قازاقستان ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا
ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ادامزات تاريحىنداعى ۇلى وقيعا. ونىڭ قاسيەتى مەن قاسىرەتى جانىڭدى تۇرشىكتىرەدى. ءارى ەرلىكتەرگە باسىڭدى ءيدىرىپ تاڭ قالدىرادى. ەلباسىنا كۇن تۋعان كەزەڭدەردە رۋح پەن نامىستىڭ مىقتىلىعى سىنالدى. قانعا بويالعان دالاسى، اڭىراعان اناسى، جەتىم قالعان بالاسى ءۇشىن كەكتەندى. مىنە وسىنداي سوعىس بۇلتىن ۇيىرگەن ءفاشيزمنىڭ سوعىس جوسپارىن مىنا تومەندەگىدەي تىرەك سحەمالار ارقىلى باياندايمىز.
تاقىرىبى: قازاقستان ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ەرلىككە تولى قاھارلى جىلدارى بىرتە بىرتە الىستاپ بارادى. ءبىراق ادامزات دۇنيە ءجۇزىن فاشيستىك قۇلدىقتان امان الىپ قالعان حالىقتىڭ عاجايىپ ەرلىكتەرىن ەشقاشان ۇمىتقان ەمەس. ءفاشيزمنىڭ ايۋاندىق جوسپارىنىڭ ءسوزسىز كۇيرەگەندىگىن اشىپ كورسەتكەنىن 1418 كۇنگە سوزىلعان سۇراپىل سوعىستىڭ سوڭعى نۇكتەسىن قويعان. اكەلەرىمىز بەن اتالارىمىزدىڭ ۇلىلىعىن تەرەڭىرەك ۇعىندىرۋ.
تاربيەلىك: ەلىن، جەرىن شەكسىز تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: سوعىسقا بايلانىستى ماتەريالداردى ۇعىنۋ، باتىرلار ەرلىكتەرىنە باعا بەرۋ، قورىتىندى جاساي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
I. ساباققا قاجەتتى كورنەكىلىكتەر مەن قۇرالدار
1. ۇوس كارتاسى
2. ترەك سحەمالار
3. ۆيدەو تەليەۆيزور، ماگنيتافون، كاداسكوپ
4. كىتاپ كورمەسى، جيىرمالار
5. ەلەكتروندىق وقۋلىقپەن جۇمىس
II. ساباقتىڭ ۇيىمداستىرۋ ءتۇرى: ديالوگتى توپپەن، ينتەراكتيۆتي.
III. ساباقتىڭ ءوتىلۋ جوسپارى:
1. پسيحولوگيالىق دايىندىق (ليەۆەتاننىڭ داۋىسى، وقۋشى اسەرى)
2. تاقىرىپقا ارنالعان كينوفيلمنەن ءۇزىندى
3. وي تولعانىس (ۇوس-داعى باتىرلار)
4. قورىتىندى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ادامزات تاريحىنداعى ۇلى وقيعا. ونىڭ قاسيەتى مەن قاسىرەتى جانىڭدى تۇرشىكتىرەدى. ءارى ەرلىكتەرگە باسىڭدى ءيدىرىپ تاڭقالدىرادى. ەلباسىنا كۋن تۋعان كەزەڭدەردە رۋح پەن نامىستىڭ مىقتىلىعى سىنالدى. قانعا بويالعان دالاسى، اڭىراعان اناسى، جەتىم قالعان بالاسى ءۇشىن كەكتەندى. مىنە وسىنداي سوعىس بۇلتىن ۇيىرگەن ءفاشيزمنىڭ سوعىس جوسپارىن مىنا تومەندەگىدەي تىرەك سحەمالار ارقىلى باياندايمىز.
“بارباروسسا” (قاۋىرت سوعىس) 1940ج. 18/ XII
«سولتۇستىك» → بارلىق تەڭىزدەگى پورتتاردى باسىپ الىپ، شىعىس پرۋسسيادان داۋگاۆپيلس، پسكوۆ، لەنينگراد باعىتىندا.
«ورتالىق» → سمولەنسك ارقىلى موسكۆاعا.
«وڭتۇستىك» → باتىس ۋكراينا مەن دنەپردەن كييەۆتى باسىپ الۋعا.
گەرمانيا → كسرو → 1941ج. 23/VI. باسكوماندوۆانيە
ستاۆكاسى ءتوراعاسى س. ك: تيموشەنكو
1941 جىلى 22/VI → 1941ج. 10/VII جوعارعى كوماندوۆانيە ستاۆكاسى ءتوراعاسى ي. ۆ. ستالين
1941ج. 30/VI. مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى ءتوراعاسى ي. ۆ. ستالين
قازاقستان — مايدان ارسەنالى (1 ميلليون 200 مىڭ)
«ءبارى دە مايدان ءۇشىن، ءبارى دە جەڭىس ءۇشىن»
ەكونوميكانى سوعىسقا بەيىمدەپ قايتا قۇرۋ
قازاقستاندىقتار
ماسكەۋ ءۇشىن شايقاستى 316-(پانفيلوۆ اتىنداعى 8-گۆارد. ديۆ.) 1941ج. 30/IX 312-اتقىشتار ديۆيزياسى
ب. مومىش ۇلى، ت. توقتاروۆ، م. عابدۋلين، ر. امانگەلدييەۆ
لەنينگراد ءۇشىن شايقاستا 310 جانە 314 ديۆيزيالار س. بايماعامبەتوۆ، ءاليا جانە مانشۇك
ستالينگراد ءۇشىن شايقاستا 29 جانە 38 ديۆيزيالار 1942ج. 17/VII 1943ج. 02/ II ن. ءابدىروۆ، ق. سىپاتايەۆ
سوعىس باعىتى باتىس
بەرلين وپەراسياسى — 2، 5 ميلليون اسكەر، 41مىڭ 600 زەڭبىرەك، 6250 تانك، 7500 ۇشاق
1945ج. 16/IV. → جەڭىس. 1945ج. 02/V.
