قازاقتىڭ سالت-داستۇرىنەن تۋعان ماقال-ماتەلدەر
ساباقتىڭ تاقىرىبى: قازاقتىڭ سالت - داستۇرىنەن تۋعان ماقال - ماتەلدەر
وسى ساباق ارقىلى جۇزەگە اساتىن وقۋ ماقساتتارى: و3 ماتىندەگى ومونيم، انتونيم، سينونيم سوزدەر، اۋىسپالى جانە تۋرا ماعىنالى سوزدەردى تانيدى.
ساباقتىڭ ماقساتتارى: وقۋشىلاردىڭ بارلىعى: ماتىندەگى ومونيم، انتونيم، سينونيم سوزدەردى تۇسىنەدى؛
وقۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى: ماتىندەگى اۋىسپالى جانە تۋرا ماعىنالى سوزدەردى تانيدى
وقۋشىلاردىڭ كەيبىرى: سوزدەردىڭ لەكسيكالىق ماعىناسىن ءتۇسىنۋ
داعدى: ءبىلۋ، ءتۇسىنۋ
سوزدەردىڭ لەكسيكالىق ماعىناسىن ءتۇسىنۋ
قولدانۋ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىنانى تانىپ، قولدانا ءبىلۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە
ءسوز ماعىناسىن انىق تۇسىنە الادى
ءسوزدىڭ ماعىنالىق ەرەكشەلىگىن
ءتۇسىنىپ قولدانىستا پايدالانۋ
جەتىستىك كريتەرييلەرى: ەگەر تومەندەگى جەتىستىك كريتەرييلەرىن ورىنداسا، وقۋشى وقۋ ماقساتىنا جەتەدى
ماتىننەن ومونيم، انتونيم، سينونيم سوزدەردى انىقتاي وتىرىپ، اۋىسپالى جانە تۋرا ماعىنالى سوزدەردىڭ قولدانۋ ەرەكشەلىگىن تانيدى جانە ونى كەز كەلگەن جاعدايدا شىنايى قولدانا الادى.
تىلدىك ماقساتتار: وقۋشىلاردىڭ گرامماتيكالىق، لەكسيكالىق نورمالاردى وقىپ ءبىلۋى: «جاقسى ءسوز - جارىم ىرىس»، «اتادان جاقسى ۇل تۋسا، ەسىكتەگى باسىن تورگە سۇيرەر. قۋىس ۇيدەن قۇر شىقپا، سىيعا سىي، سىراعا بال
ديالوگ جانە جازىلىم ءۇشىن قاجەتتى ءسوز تىركەستەر؛ سەبەبى، سول سەبەپتى، سوندىقتان، ءبىراق، ايتپەسە جالعاۋلىقتى شىلاۋلاردى قولدانۋ.
ۇلتتىق قۇندىلىقتار: توپتا ىنتىماقتاسا ءبىلۋ، ورتادا اشىقتىق، ادالدىق پەن شىنايىلىق، ەركىندىكتى قالىپتاستىرۋ، ءداستۇر مەن سالتتى قادىرلەۋ
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى: سالت - داستۇرگە بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر قولدانۋ پسيحولوگيا: ءوز كوزقاراسىن ەركىن ءبىلدىرۋ؛
ءتىل ءبىلىمى: ءتىل نورمالارىن ساقتاي وتىرىپ سويلەۋ؛
قازاقستان تاريحى: حالىقتىڭ سالت - داستۇرلەر جايىندا؛
اكت: سايت ماتەريالدارى مەن ينتەراكتيۆتى تاقتانى پايدالانۋ.
وسىعان دەيىن مەڭگەرىلگەن ءبىلىم قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق سالت – داستۇرلەرى
و4 سۇراقتاردى قويا ءبىلۋ جانە باعالاۋ
جوسپارلانا
تىن ۋاقىت جوسپار بويىنشا ورىندالۋى ءتيىس ءىس - ارەكەتتەر دەرەككوزدەر
ساباقتىڭ باستاپقى كەزەڭى
5 مينۋت
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلاردىڭ بەلسەندى وقىتۋ ارەكەتىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ساباققا
ميعا شابۋىل
www. studystack. com/picmatch - 2427836 ارقىلىسالت - داستۇرگە بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر بەرىپ، ولاردىڭ سىڭارىن تاپتىرۋ ارقىلى بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ.
