سوڭعى جاڭارتۋ

(وزگەرتىلگەن ۋاقىتى 2 كۇن بۇرىن)
قازاقستان قالالارى
5 - سىنىپ. قازاقستان تاريحىنان اڭگىمەلەر
ساباقتىڭ تاقىرىبى: § 12. قازاقستان قالالارى
ساباقتىڭ ماقساتى.
• بىلىمدىلىك: قالا ۇعىمى جانە ونىڭ ساياسي - اكىمشىلىك، مادەني قىزمەتى، قازاقستان قالالارىنىڭ كۇردەلى دە قىزىقتى قالىپتاسۋ تاريحى جونىندە ءبىلىم بەرۋ.
• دامىتۋشىلىق: وقۋشىلار ەلىمىزدىڭ جونە وزدەرى تۋىپ - وسكەن قالالارى تۋرالى بىلىمدەرى مەن كارتامەن جۇمىس ىستەۋ داعدىلارىن، ءوز ويىن ەركىن جەتكىزە ءبىلۋ، دالەلدەي الۋ بىلىكتىلىگىن دامىتۋ.
• تاربيەلىك: تۋعان قالاسىنىڭ وتان تاريحىنا قوساتىن ۇلەسىن بايىپتى ايتا بىلۋگە، تۇسىنە بىلۋگە، ءوز تۋعان جەرىن، قالالارىن كوركەيتۋگە ۇلەستەرىن قوسۋعا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: ءداستۇرلى
ءادىسى: بايانداۋ
ءپانارالىق بايلانىس: گەوگرافيا
كورنەكىلىك:
1. قازاقستاننىڭ اكىمشىلىك - ساياسي كارتاسى.
2. ەجەلگى جانە قازىرگى قازاقستان قالالارىنىڭ سۋرەتتەرى.

ساباقتىڭ بارىسى.
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى.
II. ءۇي تاپسىرماسىن سۇراۋ.
ءۇي تاپسىرماسىن ەڭ الدىمەن ءبىز سەندەرمەن وتكەن ساباقتا نە تۋرالى وتتىك دەپ وقۋشىلاردىڭ ويىن قايتالاۋدان باستايمىن. وقۋشىلاردىڭ قىسقاشا جاۋابىنان كەيىن بالالاردىڭ «جۇمىس داپتەرىندەگى» ۇيدەن جازىپ كەلگەن وزدىك شىعارماشىلىق اڭگىمە جۇمىستارىن بىرنەشە وقۋشىعا داۋىستاتىپ وقىتامىن. قالعان وقۋشىلارعا وسى اڭگىمە بويىنشا ءبىر پىكىر، ءبىر ۇسىنىس ايتۋ ۇسىنىلىپ، ءۇي تاپسىرماسىن تەكسەرۋ اڭگىمەلەسۋ تۇرىندە جۇرگىزىلەدى. تاپسىرمانى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلاردىڭ تاريحي تىلمەن ءوز ويىن جيناقى دا جۇيەلەي بايانداي ءبىلۋ قابىلەتتەرىنە نازار اۋدارامىن. ءۇي تاپسىرماسىن وسىلايشا تەكسەرىپ شىققاننان كەيىن جاڭا تاقىرىپقا كوشەمىن.

جاڭا تاقىرىپتى ءتۇسىندىرۋ. ءبىرىنشى قازاقستان قالالارى دەگەن تاقىرىپتى تۇسىندىرەمىن: بۇگىندە قازاقستاندا 2004 جىلعى ەسەپ بويىنشا 14 وبلىس، 90 - عا جۋىق قالا، 200 - دەي قالا تەكتەس كەنت، 150 - دەن استام اۋدان تىركەلگەن. ولاردىڭ ىشىنەن ءبىز سەندەرمەن قازاقستاننىڭ ءبىرقاتار قالالارىنىڭ تاريحىمەن تانىس بولاسىڭدار دەپ باستايمىن. ول ءۇشىن الدىمەن وقۋشىلاردىڭ قالا تۋرالى تۇسىنىكتەرىن ءبىلىپ الىپ، ودان ءارى ساباقتىڭ بارىسىمەن تانىستىرامىن. بۇگىن ءبىز وسى تاقىرىپتى مەڭگەرۋ ءۇشىن ءبىز توپ - توپقا ءبولىنىپ، سايىس تۇرىندە سەندەرمەن ساياحات ساباعىن وتكىزەمىز دەپ ايتامىن.
ءمۇعالىم سىنىپتى شاعىن - شاعىن بىرنەشە توپقا ءبولىپ، ءار توپقا قالا اتاۋلارى بويىنشا ات بەرىلەدى. ءبىر توپ ءادىل قازىلار القاسى بولادى. ولاردىڭ مىندەتى ءار توپتىڭ جاۋاپتارىن ءادىل باعالاي ءبىلۋ. ول ءۇشىن ءادىل قازى بەرىلگەن تاپسىرمالاردى سايىسۋشى توپتاردان ارتىق ءبىلۋى ءتيىس. سوندىقتان بۇل توپقا ەڭ جاقسى وقيتىن وقۋشىلاردى الۋعا بولادى. ولارعا بارلىق توپتاردا دايىندالىپ جاتقاندا قالالار بويىنشا بىلىمدەرىن تولىقتىرۋعا مۇمكىنشىلىك بەرىلەدى. ساياحات سايىس ساباعى 4 كەزەڭنەن تۇرادى.