ر. قوشقاربايەۆ
500-دەي كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، 98ء-ى قازاق، 1998 جىلى 11/XII ب. مومىش ۇلى
2. وي قوزعاۋ
وقۋشىلار نازارىن ەكرانعا اۋدارۋ. كورگەن فيلمدەر تۋرالى قورىتىندى شىعارۋ.
3. ءۇي تاپسىرماسى
II. «كىم تاپقىر؟» I توپ.
1. ۇلى وتان سوعىسى قاشان باستالدى؟ /1941ج. 22. 06/
2. باۋىرجان مومىش ۇلى قاي جىلدارى ءومىر سۇرگەن؟ /1910-1982 جج./
3. ءىدىرىس ۇرگەنىشبايەۆقا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى قاشان بەرىلدى؟ /1967ج. 4 مامىردا/
4. سوعىس جىلدارىندا مايدانداعى اسكەري بولىمدەرگە قازاقستان ونەر قىزمەتكەرلەرىنەن قۇرىلعان قانشا كونسەرت بريگاداسى باردى؟ /11/
5. قاي كۇندى جەڭىس كۇنى دەپ تويلايمىز؟ /9 مامىر/
6. 1941 جىلى سوۆەت وداعى سوعىس سامولەتتەرىن شىعارۋ جونىنەن نەشىنشى ورىنعا شىقتى؟ /3ء-ىنشى/
7. «جالپىعا بىردەي اسكەري مىندەت» تۋرالى زاڭ قاشان قابىلداندى؟ /1939. 01. 09/
8. ۇلى وتان سوعىسىندا وداق بويىنشا قانشا ادام كەڭەس وداعا باتىرى اتاعىنا يە بولدى؟ /11مىڭ 600 دەن اسا/
9. ەكى مارتە كەڭەس وداعى باتىرى اتانعان سەرگەي دانيلوۆيچ لۋگانسكيي جەكە ءوزى جاۋدىڭ قانشا ۇشاعىن اتىپ ءتۇسىردى؟ /37/
10. «قازاقستان كومسومولى» دەگەن جازۋى بار قانشا جاۋىنگەرلىك ماشينا ستالينگراد مايدانىنا تابىس ەتىلدى؟ /45/
II توپ.
1. ەكىنشى دۋنيەجۇزىلىك سوعىس قاشان باستالدى؟ /1939 جىلى/
2. ۇلى وتان سوعىسى قاشان اياقتالدى؟ /1945 جىلى/
3. ءىدىرىس ۇرگەنىشبايەۆ قاي جىلدارى ءومىر سۇرگەن؟ /1912-1943 جج./
4. باۋىرجان مومىشۇلىنا قاي جىلى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى؟ /1990 جىلى/
5. قانشا قازاقستاندىقتار كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا يە بولدى؟ /500-دەن اسا/
6. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا مامانداردى دايىنداۋ ماقساتىندا قازاقستان قانشا جاسوسپىرىمدەردى اسكەري ۋچيليششەگە جىبەردى؟ /42 مىڭ/
7. گەنەرال-مايور پانفيلوۆ قاي ديۆيزيانى باسقاردى؟ /316-اتقىشتار ديۆيزياسى/
8. دنەپر ءۇشىن شايقاستاعى ەرلىگى ءۇشىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن العان ەڭ ەڭ جاس جانىبەك ەلەۋسىزوۆ نەشەدە ەدى؟ /18 جاستا/
9. سوعىس ۋاقىتىندا قازاقستان بۇكىل وداقتىڭ قورعانىسىنىڭ قانشا پايىزىن بەردى؟
10. 1943 جىلى رەسپۋبليكادان زاۆودتاردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنا قانشا كومسومول جىبەرىلدى؟ /1439/
وتكەن ساباقتارداعى تاريحي سوزدەردى ەسكە ءتۇسىرۋ
«كىم؟ قاشان؟ نەگە؟» بۇل سوزدەردى كىم ايتتى، قاشان ايتتى، نەگە بايلانىستى ايتتى.