تانىستىرىلىم: ساباق تاقىرىبى مەن ماقساتى جانە
جەتىستىك كريتەرييلەرى مج =ءمۇعالىم جاساعان
www. studystack. com/picmatch – 2427836 سلايد
ساباقتىڭ ورتاسى
3 مينۋت
بلۋم تاكسونومياسى بويىنشا:
ءتۇسىنۋ: قازاقتىڭ ۇلتتىق داستۇرلەرىن دارىپتەيتىن بىرنەشە ماقال سوزدەردىڭ ءبىر ءبولىمى تاراتىلادى. وسى سوزدەردىڭ ماعىنالارىن اشىپ، ەكىنشى سىڭارىن تابۋعا جۇمىستانادى.
قولدانۋ: وسى ماقال سوزدەردى قاي كەزدە قولدانامىز ءارى نەلىكتەن ماقالعا جاتقىزعانىڭىزدى جۇپقا تۇسىندىرەتىن 1 سويلەممەن جازىڭىز.
ديففەرەنسياسيا. «ا» دەڭگەيىندەگى وقۋشى – جيناقتاۋ مەن باعالاۋ ساتىسىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الادى؛
«ۆ» دەڭگەيىندەگى وقۋشى – تالداۋ جانە قولدانۋ دەڭگەيىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الادى؛
«س» دەڭگەيىندەگى وقۋشى – ءبىلۋ مەن ءتۇسىنۋ دەڭگەيىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الادى
سىنىپ توپتاسادى. الدىڭعى بەرىلگەن ماقال - ماتەلدەر ارقىلى سىڭارلارىن تاۋىپ بىرىگەدى. بەرىلگەن ماقالدىڭ ماعىناسىن اشىپ، حالىقتىڭ سالت - داستۇرىنە قاتىسى بارىن ءتۇسىندىرىپ وتەدى.
قىدىرىپ جەگەن جانباستان،
شاقىرۋلى جەگەن جاۋىرىن ارتىق.
جاقسى بايقاپ سويلەر،
جامان شايقاپ سويلەر.
ءۇيدىڭ جىلى - سۋىعىن،
قىس تۇسكەندە بىلەرسىڭ.
اعايىننىڭ الىس - جاقىننىڭ،
ءىس تۇسكەندە بىلەرسىڭ.
الىستاعى اعايىننان،
اۋىلى بىرگە كورشى ارتىق.
اتادان جاقسى ۇل تۋسا،
ەسىكتەگى باسىن تورگە سۇيرەر.
اتادان جامان ۇل تۋسا،
توردەگى باسىن جەرگە سۇيرەر.
تاپسىرما 1.
بەرىلگەن ماقالداردىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشىپ، ماعىناسىنداعى ويلى ءسوزدى كوركەمدەپ جەتكىزە ءبىلۋ
ءسوز ماعىناسىندا تۋرا ايتىلىپ تۇرعانىن تاۋىپ، دالەلدەۋ.
مىسالى: تۋرا ماعىنادا: اعايىن، كورشى، اتا، ۇل، ءۇي، جىل، سۋىق، اۋىل، ءىس، قىس، شاقىرۋ، قىدىرۋ؛
اۋىسپالى ماعىنادا: جاقسى، جامان، شايقاپ سويلەۋ، اعايىننىڭ الىس - جاقىنى، باسىن تورگە، باسىن جەرگە سۇيرەۋ، قىدىرىپ جەگەن جانباستان، شاقىرۋلى جەگەن جاۋىرىن ارتىق.
سوزدەر وزىمەن تىركەسكەن سوزبەن كەزگەندە ونىڭ ىشكى ماعىناسى وزگەرىپ وتىراتىندىعىن دالەلدەپ ايتۋ.
ءسوز ماعىناسى دەگەنىمىز نە؟ تۇسىنىك بەرىلەدى.
