InfoHub Logo

كەنتازى دەگەن قالماق حانى بولىپتى. ورتا ءجۇزدىڭ ابىلاي دەگەن حانى بولىپتى. سول كەنتازى سول تۇستا قازاق جەرىنە ەكى رەت شابۋىل جاساپتى. ەلىن، مالىن ايداپ كەتىپتى. ەندى ءۇشىنشى رەت شابادى دەگەندى ەستىپ: «بۇعان نە جاسايمىز، جاۋلاسۋعا كۇشىمىز جەتپەيدى. ەلشى جىبەرىپ، تەڭدىك سۇرايىق»، — دەگەن توقتامعا كەلىپتى. حاننىڭ ءسوز بىلەتىن ون ءۋازىرى بار ەكەن. ءار ءۋازىر ءوزىن قوسقاندا ون-وننان ءجۇز كىسى جيناپ، ءجۇز كىسى ەلشى جىبەرمەك بولادى.

سول كۇندەرى كەلدىبەك دەگەن بايدىڭ جىلقىشىسى ايتادى ەكەن:
— وسى بيەنىڭ ىشىندە نە تاس بار، نە تۇلپار بار. ەركەك تۋسا، ءبىر ءسۇتتى بيەنىڭ قۇلىنىن ءوزىڭ باۋىزداپ جە دە، سوعان تەلى، — دەيدى.

كەلدىبەك ءبىر كۇنى ۇيىنە كەلسە، بالاسى ويىندا بولادى. بالاسىن شاقىرىپ الىپ:

— ابىلاي حان كەنتازىعا كىسى جىبەرگەلى جاتىر. توقسان توعىز كىسى بولدى، ءبىر كىسى جەتپەي تۇر. سوعان بارۋعا قالايسىڭ؟ — دەپ سۇرايدى.

— بالالارمەن ويناپ جۇرگەن بۇل دا ءبىر قىزىق داۋرەن ەدى. دەگەنمەن، ۇلكەندەردىڭ قاسىنا ەرىپ، جول ءجۇرىپ، ءجون بىلەيىن، — دەپ بالاسى كەلىسىم بەرەدى.

تەل ەمگەن قۇلىن بۇل كۇندە تەلقوڭىر تاي اتالىپتى. بالاسى تايدى ءمىنىپ حانعا كەلەدى. حان ەلشىلەرىن شىعارىپ كەلە جاتقاندا بالانىڭ استىنداعى تاي اق كوبىك شاشىپ وينايدى.

حان بالانى شاقىرىپ الىپ:

— سەن وسى توپقا باسشى بولاسىڭ با، جوق الدە قوسشى بولاسىڭ با؟ — دەيدى.

بالا:

— مەن اتقوسشى بولامىن، — دەيدى.

ابىلاي حان ەلشىلەرگە:

— مىنا بالا سەندەرگە ەرىپ بارادى، جيناق بولعان جەردە بالا دەپ الماي، تاستاپ كەتىپ جۇرمەڭدەر، — دەپ تاپسىرادى.

ءجۇز كىسى كەنتازى ەلىنە كەلەدى. حاننىڭ ەلىنە كەلگەن سوڭ، حابار بەرۋ كەرەك بولادى. سوندا بالا تۇرىپ:

— مەن بارايىن، — دەيدى. بالا بارىپ حانعا حابار بەرەدى.

حان ۋازىرلەرىنە:

— ەلشىلەردى ون، جيىرمادان ءبولىپ، ءار جەرگە تۇسىرىڭدەر، — دەيدى.

بالا:

— مەنىڭ ادامىما ءبىر جەردەن ورىن بەرمەدىڭ. مەن ات باعامىن، اتتارىما ءبىر جەردەن ورىن بەر، — دەيدى. اتتارعا ءبىر ساراي بەرىلەدى.

حان:

— بۇلاردىڭ تاي مىنگىزىپ جىبەرگەن بالاسى نەسى؟ كەلەمەج قىلعانى ما؟ ادامدارىن ءولتىرىپ، اتتارىن جىلقىعا قوسىپ جىبەرسە قايتەدى، — دەيدى.

سوندا حانىم:

— تاي دەگەنىڭ تۇلپار بولماسىن، بالا دەگەنىڭ سۇڭقار بولماسىن. حاندىعىڭدى ساقتا، — دەيدى.