1. «قانقۇمار كير. جەڭىسكە جەلىكپە. سەن مەنىڭ ۇلىمدى اشىق ايقاستا قارۋ قۇرمەتىمەن جەڭگەن جوقسىن...» بۇل ءسوزدى كىم ايتقان؟ (توميريس)
2. «ەرتە كۇندە وتتى كۇننەن عۇن تۋعان. وتتى عۇننان وت بوپ ويناپ مەن تۋعان، ءجۇزىمدى دە قىسىق قارا كوزىمدى تۋا سالا جالىنمەنەن مەن جۋعان»(م. جۇمابايەۆ. «پايعامبار»)
3. «جەلپىلدەگەن تۋدان، جەر قايىسقان قولدان قالعانشا، جىگىت ادامىنىڭ ولگەنى جاقسى...» (ابىلاي)
4. «حالىققا ەڭ الدىمەن – ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك رەفورما كەرەك. ماتەريالدىق ءال اۋقاتىن جاقسارتۋعا حالىق تىرىسادى. پروگرەسس دەگەنىمىزدىڭ ءوزى - وسى» (ش. ءۋاليحانوۆ)
5. «مەن قازاق بالالارىن ۇقىپتىلىققا، تازالىققا، وتىرىقشىلىققا، تۇرمىستىڭ ارتىقشىلىعىنا، مىسالى، قۇرعاق جىلى بولمەلەردە تۇرۋعا ۇيرەتۋدىڭ ءوزى قازاق دالاسىندا تاربيەلىك ءمانى بار جۇمىس دەپ بىلەمىن» (ى. التىنسارين)
6. «ءبولىپ ال دا بيلەي بەر» (اننا يونوۆنو)
7. «ەگەر اسكەر بەرسەك، بالالارىمىزدان ايىرىلامىز» (ج. مامبەتوۆ، 1916 جىل)
8. «بۇل عاجاپ اسكەر ەدى: قارۋلارى اۋىل ۇستالارى سوققان نايزا، سەمسەر، بىلتەلى مىلتىقتار، ساداق جەبەلەر» (جازۋشى سوبوليەۆ. امانگەلدى اسكەرى تۋرالى)
9. «قازاق ەلى وتار بولىپ كەلدى، وتار بولىپ قالادى» (س. ءسادۋاقاسوۆ)
10. «وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس – كۇيمەيسىن، وپاسىزدا وتان جوق» (ب. مومىش ۇلى)
11. «مەن دەگەنىمە جەتتىم، ەلىمدى امان الىپ قالدىم. ەندى قولىڭنان كەلگەنىڭدى ىستەي بەر» (شيراق)
12. «بۇلاردى كەلىستىرىپ جازالاۋ كەرەك» (ميليۋتين)
13. «روسسيا كەڭ بايتاق، ءبىراق شەگىنەرگە جول جوق، ارتىمىزدا موسكۆا» (كلاچكوۆ)
قازاقستاندىقتار
ماسكەۋ ءۇشىن شايقاستى 316-(پانفيلوۆ اتىنداعى 8-گۆارد. ديۆ.)
1941ج. 30/IX 312-اتقىشتار ديۆيزياسى
ب. مومىش ۇلى، ت. توقتاروۆ، م. عابدۋلين، ر. امانگەلدييەۆ
لەنينگراد ءۇشىن شايقاستا 310 جانە 314 ديۆيزيالار س. بايماعامبەتوۆ، ءاليا جانە مانشۇك
ستالينگراد ءۇشىن شايقاستا 29 جانە 38 ديۆيزيالار
1942ج. 17/VII 1943ج. 02/ II ن. ءابدىروۆ، ق. سىپاتايەۆ
1941ج. 10/VII جوعارعى كوماندوۆانيە → ستاۆكاسى ءتوراعاسى ي. ۆ. ستالين
سوعىس باعىتى باتىس
بەرلين وپەراسياسى — 2، 5 ميلليون اسكەر، 41مىڭ 600 زەڭبىرەك، 6250 تانك، 7500 ۇشاق 1945ج. 16/IV.
→ جەڭىس. 1945ج. 02/V. ر. قوشقاربايەۆ
500-دەي كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، 98ء-ى قازاق، 1998 جىلى 11/XII ب. مومىش ۇلى
گەرمانيا → كسرو 1941ج. 23/VI. باسكوماندوۆانيە ستاۆكاسى ءتوراعاسى س. ك: تيموشەنكو
1941 جىلى 22/VI → 1941ج. 30/VI. مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى ءتوراعاسى ي. ۆ. ستالين
قازاقستان — مايدان ارسەنالى (1 ميلليون 200 مىڭ)
“بارباروسسا” (قاۋىرت سوعىس) 1940ج. 18/ XII
«سولتۇستىك» → بارلىق تەڭىزدەگى پورتتاردى باسىپ الىپ، شىعىس پرۋسسيادان داۋگاپيلس، پسكوۆ، لەنينگراد باعىتىندا
«ورتالىق» → سمولەنسك ارقىلى موسكۆاعا.
«وڭتۇستىك» → باتىس ۋكراينا مەن دنەپردەن كييەۆتى باسىپ الۋعا.