كەرى بايلانىس بەرىلەدى.
- ماقالداردىڭ استارلى ماعىناسىن اشىپ سويلەۋدە وزىندىك ءستيلدى قالىپتاستىرا الادى.
- ماقالدىڭ تۋرا ماعىناسىن ءدال تاۋىپ ايتا ءبىلدى.
- اۋىسپالى ماعىناعا مىسال كەلتىرە الدى، ايتكەنمەن ناقتى، سەنىمدى ويىن جەتكىزۋدە قينالىپ قالدى.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
ماقال ءسوزدىڭ ماعىناسىن اشۋ تۋرا ماعىنادا قولدانعانىنا دالەل كەلتىرۋ اۋىسپالى ماعىناداعى مىسال كەلتىرۋ
تاپسىرما 2.
جۇپتىق جۇمىس. سىنىپقا ماتىندەر تاراتىلادى.
- وقىپ، ىشكى مازمۇنىن ءتۇسىنىپ الادى.
- ماتىننەن ماقالداردى تەرىپ الىپ، ماعىناسىن اشادى.
- ماقال سوزدەگى انتونيمدىك قاراما - قارسى ويدى تۇسىندىرەدى.
- استى سىزىلعان سوزدەردىڭ ءسينونيمىن تاۋىپ جازادى.
- قارامەن بەرىلگەن ءسوزدىڭ ءومونيمىن
1 - ءماتىن
«ءسوزدىڭ كوركى - ماقال» دەگەن ۇعىم بار. كەيبىر قازاقتىڭ ويىن – تويىندا ماقال ايتۋ جارىسى دا ءوتىپ تۇرادى. ماقالداپ سويلەۋ بۇل ءسوزدىڭ كوركىن كەلتىرىپ تاۋىپ ايتۋ. بۇنداي سايىستار ءجيى وتكىزىلىپ تۇرسا نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. قازاقتا الىستان ات ارىتىپ كەلگەن ادامعا ءۇيدىڭ ۇلكەنى بولسا دا سالەم بەرەدى. سوندايدا ايتىلاتىن ماقالدىڭ ءبىرى - «الىستان التى جاسار بالا كەلسە، الپىستاعى شال سالەم بەرەدى». بۇل ماقالدىڭ استارىندا ۇلكەن ءمان - ماعىنا جاتىر. «سالەم - ءسوزدىڭ اناسى» دەپ حالىق تەگىن ايتپاسا كەرەك - ءتى. تاۋىپ ايتىلعان ءسوز. «تاۋىپ ايتىلعان ءسوز - تانىپ ايتىلعان ءسوز». سالەم بەرە كەلگەن بالاعا ءۇي يەسى: «قۋىس ۇيدەن قۇر شىقپا» دەپ، تىزەڭدى بۇگىپ ءدام اۋىز ءتيىپ كەت دەگەن تاعى ءبىر جاقسى نيەت تانىتىپ جاتادى.
2 - ءماتىن
سوندىقتان قازاق وندايدا: «سىيلاپ بەرگەن سۋ ساتىپ العان بالدان ارتىق» دەگەندەي جايعاسساق جايعاسىپ وتىرايىق دەگەن ويىن ءبىلدىرىپ، قوناق بولادى. كەلگەن قوناققا ءدامىن الا جۇگىرگەن قازاق: «سىيعا سىي، سىراعا بال» دەمەكشى ءسىزدىڭ ۇيگە بارا قالعاندا اتا - اناڭ كورسەتكەن قۇرمەتكە ريزا بولىپ قايتتىق. «از دا بىتەر، كوپ تە بىتەر، تاتۋلىققا نە جەتەر» دەمەكشى تاتۋلىق پەن اۋىزبىرشىلىككە نە جەتسىن، دەپ ءبىر - بىرىنە ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، باتا بەرىسىپ جاتادى. حالقىمىز ەل ىشىندە تاتۋلىق پەن بىرلىكتى قولداپ، ۇلكەندەر وعان كوڭىل ءبولىپ وتىرعان. سودان بولار: «تورتەۋ تۇگەل بولسا الار، التاۋ الا بولسا الدىرار» دەپ تاعى ءبىر جاقسى ماقالدى ءبىلدىرىپ قويادى.
