راسۋل عامزاتوۆ
راسۋل عامزاتوۆ «انا ءتىلى»
1. بىلىمدىلىكتىڭ ماقساتى: اقىن ومىرىنەن مالىمەت بەرە وتىرىپ، پوەزياسىنىڭ ومىرشەڭدىگىن تانىتۋ؛ ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن، كوركەمدىك ءتىلىن اشۋ؛
2. دامىتۋشىلىق: جىرلاعان تاقىرىپتارىندا ۇندەسەتىن ەرەكشەلىگى بار قاسيەتىن تانىتۋ، ەكى اقىننىڭ اسقاق تۇلعالارى مەن باي شىعارماشىلىقتارىنا قىزىعۋشىلىقتارى مەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ؛
وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ، ءوز ويىن ەركىن، جاتىق جەتكىزە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
3. تاربيەلىلىك:وقۋشىلاردى تۋعان جەردى، انا ءتىلىن سۇيۋگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ولەڭ ارقىلى دالەلدەي وتىرىپ، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ.
ساباقتىڭ ادىستەرى: سۇراق-جاۋاپ، بايانداۋ، تالداۋ سالىستىرۋ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ستراتەگيالارى.
كورنەكىلىگى: راسۋل عامزاتوۆتىڭ سۋرەتى، شىعارمالارى، كومپيۋتەر.
I.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. ا)وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ.
ءا)وقۋشى زەيىنىن ولەڭ جولدارىمەن ساباققا اۋدارۋ.
«ونەر الدى-قىزىل ءتىل، »
اناڭداي ونى قۇرمەتتە!
قاجىماي، تالماي ۇيرەن ءبىل،
اسىلىن ءسوزدىڭ ورنەكتە – دەي وتىرىپ، ءسوز اسىلىن، ءتىل تازالىعىن سەزىنەتىن كەزەكتى ادەبيەت ساباعىن باستايمىز.
I.قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.(وي قوزعاۋ)
وسى كەزدە كلاسقا قوناق بالا كىرەدى.
1.-سالەمەتسىزدەر مە؟ «كورگەن جەردە اۋىل بار»، - دەپ اۋىلدارىڭا كەلىپ قوندىق.
2. «الىستان سالەم بەردى، ادەپتى ەلدىڭ بالاسى»- دەگەندەي ءوزىڭ قانداي ادەپتى بالا ەدىڭ؟ «كەلگەنشە قوناق ۇيالادى، كەلگەننەن سوڭ ءۇي يەسى ۇيالادى» دەمەكشى تورگە شىعىڭىز، قوناق بولىڭىز.
«ونەر الدى- قىزىل ءتىل» دەپ ءسوزدى قادىرلەگەن ونەگەلى ءسوزدى جاتتاپ، ءسوزدى سەرىك ەتكەن حالىقپىز عوي، مىنا وتىرعان بالالارعا دانالى ويدان ءنار الاتىن «ءتىل تۋرالى» عيبراتتىق ءسوز ايتا وتىرساڭىز.
1.-البەتتە، دۇرىس ايتاسىڭ. اتالى ءسوزدى ۇعىنىپ، جادىڭدا توقىپ زەردەلەي الۋ دا – ۇلكەن ونەر عوي. ءتىل قارۋى – ءسوز، ءسوز قارۋى – وي. اقىلدى ويمەن، العىر سوزبەن سويلەي ءبىلۋ دە ادامنىڭ ەڭ جوعارى قاسيەتى بولماق.سوزدەن قۇدىرەتتى، سوزدەن وتكىر قارۋ جوق.ۇلى اقىن اباي اتامىزدا: «وتكىردىڭ ءجۇزى كەستەنىڭ ءبىزى ورنەگىن سەندەي سالا الماس» دەپ، ءوز انا تىلىنە تاڭىرقاپ، ءسۇيسىنىپ، تاعزىم ەتكەنى بەلگىلى.
