قازاق ءتىلى داپتەرىن جۇرگىزۋ ءتارتىبى
قازاق ءتىلى داپتەرىن جۇرگىزۋ ءتارتىبى
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا وقۋشىلاردا 4 جەكە داپتەرى بولۋى شارت.
- 2 جۇمىس داپتەرى
- 1 سىن جۇمىسى داپتەرى
- 1 مازمۇنداما جانە شىعارما داپتەرى.
داپتەر سىرتىن 1 سىنىپتا ءمۇعالىم، ال 2 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان باستاپ ۇلگى بويىنشا وقۋشى ءوزى تولتىرۋى كەرەك:
استانا قالاسى
№51 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ
3 «ا» سىنىپ وقۋشىسى
ايدار ۇلى دوسبولدىڭ
قازاق تىلىنەن سىن جۇمىسىنا
ارناعان داپتەرى
وقۋشىلاردىڭ قالامدارى كوك ءتۇستى سيا بولۋى كەرەك. 1، 2 سىنىپتا كىشى جول داپتەرلەرىنە، ال 3 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان جانە 4 سىنىپتا ۇلكەن جول داپتەرگە جازۋى قاجەت. 3 سىنىپتىڭ 1 توقسانىندا كوركەم جازۋعا كىشى جول داپتەر ارناعان ءجون.
داپتەردەگى بارلىق جۇمىستار تومەندەگى تالاپتاردى، ەرەجەلەردى ساقتاي وتىرىپ جۇرگىزىلۋى كەرەك:
- جازۋى ۇقىپتى؛
- 1، 2 جانە 3 سىنىپتىڭ 1 جارتىجىلدىعىندا اي اتى جازباشا، كۇن رەتى اراب سيفرىمەن جول ورتاسىنان جازىلادى؛
- 3 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان جانە 4 سىنىپتا اي اتى مەن كۇن رەتى جازباشا جازىلادى.
- كۇن رەتى مەن جۇمىس تۇرىنەن سوڭ نۇكتە قويىلادى.
قازاننىڭ توعىزى.
قازاننىڭ 9-ى.
سىنىپ جۇمىسى
- ءۇي جۇمىسى سىنىپ جۇمىسىنىڭ جالعاسى دەپ ەسەپتەلىنەدى دە، كۇن رەتى جازىلمايدى؛
- 1 سىنىپتىڭ 3 توقسانىنان باستاپ جاتتىعۋ ءسوزى تولىق جازىلادى. مىسالى: 15-جاتتىعۋ؛
- تاپسىرماعا سايكەس سوزدەردى باعاندارعا ءبولىپ جازعاندا ءبىرىنشى ءسوزى باس ارىپتەن ءۇتىرسىز جازىلادى. مىسالى:
بالا
باقا
بارىس
- سىنىپ جۇمىسىن نەمەسە ءۇي جۇمىسىن ورىنداعاندا تاپسىرمالار اراسىندا جول قالدىرىلمايدى؛
- ءماتىن ازات جولدان باستالادى؛
- سىنىپ جۇمىسى مەن ءۇي جۇمىسىنىڭ اراسىندا 2 جول قالدىرىلادى؛
- تالداۋ جاساۋ تاپسىرمالارىن ورىنداعاندا جاقسى ۇشتالعان قارا قارىنداشپەن ورىنداعان ءجون؛
- ەرەجە، ەملەنى بەلگىلەۋ ءۇشىن جاسىل سيانى قولدانۋعا بولادى.
كوركەم جازۋ جۇمىستارى
كوركەم جازۋعا ءار ساباق سايىن 5-7 مينۋت بولىنەدى. تاقتادا تۇسىندىرە وتىرىپ جازۋ ۇلگىسى كورسەتىلەدى. كوركەم جازۋ جۇمىستارىنىڭ كولەمى:
1-2 سىنىپتا-1-2 جول
3 سىنىپتا – 3 جول
4 سىنىپتا-3-4 جول
تەكسەرگەن سوڭ ءمۇعالىم 3 جولدان اسپايتىن تۇزەتۋگە باعىتتالعان ۇلگى جازۋدى كورسەتەدى.