3 - ءماتىن
ۇلتىمىزدىڭ سالت - داستۇرىندە ىنتىماق پەن بىرلىكتى پاش ەتەتىن، سول دوستىقتىڭ ارقاسىندا حالىق: «بىرلىك ءتۇبى - تىرلىك» دەپ ەلدى تاتۋلىققا شاقىرىپ جاتادى. «تاۋ تاۋعا كەزىكپەس، ادامعا ادام كەزىگەر»، «ادامنىڭ كۇنى - اداممەن» دەگەن ويلارىندا ءبىلدىرىپ جاتادى. «بيىك توبەگە شىقساڭ، كوزىڭ اشىلادى، جاقسىمەن سويلەسسەڭ، كوڭىلىڭ اشىلادى» دەگەندەي كوڭىلىمىز مارقايىپ قالدى عوي.
بارلىق تاربيەنى ۇل مەن قىز ۇيادان كورىپ، كوڭىلىنە ءتۇيىپ وسەدى. «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەسىڭ» دەپ حالىق بوسقا ايتپاعان. «جاقسى ءسوز سۇيىندىرەدى، جامان ءسوز كۇيىندىرەدى» دەيدى حالىق ماقالىندا. جاقسىعا ءۇيىر بولعان ادام ومىرىندە مۇقالمايدى.
4 - ءماتىن
«بالانىڭ بەسىگى – كەڭ دۇنيەنىڭ ەسىگى» دەگەن ەكەن دانىشپان تولە بي بابامىز. بەسىك كەڭ دۇنيەنىڭ ەسىگى دەگەندە بابانىڭ ايتايىن دەگەن جاقسى وسيەتتى ونەگەسى بولعانىن بايقاتادى.
«جاس بالاعا قازاقتىڭ ءالدي - ءالدي دەپ باستالاتىن بەسىك جىرىن جىرلاۋ كەرەك. بۇل جىردىڭ كۇيى دە، ءسوزى دە ءتاتتى» – دەپ اقيىق اقىن ماعجان جۇمابايەۆ ايتقانداي، بەسىك جىرىن ايتۋ ءاربىر انانىڭ ءسابي الدىنداعى قاسيەتتى بورىشى. ونى ورىنداماساق، اتا - بابا داستۇرىنە قيانات جاساعانىمىز. «ەل بولامىن دەسەڭ، اۋەلى بەسىگىڭدى تۇزە» دەپ قازاق اتامىز تەكتەن - تەككە ايتپاسا كەرەك. كەلەشەك ءبۇلدىرشىن جاس بۋىنىمىز سانالى دا يناباتتى بولىپ ءوسسىن دەسەك، قازىردەن باستاپ تاربيەنى بەسىك جىرىنان باستاعانىمىز ءجون.
توپتىڭ جۇمىسىن وقۋشىلار باعالايدى.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
ءماتىننىڭ مازمۇنى مەن ماقالداردى تابادى ماقالداعى سوزگە سينونيم
دەر تابا الادى ومونيمدەرگە مىسال كەلتىرەدى انتونيمدەر تابا الادى
ينتەراكتيۆتى تاقتا
سينويمدەر، انتونيمدەر، ومونيمدەر سوزدىگىن پايدالانادى
ساباقتىڭ سوڭى
3 مينۋت رەفلەكسيا.
ۇزاق مەرزىمدى جوسپاردىڭ ءبولىمى: ءداستۇر مەن مادەنيەت
مەكتەپ: اتىراۋ قالاسىنداعى حيميا - بيولوگيا باعىتىنداعى
نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبى
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: تەكەيەۆا جانشا تاجيبايەۆنا
وسى ساباق ارقىلى جۇزەگە اساتىن وقۋ ماقساتتارى: و3 ماتىندەگى ومونيم، انتونيم، سينونيم سوزدەر، اۋىسپالى جانە تۋرا ماعىنالى سوزدەردى تانيدى.