ءسىز كىمسىز ويىنى
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز — جامبىل وبلىسى جۋالى اۋدانىنىڭ كولباستاۋ اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىڭىز. ءسىز 1930-1956 جىلدا اسكەر ساپىندا بولدىڭىز. ال سوڭعى كەزدە الماتى ماڭىندا جاساقتالعان 316 اتقىشتار ديۆيازياسىنىڭ كومانديرى بولدىڭىز. موسكۆا ءۇشىن شايقاستىڭىز، 207 رەت ۇرىسقا كىردىڭىز. ءسىزدىڭ قاناتتى سوزدەرىڭىز وتە كوپ. سونىمەن قاتار ماسكەۋدەگى اسكەري اكادەمياسىن تۇڭعىش بىتىرگەن قازاقسىز. (ب. مومىش ۇلى)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز ورتكە ورانعان ءوز ۇشاعىڭىزدى جاۋ تانكىلەرىنىڭ شوعىرىنا قۇلاتتىڭىز. كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىسىز، قاراعاندىلىقسىز. (نۇركەن ءابدىروۆ)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز شىمكەنتتەگى اسكەري اۆياسيا اۋە ۋچيليششەسىنىڭ تۇلەگىسىز، ۇشقىشسىز، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىسىز. (يۆان كوجەدۋب)
ءسىز كىمسىز؟
سىزگە الماتى جاستارى 1943 جىلى جەلتوقساندا ءوز اقشالارىنا جاڭا ۇشاق جاساتىپ تابىس ەتتى. ءسىز سوعىستا اۋە شايقاسىندا جاۋدىڭ 37 سامولەتىن جويدىڭىز، اتىپ ءتۇسىردىڭىز. (لۋگانسكيي)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىزدىڭ اكەڭىز 1938 جىلى 15شىلدەدە قازاق كسر كەڭەسىنىڭ 1 سەسياسىن اشتى، قازاق حالقىنىڭ اياۋلى ۇلدارىنىڭ ءبىرى، ءسىز سينەلنيكوۆ قالاسىنىڭ تۇبىندە سوعىستىڭىز. (العاداي)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز قولىڭىزعا گرانات الىپ، تانك استىنا ءتۇستىڭىز، ەرلىك جاسادىڭىز، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىسىز. (ءابۋ دوسمۇحامەتوۆ)
ءسىز كىمسىز؟
«مايدانعا جىبەرەتىن اعام دا، اپام دا جوق، سوندىقتان مەنىڭ ءوزىمدى جىبەرۋىڭىزدى وتىنەمىن» (مانشۇك مامەتوۆا)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز ستالينگراد تۇبىندە شايقاستىڭىز، جاۋ دزوتىن ءوز كەۋدەڭىزبەن جاۋىپ ا. ماتروسوۆتىڭ ەرلىگىن قايتالادىڭىز. (سۇلتان بايماعانبەتوۆ)
ءسىز كىمسىز؟
II-دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە 1945 جىلى ونىنشى تامىزدا كاپيتان گاستەللونىڭ ەرلىگىن قايتالاعان اتى اڭىزعا اينالعان ۇشقىشسىز. (يانكو)
4. ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى
ج. جابايەۆتىڭ ۇلى العاداي دا مايدانعا اتتاندى. ول 7-گۆارديالىق اتتى اسكەر ديۆيزياسىنىڭ 19 گۆارديالىق اتتى پولكىنە پۋلەمەت راسچەتىن باسقارا ءجۇرىپ، سينەلنيكوۆو قالاسى ماڭىندا ەرلىكپەن قازا تاپتى.
جەڭىس تە جەتتى. قاھارمان لەنينگرادتىقتار ءوز قالالارىن ساقتاپ قالدى. 1944 جىلدىڭ قاتارىندا ءبىزدىڭ اسكەردە شابۋىلعا شىقتى. قالا قورشاۋدان قۇتىلدى. 1945 جىلى 9 مامىردا كەڭەس حالقى سالتاناتپەن جەڭىس كۇنىن مايرامدادى. وسى ۇلى مەرەكەنى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ حالقى جىل سايىن اتاپ وتەدى.
جەڭىس قىمباتقا ءتۇستى. ەلىمىزدىڭ 1710 قالاسى كۇل تالقان بولدى. 70 مىڭنان استام اۋىل مەن دەريەۆنيانى ورتەپ جىبەردى. باسقىنشىلار 18502 زاۆود پەن فابريكالاردى جويدى. 1135 مىڭ شاحتانى سۋ استىندا قالدىردى. 65 مىڭ تەمىر جول تورابىن بۇزىپ، ىستەن شىعاردى. اۋىر شارۋاشىلىعىنداعى 368 ميلليونعا جۋىق جەر ءبۇلىندى، 27 ميلليونعا جۋىق ادامنان ايىرىلدى. ەرەسەك ادام ۇلەسى ازايدى. ەرەسەكتەردىڭ تۇتاس ءبىر ۇرپاعىن جويىپ جىبەردى. سوعىس ءۇمىتسىز جەسىرلىكپەن بالالاردىڭ جەتىمدىگىنە اكەلدى. فاشيستەردىڭ ىستەگەن قىلمىسىن سوۆەت ادامدارى ەشقاشان ۇمىتپايدى. سوعىستان كەيىن بىرنەشە قالالاردا فاشيزم قۇرباندارىنا ەسكەرتكىش ورناتىلدى. ءبىز نەمىس باسقىنشىلارىنىڭ باسا كوكتەپ كىرىپ جاساعان قىلىقتارىن ەشقاشان ۇمىتپايمىز. ۇمىتپايتىن سەبەبىمىز-بىزدىڭ حالقىمىز قايعى-قاسىرەتتى ادام بالاسى ۇرپاقتارىمىز، ەندى ەشقاشان كورمەسە ەكەن دەپ تىلەيمىز.
