قازاق ءتىلى – مەملەكەتتىك ءتىل
قازاقستان رەسپۋبليكاسى كونستيتۋسياسىندا: «قازاقستان رەسپۋبليكاسىنداعى مەملەكەتتىك ءتىل – قازاق ءتىلى» دەپ جازىلعان. ۇلتىن سۇيەتىن ءاربىر ادام، مەيلى ول مەملەكەتتىك ءتىل بولماعاننىڭ وزىندە، ءوز انا ءتىلىن كوككە كوتەرىپ، ەرەكشە قادىرلەپ، سول تىلدە سويلەۋدى پارىز ساناماق. ءوز ۇلتىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن انا ءتىلى ارقىلى ۇلىقتاپ، اتا - باباسىنىڭ اسىل اماناتىنداي ارداقتاماق. ال، ۇلان - بايتاق اۋماقتى الىپ جاتقان قازاقستان رەسپۋبليكاسى دەپ اتالاتىن تاۋەلسىز ەلدىڭ مەملەكەتتىك ءتىلى بولىپ سانالاتىن انا تىلىمىزدە سويلەمەي، وزگە تىلگە باسىمدىق بەرۋىمىز – ەلدىگىمىزگە سىن، اماناتقا قيانات.
ۇلتشىلدىق سەزىم، ۇلتتىق رۋح، مەملەكەتشىلدىك مۇددە بولماعان جەردە – انا ءتىلىمىزدىڭ دە كوسەگەسى كوگەرمەيدى. الاشتىڭ ارداقتىسى ج.ايماۋىتوۆتىڭ وسىدان ءبىر عاسىر بۇرىن (1918 جىلى) «ۇلتتى ءسۇيۋ» اتتى ماقالاسىنداعى قازاق وقىعاندارىنا قاراتا ايتقان: «ەستەرىڭىزدە بولسىن: قارا حالىقتىڭ مادەنيەتتى بولۋىنان مادەنيەتتى كىسىنىڭ قازاق بولۋى قيىن، بالاسىنا وسى باستان ۇلت رۋحىن ءسىڭىرىپ، قازاق ومىرىنە جاقىنداتىپ تاربيەلەۋ كەرەك» دەگەن ءسوزى ءقازىر دە وزەكتىلىگىن جويعان جوق.
ءتىل – ۇلتتىق دۇنيەتانىممەن، ۇلتتىق سانامەن تىعىز بايلانىستى كۇردەلى ۇعىم. انا ءتىلى – سول ۇلتتىڭ كۇللى اسىل قاسيەتتەرىن، قاستەرلى ۇعىمدارىن بويىنا جيناپ، ساقتايتىن التىن وزەگى. قازاق حالقى انا ءتىلىن اسا ءقادىرلى رۋحاني مۇراسى رەتىندە قاستەرلەپ، عاسىرلار بويى ساقتاپ، جەتىلدىرىپ، دامىتىپ كەلەدى.
قازاق ءتىلى – الەمدەگى ماعىناسى كوپ، سينونيمدىك تىركەسى مول، سويلەۋ ءستيلى سۇلۋ، ەرەكشە ءتىل. تەك قولداناتىن حالىقتىڭ سانى از دەمەسەڭىز، بۇل ءتىلدىڭ قۇدىرەتى ەرەكشە.
ابايعا دەيىن جىراۋلار، باتىرلار مەن حاندار، شەشەندەر وسى انا ءتىلىمىز ارقىلى داۋ شەشىپ، سوعىستىڭ بەتىن قايتارعان. ابايدان كەيىنگى قازاق ءتىلىنىڭ ەرەكشە قولدانىسقا ءتۇسۋى، ونىڭ قازاق پوەزياسىن حالىق ىشىنە ءيدىرىپ اكەلۋى. ارينە ابايعا دەيىن دە پوەزيا بولدى. ءبىراق ول زار زامان جىرلارى مەن داستاندارى. ال اباي تىلىندە سۇلۋلىقپەن ءبىز ايتقان ەرەكشەلىك ۇندەسىپ جاتىر.
ءتىل ولسە، ۇلتتىڭ دا ءومىر ءسۇرۋى مۇمكىن ەمەس. سوندىقتان ءسىز قاي ۇلتتىڭ وكىلى بولماڭىز، ءتىل ءۇشىن كۇرەسۋگە مىندەتتىسىز. سول تىلدە سويلەيتىن سوڭعى ادام بولساڭىز دا، ءتىلىڭىز جايىندا امانات قالدىرۋعا، مۇرا قالدىرۋعا تىرىسۋىڭىز كەرەك. سەبەبى ءسىزدىڭ تىلدە جازىلعان قۇندى تاريحي دەرەكتەر، كەيىنگى ۇرپاق ءۇشىن ۇلكەن رولە ويناۋى مۇمكىن. ماسەلەن كەزىندەگى ورحنو جازۋلارى، رۋنا جازۋلارى بۇگىنگى كوپتەگەن تۇركى حالىقتارىنا ءتان تاريحي دەرەكتەردىڭ كوزىن اشىپ بەرىپ وتىر. ەندەشە ءسىزدىڭ دە ءتىل ولمەسە، ەرتەڭگى ۇرپاق ءۇشىن، جالپى ادامزات ءۇشىن ۇلكەن مانگە يە بولارى ءسوزسىز.
ەگەر الەمدىك قاۋىمداستىقتا ۇلتتىق بولمىسىمىزدى ساقتاپ، ەلدىك كەلبەتىمىزبەن باسەكەلەستىككە ۇمتىلامىز، ۇلتتىق قۇندىلىقتارىمىزدى جاسامپازدىقپەن دامىتامىز دەسەك، انا ءتىلىمىزدى مەملەكەتتىك ءتىل رەتىندە لايىقتى تۇعىرىنا قوندىرۋىمىز كەرەك.
ءوز ءتىلىڭىزدى سۇيە وتىرىپ، وزگە تىلگە قۇرمەت ءبىلدىرىڭىز. ءتىلسىز تىرلىكتىڭ تاسى ورگە دومالايدى دەسە، قاتەلەسەسىز.
ساناتوۆا ايدانا
You Might Also Like
-
ءوزىنىڭ ساپالىق دەڭگەيىن ارتتىرا تۇسكەن بۇل ءداستۇرلى فورۋم – الەمنىڭ دىني-ەكونوميكالىق-ساياسي ماسەلەلەرى ۋشىعىپ تۇرعان ۋاقىتتا مادەنيەتتەر مەن وركەنيەتتەر اراسىن جالعاپ، ولاردىڭ ءتىل تابىسۋىنا، ...
-
قازاقستان-تاريحتىڭ ءار كەزەڭىندە سان الۋان سىناقتى باستان كەشكەن، ءتۇرلى توقىراۋعا تاپ بولعان ، ساياسي، مادەني شيەلەنىستەردىڭ قۇربانىنا اينالعان ەل. تاۋەلسىز ءارى تىنىش ومىرگە جەتۋ جولىندا عاسىرلار بوي...