ساباقتىڭ ماقساتتارى: وقۋشىلاردىڭ بارلىعى: ماتىندەگى ومونيم، انتونيم، سينونيم سوزدەردى تۇسىنەدى؛
وقۋشىلاردىڭ كوپشىلىگى: ماتىندەگى اۋىسپالى جانە تۋرا ماعىنالى سوزدەردى تانيدى
وقۋشىلاردىڭ كەيبىرى: سوزدەردىڭ لەكسيكالىق ماعىناسىن ءتۇسىنۋ
داعدى: ءبىلۋ، ءتۇسىنۋ
سوزدەردىڭ لەكسيكالىق ماعىناسىن ءتۇسىنۋ
قولدانۋ تۋرا جانە اۋىسپالى ماعىنانى تانىپ، قولدانا ءبىلۋ
كۇتىلەتىن ناتيجە
ءسوز ماعىناسىن انىق تۇسىنە الادى
ءسوزدىڭ ماعىنالىق ەرەكشەلىگىن
ءتۇسىنىپ قولدانىستا پايدالانۋ
جەتىستىك كريتەرييلەرى: ەگەر تومەندەگى جەتىستىك كريتەرييلەرىن ورىنداسا، وقۋشى وقۋ ماقساتىنا جەتەدى
ماتىننەن ومونيم، انتونيم، سينونيم سوزدەردى انىقتاي وتىرىپ، اۋىسپالى جانە تۋرا ماعىنالى سوزدەردىڭ قولدانۋ ەرەكشەلىگىن تانيدى جانە ونى كەز كەلگەن جاعدايدا شىنايى قولدانا الادى.
تىلدىك ماقساتتار: وقۋشىلاردىڭ گرامماتيكالىق، لەكسيكالىق نورمالاردى وقىپ ءبىلۋى: «جاقسى ءسوز - جارىم ىرىس»، «اتادان جاقسى ۇل تۋسا، ەسىكتەگى باسىن تورگە سۇيرەر. قۋىس ۇيدەن قۇر شىقپا، سىيعا سىي، سىراعا بال
ديالوگ جانە جازىلىم ءۇشىن قاجەتتى ءسوز تىركەستەر؛ سەبەبى، سول سەبەپتى، سوندىقتان، ءبىراق، ايتپەسە جالعاۋلىقتى شىلاۋلاردى قولدانۋ.
ۇلتتىق قۇندىلىقتار: توپتا ىنتىماقتاسا ءبىلۋ، ورتادا اشىقتىق، ادالدىق پەن شىنايىلىق، ەركىندىكتى قالىپتاستىرۋ، ءداستۇر مەن سالتتى قادىرلەۋ
ءپانارالىق بايلانىس: قازاق ادەبيەتى: سالت - داستۇرگە بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر قولدانۋ پسيحولوگيا: ءوز كوزقاراسىن ەركىن ءبىلدىرۋ؛
ءتىل ءبىلىمى: ءتىل نورمالارىن ساقتاي وتىرىپ سويلەۋ؛
قازاقستان تاريحى: حالىقتىڭ سالت - داستۇرلەر جايىندا؛
اكت: سايت ماتەريالدارى مەن ينتەراكتيۆتى تاقتانى پايدالانۋ.
وسىعان دەيىن مەڭگەرىلگەن ءبىلىم قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق سالت – داستۇرلەرى
و4 سۇراقتاردى قويا ءبىلۋ جانە باعالاۋ
جوسپارلانا
تىن ۋاقىت جوسپار بويىنشا ورىندالۋى ءتيىس ءىس - ارەكەتتەر دەرەككوزدەر
ساباقتىڭ باستاپقى كەزەڭى
5 مينۋت
ۇيىمداستىرۋ كەزەڭى. وقۋشىلاردىڭ بەلسەندى وقىتۋ ارەكەتىن ارتتىرۋ ماقساتىندا ساباققا
ميعا شابۋىل
www. studystack. com/picmatch - 2427836 ارقىلىسالت - داستۇرگە بايلانىستى ماقال - ماتەلدەر بەرىپ، ولاردىڭ سىڭارىن تاپتىرۋ ارقىلى بۇگىنگى ساباقتىڭ تاقىرىبىن اشۋ.