I كەزەڭ «تاريحىم» دەپ اتالادى. ءار توپقا مىنا تومەندەگى سۇراق - تاپسىرمالار بويىنشا ءوز قالاسىن ساياحاتشىلارعا تانىستىرۋ تاپسىرىلادى:
1. قالانىڭ قۇرىلۋ تاريحى.
2. قالانىڭ مادەني - تاريحي ساۋلەت ەسكەرتكىشتەرى مەن مادەني ورتالىقتارى.
3. قالانىڭ گەوگرافيالىق، تابيعات جاعدايى.
4. قالانىڭ بۇگىنگى كۇندەگى وندىرىستىك جاعدايىنا قىسقاشا سيپاتتاما بەرۋ.
تاپسىرمالاردى ورىنداۋ بارىسىندا وقۋشىلارعا ۇيگە بەرىلگەن سۇراقتار بويىنشا وزدەرى جيناپ دايىنداپ كەلگەن ماتەريالداردى پايدالانۋدى ۇسىنامىن. سونىمەن قاتار وقۋشىلارعا قيىندىق تۋعىزباۋ ءۇشىن ۇيدەن ءوزىم دە تاقىرىپقا بايلانىستى قوسىمشا ماتەريالدار دايىنداپ كەلىپ، توپتارعا ۇلەستىرىپ بەرەمىن جانە سايىس بارىسىندا وقۋشىلارعا باعىت بەرىپ وتىرامىن. ءار تاپسىرما كەزەڭىنە بولىنگەن ۋاقىت مولشەرى ەسكەرتىلەدى.

«تاريحىم» دەپ اتالاتىن ءبىرىنشى كەزەڭدە، ءار توپتان ءبىر - ءبىر وقۋشىدان شىعىپ ويىن قاپشىعىنان الدىن الا دايىندالعان سۇراقتاردى كەزەك - كەزەك ءبىر - بىردەن الىپ وتىرىپ، جاۋاپ بەرەدى. ءار توپتان الىنعان دۇرىس جاۋاپتى ەسەپتەپ وتىرامىن. ءار توپقا دايىندالعان سۇراقتار سانى ءمان مازمۇنى بىردەي بولۋى ءتيىس.

سايىستىڭ «ماعان ساياحاتقا كەل!» دەگەن II كەزەڭىندە ءار توپ ءوز قالالارىنىڭ تاريحي - مادەني ەسكەرتكىشتەرىن سيپاتتاپ سۋرەتتەر سالادى. تاپسىرماعا بەرىلگەن ۋاقىت اياقتالعاننان سوڭ، ءار توپقا وزدەرىنىڭ قالاسىن سالعان سۋرەتتەرى بويىنشا بەلگىلەنگەن ۋاقىت ىشىندە بايانداپ شىعۋ تاپسىرىلادى. بۇل تاپسىرمانى توپتىڭ بىرنەشە ادامى كاتىسىپ، قورعاۋعا بولادى. مۇندا الدىن الا دايىندالىپ قويىلعان سۋرەتتەر دە پايدالانىلادى.
«تابيعاتىم» دەپ اتالاتىن سايىستىڭ III كەزەڭىندە ءار توپ «قازاقستاننىڭ فيزيكالىق» كارتاسىن پايدالانىپ، ءوز قالالارىنىڭ گەوگرافيالىق، تابيعات جاعدايىن سيپاتتاپ شىعادى. وقۋشىلار ءوز ولكەسىنىڭ وزەن، كولدەرى، تاۋلارى ت. ب. گەوگرافيالىق جاعدايىن سيپاتتاپ كورسەتۋى ءتيىس.

