قىزعانىشتىڭ كەسىرى
قىزىلوردا قالاسى №7 ورتا مەكتەپتىڭ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
تولەپبايەۆا گۇلميرا ءابدىعاپبار قىزى
ءپانى: ءوزىن ءوزى تانۋ
سىنىبى: 4
تاقىرىبى: قىزعانىشتىڭ كەسىرى
ماقساتى: وقۋشىلارعا «قىزعانىش» ۇعىمىن، ونىڭ قانداي قاسيەت ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ، كوپشىلدىك قاسيەتتەردى قولدانۋعا ۇيرەتۋ؛
مىندەتتەرى: - «كوپشىلدىك»، «باۋىرمالدىق»، «جومارتتىق» قاسيەتتەر تۋرالى وي-ورىستەرىن كەڭەيتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن جەتكىزە بىلۋىنە ىقپال جاساۋ؛
- ومىرمەن بايلانىستىرۋ، بىرەۋگە جاقسىلىق جاساي بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
كورنەكىلىكتەر: دۆد ديسكىلەر، بەينەتاسپا، ينتەربەلسەندى تاقتا
بارىسى:
شاتتىق شەڭبەرى /قيمىل-قوزعالىسپەن كورسەتۋ/
امانسىڭ با، التىن كۇن؟!
امانسىڭ با، كوك اسپان؟!
امانسىڭ با، جەر-انا؟!
امانسىڭ با، دوستارىم؟!
سىزدەردى كورسەم قۋانام!
ءمۇعالىم: كۇن، كىمنىڭ دوسىسىڭ؟
وقۋشىلار: بارىڭە ورتاقپىن!
ءمۇعالىم: سەن كىمنىڭ جولىسىڭ؟
وقۋشىلار: بارىڭە ورتاقپىن.
كادىمگى كوڭىلدەي تۇسەتىن،
كادىمگى سۋىڭداي ىشەتىن،
اۋاداي ءبارىمىز جۇتاتىن،
بارلىعى اۋليە تۇتاتىن،
بارىڭە ورتاقپىن!
- ەندى قوناقتارمەن امانداسايىق.
ۇلكەنگە دە ءسىز!
كىشىگە دە ءسىز!
بارشاڭىزدى قۇرمەتتەپ
باس يەمىز ءبىز!
- بالالار، كوڭىلدى ءان اۋەنىن تىڭداي وتىرىپ، بىر-بىرىمىزگە بۇگىنگى ساباعىمىزعا ساتتىلىك تىلەيىكشى. (بالالار اينالىپ وتىرىپ: «بارلىعىڭا ساتتىلىك تىلەيمىن!» - دەپ ايتادى)
ءمۇعالىم: ال، ەندى بالالار، ءبىز سەندەرمەن ءقازىر «دۇكەن» ويىنىن وينايمىز.
ويىن «دۇكەن»
ويىننىڭ شارتى: وقۋشىلار دۇكەننەن زات الۋى ءتيىس. ول زاتتىڭ باستاپقى ءارىپى، اركىمنىڭ ءوزىنىڭ اتىنىڭ ءارىپى، كەلەتىن زاتقا ساي بولۋى ءتيىس. دۇكەندە زاتتار، كوكونىستەر، ويىنشىقتار بار. مىسالى، اركىم ءوز اتىنان كەلەتىن زاتتى تابا الادى. «ازىق-تۇلىكتەر»- دۇكەنى. - ال قانەكەي نە الاسىڭدار؟
مەنىڭ اتىم – ارۋجان. مەن المۇرت ساتىپ الامىن.
مەنىڭ اتىم - سامات. مەن ءسابىز ساتىپ الامىن.
مەنىڭ اتىم – توميريس. مەن تورت ساتىپ الامىن.
- ال، ەندى «ويىنشىقتار» دۇكەنى.
مەنىڭ اتىم – داميرا. مەن دوپ ساتىپ الامىن.
مەنىڭ اتىم – نۇربولات. مەن نار ساتىپ الامىن.
مەنىڭ اتىم - ۇلجان. مەن ۇشاق ساتىپ الامىن.
- جاقسى ءبىز بۇگىن وسى «دۇكەن» ويىنى جايلى تاعى دا اڭگىمەلەيتىن بولامىز.
اڭگىمەلەسۋ
- قانە، بالالار، ەندى نە جايلى اڭگىمەلەسەتىنىمىزدى مىنا ءسوزجۇمباقتى شەشۋ ارقىلى تابايىق. /جاۋابى: قىزعانىش/.