باستاۋىش وقىتۋدا 4 جىل بويىنا جۇيەلى تۇردە (مىندەتتى) ءارىپ ەلەمەنتتەرىن دۇرىس قوسۋعا باعىتتالعان جۇيەلى جۇمىس جۇرەدى.
سىنىپ، ءۇي جۇمىستارىن تەكسەرگەندە دۇرىس جازىلماعان ارىپتەردى تۇزەتىپ تۇرۋ قاجەت نەمەسە داپتەر شەتىندەگى قىزىل سىزىقتا ارنايى كورسەتۋ قاجەت. بۇنداي ارىپتەر مەن ارىپتەر بايلانىسۋىن تۇزەتۋ جۇمىستارىن جازۋعا بەرۋ كەرەك.
ساباقتاعى سوزدىك جۇمىسى
سوزدىك جۇمىس ءار ساباقتىڭ مىندەتتى كەزەڭى دەپ سانالادى. سوزدىك سىن جۇمىسى اپتاسىنا 1-2 رەت باقىلاۋ ءۇشىن جۇرگىزىلەدى.
سوزدىك سىن جۇمىستارىنىڭ كولەمى:
1 سىنىپ – 3-5 ءسوز
2 سىنىپ – 8-10 ءسوز
3 سىنىپ – 10-12 ءسوز
4 سىنىپ – 12-15 ءسوز
جازبا جۇمىستارىن تەكسەرۋ ءتارتىبى
جازبا جۇمىستارىن تەكسەرگەندە تومەندەگى ەرەجەلەردى ۇستانۋ قاجەت:
- قاتەنىڭ استىن سىزۋ، تۇزەتۋ قىزىل سيامەن جۇرگىزىلەدى؛
- قاتە جازىلعان ءارىپ نەمەسە تىنىس بەلگىسى كولبەۋ سىزىقپەن سىزىلادى، قاجەتتى تىنىس بەلگىسى قويىلادى؛
- قاتە جازىلعان ءسوزدىڭ بولىگى، سويلەم جىڭىشكە ءتۇزۋ سىزىقپەن سىزىلىپ تاستالادى؛
- 1، 2 سىنىپتاردا سىزىلىپ تاستالعاننىڭ ۇستىنە ءارىپ، ءسوز، سويلەم جازىلادى؛
- 3-4 سىنىپتاردا (داپتەر شەتىنە) جازىلادى (/)- ەملەلىك قاتە، (V) – تىنىس بەلگىلەرىنەن جىبەرىلگەن قاتە؛
- باعا تاپسىرمانىڭ سول جاعىنا قويىلادى؛
- ماداقتاۋ جازۋلارىن جازۋعا رۇقسات؛
- ەسكەرتۋ، سۇراۋلى ەسكەرتۋلەر جازباعان ءجون؛
- 2، 3، 4 سىنىپتاردا مازمۇندامالارعا، شىعارمالارعا 2 باعا قويىلادى؛(جۋرنالدىڭ 1 تور كوزىنە ەكى باعا قويىلادى)
- جازبا جۇمىس داپتەرلەرى كۇنبە-كۇن تەكسەرىلۋى كەرەك؛
- قاتەمەن جۇمىس جاسالىنادى؛
قازاق تىلىنەن جازبا جۇمىستارىنىڭ كولەمى
سىن جۇمىسى ماتىندەرىنىڭ مولشەرى
1 سىنىپ ------------- 2 سىنىپ ------------ 3 سىنىپ --------------4 سىنىپ
ءى ج. ج. ءىى ج. ج. ----- ءى ج. ج. ءىى ج. ج. ------ ءى ج. ج. ءىى ج. ج. ------ ءى ج. ج. ءىى ج. ج.