تانىستىرىلىم: ساباق تاقىرىبى مەن ماقساتى جانە
جەتىستىك كريتەرييلەرى مج =ءمۇعالىم جاساعان
www. studystack. com/picmatch – 2427836 سلايد
ساباقتىڭ ورتاسى
3 مينۋت
بلۋم تاكسونومياسى بويىنشا:
ءتۇسىنۋ: قازاقتىڭ ۇلتتىق داستۇرلەرىن دارىپتەيتىن بىرنەشە ماقال سوزدەردىڭ ءبىر ءبولىمى تاراتىلادى. وسى سوزدەردىڭ ماعىنالارىن اشىپ، ەكىنشى سىڭارىن تابۋعا جۇمىستانادى.
قولدانۋ: وسى ماقال سوزدەردى قاي كەزدە قولدانامىز ءارى نەلىكتەن ماقالعا جاتقىزعانىڭىزدى جۇپقا تۇسىندىرەتىن 1 سويلەممەن جازىڭىز.
ديففەرەنسياسيا. «ا» دەڭگەيىندەگى وقۋشى – جيناقتاۋ مەن باعالاۋ ساتىسىنداعى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الادى؛
«ۆ» دەڭگەيىندەگى وقۋشى – تالداۋ جانە قولدانۋ دەڭگەيىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الادى؛
«س» دەڭگەيىندەگى وقۋشى – ءبىلۋ مەن ءتۇسىنۋ دەڭگەيىندەگى سۇراقتارعا جاۋاپ بەرە الادى
سىنىپ توپتاسادى. الدىڭعى بەرىلگەن ماقال - ماتەلدەر ارقىلى سىڭارلارىن تاۋىپ بىرىگەدى. بەرىلگەن ماقالدىڭ ماعىناسىن اشىپ، حالىقتىڭ سالت - داستۇرىنە قاتىسى بارىن ءتۇسىندىرىپ وتەدى.
قىدىرىپ جەگەن جانباستان،
شاقىرۋلى جەگەن جاۋىرىن ارتىق.
جاقسى بايقاپ سويلەر،
جامان شايقاپ سويلەر.
ءۇيدىڭ جىلى - سۋىعىن،
قىس تۇسكەندە بىلەرسىڭ.
اعايىننىڭ الىس - جاقىننىڭ،
ءىس تۇسكەندە بىلەرسىڭ.
الىستاعى اعايىننان،
اۋىلى بىرگە كورشى ارتىق.
اتادان جاقسى ۇل تۋسا،
ەسىكتەگى باسىن تورگە سۇيرەر.
اتادان جامان ۇل تۋسا،
توردەگى باسىن جەرگە سۇيرەر.
تاپسىرما 1.
بەرىلگەن ماقالداردىڭ تاربيەلىك ءمانىن اشىپ، ماعىناسىنداعى ويلى ءسوزدى كوركەمدەپ جەتكىزە ءبىلۋ
ءسوز ماعىناسىندا تۋرا ايتىلىپ تۇرعانىن تاۋىپ، دالەلدەۋ.
مىسالى: تۋرا ماعىنادا: اعايىن، كورشى، اتا، ۇل، ءۇي، جىل، سۋىق، اۋىل، ءىس، قىس، شاقىرۋ، قىدىرۋ؛
اۋىسپالى ماعىنادا: جاقسى، جامان، شايقاپ سويلەۋ، اعايىننىڭ الىس - جاقىنى، باسىن تورگە، باسىن جەرگە سۇيرەۋ، قىدىرىپ جەگەن جانباستان، شاقىرۋلى جەگەن جاۋىرىن ارتىق.
سوزدەر وزىمەن تىركەسكەن سوزبەن كەزگەندە ونىڭ ىشكى ماعىناسى وزگەرىپ وتىراتىندىعىن دالەلدەپ ايتۋ.
ءسوز ماعىناسى دەگەنىمىز نە؟ تۇسىنىك بەرىلەدى.
