قىز تاربيەلەي وتىرىپ – ۇلت تاربيەلەيمىز
تاقىرىبى: «قىز تاربيەلەي وتىرىپ – ۇلت تاربيەلەيمىز»
ماقساتى: حالىقتىق ءتالىم - تاربيە نەگىزىندە قازىرگى قازاق قىزدارىنىڭ بويىندا جان سۇلۋلىعىن قالىپتاستىرۋ جولدارىن كورسەتۋ، ادامگەرشىلىككە ۇندەۋ.
كىرىسپە:(تاربيەشى ءسوزى)
- قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن تاربيەلەنۋشىلەر!
بۇگىنگى ءبىزدىڭ «قىز تاربيەلەي وتىرىپ – ۇلت تاربيەلەيمىز»- اتتى پىكىرتالاس الاڭىن اشۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
ماقساتىمىز - قاراكوز قازاق قىزدارىنىڭ بويىنا حالىقتىق ءتالىم - تاربيە نەگىزىندە جان سۇلۋلىعىن قالىپتاستىرۋ.
«ۇل تاربيەلەي وتىرىپ، جەر يەسىن تاربيەلەيمىز - قىز تاربيەلەي وتىرىپ، ۇلتتى تاربيەلەيمىز»
ءار ەلدىڭ ومىرىندەگى شەشۋشى كىلت قىزدارعا بەرىلەتىن ءتالىم تاربيە ارقىلى ولشەنەدى. حالقىمىزدا قىز دەگەن ءسوزدى ادەمىلىكتىڭ، ادەپتىلىكتىڭ، جان - جاقتى سۇلۋلىقتىڭ سيمۆولى رەتىندە قولدانادى. جارىق پەن جىلۋ، وت پەن سۋ جوق جەردە تىرشىلىك جوق، ال وسىلاردىڭ كوكتەگى كوزى - كۇن، جەردەگى كوزى - ادامزات. ادامداردىڭ ءبىر - بىرىنە مەيىرىمى مەن ۇلاعاتتى تاربيەسى تىرشىلىكتى ساقتايدى. تاربيەسى تۇزەلمەي ەلدىڭ كوسەگەسى كوگەرمەيدى، وتباسى تۇزەلمەي، بولاشاق تۇزەلمەيدى. بالا جاستان جاقسى تاربيە العان، ۇلگى ونەگە كورگەن قىز بالا بولاشاقتا دا سول ادەبىن ساقتاماق. ادەپتى، يناباتتى، ادامگەرشىلىگى مول، سىپايى قىز تاربيەلەۋ - بۇگىنگى قوعامنىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسى.
«جاقسىنى كورە بىلسەك، وي كوزىمەن،
ءومىر ساۋلە كورسەتەر سۋداي تۇنىق»- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي پىكىرتالاستى باستاماس بۇرىن سلايدقا نازار اۋدارساق.
(« مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام» اۋەن ويناپ تۇرادى).
پىكىرتالاس بارىسىندا تالقىلاناتىن سۇراقتار:
سۇراق: (تاربيەشى ءسوزى)
جۇرگەندە سەندەر تاماشا - اق،
قازاقتىڭ عاجاپ دالاسى.