تىلدەن قۇدىرەتتى كۇش جوق. وسى وتىرعان بالالار ىشىندە دە جۇيرىك ءتىلدى اقىندا، كوسەم ءتىلدى شەشەن دە ، وتىرعان بولار.مىنا ورەندەرگە:
ۇساق بولما، ءىرى بول
كىم دە بولساڭ ايتەۋىر،
ازاماتتىڭ ءبىرى بول!- دەگىم كەلەدى.
مىنە بالالار، زەردەلى سوزگە قۇلاق سالا تىڭداساق ناقىل سوزدەن نەنى اڭعاردىق.
بولجاڭىز.
ساباققا نە قاتىسى بار؟
دالەلدەڭىز (2 مينۋت)
II.ماعىنانى اشۋ.
ءبىر حالىقتىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ازاماتتىڭ ءار تۇلعاسىنان ۇلگى-ونەگە الار اسىل قاسيەتتەر كوبىرەك تابىلعان سايىن، سول ەلدىڭ مەرەيى وسە بەرەتىنەن تاريح تالاي رەت دالەلدەدى.ەردىڭ كۇنى ەلىمەن بولسا، ەلدىڭ رۋحى-ەردەن.
وقۋشىلاردىڭ نازارىن راسۋل عامزاتوۆ اعامىزدىڭ ومىرىنەن مازمۇن بەرەتىن تىرەك سىزباعا نازار اۋدارايىق.
1923 جىل ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن
داعىستاننىڭ حالىق اقىنى
1643 جىلى تۇڭعىش جيناعى شىعارىلدى.
1963ج لەنيندىك سىيلىق بەرىلدى.
«انا ءتىلى» ولەڭىن مانەرلەپ وقىتتىرۋ. ماتىنمەن جۇمىس.
«ءتۇرتىپ الۋ ستراتەگياسى» وزىنە تانىس ەمەس سوزدەردى قارىنداشپەن بەلگىلەۋ.
اسسامبلەيا -
اۆارشا -
تالداۋ:
ولەڭنىڭ جالپى مازمۇنى نە جايىندا؟
اقىننىڭ ايتپاق ويى، ۇسىنار يدەياسى نە؟ ءتىل تۋرالى كىتاپپەن جۇمىس. سۇيىسپەنشىلىكتى ۇزىندىدەن تاپ.
III.«اقىل رۋحىنا باس يەمىز» ۇيدەن راسۋل عامزاتوۆ تۋرالى زەرتتەپ، دەرەكتەر جيناپ كەلۋ تاپسىرىلعان. كانە، پورتفەلدەردى اشايىق. داعىستان ەلى تۋرالى نە بىلەمىز؟
5-6 مينۋت.
ءار توپقا تاپسىرما.
ا) ولەڭنەن اقىننىڭ قانداي بەينەلى سوزدەرىن بايقادىڭدار؟ I. توپ
ءا) كومپوزيسيالىق قۇرىلىسىنا تالداۋ جاساۋ. II توپ
IV. ۇقساتۋ جانە دارالاۋ.
راسۋل عامزاتوۆتىڭ شىعارماسىنداعى ويمەن ۇندەس قاي اقىندى ايتا الامىز؟ م.جۇمابايەۆ، ءا.تاجىبايەۆ
داعىستان اقىنى سۋرەتتەگەن ءوز ەلىنىڭ ەرەكشەلىگى، ادەت - اۋەنىندە ءبىزدى ەلمەن ۇقساستىرۋ بار ما؟ ەكى ەل اقىندارىنىڭ دارياداي دانا ويىنىڭ ءتۇيىنى نەدە؟
ەندى سەندەر ەكى ەل اقىندارىن اڭگىمەلەپ بولساق، ءوزىڭ قانداي وي ايتار ەدىڭ؟
وي تەگىزەيىك: وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە (3 مينۋت)
بەكىتۋ. انا ءتىلى ولەڭى ارقىلى جاس ۇرپاققا نە ايتقىسى كەلدى؟ءبىز بۇگىنگى شىعارمادان قانداي تاربيە الدىق؟
تاربيە
ەلىن، جەرىن ءسۇيۋ
نامىسشىلدىققا
يماندىلىق
انا ءتىلىن قۇرمەتتەۋ
انا ءتىلىن ماقتان تۇتۋ.
باعالاۋ.