5. وقۋشىلاردى باعالاۋ
6. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
تاقىرىبى: قازاقستان ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ۇلى وتان سوعىسىنىڭ ەرلىككە تولى قاھارلى جىلدارى بىرتە بىرتە الىستاپ بارادى. ءبىراق ادامزات دۇنيە ءجۇزىن فاشيستىك قۇلدىقتان امان الىپ قالعان حالىقتىڭ عاجايىپ ەرلىكتەرىن ەشقاشان ۇمىتقان ەمەس. ءفاشيزمنىڭ ايۋاندىق جوسپارىنىڭ ءسوزسىز كۇيرەگەندىگىن اشىپ كورسەتكەنىن 1418 كۇنگە سوزىلعان سۇراپىل سوعىستىڭ سوڭعى نۇكتەسىن قويعان. اكەلەرىمىز بەن اتالارىمىزدىڭ ۇلىلىعىن تەرەڭىرەك ۇعىندىرۋ.
تاربيەلىك: ەلىن، جەرىن شەكسىز تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: سوعىسقا بايلانىستى ماتەريالداردى ۇعىنۋ، باتىرلار ەرلىكتەرىنە باعا بەرۋ، قورىتىندى جاساي بىلۋگە داعدىلاندىرۋ.
I. ساباققا قاجەتتى كورنەكىلىكتەر مەن قۇرالدار
1. ۇوس كارتاسى
2. ترەك سحەمالار
3. ۆيدەو تەليەۆيزور، ماگنيتافون، كاداسكوپ
4. كىتاپ كورمەسى، جيىرمالار
5. ەلەكتروندىق وقۋلىقپەن جۇمىس
II. ساباقتىڭ ۇيىمداستىرۋ ءتۇرى: ديالوگتى توپپەن، ينتەراكتيۆتي.
III. ساباقتىڭ ءوتىلۋ جوسپارى:
1. پسيحولوگيالىق دايىندىق (ليەۆەتاننىڭ داۋىسى، وقۋشى اسەرى)
2. تاقىرىپقا ارنالعان كينوفيلمنەن ءۇزىندى
3. وي تولعانىس (ۇوس-داعى باتىرلار)
4. قورىتىندى
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ءمۇعالىمنىڭ ءسوزى: ەكىنشى دۇنيەجۇزىلىك سوعىس ادامزات تاريحىنداعى ۇلى وقيعا. ونىڭ قاسيەتى مەن قاسىرەتى جانىڭدى تۇرشىكتىرەدى. ءارى ەرلىكتەرگە باسىڭدى ءيدىرىپ تاڭقالدىرادى. ەلباسىنا كۋن تۋعان كەزەڭدەردە رۋح پەن نامىستىڭ مىقتىلىعى سىنالدى. قانعا بويالعان دالاسى، اڭىراعان اناسى، جەتىم قالعان بالاسى ءۇشىن كەكتەندى. مىنە وسىنداي سوعىس بۇلتىن ۇيىرگەن ءفاشيزمنىڭ سوعىس جوسپارىن مىنا تومەندەگىدەي تىرەك سحەمالار ارقىلى باياندايمىز.
“بارباروسسا” (قاۋىرت سوعىس) 1940ج. 18/ XII
«سولتۇستىك» → بارلىق تەڭىزدەگى پورتتاردى باسىپ الىپ، شىعىس پرۋسسيادان داۋگاۆپيلس، پسكوۆ، لەنينگراد باعىتىندا.
«ورتالىق» → سمولەنسك ارقىلى موسكۆاعا.
«وڭتۇستىك» → باتىس ۋكراينا مەن دنەپردەن كييەۆتى باسىپ الۋعا.
گەرمانيا → كسرو → 1941ج. 23/VI. باسكوماندوۆانيە
ستاۆكاسى ءتوراعاسى س. ك: تيموشەنكو
1941 جىلى 22/VI → 1941ج. 10/VII جوعارعى كوماندوۆانيە ستاۆكاسى ءتوراعاسى ي. ۆ. ستالين
1941ج. 30/VI. مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى ءتوراعاسى ي. ۆ. ستالين
قازاقستان — مايدان ارسەنالى (1 ميلليون 200 مىڭ)
«ءبارى دە مايدان ءۇشىن، ءبارى دە جەڭىس ءۇشىن»
ەكونوميكانى سوعىسقا بەيىمدەپ قايتا قۇرۋ
قازاقستاندىقتار
ماسكەۋ ءۇشىن شايقاستى 316-(پانفيلوۆ اتىنداعى 8-گۆارد. ديۆ.) 1941ج. 30/IX 312-اتقىشتار ديۆيزياسى
ب. مومىش ۇلى، ت. توقتاروۆ، م. عابدۋلين، ر. امانگەلدييەۆ
لەنينگراد ءۇشىن شايقاستا 310 جانە 314 ديۆيزيالار س. بايماعامبەتوۆ، ءاليا جانە مانشۇك
ستالينگراد ءۇشىن شايقاستا 29 جانە 38 ديۆيزيالار 1942ج. 17/VII 1943ج. 02/ II ن. ءابدىروۆ، ق. سىپاتايەۆ
سوعىس باعىتى باتىس
بەرلين وپەراسياسى — 2، 5 ميلليون اسكەر، 41مىڭ 600 زەڭبىرەك، 6250 تانك، 7500 ۇشاق
1945ج. 16/IV. → جەڭىس. 1945ج. 02/V.