وزدەرىڭسىڭدەر بولاشاق،
ۇرپاقتىڭ ۇلى اناسى - دەگەندەي
ۇلتتىق دۇنيەتانىم، ۇلتتىق سالت - داستۇرلەرىمىزدىڭ قىز بالا تاربيەسىندە الار ورنى قانداي؟
جاۋابى: «قىزدى تاربيەلەگەننىڭ – ءبىر ۇرپاقتى تاربيەلەگەنىڭ»، - دەگەن ەكەن اتا - بابامىز.. پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ع. س) « كىمنىڭ ءۇش قىزى بولىپ، ولارعا دۇرىس تاربيە بەرسە، ماڭداي تەرىمەن تاپقانىنا كيىندىرىپ باقسا، ولار ( قىزدارىن تاربيەلەپ وسىرگەنى) سول ءۇشىن توزاق وتىنان قالقان بولادى»، - دەگەن. بۇل شىنىمەن دە قىز بالا تاربيەسىنىڭ اتا - اناعا وڭاي تۇسپەيتىندىگىن دالەلدەيدى. قىز بالانىڭ ارى مەن ابىرويى، سىرى مەن سىمباتىن ساقتاۋى، كەلەشەك ومىرىنە دايارلىعى ءارقايسىسى ءوز الدىنا دەربەس تاقىرىپ. حالقىمىزدا «ءبىر ۇل تاربيەلەسەڭ ءبىر اۋلەتتى تاربيەلەگەنىڭ، ءبىر قىز تاربيەلەسەڭ ءبىر ۇرپاقتى تاربيەلەگەنىڭ» دەگەن دانا ءسوز بار. اۋباكىر اقىن «قىز بالا – ءۇيدىڭ بوياۋى» دەگەن ەكەن. سول كىسىنىڭ ايتقانىنداي قىز الەمنىڭ كوركى، ءارى ۇرپاقتى كوبەيتۋشى. قىز بالانىڭ تاربيەسىن ۇلتتىق بولمىستىڭ بارلىق ىرگەتاسىمەن استاستىراتىن حالىقتىق قاعيدانى بۇگىنگى تاڭدا ءبىز دە قالتىقسىز ۇستانۋىمىز قاجەت. بولاشاقتا دا، ءقازىر دە سىر - سىمباتى اقىل پاراساتىنا ساي، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى ءوز بويىنا تولىققاندى توپتاستىرا العان قىز تاربيەلەۋ ءبىزدىڭ باستى پارىزىمىز بولىپ تابىلاتىنىن ەش ۋاقىتتا ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. قىز بالانىڭ بولمىسىن بيىكتەتەتىن، ونىڭ تۇلعالىق ەرەكشەلىكتەرىن ايقىندايتىن تاربيە مەن ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ايتار ەدىم. انا تىلىمىزدە «قىز» دەگەن ءسوز بار. ول ەڭ قاسيەتتى دە، قۇرمەتتى ءسوز. قاسيەتتى بولاتىنى - بۇكىل ادامزات ايەلدەن تارايدى: قىز كەلىن بولادى، كەلىن - اناعا اينالادى، ال انا - اجە دەگەن زور دارەجەگە جەتەدى. وسى ارقىلى ۇرپاق ءوسىرىپ، ۇلت قاتارىن كوبەيتەدى. قازاق حالقى قىز بالانىڭ ءقادىر قاسيەتى مەن قىلىعى ۇلتتىق ۇلىلىعىن تانىتادى دەپ حالىقتىق بولمىسپەن استاستىرعان. سوندىقتان قىزدىڭ تاربيەسىنە ەرەكشە ءمان بەرىپ، سول تاربيەنى قالىپتاستىرۋدىڭ جولىنا بارلىق يگى جاقسىلىقتاردى توپتاستىرعان. قازاق قاۋىمىندا قىز بالانىڭ ورنى ايرىقشا بولعان. اتا - بابالارىمىز قىزدى قوناق دەپ ەسەپتەپ، بارعان جەردە باعىنىڭ اشىلۋىن ۇيدە وتىرىپ قامداعان. بارىنشا ىزەتتى، سىپايى، مەيىرىمدى دە ىسمەر، قىلىقتى دا قىرمىزى بولۋىن ۇنەمى قاداعالاپ وتىرعان. ەركىن ۇستاعان، ءبىراق تىم ەركىنسىتپەگەن. «قىز - ءورىس، ۇل - قونىس» دەپ بىلگەندىكتەن قازەكەم ءورىسىن كەڭەيتەر قىز بالاعا ايىرىقشا كوڭىل بولگەن. قىز مىنەزدى كەلسىن، ۇل ونەرلى كەلسىن» دەي وتىرىپ، «قىزعا قىرىق ۇيدەن تيىم» جاسايدى.