قورىتىندىلاۋ. «مەنىڭ داعىستانىم» شىعارماسىنان ءۇزىندى وقىلادى.ەكراننان كورسەتىلەدى.
«انا ءتىلىم! سەن ماعان ريزاسىڭ با، بىلمەيمىن، ءبىراق مەنىڭ تىرلىگىم-سەنسىڭ، مەن سەنى ماقتان ەتەم. سوناۋ تۇڭعيىق تەرەڭ جەر تۇبىنەن جارىققا، كۇنگە، جاسىل شوپكە اسىققان بۇلاق سۋىنداي انا ءتىلىمنىڭ سوزدەرى تىرلىگىمنەن قايناپ شىعىپ، القىمىما تىرەلەدى. ەرنىم كۇبىرلەيدى.ءوز كۇبىرىمە ءوزىم قۇلاق تىگەم، انا ءتىلىم، ساعان قۇلاق تىگەم، سوندا ماعان بەينە تۇڭعيىقتان شىمىرلاپ شىققان تاۋدىڭ اساۋ وزەنى ەلەستەيدى.مەن بولاتتىڭ سىڭعىرىن ۇناتام، قىنابىنان سۋىرىلعان ەكى قانجاردىڭ بىر-بىرىنە سوعىلعان دىبىسىن سۇيەم.وسىنىڭ ءبارى مەنىڭ تىلىمدە بار» - دەپ داعىستان اقىنى ءتىلىن، ەلىن تەبىرەنە ءسوز ەتەدى.
اقتوبە وبلىسى،
قوبدا اۋدانى، بەگالى اۋىلى،
بەگالى ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
يزباسوۆا سالتانات ابات قىزى
1. بىلىمدىلىكتىڭ ماقساتى: اقىن ومىرىنەن مالىمەت بەرە وتىرىپ، پوەزياسىنىڭ ومىرشەڭدىگىن تانىتۋ؛ ولەڭنىڭ تاقىرىبى مەن يدەياسىن، كوركەمدىك ءتىلىن اشۋ؛
2. دامىتۋشىلىق: جىرلاعان تاقىرىپتارىندا ۇندەسەتىن ەرەكشەلىگى بار قاسيەتىن تانىتۋ، ەكى اقىننىڭ اسقاق تۇلعالارى مەن باي شىعارماشىلىقتارىنا قىزىعۋشىلىقتارى مەن سۇيىسپەنشىلىگىن وياتۋ؛
وقۋشىلاردىڭ سويلەۋ ءتىلىن دامىتۋ، ءوز ويىن ەركىن، جاتىق جەتكىزە بىلۋگە داعدىلاندىرۋ؛
3. تاربيەلىلىك:وقۋشىلاردى تۋعان جەردى، انا ءتىلىن سۇيۋگە دەگەن سۇيىسپەنشىلىكتەرىن ولەڭ ارقىلى دالەلدەي وتىرىپ، ۇلتجاندىلىققا تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباقتى مەڭگەرۋ.
ساباقتىڭ ادىستەرى: سۇراق-جاۋاپ، بايانداۋ، تالداۋ سالىستىرۋ، سىن تۇرعىسىنان ويلاۋ ستراتەگيالارى.
كورنەكىلىگى: راسۋل عامزاتوۆتىڭ سۋرەتى، شىعارمالارى، كومپيۋتەر.
I.ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. ا)وقۋشىلارمەن سالەمدەسۋ، تۇگەندەۋ.
ءا)وقۋشى زەيىنىن ولەڭ جولدارىمەن ساباققا اۋدارۋ.
«ونەر الدى-قىزىل ءتىل، »
اناڭداي ونى قۇرمەتتە!
قاجىماي، تالماي ۇيرەن ءبىل،
اسىلىن ءسوزدىڭ ورنەكتە – دەي وتىرىپ، ءسوز اسىلىن، ءتىل تازالىعىن سەزىنەتىن كەزەكتى ادەبيەت ساباعىن باستايمىز.
I.قىزىعۋشىلىعىن وياتۋ.(وي قوزعاۋ)
وسى كەزدە كلاسقا قوناق بالا كىرەدى.
