرگى الماتى مۋزىكالىق كوللەدجى) جانىنان  ەلىمىزدىڭ تۇپكىر تۇپكىرىنەن دارىندى مۋزىكانتتاردى جيناپ، العاشقى قازاق حالىق اسپاپتار وركەسترىن قۇردى. ونىڭ قۇرامىندا 11 ادام بولدى، ال مۋزىكالىق اسپاپتارىنان تەك الت-دومبىرالار پايدالانىلىپ، حالىق كۇيلەرى مەن اندەرى ورىندالدى. وركەستردىڭ باس ديريجەرى ءارى كوركەمدىك جەتەكشى بولىپ جۇبانوۆ تاعايىندالدى.
احمەت جۇبانوۆتىڭ كومپوزيتورلىق شىعارمالارىنىڭ كورنەكتىلەرى ل.حاميديمەن بىرلەسىپ جازعان «اباي» (1944) جانە «تولەگەن توقتاروۆ» (1947) وپەرالارى جانە  اكە جولىن جالعاعان قىزى ع.جۇبانوۆا اياقتاعان «قۇرمانعازى» (1970) وپەراسى. ءدال وسى شىعارمالاردى وسكەلەڭ ۇرپاققا جەتكىزۋ ماقساتىندا، بولاشاقتا ا.جۇبانوۆ سياقتى جان-جاقتى تۇلعا تاربيەلەۋ ماقساتىندا، وساكاروۆ اۋدانىنىڭ ونەر مەكتەبىنىڭ ساباق جوسپارىنا «احمەت جۇبانوۆتىڭ كۇيلەرى» ەڭگىزىلىپ، وركەستورمەن ورىنداۋ دايىندىق جۇمىستارى جۇرگىزىلۋدە. سونىمەن قاتار، «قازاق مۋزىكا ونەرىنىڭ گيمالايى- احمەت جۇبانوۆ» اتتى تاربيە ساعاتتارى وتكىزىلدى. وقۋشىلارىمىزعا كومپوزيتور جايلى دەرەكتى فيلم كورسەتىلىپ، شىعارماشىلىعى مەن ءومىر جولىنا ەرەكشە توقتالىپ وتتىك. ءبىزدىڭ مەكەمە ونەر مەكتەبى بولعاندىقتان ءار كومپوزيتور، ءار ونەر جاناشىرىن قاستەرلەپ، شىعارماشىلىعىمەن ەتەنە تانىسىپ، تەرەڭىنەن زەردەلەيمىز. بۇگىنگى تاڭدا ەلىمىزدىڭ ستراتەگيالىق دامۋىنداعى نەگىزگى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى-بىلىم بەرۋ. سوندىقتان دا ونەر مەكتەبى – حالقىمىزدىڭ تولىعىپ ءوسۋىنىڭ، رۋحاني ءارى مادەني دامۋىنىڭ تىرەگى جانە ءتۇپ قازىعى بولىپ تابىلادى. مەكتەپتەگى وقۋشىلاردىڭ جالپى بىلىمدەرى مەن مۋزىكالىق قابىلەتتەرىنىڭ قالىپتاسىپ دامۋىنا، مۋزىكالىق تاربيە، ءبىلىم بەرۋ جۇمىستارىنىڭ الدىنا قويعان ماقساتتارى ءوز سەپتىكتەرىن تيگىزەدى. وسى قويىلعان ماقساتتارعا جەتۋدە احمەت جۇبانوۆتىڭ شىعارمالارىنىڭ ءرولى ەرەكشە ورىن الادى. سەبەبى ول جان-جاقتى ءبىرتۋار تۇلعا. 

سونىمەن ءوز بويىندا قانشاما قاسيەت دارىتقان، قازاق حالىق مۋزىكاسىن مەڭگەرگەن احمەت جۇبانوۆ سىندى تۇلعا جايلى مەكتەپ وقۋشىلارىنا قوسىمشا اقپارات بەرۋ ءتيىمدى قۇرالدارىنىڭ ءبىرى بولىپ تابىلادى. ونىڭ ۇستىنە وقۋشىلارعا مۋزىكا ارقىلى تاربيە بەرۋ مەيلىنشە ناتيجەلى بولىپ شىعادى.

قورىتا ايتقاندا، وقۋشى، جاستاردى وتكەننىڭ مۇراسىنا سىن كوزبەن قاراپ، ونى ەلەپ-ەكشەلەي وتىرىپ، جان-جاقتى پايدالانا بىلۋگە تاربيەلەۋدىڭ ماڭىزى زور. حالقىمىزدىڭ حالىقتىق-مۋزىكالىق شىعارماشىلىعىن وسكەلەڭ ۇرپاققا ناسيحاتتاۋمەن قاتار، جەكە تۇلعانىڭ ءوي-ورىسى، مادەنيەتى مەن وركەنيەتىنىڭ دامۋىنا قاجەتتىلىگىن ەسكەرە وتىرىپ، جان-جاقتى تۇلعا بولاشاق ا.جۇبانوۆتاردى دايىنداي الساق ءۇمىت اقتالىپ، باستى مىندەتتىڭ ورىندالعانى.

قاراعاندى وبلىسىنىڭ ءبىلىم باسقارماسىنىڭ وساكاروۆ اۋدانىنىڭ ءبىلىم باسقارماسىنىڭ «بالالار ونەر مەكتەبى» دومبىرا سىنىبىنىڭ ۇستازى زەينەلوۆا ماكپال ايدارحانوۆنا

---