ءمۇعالىم: بالالار قىزعانىش دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە سەندەردىڭ ويلارىڭا نە كەلدى. ول قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟ /وقۋشىلاردان اينالا وتىرىپ ءارقايسىسىنان ءبىر سوزدەن جاۋاپ الۋ/
- مەن سەندەردىڭ ايتقاندارىڭا قوسىلا وتىرىپ، مىناداي ج.بايبۇلانوۆا اپايلارىڭنىڭ اڭگىمەسىن ايتىپ بەرەيىن.
ماتىنمەن جۇمىس
«قىزعانىشتىڭ كەسىرى» اڭگىمەسىن ۇزىكتەرمەن ءتۇسىندىرۋ. بارىسىندا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. مارجان ەندى نە ىستەدى دەپ ويلايسىڭدار؟ /مەيىرىمدىلىك اعاشى/
2. قىزداردىڭ نەنى ساتىپ العىسى كەلدى ەكەن؟ /دوستىق اعاشى/
3. قىزدار مونشاقتى كىمگە بەرگىلەرى كەلدى؟ /قايىرىمدىلىق اعاشى/
4. مارجان مونشاقتى بەرە سالدى دەپ ويلايسىڭدار ما؟ /جاناشىرلىق اعاشى/
5. قىزداردىڭ ويىنى قالاي اياقتالدى دەپ ويلايسىڭدار؟
ساحنالاۋ
بەرىلگەن وقۋ ماتەريالىنىڭ مازمۇنىن ەموسيونالدىق-سەزىمدىك كۇيمەن اسەرلى قابىلداۋ ءۇشىن 4 «ءا» سىنىپ وقۋشىلارىن «قىزعانىشتىڭ كەسىرى» اڭگىمەسىنىڭ قويىلىمىن تاماشالاۋعا شاقىرامىن.
تىنىشتىق ءساتى.
ءماتىننىڭ تاقىرىبىنا قاتىستى بالانى ەڭبەكقورلىققا، كوپشىلىككە تاربيەلەيتىن «ءۇش نويان» اتتى قويىلىمدى تاماشالاتامىن. سوڭىندا قويىلىم بويىنشا ادامعا دا ءتان وزىمشىلدىك جانە كوپشىلدىك قۇندىلىقتارعا تالداۋ جاساتامىن.
ءمۇعالىم: ءوزىمشىل ادام باسقالاردىڭ مۇددەسىمەن ساناسپايدى، تەك ءوز مۇددەسىن ويلايدى. ونداي ادام تۋىستارى، دوستارى، سىنىپتاستارى اراسىندا تەك ءوزىنىڭ عانا قامىن كوزدەيدى. بۇل جاقسى قاسيەت ەمەس. ال كوپشىل ادام كوپ كوڭىلىنەن شىعىپ، اينالاسىنداعىلارمەن ءتىل تابىسادى. كەڭپەيىل، كوپشىل بولۋ، سىيلاسا ءبىلۋ جاقسى قاسيەت.
ماتىنمەن جۇمىس. بالالاردى ءۇش توپقا ءبولىپ ءار توپقا قىسقاشا ءماتىن بەرىلەدى. توپ باسشىلارىنىڭ باسقارۋىمەن ءار توپ وزدەرىنە بەرىلگەن ءماتىندى ساحنالاۋى كەرەك. ساحنالاپ بولعان سوڭ، ءار توپ كەلەسى توپتىڭ قويىلىمىنا ءوزى بايقاعان قاسيەتتەردى ايتادى.
ءى توپ. ۆ. سۋحوملينسكيي: «انا قاناتى»
جايما شۋاق جاز ەدى. قاز ءوز بالاپاندارىمەن سەرۋەنگە شىعىپ، ولاردى ءشوپتى جۇلىپ جەۋگە ۇيرەتتى. بالاپاندارعا شوپتەر ءدامدى كورىندى. اۋا-رايىنىڭ بالاپاندارعا ۇناعانى سونداي ولار انالارىن ۇمىتىپ جان-جاققا بىتىراپ كەتتى.
اسپاندى بۇلت تورلادى دا جەرگە جاۋىن تامشىلارى تاما باستادى. وسى مەزەتتە ولارعا انالارىنىڭ جىلى قاناتى ءتۇسىپ، جۇگىرىپ باردى.