1.-سالەمەتسىزدەر مە؟ «كورگەن جەردە اۋىل بار»، - دەپ اۋىلدارىڭا كەلىپ قوندىق.
2. «الىستان سالەم بەردى، ادەپتى ەلدىڭ بالاسى»- دەگەندەي ءوزىڭ قانداي ادەپتى بالا ەدىڭ؟ «كەلگەنشە قوناق ۇيالادى، كەلگەننەن سوڭ ءۇي يەسى ۇيالادى» دەمەكشى تورگە شىعىڭىز، قوناق بولىڭىز.
«ونەر الدى- قىزىل ءتىل» دەپ ءسوزدى قادىرلەگەن ونەگەلى ءسوزدى جاتتاپ، ءسوزدى سەرىك ەتكەن حالىقپىز عوي، مىنا وتىرعان بالالارعا دانالى ويدان ءنار الاتىن «ءتىل تۋرالى» عيبراتتىق ءسوز ايتا وتىرساڭىز.
1.-البەتتە، دۇرىس ايتاسىڭ. اتالى ءسوزدى ۇعىنىپ، جادىڭدا توقىپ زەردەلەي الۋ دا – ۇلكەن ونەر عوي. ءتىل قارۋى – ءسوز، ءسوز قارۋى – وي. اقىلدى ويمەن، العىر سوزبەن سويلەي ءبىلۋ دە ادامنىڭ ەڭ جوعارى قاسيەتى بولماق.سوزدەن قۇدىرەتتى، سوزدەن وتكىر قارۋ جوق.ۇلى اقىن اباي اتامىزدا: «وتكىردىڭ ءجۇزى كەستەنىڭ ءبىزى ورنەگىن سەندەي سالا الماس» دەپ، ءوز انا تىلىنە تاڭىرقاپ، ءسۇيسىنىپ، تاعزىم ەتكەنى بەلگىلى.
تىلدەن قۇدىرەتتى كۇش جوق. وسى وتىرعان بالالار ىشىندە دە جۇيرىك ءتىلدى اقىندا، كوسەم ءتىلدى شەشەن دە ، وتىرعان بولار.مىنا ورەندەرگە:
ۇساق بولما، ءىرى بول
كىم دە بولساڭ ايتەۋىر،
ازاماتتىڭ ءبىرى بول!- دەگىم كەلەدى.
مىنە بالالار، زەردەلى سوزگە قۇلاق سالا تىڭداساق ناقىل سوزدەن نەنى اڭعاردىق.
بولجاڭىز.
ساباققا نە قاتىسى بار؟
دالەلدەڭىز (2 مينۋت)
II.ماعىنانى اشۋ.
ءبىر حالىقتىڭ ماقتانىشىنا اينالعان ازاماتتىڭ ءار تۇلعاسىنان ۇلگى-ونەگە الار اسىل قاسيەتتەر كوبىرەك تابىلعان سايىن، سول ەلدىڭ مەرەيى وسە بەرەتىنەن تاريح تالاي رەت دالەلدەدى.ەردىڭ كۇنى ەلىمەن بولسا، ەلدىڭ رۋحى-ەردەن.
وقۋشىلاردىڭ نازارىن راسۋل عامزاتوۆ اعامىزدىڭ ومىرىنەن مازمۇن بەرەتىن تىرەك سىزباعا نازار اۋدارايىق.
1923 جىل ارالىعىندا ءومىر سۇرگەن
داعىستاننىڭ حالىق اقىنى
1643 جىلى تۇڭعىش جيناعى شىعارىلدى.
1963ج لەنيندىك سىيلىق بەرىلدى.
«انا ءتىلى» ولەڭىن مانەرلەپ وقىتتىرۋ. ماتىنمەن جۇمىس.
«ءتۇرتىپ الۋ ستراتەگياسى» وزىنە تانىس ەمەس سوزدەردى قارىنداشپەن بەلگىلەۋ.