سىنشى توقسان توعىز كىسىنى سىناپ، ەشتەڭە تابا المايدى. «ەندى اتتارىن سىناپ كورەيىنشى» دەپ سارايعا كەلەدى. سارايعا كەلسە، بالا شالقاسىنان ۇيىقتاپ جاتىر ەكەن. ەكى قولى، ەكى اياعى ەكى جاقتا. دەمالعاندا اۋزىنان ءبىر سارىباس جىلان ءبىر كىرىپ، ءبىر شىعىپ جاتىر ەكەن. سىنشى شوشىپ كەتىپ، كورگەن-بىلگەنىن حانعا باياندايدى:

— سارايدا ءبىر بالا جاتىر. «اۋزىم بارعانشا سويلەيمىن، قولىم بارعانشا سەرمەيمىن، اياعىم بارعانشا جۇرەمىن» دەپ جاتىر، — دەيدى. حان بۇعان ءمان بەرمەيدى.

حان ءبىر كۇنى ەلشىلەرىن جيناپ، قىزمەتىن سۇرايدى. ەلشىلەر ابدىرىپ قورقىپ، جاۋاپ بەرە المايدى. سوندا بالا بوساعادا تۇرىپ:

— نەگە ايتپايسىڭدار،
حاننان حاننىڭ نەسى ارتىق،
قارسى بولعاندىعى ارتىق.
ەلدەن ەلدىڭ نەسى ارتىق،
ەركىندىگى ارتىق، — دەيدى.

سوندا حان:

— ءاي، مىناۋ سىرنايداي سارناعان، بۇلبۇلداي سايراعان قاي بالا؟ — دەيدى.

بالا سوندا تۇرىپ:

— ءوزىمنىڭ اتىم — قازىبەك،
اكەم اتى — كەلدىبەك.
رۋىم — قاراكەسەك.
ابىلاي حاننىڭ ەلشىسىمىن.
ءبىر شاپتىڭ، ەكى شاپتىڭ،
ەندى تەڭدىك سۇراي كەلدىم.
بەرسەڭ قولىڭنان،
بەرمەسەڭ جولىڭنان الا كەلدىم، — دەيدى.

سول كەزدە حان دىرىلدەپ قويا بەرەدى. بالانىڭ قولتىعىنان ۇستاپ:

— تورگە شىق، — دەيدى.

بالا:

— ۇلكەنىمىز تۇرعاندا، كىشىمىز تورگە شىقپايمىز، — دەيدى.

حان ۋازىرلەرىنە:

— مەن ومىرىمدە سىيلىق تا، ولجا دا بەرىپ كورمەپ ەدىم. بۇلاردىڭ باس-باسىنا سىيلىق بەرەمىن. بۇرىنعى جاۋلاپ العانىمنىڭ ءتىرىسىن تىرىدەي، مالىن مالداي بەرەمىن، — دەيدى.

— بالادان مۇنشا قورىققانىڭ نە؟ — دەپ سۇراعان ۋازىرلەرىنە:

— بالانىڭ ەكى يىعىڭدا ەكى ايۋ ماعان قاراپ: «تىرپ ەتپە!» دەيدى. بالاعا قاز داۋىستى قازىبەك دەگەن اتاق بەرەمىن، داۋسى قازدىڭ داۋسىڭداي سۇڭقىلداپ شىعادى ەكەن، — دەيدى.

حان ەلشىلەردى شىعارىپ سالىپ كەلە جاتقاندا، امانداسار جەرگە كەلگەندە، شابىننان كەلگەن ءبىر جىگىت حانعا كەلىپ:

— مەن كەلگەنىمدە جاقسى ات، جاقسى كيىممەن كەلدىم. اتىمدى، كيىمىمدى تارتىپ العانىمەن قويماي وتىز ءتىسىمدى سىندىردى، — دەپتى.

حان:

— ات دەگەنىڭ — ءبىر جىلقىنىڭ بالاسى عوي، كيىم دەگەنىڭ —  ءبىر توقتىنىڭ تەرىسى عوي. باس جارىلسا بورىك ىشىندە، قول سىنسا جەڭ ىشىندە، — دەيدى.

سوندا قازىبەك تۇرىپ:

— ءتىس — ادامنىڭ بولاتى ەمەس پە، ات — ادامنىڭ قاناتى ەمەس پە، تون — ادامنىڭ كيىمى ەمەس پە، بەر مىنانىڭ تەڭدىگىن! — دەيدى.

حان استىنداعى اتىن، ۇستىندەگى تونىن، قولىنداعى سەمسەرىن بەرىپتى.

---