سۇراق: (تاربيەشى ءسوزى)
اياۋلى ارۋ قىزدار، كورىكتى كوكتەمدەگى
تاماشا سىزدەرمەنەن ءومىردىڭ وتكەلدەرى
جاناردى جالت ەتكىزىپ، بىزدەرگە قاراڭىزدار
وسىلاي كوڭىلدەرگە شۋاق بوپ تاراڭىزدار - قازىرگى زامان تالابىنا ساي قىز بالا ءوزىن قالاي ۇستاۋى كەرەك؟
جاۋاپ:
1. ءيا، مەنىڭ ويىمشا قازاقى تاربيە الۋ دۇرىس. «تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى» دەپ بەكەر ايتىلماسا كەرەك. قازىرگى كۇنىنەن باستاپ رۋحاني قۇندىلىقتاردى سىڭىرگەنىمىز دۇرىس. ءقازىر ەۆروپاعا ەلىكتەۋ كەڭ ەتەك العان زاماندا، جاستاردىڭ سونىڭ ىشىندە ەرتەڭگى انا بولاتىن قىزدارىمىزدىڭ رۋحاني جۇتاڭدانۋىنا جول بەرمەۋىمىز كەرەك. سوندىقتان دا ءححى عاسىرداعى قازاق قىزى جان - جاقتى ءبىلىمدى، تاربيەلى، يماندى، بارىنشا ادەپتى، بولعانىمىز دۇرىس.
2. جالپى مەنىڭ تۇسىنىگىمدە قازاق قىزدارى ار - نامىسىن بيىك قويۋى كەرەك. ناقتىراق ايتسام:
كەشەگى قىز جىبەكتەر قىسقا كيىم،
جىگىتكە اسىلۋدى بىلمەپ ەدى.
قاسيەتىن ساقتاعان ارۋلاردى
قازاعىم قاي كەزدە دە قۇرمەتتەيدى.
مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم ءار ۇلتتىڭ، ءار ورتانىڭ ءوز كيىنۋ ادەبى بولادى. وزگەلەر جاپىراق جامىلىپ جۇرگەن زاماننىڭ وزىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى كوز جاۋىن الارداي ادەمى ەدى. بۇل - حالقىمىزدىڭ تالعامىنىڭ جوعارى بولعانىنىڭ بەلگىسى. دەگەنمەن زامان وزگەردى. ءوزىڭنىڭ جاسىڭا، جۇرگەن ورتاڭا ساي كيىنە ءبىلۋ كەرەك. سوندىقتان كوپ اشىلىپ، شاشىلماي، ءبىراق ءساندى كيىنگەنى جانە زامانىنا ساي ادەپتى بولعانى دۇرىس.
3. مەنىڭ تۇسىنۋىمشە، قازاق قىزى دەگەن ابىرويلى ەسىم، ونى الىپ ءجۇرۋ دە كەز كەلگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى، ءارى تاربيەنىڭ بۇرىنعىسى مەن بۇگىنگىسى بولمايدى. تاربيە قاشان دا ۇلتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن، قۇندىلىقتارىن ساقتاۋى كەرەك. ال ۇلتتىق قۇندىلىق دەگەنىمىز قاي ۋاقىتتا دا ءبىر عانا ماقساتقا باعىتتالادى، ياعني، سالاۋاتتى، ۇلتجاندى ۇرپاق تاربيەلەۋ. ولاي بولسا تاربيە ەسكىرمەيدى. سوندىقتان دا قازاق قىزى ءوز يبالىلىعىن جويماي، وزگەگە ۇلگى بولارلىقتاي بولۋ كەرەك. اقان سەرى «ويناقتاپ سيىر ۇركىپ جىلقى بولماس» دەيدى ولاي بولسا ءجۇز جەردەن باتىسقا ەلىكتەگەنىمەن قازاق قىزى ورىس تا، اعىلشىن دا، نەمىس پەن فرانسۋز دا بولا المايدى، سول قازاق قىزى كۇيىندە قالادى. بۇلاي دەگەنىم قازاق قىزى كوشتەن قالسىن دەگەنىم ەمەس، زامانىنا ساي وقىسىن، قىزمەت ەتسىن، ءبىراق ءوزىنىڭ نەگىزگى مىندەتىن ۇلت كەلەشەگىن تاربيەلەر انا ەكەنىن ەستەن شىعارماعانى ءجون دەپ ويلايمىن.
سۇراق: (تاربيەشى ءسوزى)
ساقتىق كەرەك سەزىمنىڭ گۇلىنە دە،
البىرتتىعى ءومىردىڭ بىلىنە مە.
