قازاقستاننىڭ تابيعي قورلارى
قازاقستاننىڭ تابيعي قورلارى
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1) بىلىمدىلىك: قازاقستاننىڭ ەكولوگياسى اياسى بويىنشا جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ، ءماتىندى اڭگىمەلەۋ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋگە باۋلۋ.
2) دامىتۋشىلىق: گرامماتيكالىق تاپسىرمالاردى دۇرىس، ساۋاتتى ورىنداۋ، سوزدىك قورىن بايىتۋ، تاۋەلدەنە سەپتەۋدى قايتالاپ، مورفولوگيالىق جانە سينتاكسيستىك تالداۋ جۇرگىزىپ، بىلىمدەرىن تياناقتاۋ - ۇبت - عا دايىندىق رەتىندە.
3) تاربيەلىك: پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرۋ، تابيعاتتى ايالاپ كۇتۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، گەوگرافيا ءپانى.
قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ، سۇحباتتاسۋ، تەست تاپسىرمالارى.
قولدانىلاتىن كورنەكىلىكتەر: وقۋلىق، كەستەلەر، پرەزەنتاسيالار
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:- امانداسۋ، تۇگەندەۋ، كەزەكشىمەن سۇحبات جۇرگىزۋ
1. سالەمدەسۋ.-
3. سۇحبات.- - ءقازىر قانداي ساباق؟
- قازاق ءتىلى قانداي ساباق؟
- قازاق ءتىلى نەشىنشى ساباق؟
- ءقازىر قانداي جىل مەزگىلى؟
- ءقازىر قانداي اي؟
- وسى جىل مەزگىلىنىڭ اۋا رايى وزگەرىستەرى قانداي؟
- وتكەن ساباقتا قانداي تاقىرىپتى تالدادىق؟
- تابيعات دەگەن نە؟
- تابيعات جويىلسا نە بولادى؟
- ءوز سوزدەرىڭمەن، ءوز ويلارىڭدى ايتىڭدار، تابيعاتتى قالاي تازا ساقتاۋىمىز كەرەك؟ تابيعات – قورشاعان ورتا. قورشاعان ورتاداعى - سۋ، اۋا، جەل، پايدالى قازبالار، كۇن ەنەرگياسى، وسىمدىكتەر، جانۋارلار – تابيعي قورلار.
II. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ:
«تابيعاتتى تازا ساقتايىق»- ءماتىننىڭ مازمۇنىن ايتۋ.
«ىستىق ورىندىق» ءادىسى ارقىلى ءبىر وقۋشى ورىندىققا وتىرادى باسقا وقۋشىلار ءماتىن بويىنشا سۇراق قويادى.
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ.
1. ساباقتىڭ تاقىرىبىمەن، ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
- قور دەگەن ءسوزدى ورىس تىلىنەن اۋدارساق – رەسۋرس.
ەلىمىزدىڭ قورلارىنا بايلانىستى 3 - 4 سويلەم قۇراستىرىڭدارشى.(بىرنەشە وقۋشى وقىپ شىعادى)
جاڭا سوزدەردى مەڭگەرۋ،: قايتالاتۋ، ءسوز تىركەستەر، سويلەمدەر قۇراستىرعىزۋ، سوزدىككە جازۋ.
قور - رەسۋرس
شوعىرلانعان - سكونسەنتريروۆانى
كەن - رۋدا، مەستوروجدەنيە، يسكوپاەموە
قۋات - ەنەرگيا
تاپشى - ديفيسيتنو
ەسەبىمەن - زا سچەت
قوڭىر كومىر - بۋرىي ۋگول
كەن - رۋدا
دەرلىك - پوچتي
باتىس - زاپاد
جۇگەرى - كۋكرۋزا
قويناۋى - پوچۆا
كليماتتىق قورلار - كليماتيچەسكيە رەسۋرسى
مۇقتاج - نۋجدايۋششيحسيا
ونە بويى - ۆ تەچەنيە
2. جاڭا تاقىرىپقا بايلانىستى تاپسىرمالار:
سىنىپتى ساندار ارقىلى ءۇش توپقا ءبولىپ، بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىندايدى.