اسسامبلەيا -
اۆارشا -
تالداۋ:
ولەڭنىڭ جالپى مازمۇنى نە جايىندا؟
اقىننىڭ ايتپاق ويى، ۇسىنار يدەياسى نە؟ ءتىل تۋرالى كىتاپپەن جۇمىس. سۇيىسپەنشىلىكتى ۇزىندىدەن تاپ.
III.«اقىل رۋحىنا باس يەمىز» ۇيدەن راسۋل عامزاتوۆ تۋرالى زەرتتەپ، دەرەكتەر جيناپ كەلۋ تاپسىرىلعان. كانە، پورتفەلدەردى اشايىق. داعىستان ەلى تۋرالى نە بىلەمىز؟
5-6 مينۋت.
ءار توپقا تاپسىرما.
ا) ولەڭنەن اقىننىڭ قانداي بەينەلى سوزدەرىن بايقادىڭدار؟ I. توپ
ءا) كومپوزيسيالىق قۇرىلىسىنا تالداۋ جاساۋ. II توپ
IV. ۇقساتۋ جانە دارالاۋ.
راسۋل عامزاتوۆتىڭ شىعارماسىنداعى ويمەن ۇندەس قاي اقىندى ايتا الامىز؟ م.جۇمابايەۆ، ءا.تاجىبايەۆ
داعىستان اقىنى سۋرەتتەگەن ءوز ەلىنىڭ ەرەكشەلىگى، ادەت - اۋەنىندە ءبىزدى ەلمەن ۇقساستىرۋ بار ما؟ ەكى ەل اقىندارىنىڭ دارياداي دانا ويىنىڭ ءتۇيىنى نەدە؟
ەندى سەندەر ەكى ەل اقىندارىن اڭگىمەلەپ بولساق، ءوزىڭ قانداي وي ايتار ەدىڭ؟
وي تەگىزەيىك: وزگە ءتىلدىڭ ءبارىن ءبىل،
ءوز ءتىلىڭدى قۇرمەتتە (3 مينۋت)
بەكىتۋ. انا ءتىلى ولەڭى ارقىلى جاس ۇرپاققا نە ايتقىسى كەلدى؟ءبىز بۇگىنگى شىعارمادان قانداي تاربيە الدىق؟
تاربيە
ەلىن، جەرىن ءسۇيۋ
نامىسشىلدىققا
يماندىلىق
انا ءتىلىن قۇرمەتتەۋ
انا ءتىلىن ماقتان تۇتۋ.
باعالاۋ.
قورىتىندىلاۋ. «مەنىڭ داعىستانىم» شىعارماسىنان ءۇزىندى وقىلادى.ەكراننان كورسەتىلەدى.
«انا ءتىلىم! سەن ماعان ريزاسىڭ با، بىلمەيمىن، ءبىراق مەنىڭ تىرلىگىم-سەنسىڭ، مەن سەنى ماقتان ەتەم. سوناۋ تۇڭعيىق تەرەڭ جەر تۇبىنەن جارىققا، كۇنگە، جاسىل شوپكە اسىققان بۇلاق سۋىنداي انا ءتىلىمنىڭ سوزدەرى تىرلىگىمنەن قايناپ شىعىپ، القىمىما تىرەلەدى. ەرنىم كۇبىرلەيدى.ءوز كۇبىرىمە ءوزىم قۇلاق تىگەم، انا ءتىلىم، ساعان قۇلاق تىگەم، سوندا ماعان بەينە تۇڭعيىقتان شىمىرلاپ شىققان تاۋدىڭ اساۋ وزەنى ەلەستەيدى.مەن بولاتتىڭ سىڭعىرىن ۇناتام، قىنابىنان سۋىرىلعان ەكى قانجاردىڭ بىر-بىرىنە سوعىلعان دىبىسىن سۇيەم.وسىنىڭ ءبارى مەنىڭ تىلىمدە بار» - دەپ داعىستان اقىنى ءتىلىن، ەلىن تەبىرەنە ءسوز ەتەدى.
اقتوبە وبلىسى،
قوبدا اۋدانى، بەگالى اۋىلى،
بەگالى ورتا مەكتەبىنىڭ قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى ءپانىنىڭ ءمۇعالىمى
يزباسوۆا سالتانات ابات قىزى
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