قىز بالانىڭ جىگىتكە «سۇيەم» دەۋى،
جاراسپايدى عاسىردىڭ بىرىنە دە - بۇرىنعى قازاق قىزدارىنىڭ قىلىعى مەن قازىرگى قازاق قىزدارىنىڭ قىلىعىنىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار؟ قۇربىڭنىڭ بويىنان جاعىمسىز قاسيەتتەردى كورگەندە نە دەپ اقىل قوسار ەدىڭ؟
جاۋاپ:
1. كۇندەلىكتى ومىردە ءجيى كەزدەسىپ قالاتىن جاي - جاستاردىڭ كوپشىلىك ورتادا ايمالاسىپ، ءسۇيىسىپ تۇرۋى. مۇنى وزدەرىنشە ماحاببات بوستاندىعى دەپ ويلايدى. ال قازاق بالاسى ەش ۋاقىتتا دا ماحابباتىن جارقىراتىپ جۇرتتىڭ الدىنا جايىپ سالىپ، كورمەگە قويعان ەمەس. ءوزىڭىز ويلاپ قاراڭىزشى بەتى اشىق تۇرعان زات پەن بەتى جابىق تۇرعان زاتتىڭ قايسىسى جۇرتتى قىزىقتىرادى. ارينە، جابىعى. ولاي بولسا ماحاببات قۇپيا، نازىك بولسا عانا ماڭىزدى، ال مەنى كوردىڭ بە دەگەندەي ءوز سەزىمىڭدى جۇرتقا جاريالاۋ، كورىنگەنمەن قۇشىپ، ءسۇيىسۋ ماحاببات ەمەس، قۇر جابايى سەزىم بولسا كەرەك. نەگە مەن ءوزىمنىڭ ايالاعان، نازىك نارسەمدى جۇرتقا جاريالاۋىم كەرەك؟! ماحابباتتىڭ نازىكتىگى سونشا كىشكەنتاي ەلەۋسىز نارسە ونى جارالاۋى مۇمكىن. ال قىزدار قاشان دا ءوز قۇپيالىلىعىن جويماۋى، ياعني جىگىتكە ءسوز ايتپاۋى كەرەك.
قىز تاربيەلەي وتىرىپ – ۇلت تاربيەلەيمىز. جۇكتەۋ
ماقساتى: حالىقتىق ءتالىم - تاربيە نەگىزىندە قازىرگى قازاق قىزدارىنىڭ بويىندا جان سۇلۋلىعىن قالىپتاستىرۋ جولدارىن كورسەتۋ، ادامگەرشىلىككە ۇندەۋ.
كىرىسپە:(تاربيەشى ءسوزى)
- قايىرلى كۇن، قۇرمەتتى ۇستازدار مەن تاربيەلەنۋشىلەر!
بۇگىنگى ءبىزدىڭ «قىز تاربيەلەي وتىرىپ – ۇلت تاربيەلەيمىز»- اتتى پىكىرتالاس الاڭىن اشۋعا رۇقسات ەتىڭىزدەر.
ماقساتىمىز - قاراكوز قازاق قىزدارىنىڭ بويىنا حالىقتىق ءتالىم - تاربيە نەگىزىندە جان سۇلۋلىعىن قالىپتاستىرۋ.
«ۇل تاربيەلەي وتىرىپ، جەر يەسىن تاربيەلەيمىز - قىز تاربيەلەي وتىرىپ، ۇلتتى تاربيەلەيمىز»
ءار ەلدىڭ ومىرىندەگى شەشۋشى كىلت قىزدارعا بەرىلەتىن ءتالىم تاربيە ارقىلى ولشەنەدى. حالقىمىزدا قىز دەگەن ءسوزدى ادەمىلىكتىڭ، ادەپتىلىكتىڭ، جان - جاقتى سۇلۋلىقتىڭ سيمۆولى رەتىندە قولدانادى. جارىق پەن جىلۋ، وت پەن سۋ جوق جەردە تىرشىلىك جوق، ال وسىلاردىڭ كوكتەگى كوزى - كۇن، جەردەگى كوزى - ادامزات. ادامداردىڭ ءبىر - بىرىنە مەيىرىمى مەن ۇلاعاتتى تاربيەسى تىرشىلىكتى ساقتايدى. تاربيەسى تۇزەلمەي ەلدىڭ كوسەگەسى كوگەرمەيدى، وتباسى تۇزەلمەي، بولاشاق تۇزەلمەيدى. بالا جاستان جاقسى تاربيە العان، ۇلگى ونەگە كورگەن قىز بالا بولاشاقتا دا سول ادەبىن ساقتاماق. ادەپتى، يناباتتى، ادامگەرشىلىگى مول، سىپايى قىز تاربيەلەۋ - بۇگىنگى قوعامنىڭ ەڭ وزەكتى ماسەلەسى.