1 - توپ: قازاقستاننىڭ تابيعي قورلارى.
1 - تاپسىرما وقىپ شىعىپ، پوستەر قۇرايدى تاقتاعا شىعىپ ايتىپ بەرەدى.
2 - تاپسىرما: بەرىلگەن ءماتىن بويىنشا ديالوگ قۇراستىرىپ، ءوزارا تىلدەسىڭدەر.
3 - تاپسىرما: ۇبت - عا دايىندىق رەتىندە – پايدالانىلاتىن - سوزىنە مورفولوگيالىق تالداۋ جاساۋ.
4 - تاپسىرما. كۇن جىلى بولعاندىقتان، ءبىز سەرۋەنگە شىقتىق. سويلەمنىڭ ءتۇرىن انىقتاڭدار، تالداڭدار.
2 - توپ: وتىن - ەنەرگەتيكالىق جانە مينەرالدى قورلار
1-تاپسىرما: وقىپ شىعىپ، كلاستەر قۇرىپ ورتاعا شىعىپ قورعايدى.
2 - تاپسىرما: بەرىلگەن ءماتىن بويىنشا ديالوگ قۇراستىرىپ، ءوزارا تىلدەسىڭدەر.
3 - تاپسىرما: ۇبت - عا دايىندىق رەتىندە – ونىڭ نەگىزگى قورلارى التايدا، سارىارقادا، وڭتۇستىك قازاقستاندا شوعىرلانعان.- بەرىلگەن سويلەمگە سينتاكسيستىك تالداۋ جاساۋ.
4 - تاپسىرما. جاۋىن جاۋىپ كەتسە، ۇيدە وتىرامىن. سويلەمنىڭ ءتۇرىن انىقتاڭدار، تالداڭدار.
3 - توپ:- كليماتتىق جانە سۋ قورلارى
1 - تاپسىرما: وقىپ شىعىپ، كلاستەر قۇرۋ.
2 - تاپسىرما: بەرىلگەن ءماتىن بويىنشا ديالوگ قۇراستىرىپ، ءوزارا تىلدەسىڭدەر.
3 - تاپسىرما: ۇبت - عا دايىندىق رەتىندە – كۇن ساۋلەسى بەرىلگەن ءسوزدى سەپتەۋ (تاۋەلدەنە سەپتەۋ)
4 - تاپسىرما. تابيعات جويىلسا، تىرشىلىك تە جويىلادى. سويلەمنىڭ ءتۇرىن انىقتاڭدار، تالداڭدار.
ەندى ەكرانعا نازار اۋدارامىز.
كورسەتىلگەن فيلمنەن ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى.
3. ءۇي تاپسىرماسى: - 90 بەت «سۋ قورلارى»- وقۋ، اۋدارۋ، مازمۇنداۋ. 91بەت، 1 - تاپسىرما.
5. باعالاۋ: ساباققا بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردى ماقتاپ، تۇسىندىرە وتىرىپ، بارلىعىن باعالاۋ، ءار توپ ءبىر - بىرىمەن كەلىسىپ، ءبىر - ءبىرىن باعالايدى.
6. ساباقتىڭ قورىتىندىسى: بۇگىن ساباقتا قانداي تاقىرىپپەن تانىستىق؟
- ەستە قالعان سوزدەردى قايتالاپ شىعايىق
- ەلىمىزدىڭ قورلارى تۋرالى نە بىلدىك، ءوز سوزدەرىڭمەن تۇسىنگەدەرىڭدى ايتىپ بەرىڭدەرشى.
قازاقستاننىڭ تابيعي قورلارى.