ر. قوشقاربايەۆ
500-دەي كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، 98ء-ى قازاق، 1998 جىلى 11/XII ب. مومىش ۇلى
2. وي قوزعاۋ
وقۋشىلار نازارىن ەكرانعا اۋدارۋ. كورگەن فيلمدەر تۋرالى قورىتىندى شىعارۋ.
3. ءۇي تاپسىرماسى
II. «كىم تاپقىر؟» I توپ.
1. ۇلى وتان سوعىسى قاشان باستالدى؟ /1941ج. 22. 06/
2. باۋىرجان مومىش ۇلى قاي جىلدارى ءومىر سۇرگەن؟ /1910-1982 جج./
3. ءىدىرىس ۇرگەنىشبايەۆقا كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى قاشان بەرىلدى؟ /1967ج. 4 مامىردا/
4. سوعىس جىلدارىندا مايدانداعى اسكەري بولىمدەرگە قازاقستان ونەر قىزمەتكەرلەرىنەن قۇرىلعان قانشا كونسەرت بريگاداسى باردى؟ /11/
5. قاي كۇندى جەڭىس كۇنى دەپ تويلايمىز؟ /9 مامىر/
6. 1941 جىلى سوۆەت وداعى سوعىس سامولەتتەرىن شىعارۋ جونىنەن نەشىنشى ورىنعا شىقتى؟ /3ء-ىنشى/
7. «جالپىعا بىردەي اسكەري مىندەت» تۋرالى زاڭ قاشان قابىلداندى؟ /1939. 01. 09/
8. ۇلى وتان سوعىسىندا وداق بويىنشا قانشا ادام كەڭەس وداعا باتىرى اتاعىنا يە بولدى؟ /11مىڭ 600 دەن اسا/
9. ەكى مارتە كەڭەس وداعى باتىرى اتانعان سەرگەي دانيلوۆيچ لۋگانسكيي جەكە ءوزى جاۋدىڭ قانشا ۇشاعىن اتىپ ءتۇسىردى؟ /37/
10. «قازاقستان كومسومولى» دەگەن جازۋى بار قانشا جاۋىنگەرلىك ماشينا ستالينگراد مايدانىنا تابىس ەتىلدى؟ /45/
II توپ.
1. ەكىنشى دۋنيەجۇزىلىك سوعىس قاشان باستالدى؟ /1939 جىلى/
2. ۇلى وتان سوعىسى قاشان اياقتالدى؟ /1945 جىلى/
3. ءىدىرىس ۇرگەنىشبايەۆ قاي جىلدارى ءومىر سۇرگەن؟ /1912-1943 جج./
4. باۋىرجان مومىشۇلىنا قاي جىلى كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعى بەرىلدى؟ /1990 جىلى/
5. قانشا قازاقستاندىقتار كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىنا يە بولدى؟ /500-دەن اسا/
6. ۇلى وتان سوعىسى جىلدارىندا مامانداردى دايىنداۋ ماقساتىندا قازاقستان قانشا جاسوسپىرىمدەردى اسكەري ۋچيليششەگە جىبەردى؟ /42 مىڭ/
7. گەنەرال-مايور پانفيلوۆ قاي ديۆيزيانى باسقاردى؟ /316-اتقىشتار ديۆيزياسى/
8. دنەپر ءۇشىن شايقاستاعى ەرلىگى ءۇشىن كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى اتاعىن العان ەڭ ەڭ جاس جانىبەك ەلەۋسىزوۆ نەشەدە ەدى؟ /18 جاستا/
9. سوعىس ۋاقىتىندا قازاقستان بۇكىل وداقتىڭ قورعانىسىنىڭ قانشا پايىزىن بەردى؟
10. 1943 جىلى رەسپۋبليكادان زاۆودتاردى قالپىنا كەلتىرۋ جۇمىستارىنا قانشا كومسومول جىبەرىلدى؟ /1439/
وتكەن ساباقتارداعى تاريحي سوزدەردى ەسكە ءتۇسىرۋ
«كىم؟ قاشان؟ نەگە؟» بۇل سوزدەردى كىم ايتتى، قاشان ايتتى، نەگە بايلانىستى ايتتى.