10-12 15-20 ----- 30-35 35-40 -----40-50 50-65 ------ 65-70 75-80
ساباقتاعى (1سىنىپتا) ۇزدىكسىز جازۋدىڭ جالپى ۇزاقتىعى 3 مينۋتتان، 2 سىنىپتا 10 مينۋتتان، 3، 4 سىنىپتا 20 مينۋتتان بولۋى مۇمكىن.
ءۇي تاپسىرماسىنىڭ كولەمى سىنىپ جۇمىسىنىڭ 1/3 بولىگىنەن اسپاۋى كەرەك.
3 سىنىپ جۇمىسىنىڭ كولەمى سىن جۇمىسى كولەمىنەن (+،-) 5ءسوز بولۋى ءتيىس.
سىن جۇمىسىن باعالاۋ مولشەرى
باعا جىبەرىلگەن قاتەلەر مولشەرى
1 سىنىپ (ءىى ج. ج.)، 2-4 سىنىپتار.
«5» قاتەسىز ورىندالعان جۇمىسقا، جازۋى كوركەم، تازا، انىق، نورماعا ساي. تۇزەتۋ (وقۋشى ءوزى تۇزەتكەن جاعدايدا) 2-دەن ارتىق ەمەس؛
«4» 2 قاتە، 2 تۇزەتۋ بار جۇمىس ءۇشىن نەمەسە 2 تىنىس بەلگى قاتەسى؛
جازۋ كولبەۋلىگى ساقتالماعان، ارىپتەر ارا قاشىقتىعى ازداپ بۇزىلعان.
«3» 2-3 ەملە قاتەسى، 2-3 تىنىس بەلگى قاتەسى بار. (4 ەملە، 2 تىنىس بەلگى نەمەسە 5 ەملە، 1 تىنىس بەلگىسى) كولبەۋلىك ساقتالماعان، كەيبىر ارىپتەر دۇرىس تاڭبالانباعان، ارىپتەر بيىكتىگى ءارتۇرلى.
«2» سىن جۇمىسى جوعارىداعى تالاپتاردان تومەن جاعدايدا. قاتە سانى 6-7.
«1» جۇمىس وتە لاس، تۇسىنىكسىز، ۇقىپسىز جازىلعان جاعدايدا.
قاتەلەر دەپ ەسەپتەلمەيتىن جاعدايلار:
- سىن جۇمىسى الىنعانعا دەيىن وقىلماعان ەرەجەلەرگە سايكەس سوزدەر، تىنىس بەلگىلەرى؛
- كەلەسى سويلەم باس ارىپپەن جازىلىپ، ءبىراق نۇكتە قويىلماسا؛
- ءماتىن مازمۇنى بۇزىلمايتىنداي ەتىپ باسقا سوزبەن اۋىستىرۋ جاعدايى ءبىر رەت كەزدەسكەندە؛
- تاسىمالداۋدا الدىڭعى جولدا ءسوزدىڭ ءبىر بولشەگى كەلەسى جولدا قايتالانىپ جازىلسا؛
- ءبىر ءسوزدى قايتالاپ جازىپ قويسا.
1 قاتەگە ەسەپتەلەتىندەر:
- ەكى ورفوگرافيالىق بىردەي قاتە؛
- ۇقساس ەكى تىنىس بەلگى قاتەسى؛
- 2 ورەسكەل ەمەس قاتە؛
مىسالى: ورىىندىق، قاالا تەكتەس.
ورەسكەل ەمەس قاتەلەر:
- سوزدەگى ءارىپتىڭ ەكى رەت قايتالانۋى؛
- ءبىر ءسوزدىڭ ەكى رەت قايتالانۋى؛
ەسكەرتۋ: باقىلاۋ سىن جۇمىستارىن العاندا ءمۇعالىم ءبىر ورىندا تۇرىپ وقۋ، جازعىزۋ قاجەت. ارى-بەرى ءجۇرىپ، وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن شاشىراتۋعا بولمايدى. سوزدەردى ارتىق قايتالاي بەرۋ دە وقۋشىنىڭ ساۋاتتى جازۋىنا كەرى اسەر ەتەدى. بارلىق جۇمىستى ادىستەمەسىن دۇرىس ساقتاي وتىرىپ جازعىزعان ءتيىمدى.
شىعارماشىلىق جۇمىستاردى باعالاۋ مولشەرى
2، 3 سىنىپتاردا مازمۇنداما مەن شىعارمالاردا 1 باعا مازمۇنى ءۇشىن، 1 باعا ساۋاتتىلىعى ءۇشىن قويىلادى؛(ەكى باعا ءبىر تور كوزگە قويىلادى)
شىعارماشىلىق جۇمىستاردى باعالاۋ
مازمۇنى ءۇشىن:
«5»-اۆتور ءماتىنىن (مازمۇنداما) جۇيەلەرى دۇرىس بايانداعانى ءۇشىن قويىلادى. تاقىرىپ اشىلعان، سوزدىك قورى باي، ءسوز قولدانىسى دۇرىس. سوزدىك قولدانىستا 1 قاتە جىبەرىلگەن.
«4»-ماتىندەگى نەگىزگى ويدى تولىق بەرە العان. (مازمۇنداما) تاقىرىپ اشىلعان، ءبىراق تا ويدى جۇيەلى بەرۋدە ازداعان كەمشىلىكتەر، مالىمەتتەر بەرۋدە، ءسوز قولدانىستا كىشىگىرىم قاتەلەرى بار. سوزدىك قولدانىستا 3 قاتەگە دەيىن جىبەرىلگەن.
«3»ء-ماتىن مازمۇنىندا اۋىتقۋشىلىقتار جىبەرىلگەن (مازمۇنداما)، تاقىرىپتان الشاقتاعان، نەگىزىنەن دۇرىس قولدانعانىمەن ويدى جۇيەلى جەتكىزۋدە، 2-3 سويلەم قۇرىلىسىندا كەمشىلىكتەرى بار. سوزدىك قورى از، ءسوز قولدانىستا قاتەلەرى بار. ءماتىن قۇرۋدا جانە ويدى جۇيەلى جەتكىزۋدە 5-تەن اسپايتىن قاتەلەرى بار.
«2»- قورىتىندى مازمۇنداما مەن شىعارمالارعا مازمۇنىنان كوبىرەك الشاقتا، قاتەلەرى كوپ، وي جۇيەسى ساقتالماعان، ءار ءبولىم اراسىندا بايلانىس جوق. سوزدىك قورى جۇتاڭ. جازبا جۇمىسىندا ءماتىن قۇرۋ مەن مازمۇنىندا 6-دان كوپ قاتە جىبەرىلگەن.
ساۋاتتىلىعى ءۇشىن:
«5»- ەملە قاتەسى جوق، تىنىس بەلگىدەن قاتە جوق، 1-2 تۇزەتۋ جىبەرىلگەن.
«4»-2 ەملە قاتەسى، 1 تىنىس بەلگى قاتەسى، 1-2 تۇزەتۋ جاسالعان.
«3»-3-5 ەملە قاتەسى بار، 1-2 تىنىس بەلگى قاتەسى بار، 1-2 تۇزەتۋلەر جىبەرىلگەن.
«2»-6-دان كوپ ەملە قاتەسى، 3-4 تىنىس بەلگى قاتەسى، 3-4 تۇزەتۋلەر جاسالعان.
مەكتەپتىڭ باستاۋىش ساتىسىندا شىعارماشىلىق جۇمىستار ۇيرەتۋشىلىك سيپاتتا بولادى. سوندىقتان قاناعاتتانارلىقسىز باعا العان جاعدايدا ول وقۋشىلارمەن ءمۇعالىم جەكە جۇمىستار جاساۋعا مىندەتتى. وتە تومەن باعا جۋرنالعا قويىلمايدى.
قازاق ءتىلى ءپانى بويىنشا وقۋشىلاردا 4 جەكە داپتەرى بولۋى شارت.