«وتانعا ۇلەسىم» دەگەن سايىستىڭ IV كەزەڭىندە توپتارعا «قازاقستان» دەپ اتالاتىن تاقتادا ىلىنگەن پلاكاتتاعى ءار توپقا ارنالىپ بولىنگەن قالتاشىققا ءوز قالاسىنىڭ وتانعا بەرەتىن پايداسىن قاعازعا جازىپ، بەلگىلەنگەن ۋاقىت ىشىندە تولتىرۋى ءتيىس. ءوز قالاسىن وسى تاپسىرما بويىنشا ايتۋ ءۇشىن ءار توپتان ءبىر - ەكى وقۋشى شىعىپ قورعايدى. ۇپاي سانى ءار توپتىڭ قايسىسى قالتاشىققا كوپ جاۋاپ تولتىرعانى جانە دۇرىستىعىمەن ەسەپتەلىنەدى.

سايىستىڭ قورىتىندىسى بويىنشا ءادىل قازى توبى ءار توپتىڭ العان ۇپايىن تومەندەگى تالاپ بويىنشا ەسەپتەپ شىعارىپ، قورىتىندىلايدى.
1. تاپسىرمانىڭ تالابىنىڭ دۇرىس ورىندالىپ، تاقىرىپتىڭ اشىلعاندىعى.
2. سايىستىڭ ءار كەزەڭىنە قويىلعان تالاپ بويىنشا قاي توپتىڭ جاۋاپتارى قىزىقتى، جۇيەلى، كوڭىلدەن شىقتى.
3. قاي توپ ۋاقىتتى ۇتىمدى پايدالانا ءبىلدى، تاپسىرماعا جاۋاپكەرشىلىكپەن قارادى.
سوڭىندا قاي توپتىڭ سايىستىڭ قاي كەزەڭىندە تاپسىرمانى ورىنداۋدا ۋاقىتتى ۇتىمدى پايدالانا بىلگەنىن، قىزىقتى بولعان جاۋاپتاردى جانە سايىسقا بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردى ەرەكشە اتاپ وتەمىن.
بەكىتۋ:
جالپى سىنىپ بۇگىنگى ساباقتى قالاي مەڭگەرىپ شىققانىن تەكسەرۋ ماقساتىندا، ۋاقىت قالسا تومەندەگى سۇراقتاردى قويىپ، ساياحات سايىس ساباعىن بەكىتەمىن.
1. قازاقستاندا نەشە وبلىس، قانشا قالا بار؟
2. تۇركىستان قالاسىندا ورنالاسقان ءىرى مادەني ەسكەرتكىشتى اتاڭدار.
3. 1992 جىلعا دەيىن اقتاۋ دەپ اتالىپ كەلگەن، پورتتى قالانى اتاڭدار.
4. اقتوبە قالاسىنىڭ ورتاسىمەن اعىپ وتەتىن وزەندى اتاڭدار.
5. الماتى قالاسىنىڭ ەسكى اتاۋى.
6. اتىراۋ قالاسىنا 40 شاقىرىمداي جەردە ورنالاسقان ورتا عاسىرلىق مەملەكەت استاناسىن اتا.
7. كەڭەس زامانىندا ءىرى ساياسي لاگەرلەر ولكەسى بولعان قالا.
8. توبىل وزەنى بويىندا ورنالاسقان قازاقستان وبلىس ورتالىقتارىنىڭ ءبىرى.
9. قىزىلوردانىڭ 1853 جىلعا دەيىنگى اتاۋى.
10. ەرتە زامانداردا ەرتىس جاعالاۋىندا قيماق تايپالارىنىڭ قونىسى بولعان قالا.
11. شىمكەنت قاي عاسىردان بەرى بەلگىلى بولدى؟
12. شىمكەنت اتاۋى قانداي ماعىنا بىلدىرەدى؟
باعالاۋ:
ۇيگە تاپسىرما. 12 - پاراگرافتى وقىپ كەلۋ.

You Might Also Like

جاڭالىقتار

جارناما