InfoHub Logo

قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى
ماقساتى
وقۋشىلارعا قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىنىڭ تۇرلەرى، پايدالانۋ جانە تۇتىنۋ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ. وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن ارتتىرىپ، ۇلتتىق كيىم تاريحىن زەرتتەۋگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ويىن، قيالىن، ءتىلىن دامىتۋ. ساۋاتتى جازۋعا، دۇرىس سويلەۋگە، ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ جانە قازاق تىلىندە ەركىن سويلەي ءبىلۋ ارەكەتتەرىن جەتىلدىرۋ.

مىندەتتەر
بىلىمدىلىك: وقۋشىلارعا قازاق حالقىنىڭ ۇلتتىق كيىمدەرىنىڭ تۇرلەرى، پايدالانۋ جانە تۇتىنۋ ەرەكشەلىكتەرى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ.
دامىتۋشىلىق: وقۋشىلاردىڭ ەستەتيكالىق تالعامىن ارتتىرىپ، ۇلتتىق كيىم تاريحىن زەرتتەۋگە قىزىعۋشىلىعىن ارتتىرۋ، ويىن، قيالىن، ءتىلىن دامىتۋ. ساۋاتتى جازۋعا، دۇرىس سويلەۋگە، ءوز بەتىمەن جۇمىس ىستەۋگە ۇيرەتۋ، سوزدىك قورىن دامىتۋ جانە قازاق تىلىندە ەركىن سويلەي ءبىلۋ ارەكەتتەرىن جەتىلدىرۋ.
تاربيەلىك: قازاق حالقىنىڭ سالت - ءداستۇرىن سىيلاۋعا، قۇرمەتتەۋگە، ماقتان ەتۋگە، وركەندەتۋگە تاربيەلەۋ. مەملەكەتتىك ءتىلدى قۇرمەتتەۋگە، وتانسۇيگىشتىككە، ادامگەرشىلىككە، ادەپتىلىككە تاربيەلەۋ. قازاق ءتىلى مەن ادەبيەتى، تاريحى، سالت - ءداستۇرى مەن ونەرىنە قىزىعۋشىلىقتارىن ارتتىرۋ.

ەرلەردىڭ كيىمدەرى
▪ تىماق
▪ شاپان
▪ ەتىك
▪ ءماسى
▪ تاقيا
▪ ايىر قالپاق
▪ جارعاق شالبار

ايەلدەردىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى
▪ ساۋكەلە – ايەلدىڭ باس كيىمى، ونى ۇزاتىلعان قىزدار جانە ونىڭ جانىنا ەرىپ جۇرەتىن قۇربىلار كيگەن.
ساۋكەلەنىڭ نەگىزگى بولىكتەرى – ءتاج، توبە، قۇلاقباۋ جانە ارتقى بويى. ساۋكەلەنىڭ توبەسى قيىق كونۋس ءتارىزدى بولىپ كەلەدى. ونىڭ توبەسىندە «ءتاج» دەپ اتالاتىن جارتىلاي دوڭگەلەك ايدارى بولادى.
ونى اسىل تاس، التىن، كۇمىس، مەرۋەرت، مارجانمەن ورنەكتەپ، التىن جىپپەن اشەكەلەيدى. ساۋكەلەنىڭ توبەسىنىڭ بيىكتىگى ەكى سۇيەم، كەيدە ودان دا بيىك بولادى. ساۋكەلەنى ولشەپ ءپىشىپ الىپ، ىشىنە استار، سىرت جاعىنا بيداي شۇبەرەك ۇستاپ ءجيى ەتىپ سىريدى.
ودان سوڭ ونىڭ سىرتىن قامقا، ءدۇريا، تورعىن سياقتى اسىل ماتامەن تىستايدى.

▪ ءماسى
اياق كيىمنىڭ ءبىر ءتۇرى، ونى بىلعارىدان، شەگىرەننەن، قۇرامنان تىگەدى. ءماسىنىڭ سىرتىنان كەبىسنەسە (گالوش) كيەدى. كوبىنەسە ءماسىنىڭ قويىپتى استارلانىپ، كومكەرىلەدى. ال ۇلت ايى جالاڭ قابات بولادى. ول تارامىسپەن ىشكى جاعىنان جورمەپ نەمەسە جارا شانشىل وبىستىرە تىگۋ ارقىلى ۇلتارىلادى. ەتىكشى ءماسى تىككەندە ەڭ الدىمەن ءماسىنىڭ باسىن، قونىشىن جۇقا بىلعارىدان، ۇلتانىن قالىڭ بىلعارىدان ءپىشىپ الادى. ودان سوڭ تىگىسىن ىشىنە قاراتىپ، باسىن قوندىرادى. وسىدان كەيىن ءماسىنىڭ قونىشىن تىگەدى. ءماسىنىڭ قونىشىن قۋسىرعاندا تىگىستىڭ اراسىنا جىڭىشكە سىزىق سالادى.
ءماسى – ءارى جەڭىل، ءارى جۇمساق اياق كيىم. ول اسىرەسە تازالىق ءۇشىن اسا قولايلى. سوڭعى جىلدارى جەرگىلىكتى كاسىپورىندار ءماسىنى كوپتەپ شىعاراتىن بولدى. اياق كيىمنىڭ بۇل تۇرىنە دەگەن سۇرانىس جىلدان - جىلعا كوبەيە تۇسۋدە.