- 2 جۇمىس داپتەرى
- 1 سىن جۇمىسى داپتەرى
- 1 مازمۇنداما جانە شىعارما داپتەرى.
داپتەر سىرتىن 1 سىنىپتا ءمۇعالىم، ال 2 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان باستاپ ۇلگى بويىنشا وقۋشى ءوزى تولتىرۋى كەرەك:
استانا قالاسى
№51 مەكتەپ-گيمنازياسىنىڭ
3 «ا» سىنىپ وقۋشىسى
ايدار ۇلى دوسبولدىڭ
قازاق تىلىنەن سىن جۇمىسىنا
ارناعان داپتەرى
وقۋشىلاردىڭ قالامدارى كوك ءتۇستى سيا بولۋى كەرەك. 1، 2 سىنىپتا كىشى جول داپتەرلەرىنە، ال 3 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان جانە 4 سىنىپتا ۇلكەن جول داپتەرگە جازۋى قاجەت. 3 سىنىپتىڭ 1 توقسانىندا كوركەم جازۋعا كىشى جول داپتەر ارناعان ءجون.
داپتەردەگى بارلىق جۇمىستار تومەندەگى تالاپتاردى، ەرەجەلەردى ساقتاي وتىرىپ جۇرگىزىلۋى كەرەك:
- جازۋى ۇقىپتى؛
- 1، 2 جانە 3 سىنىپتىڭ 1 جارتىجىلدىعىندا اي اتى جازباشا، كۇن رەتى اراب سيفرىمەن جول ورتاسىنان جازىلادى؛
- 3 سىنىپتىڭ 2 جارتىجىلدىعىنان جانە 4 سىنىپتا اي اتى مەن كۇن رەتى جازباشا جازىلادى.
- كۇن رەتى مەن جۇمىس تۇرىنەن سوڭ نۇكتە قويىلادى.
قازاننىڭ توعىزى.
قازاننىڭ 9-ى.
سىنىپ جۇمىسى
- ءۇي جۇمىسى سىنىپ جۇمىسىنىڭ جالعاسى دەپ ەسەپتەلىنەدى دە، كۇن رەتى جازىلمايدى؛
- 1 سىنىپتىڭ 3 توقسانىنان باستاپ جاتتىعۋ ءسوزى تولىق جازىلادى. مىسالى: 15-جاتتىعۋ؛
- تاپسىرماعا سايكەس سوزدەردى باعاندارعا ءبولىپ جازعاندا ءبىرىنشى ءسوزى باس ارىپتەن ءۇتىرسىز جازىلادى. مىسالى:
بالا
باقا
بارىس
- سىنىپ جۇمىسىن نەمەسە ءۇي جۇمىسىن ورىنداعاندا تاپسىرمالار اراسىندا جول قالدىرىلمايدى؛
- ءماتىن ازات جولدان باستالادى؛
- سىنىپ جۇمىسى مەن ءۇي جۇمىسىنىڭ اراسىندا 2 جول قالدىرىلادى؛
- تالداۋ جاساۋ تاپسىرمالارىن ورىنداعاندا جاقسى ۇشتالعان قارا قارىنداشپەن ورىنداعان ءجون؛
- ەرەجە، ەملەنى بەلگىلەۋ ءۇشىن جاسىل سيانى قولدانۋعا بولادى.
كوركەم جازۋ جۇمىستارى
كوركەم جازۋعا ءار ساباق سايىن 5-7 مينۋت بولىنەدى. تاقتادا تۇسىندىرە وتىرىپ جازۋ ۇلگىسى كورسەتىلەدى. كوركەم جازۋ جۇمىستارىنىڭ كولەمى:
1-2 سىنىپتا-1-2 جول
3 سىنىپتا – 3 جول
4 سىنىپتا-3-4 جول
تەكسەرگەن سوڭ ءمۇعالىم 3 جولدان اسپايتىن تۇزەتۋگە باعىتتالعان ۇلگى جازۋدى كورسەتەدى.
