InfoHub Logo

اقتوبە وبلىسى، اقتوبە قالاسى،
№32 مەكتەپ - گيمنازيانىڭ تاريح ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
ساتماعانبەتوۆ بەرىك جاقىپ ۇلى

قازاقستان تاريحى 6 - 11 سىنىپ الفاۆيت.
6 سىنىپ
”اڭ ءستيلى ” ساقتارعا تانىلدى. الدىڭعى ازيا مەن يراننان
”ۆەسكانىڭ ەر جۇرەك ۇلدارى ەڭ بيىك، بارىنەن جوعارى تۇرعان كانحا قامالىنىڭ الدىندا قۇرباندىق بەردى”. اۆەستا
”دۇشپانعا – قاتال، دوسقا – ادال”. گرەك تاريحشىلارى.
”جەر دەگەنىمىز – مەملەكەتتىڭ نەگىزى، ونى قالاي بەرەمىز؟”. مودە.
”قىش قۇمىرالار زامانى” نەوليت.
”پارسى جاۋىنگەرلەرىنىڭ كوبى قىرىلىپ، كير ولتىرىلەدى” دەپ جازعان. گەرودوت.
”سەگىز اياقتىلار” مالشىلار مەن ەگىنشىلەر.
”ۇيسىندەر ات جاقتى، اققۇباشا، سارى شاشتى ”. جۇڭگو جازبالارىندا.
«5 عاسىردىڭ 30 جىلى» ەۋروپاعا جورىق جاساعان، عۇن باسشىسى. ەدىل اتتيلا.
«اگيپپەي» ءسوزى لاتىن تىلىندە. اق جالدى جۇيرىك اتتاردىڭ يەلەرى.
«اندروندىقتار مۇرىندى كەلگەن، بەت سۇيەگى شىعىڭقى ەمەس، كوزدەرى ۇلكەن. كەسكىن - كەيپى ءىرى، دەنە قۇرىلىسى شاعىن، جىگەرلى، كەلبەتتى ادامدار» بولعان دەپ ايتقان. ۆ. پ الەكسەيەۆ
«اڭ ءستيلى» ونەرى شىقتى ب. ز. ب 7 - 6 ع
«اتيللا» وپەراسىنىڭ اۆتورى، يتالياندىق. دجۋزەپپە ۆەردي.
«عۇندار جاقسى شىنىققان، ولار وتتى دا قاجەت ەتپەيدى. ولار تاۋ مەن ورماندا كوشىپ جۇرەدى، جاس كەزىنەن ىستىق، سۋىققا، شولگە ۇيرەنگەن». مارسەللين
«مۇرتتى وبالار» تابىلدى. ورتالىق قازاقستاندا.
«ولاردىڭ ءبارى اق كوڭىل جانە ۋادەگە بەرىك» ساقتار تۋرالى. سترابون
190. قاڭلى مەملەكەتىنىڭ پايدا بولۋى، شەكاراسى باسقا دا ماڭىزدى ماسەلەلەرى جايىندا. قىتايدىڭ «سيان حانشۋ»اتتى دەرەكتەرىندە.
1938 جىلى وزبەكستاندا نەاندەرتالدىق بالا تابىلعان ۇڭگىر تەسىكتاس.
1946 جىلى كونە قولا ءداۋىرىن زەرتتەيتىن ارحەولوگيالىق ەكسپەديسيا قۇردى. ءا. ح. مارعۇلان.
40 - 35 مىڭ جىل بۇرىن ءومىر ءسۇردى سانالى.
ا. ماكەدونسكيي (گرەكتەر) ساق جەرىنە ءقاۋىپ ءتوندىردى. ب. ز. ب. 4 ع
ا. ماكەدونسكييدىڭ سىرداريادان ءوتىپ، ساقتارعا شابۋىل جاساعانى تۋرالى جازدى. گرەك تاريحشىسى ارريان.
ا. مارسەلين.
ابىزدار. ەجەلگى سالت - داستۇرلەر مەن ادەت - عۇرىپتاردىڭ بۇلجىماي ورىندالۋىن قاداعالادى.
ابىزداردىڭ تانىمالى بەلگىسى. توستاعان مەن ايرىقشا باس كيىمدەرى
ادامداردىڭ مايمىل، جانۋارلاردان ايىرماشىلىعى ەڭبەك قۇرالدارىن جاساي ءبىلۋ.
ادامزات بالاسىنىڭ ءبىرىنشى قولدانعان مەتالى. مىس.
ادامزات بالاسىنىڭ مەتاللدان جاسالا باستاعان قۇرالداردى يگەرە باستاۋى. مىستىتاس – ەنەوليت.
ادامزات تاريحىنىڭ دامۋىنىڭ العاشقى كەزەڭى. تاس ءداۋىرى.