«جاقسىنى كورە بىلسەك، وي كوزىمەن،
ءومىر ساۋلە كورسەتەر سۋداي تۇنىق»- دەپ اباي اتامىز ايتقانداي پىكىرتالاستى باستاماس بۇرىن سلايدقا نازار اۋدارساق.
(« مەن قازاق قىزدارىنا قايران قالام» اۋەن ويناپ تۇرادى).
پىكىرتالاس بارىسىندا تالقىلاناتىن سۇراقتار:
سۇراق: (تاربيەشى ءسوزى)
جۇرگەندە سەندەر تاماشا - اق،
قازاقتىڭ عاجاپ دالاسى.
وزدەرىڭسىڭدەر بولاشاق،
ۇرپاقتىڭ ۇلى اناسى - دەگەندەي
ۇلتتىق دۇنيەتانىم، ۇلتتىق سالت - داستۇرلەرىمىزدىڭ قىز بالا تاربيەسىندە الار ورنى قانداي؟
جاۋابى: «قىزدى تاربيەلەگەننىڭ – ءبىر ۇرپاقتى تاربيەلەگەنىڭ»، - دەگەن ەكەن اتا - بابامىز.. پايعامبارىمىز مۇحاممەد (س. ع. س) « كىمنىڭ ءۇش قىزى بولىپ، ولارعا دۇرىس تاربيە بەرسە، ماڭداي تەرىمەن تاپقانىنا كيىندىرىپ باقسا، ولار ( قىزدارىن تاربيەلەپ وسىرگەنى) سول ءۇشىن توزاق وتىنان قالقان بولادى»، - دەگەن. بۇل شىنىمەن دە قىز بالا تاربيەسىنىڭ اتا - اناعا وڭاي تۇسپەيتىندىگىن دالەلدەيدى. قىز بالانىڭ ارى مەن ابىرويى، سىرى مەن سىمباتىن ساقتاۋى، كەلەشەك ومىرىنە دايارلىعى ءارقايسىسى ءوز الدىنا دەربەس تاقىرىپ. حالقىمىزدا «ءبىر ۇل تاربيەلەسەڭ ءبىر اۋلەتتى تاربيەلەگەنىڭ، ءبىر قىز تاربيەلەسەڭ ءبىر ۇرپاقتى تاربيەلەگەنىڭ» دەگەن دانا ءسوز بار. اۋباكىر اقىن «قىز بالا – ءۇيدىڭ بوياۋى» دەگەن ەكەن. سول كىسىنىڭ ايتقانىنداي قىز الەمنىڭ كوركى، ءارى ۇرپاقتى كوبەيتۋشى. قىز بالانىڭ تاربيەسىن ۇلتتىق بولمىستىڭ بارلىق ىرگەتاسىمەن استاستىراتىن حالىقتىق قاعيدانى بۇگىنگى تاڭدا ءبىز دە قالتىقسىز ۇستانۋىمىز قاجەت. بولاشاقتا دا، ءقازىر دە سىر - سىمباتى اقىل پاراساتىنا ساي، ادامگەرشىلىك قاسيەتتەردى ءوز بويىنا تولىققاندى توپتاستىرا العان قىز تاربيەلەۋ ءبىزدىڭ باستى پارىزىمىز بولىپ تابىلاتىنىن ەش ۋاقىتتا ەستەن شىعارماۋىمىز كەرەك. قىز بالانىڭ بولمىسىن بيىكتەتەتىن، ونىڭ تۇلعالىق ەرەكشەلىكتەرىن ايقىندايتىن تاربيە مەن ۇلتتىق قۇندىلىقتاردى ايتار ەدىم. انا تىلىمىزدە «قىز» دەگەن ءسوز بار. ول ەڭ قاسيەتتى دە، قۇرمەتتى ءسوز. قاسيەتتى بولاتىنى - بۇكىل ادامزات ايەلدەن تارايدى: قىز كەلىن بولادى، كەلىن - اناعا اينالادى، ال انا - اجە دەگەن زور دارەجەگە جەتەدى. وسى ارقىلى ۇرپاق ءوسىرىپ، ۇلت قاتارىن كوبەيتەدى. قازاق حالقى قىز بالانىڭ ءقادىر قاسيەتى مەن قىلىعى ۇلتتىق ۇلىلىعىن تانىتادى دەپ حالىقتىق بولمىسپەن استاستىرعان. سوندىقتان قىزدىڭ تاربيەسىنە ەرەكشە ءمان بەرىپ، سول تاربيەنى قالىپتاستىرۋدىڭ جولىنا بارلىق يگى جاقسىلىقتاردى توپتاستىرعان. قازاق قاۋىمىندا قىز بالانىڭ ورنى ايرىقشا بولعان. اتا - بابالارىمىز قىزدى قوناق دەپ ەسەپتەپ، بارعان جەردە باعىنىڭ اشىلۋىن ۇيدە وتىرىپ قامداعان. بارىنشا ىزەتتى، سىپايى، مەيىرىمدى دە ىسمەر، قىلىقتى دا قىرمىزى بولۋىن ۇنەمى قاداعالاپ وتىرعان. ەركىن ۇستاعان، ءبىراق تىم ەركىنسىتپەگەن. «قىز - ءورىس، ۇل - قونىس» دەپ بىلگەندىكتەن قازەكەم ءورىسىن كەڭەيتەر قىز بالاعا ايىرىقشا كوڭىل بولگەن. قىز مىنەزدى كەلسىن، ۇل ونەرلى كەلسىن» دەي وتىرىپ، «قىزعا قىرىق ۇيدەن تيىم» جاسايدى.
سۇراق: (تاربيەشى ءسوزى)
اياۋلى ارۋ قىزدار، كورىكتى كوكتەمدەگى
تاماشا سىزدەرمەنەن ءومىردىڭ وتكەلدەرى
جاناردى جالت ەتكىزىپ، بىزدەرگە قاراڭىزدار
وسىلاي كوڭىلدەرگە شۋاق بوپ تاراڭىزدار - قازىرگى زامان تالابىنا ساي قىز بالا ءوزىن قالاي ۇستاۋى كەرەك؟
جاۋاپ:
1. ءيا، مەنىڭ ويىمشا قازاقى تاربيە الۋ دۇرىس. «تاربيە تال بەسىكتەن باستالادى» دەپ بەكەر ايتىلماسا كەرەك. قازىرگى كۇنىنەن باستاپ رۋحاني قۇندىلىقتاردى سىڭىرگەنىمىز دۇرىس. ءقازىر ەۆروپاعا ەلىكتەۋ كەڭ ەتەك العان زاماندا، جاستاردىڭ سونىڭ ىشىندە ەرتەڭگى انا بولاتىن قىزدارىمىزدىڭ رۋحاني جۇتاڭدانۋىنا جول بەرمەۋىمىز كەرەك. سوندىقتان دا ءححى عاسىرداعى قازاق قىزى جان - جاقتى ءبىلىمدى، تاربيەلى، يماندى، بارىنشا ادەپتى، بولعانىمىز دۇرىس.
2. جالپى مەنىڭ تۇسىنىگىمدە قازاق قىزدارى ار - نامىسىن بيىك قويۋى كەرەك. ناقتىراق ايتسام:
كەشەگى قىز جىبەكتەر قىسقا كيىم،
جىگىتكە اسىلۋدى بىلمەپ ەدى.
قاسيەتىن ساقتاعان ارۋلاردى
قازاعىم قاي كەزدە دە قۇرمەتتەيدى.
مەنىڭ ايتايىن دەگەنىم ءار ۇلتتىڭ، ءار ورتانىڭ ءوز كيىنۋ ادەبى بولادى. وزگەلەر جاپىراق جامىلىپ جۇرگەن زاماننىڭ وزىندە قازاقتىڭ ۇلتتىق كيىمدەرى كوز جاۋىن الارداي ادەمى ەدى. بۇل - حالقىمىزدىڭ تالعامىنىڭ جوعارى بولعانىنىڭ بەلگىسى. دەگەنمەن زامان وزگەردى. ءوزىڭنىڭ جاسىڭا، جۇرگەن ورتاڭا ساي كيىنە ءبىلۋ كەرەك. سوندىقتان كوپ اشىلىپ، شاشىلماي، ءبىراق ءساندى كيىنگەنى جانە زامانىنا ساي ادەپتى بولعانى دۇرىس.