1. «قانقۇمار كير. جەڭىسكە جەلىكپە. سەن مەنىڭ ۇلىمدى اشىق ايقاستا قارۋ قۇرمەتىمەن جەڭگەن جوقسىن...» بۇل ءسوزدى كىم ايتقان؟ (توميريس)
2. «ەرتە كۇندە وتتى كۇننەن عۇن تۋعان. وتتى عۇننان وت بوپ ويناپ مەن تۋعان، ءجۇزىمدى دە قىسىق قارا كوزىمدى تۋا سالا جالىنمەنەن مەن جۋعان»(م. جۇمابايەۆ. «پايعامبار»)
3. «جەلپىلدەگەن تۋدان، جەر قايىسقان قولدان قالعانشا، جىگىت ادامىنىڭ ولگەنى جاقسى...» (ابىلاي)
4. «حالىققا ەڭ الدىمەن – ەكونوميكالىق جانە الەۋمەتتىك رەفورما كەرەك. ماتەريالدىق ءال اۋقاتىن جاقسارتۋعا حالىق تىرىسادى. پروگرەسس دەگەنىمىزدىڭ ءوزى - وسى» (ش. ءۋاليحانوۆ)
5. «مەن قازاق بالالارىن ۇقىپتىلىققا، تازالىققا، وتىرىقشىلىققا، تۇرمىستىڭ ارتىقشىلىعىنا، مىسالى، قۇرعاق جىلى بولمەلەردە تۇرۋعا ۇيرەتۋدىڭ ءوزى قازاق دالاسىندا تاربيەلىك ءمانى بار جۇمىس دەپ بىلەمىن» (ى. التىنسارين)
6. «ءبولىپ ال دا بيلەي بەر» (اننا يونوۆنو)
7. «ەگەر اسكەر بەرسەك، بالالارىمىزدان ايىرىلامىز» (ج. مامبەتوۆ، 1916 جىل)
8. «بۇل عاجاپ اسكەر ەدى: قارۋلارى اۋىل ۇستالارى سوققان نايزا، سەمسەر، بىلتەلى مىلتىقتار، ساداق جەبەلەر» (جازۋشى سوبوليەۆ. امانگەلدى اسكەرى تۋرالى)
9. «قازاق ەلى وتار بولىپ كەلدى، وتار بولىپ قالادى» (س. ءسادۋاقاسوۆ)
10. «وتان ءۇشىن وتقا ءتۇس – كۇيمەيسىن، وپاسىزدا وتان جوق» (ب. مومىش ۇلى)
11. «مەن دەگەنىمە جەتتىم، ەلىمدى امان الىپ قالدىم. ەندى قولىڭنان كەلگەنىڭدى ىستەي بەر» (شيراق)
12. «بۇلاردى كەلىستىرىپ جازالاۋ كەرەك» (ميليۋتين)
13. «روسسيا كەڭ بايتاق، ءبىراق شەگىنەرگە جول جوق، ارتىمىزدا موسكۆا» (كلاچكوۆ)
قازاقستاندىقتار
ماسكەۋ ءۇشىن شايقاستى 316-(پانفيلوۆ اتىنداعى 8-گۆارد. ديۆ.)
1941ج. 30/IX 312-اتقىشتار ديۆيزياسى
ب. مومىش ۇلى، ت. توقتاروۆ، م. عابدۋلين، ر. امانگەلدييەۆ
لەنينگراد ءۇشىن شايقاستا 310 جانە 314 ديۆيزيالار س. بايماعامبەتوۆ، ءاليا جانە مانشۇك
ستالينگراد ءۇشىن شايقاستا 29 جانە 38 ديۆيزيالار
1942ج. 17/VII 1943ج. 02/ II ن. ءابدىروۆ، ق. سىپاتايەۆ
1941ج. 10/VII جوعارعى كوماندوۆانيە → ستاۆكاسى ءتوراعاسى ي. ۆ. ستالين
سوعىس باعىتى باتىس
بەرلين وپەراسياسى — 2، 5 ميلليون اسكەر، 41مىڭ 600 زەڭبىرەك، 6250 تانك، 7500 ۇشاق 1945ج. 16/IV.
→ جەڭىس. 1945ج. 02/V. ر. قوشقاربايەۆ
500-دەي كەڭەس وداعىنىڭ باتىرى، 98ء-ى قازاق، 1998 جىلى 11/XII ب. مومىش ۇلى
گەرمانيا → كسرو 1941ج. 23/VI. باسكوماندوۆانيە ستاۆكاسى ءتوراعاسى س. ك: تيموشەنكو
1941 جىلى 22/VI → 1941ج. 30/VI. مەملەكەتتىك قورعانىس كوميتەتى ءتوراعاسى ي. ۆ. ستالين
قازاقستان — مايدان ارسەنالى (1 ميلليون 200 مىڭ)
“بارباروسسا” (قاۋىرت سوعىس) 1940ج. 18/ XII
«سولتۇستىك» → بارلىق تەڭىزدەگى پورتتاردى باسىپ الىپ، شىعىس پرۋسسيادان داۋگاپيلس، پسكوۆ، لەنينگراد باعىتىندا
«ورتالىق» → سمولەنسك ارقىلى موسكۆاعا.
«وڭتۇستىك» → باتىس ۋكراينا مەن دنەپردەن كييەۆتى باسىپ الۋعا.