كەرى بايلانىس بەرىلەدى.
- ماقالداردىڭ استارلى ماعىناسىن اشىپ سويلەۋدە وزىندىك ءستيلدى قالىپتاستىرا الادى.
- ماقالدىڭ تۋرا ماعىناسىن ءدال تاۋىپ ايتا ءبىلدى.
- اۋىسپالى ماعىناعا مىسال كەلتىرە الدى، ايتكەنمەن ناقتى، سەنىمدى ويىن جەتكىزۋدە قينالىپ قالدى.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
ماقال ءسوزدىڭ ماعىناسىن اشۋ تۋرا ماعىنادا قولدانعانىنا دالەل كەلتىرۋ اۋىسپالى ماعىناداعى مىسال كەلتىرۋ
تاپسىرما 2.
جۇپتىق جۇمىس. سىنىپقا ماتىندەر تاراتىلادى.
- وقىپ، ىشكى مازمۇنىن ءتۇسىنىپ الادى.
- ماتىننەن ماقالداردى تەرىپ الىپ، ماعىناسىن اشادى.
- ماقال سوزدەگى انتونيمدىك قاراما - قارسى ويدى تۇسىندىرەدى.
- استى سىزىلعان سوزدەردىڭ ءسينونيمىن تاۋىپ جازادى.
- قارامەن بەرىلگەن ءسوزدىڭ ءومونيمىن
1 - ءماتىن
«ءسوزدىڭ كوركى - ماقال» دەگەن ۇعىم بار. كەيبىر قازاقتىڭ ويىن – تويىندا ماقال ايتۋ جارىسى دا ءوتىپ تۇرادى. ماقالداپ سويلەۋ بۇل ءسوزدىڭ كوركىن كەلتىرىپ تاۋىپ ايتۋ. بۇنداي سايىستار ءجيى وتكىزىلىپ تۇرسا نۇر ۇستىنە نۇر بولار ەدى. قازاقتا الىستان ات ارىتىپ كەلگەن ادامعا ءۇيدىڭ ۇلكەنى بولسا دا سالەم بەرەدى. سوندايدا ايتىلاتىن ماقالدىڭ ءبىرى - «الىستان التى جاسار بالا كەلسە، الپىستاعى شال سالەم بەرەدى». بۇل ماقالدىڭ استارىندا ۇلكەن ءمان - ماعىنا جاتىر. «سالەم - ءسوزدىڭ اناسى» دەپ حالىق تەگىن ايتپاسا كەرەك - ءتى. تاۋىپ ايتىلعان ءسوز. «تاۋىپ ايتىلعان ءسوز - تانىپ ايتىلعان ءسوز». سالەم بەرە كەلگەن بالاعا ءۇي يەسى: «قۋىس ۇيدەن قۇر شىقپا» دەپ، تىزەڭدى بۇگىپ ءدام اۋىز ءتيىپ كەت دەگەن تاعى ءبىر جاقسى نيەت تانىتىپ جاتادى.
2 - ءماتىن
سوندىقتان قازاق وندايدا: «سىيلاپ بەرگەن سۋ ساتىپ العان بالدان ارتىق» دەگەندەي جايعاسساق جايعاسىپ وتىرايىق دەگەن ويىن ءبىلدىرىپ، قوناق بولادى. كەلگەن قوناققا ءدامىن الا جۇگىرگەن قازاق: «سىيعا سىي، سىراعا بال» دەمەكشى ءسىزدىڭ ۇيگە بارا قالعاندا اتا - اناڭ كورسەتكەن قۇرمەتكە ريزا بولىپ قايتتىق. «از دا بىتەر، كوپ تە بىتەر، تاتۋلىققا نە جەتەر» دەمەكشى تاتۋلىق پەن اۋىزبىرشىلىككە نە جەتسىن، دەپ ءبىر - بىرىنە ريزاشىلىقتارىن ءبىلدىرىپ، باتا بەرىسىپ جاتادى. حالقىمىز ەل ىشىندە تاتۋلىق پەن بىرلىكتى قولداپ، ۇلكەندەر وعان كوڭىل ءبولىپ وتىرعان. سودان بولار: «تورتەۋ تۇگەل بولسا الار، التاۋ الا بولسا الدىرار» دەپ تاعى ءبىر جاقسى ماقالدى ءبىلدىرىپ قويادى.