3. مەنىڭ تۇسىنۋىمشە، قازاق قىزى دەگەن ابىرويلى ەسىم، ونى الىپ ءجۇرۋ دە كەز كەلگەننىڭ قولىنان كەلە بەرمەيدى، ءارى تاربيەنىڭ بۇرىنعىسى مەن بۇگىنگىسى بولمايدى. تاربيە قاشان دا ۇلتتىڭ وزىندىك ەرەكشەلىگىن، قۇندىلىقتارىن ساقتاۋى كەرەك. ال ۇلتتىق قۇندىلىق دەگەنىمىز قاي ۋاقىتتا دا ءبىر عانا ماقساتقا باعىتتالادى، ياعني، سالاۋاتتى، ۇلتجاندى ۇرپاق تاربيەلەۋ. ولاي بولسا تاربيە ەسكىرمەيدى. سوندىقتان دا قازاق قىزى ءوز يبالىلىعىن جويماي، وزگەگە ۇلگى بولارلىقتاي بولۋ كەرەك. اقان سەرى «ويناقتاپ سيىر ۇركىپ جىلقى بولماس» دەيدى ولاي بولسا ءجۇز جەردەن باتىسقا ەلىكتەگەنىمەن قازاق قىزى ورىس تا، اعىلشىن دا، نەمىس پەن فرانسۋز دا بولا المايدى، سول قازاق قىزى كۇيىندە قالادى. بۇلاي دەگەنىم قازاق قىزى كوشتەن قالسىن دەگەنىم ەمەس، زامانىنا ساي وقىسىن، قىزمەت ەتسىن، ءبىراق ءوزىنىڭ نەگىزگى مىندەتىن ۇلت كەلەشەگىن تاربيەلەر انا ەكەنىن ەستەن شىعارماعانى ءجون دەپ ويلايمىن.
سۇراق: (تاربيەشى ءسوزى)
ساقتىق كەرەك سەزىمنىڭ گۇلىنە دە،
البىرتتىعى ءومىردىڭ بىلىنە مە.
قىز بالانىڭ جىگىتكە «سۇيەم» دەۋى،
جاراسپايدى عاسىردىڭ بىرىنە دە - بۇرىنعى قازاق قىزدارىنىڭ قىلىعى مەن قازىرگى قازاق قىزدارىنىڭ قىلىعىنىڭ قانداي ايىرماشىلىعى بار؟ قۇربىڭنىڭ بويىنان جاعىمسىز قاسيەتتەردى كورگەندە نە دەپ اقىل قوسار ەدىڭ؟
جاۋاپ:
1. كۇندەلىكتى ومىردە ءجيى كەزدەسىپ قالاتىن جاي - جاستاردىڭ كوپشىلىك ورتادا ايمالاسىپ، ءسۇيىسىپ تۇرۋى. مۇنى وزدەرىنشە ماحاببات بوستاندىعى دەپ ويلايدى. ال قازاق بالاسى ەش ۋاقىتتا دا ماحابباتىن جارقىراتىپ جۇرتتىڭ الدىنا جايىپ سالىپ، كورمەگە قويعان ەمەس. ءوزىڭىز ويلاپ قاراڭىزشى بەتى اشىق تۇرعان زات پەن بەتى جابىق تۇرعان زاتتىڭ قايسىسى جۇرتتى قىزىقتىرادى. ارينە، جابىعى. ولاي بولسا ماحاببات قۇپيا، نازىك بولسا عانا ماڭىزدى، ال مەنى كوردىڭ بە دەگەندەي ءوز سەزىمىڭدى جۇرتقا جاريالاۋ، كورىنگەنمەن قۇشىپ، ءسۇيىسۋ ماحاببات ەمەس، قۇر جابايى سەزىم بولسا كەرەك. نەگە مەن ءوزىمنىڭ ايالاعان، نازىك نارسەمدى جۇرتقا جاريالاۋىم كەرەك؟! ماحابباتتىڭ نازىكتىگى سونشا كىشكەنتاي ەلەۋسىز نارسە ونى جارالاۋى مۇمكىن. ال قىزدار قاشان دا ءوز قۇپيالىلىعىن جويماۋى، ياعني جىگىتكە ءسوز ايتپاۋى كەرەك.
قىز تاربيەلەي وتىرىپ – ۇلت تاربيەلەيمىز. جۇكتەۋ
You Might Also Like