تابيعات – قورشاعان ورتا. قورشاعان ورتاداعى - سۋ، اۋا، جەل، پايدالى قازبالار، كۇن ەنەرگياسى، وسىمدىكتەر، جانۋارلار – تابيعي قورلار. تابيعي قورلار - تابيعي ورتانىڭ، قوعامنىڭ ماتەريالدىق جانە رۋحاني مۇقتاجىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، وندىرىستە پايدالانىلاتىن بولىگى. تابيعي قورلاردى ءتيىمدى پايدالانۋ جانە ادامزاتتى ونە بويىن تابيعي قورمەن قامتاماسىز ەتۋ وتە كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. سوندىقتان تابيعي قورلاردى سارقىلتپاۋ ءۇشىن قالپىنا كەلمەيتىن تابيعات بايلىقتارىن ءتيىمدى پايدالانۋعا، شيكىزاتتىڭ، وتىننىڭ، ەنەرگيانىڭ جاڭا كوزدەرىن ىزدەۋگە بارلىق كۇش جۇمىلدىرۋدا. جالپى قازاقستاندا كەزدەسەتىن تابيعي قورلاردى مىناداي توپتارعا بولۋگە بولادى:
1) وتىن - ەنەرگەتيكالىق قورلار
2) مينەرالدىق قورلار
3) كليماتتىق قورلار
4) سۋ قورلارى
5) توپىراق – وسىمدىك قورلارى
6) جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ قورلارى
وسىعان بايلانىستى تابيعي قورلاردى قورعاۋدىڭ بۇگىنگى تاڭدا دۇنيەجۇزىلىك ماڭىزى بار پروبلەماعا اينالۋى زاڭدى ماسەلە. تابيعي قورلارعا زياندى اسەر تيگىزەتىن ليتوسفەرا، گيدروسفەرا، اتموسفەرانىڭ لاستانۋىمەن ويداعىداي كۇرەسۋ كوپتەگەن ەلدەرمەن بىرلەسە وتىرىپ، بۇل كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋدى تالاپ ەتەدى.
ساباقتىڭ ماقساتتارى:
1) بىلىمدىلىك: قازاقستاننىڭ ەكولوگياسى اياسى بويىنشا جاڭا تاقىرىپتى مەڭگەرتۋ، ءماتىندى اڭگىمەلەۋ، سۇراقتارعا جاۋاپ بەرۋگە باۋلۋ.
2) دامىتۋشىلىق: گرامماتيكالىق تاپسىرمالاردى دۇرىس، ساۋاتتى ورىنداۋ، سوزدىك قورىن بايىتۋ، تاۋەلدەنە سەپتەۋدى قايتالاپ، مورفولوگيالىق جانە سينتاكسيستىك تالداۋ جۇرگىزىپ، بىلىمدەرىن تياناقتاۋ - ۇبت - عا دايىندىق رەتىندە.
3) تاربيەلىك: پانگە دەگەن قىزىعۋشىلىقتى ارتتىرۋ، تابيعاتتى ايالاپ كۇتۋگە تاربيەلەۋ.
ساباقتىڭ ءتۇرى: جاڭا ساباق.
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ءتىلى، گەوگرافيا ءپانى.
قولدانىلاتىن ءادىس - تاسىلدەر: ءتۇسىندىرۋ، تالداۋ، سۇراق - جاۋاپ، سۇحباتتاسۋ، تەست تاپسىرمالارى.
قولدانىلاتىن كورنەكىلىكتەر: وقۋلىق، كەستەلەر، پرەزەنتاسيالار
ساباقتىڭ بارىسى:
I. ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى:- امانداسۋ، تۇگەندەۋ، كەزەكشىمەن سۇحبات جۇرگىزۋ
1. سالەمدەسۋ.-
3. سۇحبات.- - ءقازىر قانداي ساباق؟
- قازاق ءتىلى قانداي ساباق؟
- قازاق ءتىلى نەشىنشى ساباق؟
- ءقازىر قانداي جىل مەزگىلى؟
- ءقازىر قانداي اي؟
- وسى جىل مەزگىلىنىڭ اۋا رايى وزگەرىستەرى قانداي؟
- وتكەن ساباقتا قانداي تاقىرىپتى تالدادىق؟
- تابيعات دەگەن نە؟
- تابيعات جويىلسا نە بولادى؟
- ءوز سوزدەرىڭمەن، ءوز ويلارىڭدى ايتىڭدار، تابيعاتتى قالاي تازا ساقتاۋىمىز كەرەك؟ تابيعات – قورشاعان ورتا. قورشاعان ورتاداعى - سۋ، اۋا، جەل، پايدالى قازبالار، كۇن ەنەرگياسى، وسىمدىكتەر، جانۋارلار – تابيعي قورلار.