باستاۋىش وقىتۋدا 4 جىل بويىنا جۇيەلى تۇردە (مىندەتتى) ءارىپ ەلەمەنتتەرىن دۇرىس قوسۋعا باعىتتالعان جۇيەلى جۇمىس جۇرەدى.
سىنىپ، ءۇي جۇمىستارىن تەكسەرگەندە دۇرىس جازىلماعان ارىپتەردى تۇزەتىپ تۇرۋ قاجەت نەمەسە داپتەر شەتىندەگى قىزىل سىزىقتا ارنايى كورسەتۋ قاجەت. بۇنداي ارىپتەر مەن ارىپتەر بايلانىسۋىن تۇزەتۋ جۇمىستارىن جازۋعا بەرۋ كەرەك.
ساباقتاعى سوزدىك جۇمىسى
سوزدىك جۇمىس ءار ساباقتىڭ مىندەتتى كەزەڭى دەپ سانالادى. سوزدىك سىن جۇمىسى اپتاسىنا 1-2 رەت باقىلاۋ ءۇشىن جۇرگىزىلەدى.
سوزدىك سىن جۇمىستارىنىڭ كولەمى:
1 سىنىپ – 3-5 ءسوز
2 سىنىپ – 8-10 ءسوز
3 سىنىپ – 10-12 ءسوز
4 سىنىپ – 12-15 ءسوز
جازبا جۇمىستارىن تەكسەرۋ ءتارتىبى
جازبا جۇمىستارىن تەكسەرگەندە تومەندەگى ەرەجەلەردى ۇستانۋ قاجەت:
- قاتەنىڭ استىن سىزۋ، تۇزەتۋ قىزىل سيامەن جۇرگىزىلەدى؛
- قاتە جازىلعان ءارىپ نەمەسە تىنىس بەلگىسى كولبەۋ سىزىقپەن سىزىلادى، قاجەتتى تىنىس بەلگىسى قويىلادى؛
- قاتە جازىلعان ءسوزدىڭ بولىگى، سويلەم جىڭىشكە ءتۇزۋ سىزىقپەن سىزىلىپ تاستالادى؛
- 1، 2 سىنىپتاردا سىزىلىپ تاستالعاننىڭ ۇستىنە ءارىپ، ءسوز، سويلەم جازىلادى؛
- 3-4 سىنىپتاردا (داپتەر شەتىنە) جازىلادى (/)- ەملەلىك قاتە، (V) – تىنىس بەلگىلەرىنەن جىبەرىلگەن قاتە؛
- باعا تاپسىرمانىڭ سول جاعىنا قويىلادى؛
- ماداقتاۋ جازۋلارىن جازۋعا رۇقسات؛
- ەسكەرتۋ، سۇراۋلى ەسكەرتۋلەر جازباعان ءجون؛
- 2، 3، 4 سىنىپتاردا مازمۇندامالارعا، شىعارمالارعا 2 باعا قويىلادى؛(جۋرنالدىڭ 1 تور كوزىنە ەكى باعا قويىلادى)
- جازبا جۇمىس داپتەرلەرى كۇنبە-كۇن تەكسەرىلۋى كەرەك؛
- قاتەمەن جۇمىس جاسالىنادى؛
قازاق تىلىنەن جازبا جۇمىستارىنىڭ كولەمى
سىن جۇمىسى ماتىندەرىنىڭ مولشەرى
1 سىنىپ ------------- 2 سىنىپ ------------ 3 سىنىپ --------------4 سىنىپ
ءى ج. ج. ءىى ج. ج. ----- ءى ج. ج. ءىى ج. ج. ------ ءى ج. ج. ءىى ج. ج. ------ ءى ج. ج. ءىى ج. ج.