ادامنىڭ رۋحاني مادەنيەتىنىڭ دامۋى تۋرالى ماعلۇمات بەرەدى. ونەردىڭ پايدا بولۋى.
ادامنىڭ شىعۋ تەگىن جانۋارلار، وسىمدىكتەر نەمەسە تابيعات قۇبىلىستارىمەن بايلانىستىرۋ. توتەميزم
العاشقى ادامدار اۋلاعان اڭ مامونت، بيزون.
العاشقى ادامنىڭ باستاپقى توپتاسۋى. توبىر.
العاشقى ەگىنشىلىكتىڭ ەگىن وراتىن قارا قۇرالى. تاس وراق
العاشقى ەڭبەك ءبولىنىسى. مال شارۋاشىلىعىنان ەگىن شارۋاشىلىعىنىڭ ءبولىنۋى.
العاشقى قاۋىمداعى سۋرەتشىلەر ءجيى بەينەلەدى. بەلىن بۋعان ايەلدى
العاشقى قاۋىمدىق ەگىنشىلىككە الىپ كەلدى. تەرىمشىلىك
العاشقى قاۋىمدىق قۇرىلىستىڭ ىدىراۋى. اسكەري دەموكراتيانىڭ پايدا بولۋى.
الماتىدان تابىلعان، ديامەترى 60م، بيىكتىگى 6م ساقتاردىڭ ەسكەرتكىشى. ەسىك وباسى.
اندرون مادەنيەتىنىڭ العاشقى ەسكەرتكىشى. اندرونوۆا - اچينسك.
اندروندىقتار جەر - ەدەندە ءسۇت ونىمدەرى مەن ەت ساقتاۋ ءۇشىن قازعان. شۇڭقىر.
اندروندىقتاردىڭ تاسقا سالىنعان سۋرەتتەرى تابىلدى. تاڭبالى، جاسىباي حان تاۋ
انتروپولوگيا. ادامنىڭ بيولوگيالىق قاسيەتىن زەرتتەيدى.
اڭشى – تەرىمشىلەردەن كوشپەلىلەردىڭ ايىرماشىلىعى. ءونىم ءوندىردى.
ارال بويىندا سىردىڭ تومەنگى اعىسىن مەكەندەگەن ساقتار. ساق پارادارايا، پارسىلار تەڭىزدىڭ ارعى جاعىندا
ارال - كاسپيي ارالىعىن، ودان وڭتۇستىككە قاراي مەكەندەدى. داح(داي).
ارناۋلى رۋلىق زيرات ورنالاستى. قىستاۋ ماڭىندا.
ارىس وزەنىنىڭ سول جاعالاۋىندا 100 شارشى شاقىرىمداي 20 توبە بار، سونىڭ ءبىرى. كوكماردان.
اتتار ءوز يەسىن جورىققا اپارا جاتقانداي كومىلدى. ۇلكەن بەرەل قورعانى.
اتتيلا (ەدىل) شامامەن ءومىر ءسۇردى. 00 - 453ج. ج
اتتيلا قايتىس بولدى. 453 ج.
اۋىر قىلمىستار مەن وپاسىزدىق جاساعاندار. ءولىم جازاسىنا كەسىلدى.
اسكەري دەموكراتيالىق زامانىندا ىشكى - سىرتقى ماسەلەلەرىن شەشتى. اسكەري دەموراتيا.
ب. ز. ب. 7 عاسىردا دالالى ايماقتاردا پايدا بولدى. اڭدىق ستيل - اڭدى بەينەلەۋ.
ءبابىش - مولدادان تابىلدى. قىش كۇيدىرەتىن پەش، قول ديىرمەنى، تارى قالدىقتارى.
بەعازى - ءداندىباي مادەنيەتىنىڭ حرونولوگيالىق شەڭبەرى. ب. ز. ب 12 - 8 مىڭجىلدىق.
بەزەندىرۋ كەزىندە بۇيىمعا ءتۇرلى ءتۇستى زاتتار جاپسىرعان. پوليحرومدىق ستيل، بەزەندىرۋ.
بەكزادالار قۇرباندى شالۋ ءۇشىن جىلىنا. ءۇش رەت اقساقالدار كەنەسىنە جينالدى.
بەرەل كەزەڭى ( №11وباسىن ) اشقان. ز. ساماشيەۆ.
بەرەل مادەنيەتىنىڭ ەرەكشەلىگى. جايپاق ءتۇپتى قىش ىدىستار.
بەرەل وباسىنان تابىلدى. 13 جيرەن جىلقى.
بەرەلدەن تابىلعان وبالار. 40 - استام
بەسوبا قورىمىنان تاپتى. جەرلەگەن ابىز ايەل.
بەسشاتىر قورىمى. ىلەنىڭ وڭ جاعالاۋىندا.
بەسشاتىر قورىمىندا. 31 وبا بار.