II. ءۇي جۇمىسىن تەكسەرۋ:
«تابيعاتتى تازا ساقتايىق»- ءماتىننىڭ مازمۇنىن ايتۋ.
«ىستىق ورىندىق» ءادىسى ارقىلى ءبىر وقۋشى ورىندىققا وتىرادى باسقا وقۋشىلار ءماتىن بويىنشا سۇراق قويادى.
ءىىى. جاڭا تاقىرىپ.
1. ساباقتىڭ تاقىرىبىمەن، ماقساتىمەن تانىستىرۋ.
- قور دەگەن ءسوزدى ورىس تىلىنەن اۋدارساق – رەسۋرس.
ەلىمىزدىڭ قورلارىنا بايلانىستى 3 - 4 سويلەم قۇراستىرىڭدارشى.(بىرنەشە وقۋشى وقىپ شىعادى)
جاڭا سوزدەردى مەڭگەرۋ،: قايتالاتۋ، ءسوز تىركەستەر، سويلەمدەر قۇراستىرعىزۋ، سوزدىككە جازۋ.
قور - رەسۋرس
شوعىرلانعان - سكونسەنتريروۆانى
كەن - رۋدا، مەستوروجدەنيە، يسكوپاەموە
قۋات - ەنەرگيا
تاپشى - ديفيسيتنو
ەسەبىمەن - زا سچەت
قوڭىر كومىر - بۋرىي ۋگول
كەن - رۋدا
دەرلىك - پوچتي
باتىس - زاپاد
جۇگەرى - كۋكرۋزا
قويناۋى - پوچۆا
كليماتتىق قورلار - كليماتيچەسكيە رەسۋرسى
مۇقتاج - نۋجدايۋششيحسيا
ونە بويى - ۆ تەچەنيە
2. جاڭا تاقىرىپقا بايلانىستى تاپسىرمالار:
سىنىپتى ساندار ارقىلى ءۇش توپقا ءبولىپ، بەرىلگەن تاپسىرمالاردى ورىندايدى.
1 - توپ: قازاقستاننىڭ تابيعي قورلارى.
1 - تاپسىرما وقىپ شىعىپ، پوستەر قۇرايدى تاقتاعا شىعىپ ايتىپ بەرەدى.
2 - تاپسىرما: بەرىلگەن ءماتىن بويىنشا ديالوگ قۇراستىرىپ، ءوزارا تىلدەسىڭدەر.
3 - تاپسىرما: ۇبت - عا دايىندىق رەتىندە – پايدالانىلاتىن - سوزىنە مورفولوگيالىق تالداۋ جاساۋ.
4 - تاپسىرما. كۇن جىلى بولعاندىقتان، ءبىز سەرۋەنگە شىقتىق. سويلەمنىڭ ءتۇرىن انىقتاڭدار، تالداڭدار.
2 - توپ: وتىن - ەنەرگەتيكالىق جانە مينەرالدى قورلار
1-تاپسىرما: وقىپ شىعىپ، كلاستەر قۇرىپ ورتاعا شىعىپ قورعايدى.
2 - تاپسىرما: بەرىلگەن ءماتىن بويىنشا ديالوگ قۇراستىرىپ، ءوزارا تىلدەسىڭدەر.
3 - تاپسىرما: ۇبت - عا دايىندىق رەتىندە – ونىڭ نەگىزگى قورلارى التايدا، سارىارقادا، وڭتۇستىك قازاقستاندا شوعىرلانعان.- بەرىلگەن سويلەمگە سينتاكسيستىك تالداۋ جاساۋ.
4 - تاپسىرما. جاۋىن جاۋىپ كەتسە، ۇيدە وتىرامىن. سويلەمنىڭ ءتۇرىن انىقتاڭدار، تالداڭدار.
3 - توپ:- كليماتتىق جانە سۋ قورلارى
1 - تاپسىرما: وقىپ شىعىپ، كلاستەر قۇرۋ.
2 - تاپسىرما: بەرىلگەن ءماتىن بويىنشا ديالوگ قۇراستىرىپ، ءوزارا تىلدەسىڭدەر.