3 - ءماتىن
ۇلتىمىزدىڭ سالت - داستۇرىندە ىنتىماق پەن بىرلىكتى پاش ەتەتىن، سول دوستىقتىڭ ارقاسىندا حالىق: «بىرلىك ءتۇبى - تىرلىك» دەپ ەلدى تاتۋلىققا شاقىرىپ جاتادى. «تاۋ تاۋعا كەزىكپەس، ادامعا ادام كەزىگەر»، «ادامنىڭ كۇنى - اداممەن» دەگەن ويلارىندا ءبىلدىرىپ جاتادى. «بيىك توبەگە شىقساڭ، كوزىڭ اشىلادى، جاقسىمەن سويلەسسەڭ، كوڭىلىڭ اشىلادى» دەگەندەي كوڭىلىمىز مارقايىپ قالدى عوي.
بارلىق تاربيەنى ۇل مەن قىز ۇيادان كورىپ، كوڭىلىنە ءتۇيىپ وسەدى. «ۇيادا نە كورسە، ۇشقاندا سونى ىلەسىڭ» دەپ حالىق بوسقا ايتپاعان. «جاقسى ءسوز سۇيىندىرەدى، جامان ءسوز كۇيىندىرەدى» دەيدى حالىق ماقالىندا. جاقسىعا ءۇيىر بولعان ادام ومىرىندە مۇقالمايدى.
4 - ءماتىن
«بالانىڭ بەسىگى – كەڭ دۇنيەنىڭ ەسىگى» دەگەن ەكەن دانىشپان تولە بي بابامىز. بەسىك كەڭ دۇنيەنىڭ ەسىگى دەگەندە بابانىڭ ايتايىن دەگەن جاقسى وسيەتتى ونەگەسى بولعانىن بايقاتادى.
«جاس بالاعا قازاقتىڭ ءالدي - ءالدي دەپ باستالاتىن بەسىك جىرىن جىرلاۋ كەرەك. بۇل جىردىڭ كۇيى دە، ءسوزى دە ءتاتتى» – دەپ اقيىق اقىن ماعجان جۇمابايەۆ ايتقانداي، بەسىك جىرىن ايتۋ ءاربىر انانىڭ ءسابي الدىنداعى قاسيەتتى بورىشى. ونى ورىنداماساق، اتا - بابا داستۇرىنە قيانات جاساعانىمىز. «ەل بولامىن دەسەڭ، اۋەلى بەسىگىڭدى تۇزە» دەپ قازاق اتامىز تەكتەن - تەككە ايتپاسا كەرەك. كەلەشەك ءبۇلدىرشىن جاس بۋىنىمىز سانالى دا يناباتتى بولىپ ءوسسىن دەسەك، قازىردەن باستاپ تاربيەنى بەسىك جىرىنان باستاعانىمىز ءجون.
توپتىڭ جۇمىسىن وقۋشىلار باعالايدى.
باعالاۋ كريتەرييلەرى:
ءماتىننىڭ مازمۇنى مەن ماقالداردى تابادى ماقالداعى سوزگە سينونيم
دەر تابا الادى ومونيمدەرگە مىسال كەلتىرەدى انتونيمدەر تابا الادى
ينتەراكتيۆتى تاقتا
سينويمدەر، انتونيمدەر، ومونيمدەر سوزدىگىن پايدالانادى
ساباقتىڭ سوڭى
3 مينۋت رەفلەكسيا.
ۇزاق مەرزىمدى جوسپاردىڭ ءبولىمى: ءداستۇر مەن مادەنيەت
مەكتەپ: اتىراۋ قالاسىنداعى حيميا - بيولوگيا باعىتىنداعى
نازاربايەۆ زياتكەرلىك مەكتەبى
ءمۇعالىمنىڭ اتى - ءجونى: تەكەيەۆا جانشا تاجيبايەۆنا
You Might Also Like