بيلىك بەرىلدى. مۇراگەرلىكپەن.
بۇيىمداردى بەزەندىۋ ءۇشىن قولدانىلدى. جابايى اڭدار بەينەسى.
بۇيىمنىڭ بەتىن التىن تۇيىرشىكپەن دانەكەرلەۋ. زەرلەۋ.
بۇل ءداۋىر. قولا ءداۋىرى
ءبىزدىڭ زامانىمىزعا جەتكەن ەجەلگى مەرەكەنىڭ ءبىرى. ناۋرىز. 3 مىڭ جىل بۇرىن.
ءبىر قابات وڭدەلگەن تاس، ءجۇزىن ۇساق كەرتىك ويىق جاساۋ ارقىلى وتكىرلەۋ رەتۋشى ءادىسى
گەرودات ساقتاردى. ماسساگەتتەر دەپ اتاعان.
گەرودوت جازۋىنشا ساقتار قىستا. اعاش ۇيدە تۇرعان.
گرەك دەرەكتەرىندە كوشپەلى تايپالاردىڭ تاعى ءبىر اتاۋى. دايلار.
گرەكتەرگە قارسى شايقاستاعى ساق قولباسشىسى. سيتامەن.
گۋنموعا باعىنىشتى. بەك.
عۇن ءامىرشىسىنىڭ سارايى تۋرالى جازدى. پرييسك.
عۇن باسشىسى. شيانيۋي.
عۇن مەملەكەتى قۇرىلدى. ب. ز. ب 209 جىلى - ل. ن. گۋميليەۆ زەرتتەگەن.
عۇن مەملەكەتى وڭتۇستىك جانە سولتۇستىك بولىپ ءبولىندى. ب. ز. ب 55 جىل
عۇن مەملەكەتىنىڭ نەگىزىن سالۋشى. مودە.
عۇن تايپالارىنىڭ شىعىستان باتىسقا جىلجۋى. ب. ز. ب 2 عاسىردا باستالدى.
عۇندار باسپاناسى. كيىز ءۇي.
عۇندار كەزەڭى. ب. ز. ب 4 عاسىر مەن ب. ز 3 عاسىر.
عۇندار مەكەندەدى. ەنيسەي جاعالاۋىن، التاي تاۋلارىن.
عۇندار مەن جۇڭگو اراسىنداعى سوعىس سوزىلدى. 300 جىلدان استام.
عۇندار ءومىر ءسۇردى. كوشپەلى.
عۇندار. مالدارىنىڭ بارلىق ءتۇرىن ءوسىردى.
عۇندارداعى رۋ سانى. 24.
عۇنداردى «ەرتەلى كەش ات ۇستىنەن تۇسپەيدى …» دەپ سيپاتتايدى.
دايلاردىڭ اپارن تايپاسىنان شىققان ارساق (ارشاك) پارفيانىڭ ۇلكەن بولىگىن جانە گيركانيانى باسىپ الدى. ب. ز. ب 248 - 247 ج.
دالالىقتار بىلعارى مەن كيىزدى شەبەرلىكپەن نە ىستەدى. وندەپ تۇسكە بويادى.
داريي باستاعان پارسىلار 11 جىل وتكەن سوڭ ساقتارعا شابۋىل جاسايدى. ب. ز. ب. 519 ج.
ءدان ۇككىشتى ويلاپ تاپتى نەوليت
داۋلەتتى ادامداردىڭ كيىمدەرى تىگىلدى. جىبەكتەن.
ەگىنشىلىك پايدا بولدى. 10 جىل بۇرىن.
ەدىل اتالاتىن وزەن. ۆولگا.
ەدىل جاۋىنگەرلەرىنىڭ گاللياداعى كاتالۋن دالاسىندا ريمدىكتەر مەن فرانكتەردىڭ بىرىككەن كۇشىمەن شايقاسى. 451 ج.
ەدىل جونىندە قۇندى دەرەك قالدىردى. پرييسك
ەجەلگى ادام ءجىپ ورنىنا پايدالاندى جانۋار ءسىڭىرى.
ەجەلگى ادام. ەپتى ادام.
ەكى جاعىنان وڭدەلگەن قاراپايىم شاپقىش تاس قۇرال بيفاس.
ەكىباستۇز ق. تاسمولا ءوڭىرى.
ەڭ العاشقى ءىرى قوعامدىق ەڭبەك ءبولىنىسى. ەگىنشىلىككە، مال شارۋاشىلىعىنا ءبولىنۋ
ەڭ ەجەلگى ادامنىڭ ەڭبەك قۇرالى. ۇشكىرتاس.
ەپتى ادام ءومىر ءسۇردى. 1ملن 750مىڭ جىل بۇرىن.
ەركەكتەر. ايەلدەرگە ەتىك تىكتى.

تولىق نۇسقاسىن جۇكتەۋ