▪ تىماق
تىماق – مال، اڭ تەرىسىنەن تىگىلەتىن قىستىق باس كيىم. ءتورت سايلى، بيىك توبەلى، مول پىشىلگەن ماڭدايى، ەكى قۇلاعى جانە جەلكەنى جوتاعا دەيىن جاۋىپ تۇراتىن ارتقى ەتەگى بولادى. تىماقتىڭ سىرتى ءدۇريا، شاعي، ءپۇلىش، بارقىت، ت. ب. ماتامەن تىستالادى.
ايەلدەردىڭ كيىمدەرى
قامزول
كويلەك
تاقيا
ساۋكەلە
جەلەك
كيمەشەك
جاۋلىق

▪ كويلەك
كويلەك – ايەلدەرگە ارنالعان كيىمنىڭ ءبىر ءتۇرى (قازاقستاننىڭ كەيبىر ايماقتارىندا ەرلەر جەيدەسىن دە كويلەك دەپ اتايدى). قىزدار مەن ايەلدەر كويلەگىن بۇرمەلى، قوس ەتەك، تىك ەتەك، ءۇش ەتەك، كوپ قاتارلى دەگەن بىرنەشە تۇرگە بولەدى. قوس ەتەك كويلەك ءبىر ەتەكتىڭ ۇستىنە ءبىر قاتپار ەتەك قوسىلىپ تىگىلەدى. كوپ ەتەك كويلەككە ەكى، ءۇش ەتەك قوسىپ تىككەن. كەڭ ەتەككە ەشتەڭە قوسپاي تىگىلەدى. تىك ەتەك، كەڭ ەتەكتى كويلەكتى قارت اجەلەر، بۇرمەلى كويلەكتى كوبىندە ورتا جاستاعى ايەلدەر، قاتارما، تاسپا جۇگىرتكەن بۇرمەلى، قوس ەتەك كويلەكتى جاس كەلىنشەكتەر مەن قىز بالالار، ەتەگى ءۇش قاتپاردان كوپ قاتارما قاتپارلى كويلەكتى جاڭا تۇسكەن كەلىنشەكتەر مەن بويجەتكەن قىزدار كيەدى. ەتەگىنىڭ قاتپارىنا ساي جەڭىنە دە قاتپار تۇسىرىلەدى. تانا، شىتىرما، جارمالارمەن ساندەلەدى. كويلەكتەر تىگىلگەن ماتاسىنىڭ تۇرىنە، ماقساتىنا (كۇندەلىكتى كيىلەتىن كويلەك، جيىن - تويعا ارنالعان «كەشتىك» كويلەك، ت. ب.) بايلانىستى دا بولىنەدى.

قورىتىندى
قازاق حالقىنىڭ قول ونەرى كونە زاماننان تاريحىمەن بىرگە دامىپ، بىتە قايناسىپ كەلە جاتقان باي قازىنا. ونىڭ ءبىر ۇشىعى تۋىسقان ورتا ازيا حالىقتارىنىڭ جانە ورىس حالقىنىڭ قول ونەرىمەن دە ۇشتاسىپ جاتىر. قول ونەرىنىڭ باستى ءبىر سالاسى – كيىم تىگۋ. ەرتە زاماننان كۇنى بۇگىنگە دەيىن ءوزىنىڭ ءقادىر - قاسيەتىن جويماي، قول ونەرىنىڭ وزىق ۇلگىسى رەتىندە عانا ەمەس، ءارى اسەم، ءارى ىڭعايلىلىعىمەن دە پايدالانۋدان قالماي كەلە جاتقان قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى ءالى دە از ەمەس. ولاردىڭ كەيبىرەۋلەرىن ەسكىنىڭ كوزى قارتتار كۇندەلىكتى كيىپ جۇرسە، ەندى بىرەۋلەرىن قىز ۇزاتۋ، كەلىن ءتۇسىرۋ تويلارىندا ويىن - ساۋىققا پايدالانادى (قالىڭدىققا ساۋكەلە كيگىزۋ)، سونداي - اق كوپشىلىگى تەاترلاردىڭ ارناۋلى تاپسىرىسى بويىنشا تىگىلىپ ءجۇر. الماتىداعى «قازاقستان» دۇكەنىندە، وبلىس ورتالىقتارىندا ۇلتتىق كيىمدەر (شاپان، ءماسى، بورىك، قامزول ت. ب.) ساتىلادى. قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى – ەۋرازيا دالاسىن قونىس ەتكەن كوشپەلى ەل قازاقتاردىڭ باسقا حالىقتارعا ۇقسامايتىن كيىم ۇلگىلەرى تابيعي ەرەكشەلىكتەرىمەن كوشپەلى تىرشىلىككە سايكەس قالىپتاستى. قازاقى كيىمنىڭ بارشا سىمباتى مەن ويۋ - ورنەگىندە، ءاربىر اشەكەيىندە حالقىمىزدىڭ تاريحىنىڭ، وي - دۇنيەسىنىڭ قايتالانباس كورىنىسى بار. ول – ءبىزدىڭ ۇلتتىق مادەنيەتىمىز.
قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى. جۇكتەۋ