3 - تاپسىرما: ۇبت - عا دايىندىق رەتىندە – كۇن ساۋلەسى بەرىلگەن ءسوزدى سەپتەۋ (تاۋەلدەنە سەپتەۋ)
4 - تاپسىرما. تابيعات جويىلسا، تىرشىلىك تە جويىلادى. سويلەمنىڭ ءتۇرىن انىقتاڭدار، تالداڭدار.
ەندى ەكرانعا نازار اۋدارامىز.
كورسەتىلگەن فيلمنەن ءوز ويلارىن ورتاعا سالادى.
3. ءۇي تاپسىرماسى: - 90 بەت «سۋ قورلارى»- وقۋ، اۋدارۋ، مازمۇنداۋ. 91بەت، 1 - تاپسىرما.
5. باعالاۋ: ساباققا بەلسەندى قاتىسقان وقۋشىلاردى ماقتاپ، تۇسىندىرە وتىرىپ، بارلىعىن باعالاۋ، ءار توپ ءبىر - بىرىمەن كەلىسىپ، ءبىر - ءبىرىن باعالايدى.
6. ساباقتىڭ قورىتىندىسى: بۇگىن ساباقتا قانداي تاقىرىپپەن تانىستىق؟
- ەستە قالعان سوزدەردى قايتالاپ شىعايىق
- ەلىمىزدىڭ قورلارى تۋرالى نە بىلدىك، ءوز سوزدەرىڭمەن تۇسىنگەدەرىڭدى ايتىپ بەرىڭدەرشى.
قازاقستاننىڭ تابيعي قورلارى.
تابيعات – قورشاعان ورتا. قورشاعان ورتاداعى - سۋ، اۋا، جەل، پايدالى قازبالار، كۇن ەنەرگياسى، وسىمدىكتەر، جانۋارلار – تابيعي قورلار. تابيعي قورلار - تابيعي ورتانىڭ، قوعامنىڭ ماتەريالدىق جانە رۋحاني مۇقتاجىن قامتاماسىز ەتۋ ءۇشىن، وندىرىستە پايدالانىلاتىن بولىگى. تابيعي قورلاردى ءتيىمدى پايدالانۋ جانە ادامزاتتى ونە بويىن تابيعي قورمەن قامتاماسىز ەتۋ وتە كۇردەلى ماسەلەلەردىڭ ءبىرى بولىپ وتىر. سوندىقتان تابيعي قورلاردى سارقىلتپاۋ ءۇشىن قالپىنا كەلمەيتىن تابيعات بايلىقتارىن ءتيىمدى پايدالانۋعا، شيكىزاتتىڭ، وتىننىڭ، ەنەرگيانىڭ جاڭا كوزدەرىن ىزدەۋگە بارلىق كۇش جۇمىلدىرۋدا. جالپى قازاقستاندا كەزدەسەتىن تابيعي قورلاردى مىناداي توپتارعا بولۋگە بولادى:
1) وتىن - ەنەرگەتيكالىق قورلار
2) مينەرالدىق قورلار
3) كليماتتىق قورلار
4) سۋ قورلارى
5) توپىراق – وسىمدىك قورلارى
6) جانۋارلار دۇنيەسىنىڭ قورلارى
وسىعان بايلانىستى تابيعي قورلاردى قورعاۋدىڭ بۇگىنگى تاڭدا دۇنيەجۇزىلىك ماڭىزى بار پروبلەماعا اينالۋى زاڭدى ماسەلە. تابيعي قورلارعا زياندى اسەر تيگىزەتىن ليتوسفەرا، گيدروسفەرا، اتموسفەرانىڭ لاستانۋىمەن ويداعىداي كۇرەسۋ كوپتەگەن ەلدەرمەن بىرلەسە وتىرىپ، بۇل كۇردەلى ماسەلەنى شەشۋدى تالاپ ەتەدى.
You Might Also Like
-
ءبىلىم بەرۋ سالاسى: «الەۋمەت» ءبولىمى: «ەكولوگيا نەگىزدەرى» «ۇرمەبۇرشاقتى وتىرعىزۋ»