ءسىز كىمسىز ويىنى
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز — جامبىل وبلىسى جۋالى اۋدانىنىڭ كولباستاۋ اۋىلىندا دۇنيەگە كەلدىڭىز. ءسىز 1930-1956 جىلدا اسكەر ساپىندا بولدىڭىز. ال سوڭعى كەزدە الماتى ماڭىندا جاساقتالعان 316 اتقىشتار ديۆيازياسىنىڭ كومانديرى بولدىڭىز. موسكۆا ءۇشىن شايقاستىڭىز، 207 رەت ۇرىسقا كىردىڭىز. ءسىزدىڭ قاناتتى سوزدەرىڭىز وتە كوپ. سونىمەن قاتار ماسكەۋدەگى اسكەري اكادەمياسىن تۇڭعىش بىتىرگەن قازاقسىز. (ب. مومىش ۇلى)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز ورتكە ورانعان ءوز ۇشاعىڭىزدى جاۋ تانكىلەرىنىڭ شوعىرىنا قۇلاتتىڭىز. كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىسىز، قاراعاندىلىقسىز. (نۇركەن ءابدىروۆ)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز شىمكەنتتەگى اسكەري اۆياسيا اۋە ۋچيليششەسىنىڭ تۇلەگىسىز، ۇشقىشسىز، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىسىز. (يۆان كوجەدۋب)
ءسىز كىمسىز؟
سىزگە الماتى جاستارى 1943 جىلى جەلتوقساندا ءوز اقشالارىنا جاڭا ۇشاق جاساتىپ تابىس ەتتى. ءسىز سوعىستا اۋە شايقاسىندا جاۋدىڭ 37 سامولەتىن جويدىڭىز، اتىپ ءتۇسىردىڭىز. (لۋگانسكيي)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىزدىڭ اكەڭىز 1938 جىلى 15شىلدەدە قازاق كسر كەڭەسىنىڭ 1 سەسياسىن اشتى، قازاق حالقىنىڭ اياۋلى ۇلدارىنىڭ ءبىرى، ءسىز سينەلنيكوۆ قالاسىنىڭ تۇبىندە سوعىستىڭىز. (العاداي)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز قولىڭىزعا گرانات الىپ، تانك استىنا ءتۇستىڭىز، ەرلىك جاسادىڭىز، كەڭەس وداعىنىڭ باتىرىسىز. (ءابۋ دوسمۇحامەتوۆ)
ءسىز كىمسىز؟
«مايدانعا جىبەرەتىن اعام دا، اپام دا جوق، سوندىقتان مەنىڭ ءوزىمدى جىبەرۋىڭىزدى وتىنەمىن» (مانشۇك مامەتوۆا)
ءسىز كىمسىز؟
ءسىز ستالينگراد تۇبىندە شايقاستىڭىز، جاۋ دزوتىن ءوز كەۋدەڭىزبەن جاۋىپ ا. ماتروسوۆتىڭ ەرلىگىن قايتالادىڭىز. (سۇلتان بايماعانبەتوۆ)
ءسىز كىمسىز؟
II-دۇنيەجۇزىلىك سوعىس كەزىندە 1945 جىلى ونىنشى تامىزدا كاپيتان گاستەللونىڭ ەرلىگىن قايتالاعان اتى اڭىزعا اينالعان ۇشقىشسىز. (يانكو)
4. ءمۇعالىمنىڭ قورىتىندى ءسوزى
ج. جابايەۆتىڭ ۇلى العاداي دا مايدانعا اتتاندى. ول 7-گۆارديالىق اتتى اسكەر ديۆيزياسىنىڭ 19 گۆارديالىق اتتى پولكىنە پۋلەمەت راسچەتىن باسقارا ءجۇرىپ، سينەلنيكوۆو قالاسى ماڭىندا ەرلىكپەن قازا تاپتى.
جەڭىس تە جەتتى. قاھارمان لەنينگرادتىقتار ءوز قالالارىن ساقتاپ قالدى. 1944 جىلدىڭ قاتارىندا ءبىزدىڭ اسكەردە شابۋىلعا شىقتى. قالا قورشاۋدان قۇتىلدى. 1945 جىلى 9 مامىردا كەڭەس حالقى سالتاناتپەن جەڭىس كۇنىن مايرامدادى. وسى ۇلى مەرەكەنى ءبىزدىڭ ەلىمىزدىڭ حالقى جىل سايىن اتاپ وتەدى.
جەڭىس قىمباتقا ءتۇستى. ەلىمىزدىڭ 1710 قالاسى كۇل تالقان بولدى. 70 مىڭنان استام اۋىل مەن دەريەۆنيانى ورتەپ جىبەردى. باسقىنشىلار 18502 زاۆود پەن فابريكالاردى جويدى. 1135 مىڭ شاحتانى سۋ استىندا قالدىردى. 65 مىڭ تەمىر جول تورابىن بۇزىپ، ىستەن شىعاردى. اۋىر شارۋاشىلىعىنداعى 368 ميلليونعا جۋىق جەر ءبۇلىندى، 27 ميلليونعا جۋىق ادامنان ايىرىلدى. ەرەسەك ادام ۇلەسى ازايدى. ەرەسەكتەردىڭ تۇتاس ءبىر ۇرپاعىن جويىپ جىبەردى. سوعىس ءۇمىتسىز جەسىرلىكپەن بالالاردىڭ جەتىمدىگىنە اكەلدى. فاشيستەردىڭ ىستەگەن قىلمىسىن سوۆەت ادامدارى ەشقاشان ۇمىتپايدى. سوعىستان كەيىن بىرنەشە قالالاردا فاشيزم قۇرباندارىنا ەسكەرتكىش ورناتىلدى. ءبىز نەمىس باسقىنشىلارىنىڭ باسا كوكتەپ كىرىپ جاساعان قىلىقتارىن ەشقاشان ۇمىتپايمىز. ۇمىتپايتىن سەبەبىمىز-بىزدىڭ حالقىمىز قايعى-قاسىرەتتى ادام بالاسى ۇرپاقتارىمىز، ەندى ەشقاشان كورمەسە ەكەن دەپ تىلەيمىز.
5. وقۋشىلاردى باعالاۋ
6. ۇيگە تاپسىرما بەرۋ
You Might Also Like