10-12 15-20 ----- 30-35 35-40 -----40-50 50-65 ------ 65-70 75-80
ساباقتاعى (1سىنىپتا) ۇزدىكسىز جازۋدىڭ جالپى ۇزاقتىعى 3 مينۋتتان، 2 سىنىپتا 10 مينۋتتان، 3، 4 سىنىپتا 20 مينۋتتان بولۋى مۇمكىن.
ءۇي تاپسىرماسىنىڭ كولەمى سىنىپ جۇمىسىنىڭ 1/3 بولىگىنەن اسپاۋى كەرەك.
3 سىنىپ جۇمىسىنىڭ كولەمى سىن جۇمىسى كولەمىنەن (+،-) 5ءسوز بولۋى ءتيىس.
سىن جۇمىسىن باعالاۋ مولشەرى
باعا جىبەرىلگەن قاتەلەر مولشەرى
1 سىنىپ (ءىى ج. ج.)، 2-4 سىنىپتار.
«5» قاتەسىز ورىندالعان جۇمىسقا، جازۋى كوركەم، تازا، انىق، نورماعا ساي. تۇزەتۋ (وقۋشى ءوزى تۇزەتكەن جاعدايدا) 2-دەن ارتىق ەمەس؛
«4» 2 قاتە، 2 تۇزەتۋ بار جۇمىس ءۇشىن نەمەسە 2 تىنىس بەلگى قاتەسى؛
جازۋ كولبەۋلىگى ساقتالماعان، ارىپتەر ارا قاشىقتىعى ازداپ بۇزىلعان.
«3» 2-3 ەملە قاتەسى، 2-3 تىنىس بەلگى قاتەسى بار. (4 ەملە، 2 تىنىس بەلگى نەمەسە 5 ەملە، 1 تىنىس بەلگىسى) كولبەۋلىك ساقتالماعان، كەيبىر ارىپتەر دۇرىس تاڭبالانباعان، ارىپتەر بيىكتىگى ءارتۇرلى.
«2» سىن جۇمىسى جوعارىداعى تالاپتاردان تومەن جاعدايدا. قاتە سانى 6-7.
«1» جۇمىس وتە لاس، تۇسىنىكسىز، ۇقىپسىز جازىلعان جاعدايدا.
قاتەلەر دەپ ەسەپتەلمەيتىن جاعدايلار:
- سىن جۇمىسى الىنعانعا دەيىن وقىلماعان ەرەجەلەرگە سايكەس سوزدەر، تىنىس بەلگىلەرى؛
- كەلەسى سويلەم باس ارىپپەن جازىلىپ، ءبىراق نۇكتە قويىلماسا؛
- ءماتىن مازمۇنى بۇزىلمايتىنداي ەتىپ باسقا سوزبەن اۋىستىرۋ جاعدايى ءبىر رەت كەزدەسكەندە؛
- تاسىمالداۋدا الدىڭعى جولدا ءسوزدىڭ ءبىر بولشەگى كەلەسى جولدا قايتالانىپ جازىلسا؛
- ءبىر ءسوزدى قايتالاپ جازىپ قويسا.
1 قاتەگە ەسەپتەلەتىندەر:
- ەكى ورفوگرافيالىق بىردەي قاتە؛
- ۇقساس ەكى تىنىس بەلگى قاتەسى؛
- 2 ورەسكەل ەمەس قاتە؛
مىسالى: ورىىندىق، قاالا تەكتەس.
ورەسكەل ەمەس قاتەلەر:
- سوزدەگى ءارىپتىڭ ەكى رەت قايتالانۋى؛
- ءبىر ءسوزدىڭ ەكى رەت قايتالانۋى؛
ەسكەرتۋ: باقىلاۋ سىن جۇمىستارىن العاندا ءمۇعالىم ءبىر ورىندا تۇرىپ وقۋ، جازعىزۋ قاجەت. ارى-بەرى ءجۇرىپ، وقۋشىلاردىڭ زەيىنىن شاشىراتۋعا بولمايدى. سوزدەردى ارتىق قايتالاي بەرۋ دە وقۋشىنىڭ ساۋاتتى جازۋىنا كەرى اسەر ەتەدى. بارلىق جۇمىستى ادىستەمەسىن دۇرىس ساقتاي وتىرىپ جازعىزعان ءتيىمدى.
شىعارماشىلىق جۇمىستاردى باعالاۋ مولشەرى
2، 3 سىنىپتاردا مازمۇنداما مەن شىعارمالاردا 1 باعا مازمۇنى ءۇشىن، 1 باعا ساۋاتتىلىعى ءۇشىن قويىلادى؛(ەكى باعا ءبىر تور كوزگە قويىلادى)
شىعارماشىلىق جۇمىستاردى باعالاۋ
مازمۇنى ءۇشىن:
«5»-اۆتور ءماتىنىن (مازمۇنداما) جۇيەلەرى دۇرىس بايانداعانى ءۇشىن قويىلادى. تاقىرىپ اشىلعان، سوزدىك قورى باي، ءسوز قولدانىسى دۇرىس. سوزدىك قولدانىستا 1 قاتە جىبەرىلگەن.
«4»-ماتىندەگى نەگىزگى ويدى تولىق بەرە العان. (مازمۇنداما) تاقىرىپ اشىلعان، ءبىراق تا ويدى جۇيەلى بەرۋدە ازداعان كەمشىلىكتەر، مالىمەتتەر بەرۋدە، ءسوز قولدانىستا كىشىگىرىم قاتەلەرى بار. سوزدىك قولدانىستا 3 قاتەگە دەيىن جىبەرىلگەن.
«3»ء-ماتىن مازمۇنىندا اۋىتقۋشىلىقتار جىبەرىلگەن (مازمۇنداما)، تاقىرىپتان الشاقتاعان، نەگىزىنەن دۇرىس قولدانعانىمەن ويدى جۇيەلى جەتكىزۋدە، 2-3 سويلەم قۇرىلىسىندا كەمشىلىكتەرى بار. سوزدىك قورى از، ءسوز قولدانىستا قاتەلەرى بار. ءماتىن قۇرۋدا جانە ويدى جۇيەلى جەتكىزۋدە 5-تەن اسپايتىن قاتەلەرى بار.
«2»- قورىتىندى مازمۇنداما مەن شىعارمالارعا مازمۇنىنان كوبىرەك الشاقتا، قاتەلەرى كوپ، وي جۇيەسى ساقتالماعان، ءار ءبولىم اراسىندا بايلانىس جوق. سوزدىك قورى جۇتاڭ. جازبا جۇمىسىندا ءماتىن قۇرۋ مەن مازمۇنىندا 6-دان كوپ قاتە جىبەرىلگەن.
ساۋاتتىلىعى ءۇشىن:
«5»- ەملە قاتەسى جوق، تىنىس بەلگىدەن قاتە جوق، 1-2 تۇزەتۋ جىبەرىلگەن.
«4»-2 ەملە قاتەسى، 1 تىنىس بەلگى قاتەسى، 1-2 تۇزەتۋ جاسالعان.
«3»-3-5 ەملە قاتەسى بار، 1-2 تىنىس بەلگى قاتەسى بار، 1-2 تۇزەتۋلەر جىبەرىلگەن.
«2»-6-دان كوپ ەملە قاتەسى، 3-4 تىنىس بەلگى قاتەسى، 3-4 تۇزەتۋلەر جاسالعان.
مەكتەپتىڭ باستاۋىش ساتىسىندا شىعارماشىلىق جۇمىستار ۇيرەتۋشىلىك سيپاتتا بولادى. سوندىقتان قاناعاتتانارلىقسىز باعا العان جاعدايدا ول وقۋشىلارمەن ءمۇعالىم جەكە جۇمىستار جاساۋعا مىندەتتى. وتە تومەن باعا جۋرنالعا قويىلمايدى.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى:تاۋەلسىز ەلدىڭ ءبىلىمدى ۇرپاقتارى (تانىمدىق سايىس)