وسى ۋاقىتتا بۇرشاق تا جاۋا باستادى. بالاپاندار بولسا اناسىنىڭ قاناتى استىندا جاسىرىنىپ جاتتى.سول كەزدە ولار قانات ىشىندە تىنىش،ال سىرتىندا ءقاۋىپتى ەكەنىن ءتۇسىندى. ءبىراق ولار بۇرشاقتىڭ اناسىنا جاۋىپ جاتقانىن سەزبەپ ەدى. ءبىر كەزدە اۋا-رايى سايابىرسىپ، تىنىشتالدى.بالاپاندار اناسىنا قانات استىنان شىعارۋىن ءوتىندى. اناسى قاناتىن اشتى. بالاپاندار ءماز بولىپ،اناسىنا دا قاراماي كوگالعا جۇگىرە جونەلدى. تەك كىشكەنتاي عانا بالاپان: «انا، ساعان نە بولدى؟»،- دەدى. شىنىندا دا قازدىڭ قاناتتارى قاتتى بۇرشاقتان جارالى ەدى. اناسى بالاپانعا: «ەشتەڭە ەمەس، بار ويناي عوي»،- دەدى دە بالاپاندارىنىڭ قۋانىشتا ەكەنىن كورىپ ءوزىن باقىتتى سەزىندى.
«ماحاببات بار جەردە – باقىت بار».
ءىى توپ. ەرتەگى: «ەكى دوس». «بىردە ورمانمەن ەكى دوس كەلە جاتقاندا ولارعا ءبىر ايۋ باس سالادى. ءبىر بالا ساسقانىنان جۇگىرىپ بارىپ اعاشقا ءمىنىپ كەتەدى. ال ەكىنشىسى ۇلگەرە الماي، وتىرىك ولگەن بولىپ، جاتا قالادى. ايۋ وعان جاقىنداپ كەلىپ، يىسكەي باستايدى. بالا بولسا دەمىن شىعارماي تىنىش جاتا قالادى. ايۋ ونى يىسكەپ-يىسكەپ كەتىپ قالادى. ايۋ كەتكەن سوڭ، ءبىرىنشى بالا اعاشتان ءتۇسىپ الىپ: «ايۋ ساعان نە ايتتى؟،- دەيدى. «ول ماعان، دوسىن تاستاپ كەتكەن دوس-دوس ەمەس»،- دەدى دەيدى».
ءىىى توپ.اڭگىمە: «اتا مەن نەمەرە» (ل.ن تولستوي) «اتا قارتايا كەلە السىزدەنىپ، جۇرە المايتىن حالگە جەتەدى. تاماقتى دا دۇرىس ىشە المايتىن بولادى. ءبىر كۇنى اتا تاماق ءىشىپ وتىرىپ، كەسەنى قۇلاتىپ الادى. ال كەلىنى بالانىڭ اناسى بولسا ونى ۇرسادى.» ەندى تاماقتى پەش تۇبىندە اعاش ىدىسپەن ءىشىسىڭ»،- دەيدى وعان. ال اتا بولسا كۇرسىنىپ ەشتەڭە ايتپايدى. اتا وسىلايشا تاماقتانىپ جۇرەدى.
ءبىر كۇنى اناسى جۇمىستان كەلسە، بالاسى ءبىر بۇرىشتا اعاش ىدىستارمەن ويناپ جۇرگەنىن كورەدى. «نە، ىستەپ ءجۇرسىڭ؟،- دەيدى اناسى. «مەن اكەم ەكەۋىڭە اعاش ىدىس جاساپ وتىرمىن، سەندەر قارتايعاندا وسى ىدىسپەن تاماقتاندىرامىن»،- دەيدى. اناسى ءوز قىلىعىنان ۇيالىپ،اتانى ۇستەل باسىنا وتىرعىزاتىن بولدى.
ءمۇعالىم: بۇل ماتىندەردەن قانداي قاسيەتتەر العانىمىزدى الدارىڭداعى قاعازدارعا جازىپ، مىنا قاسيەتتەر تۇسىنا جاپسىرىڭدار.
«وزىمشىلدىك»
«كوپشىلدىك»
دايەكسوز
«بولماعىن كەكشىل، بولسايشى كوپشىل» (اباي)
جۇرەكتەن جۇرەككە
«جىلى لەبىز» اعاشىن ەگۋ ارقىلى ءبىز بىر-بىرىمىزگە دەگەن ىستىق لەبىزىمىزدى بىلدىرەيىك.
- بالالار، بۇگىن ءبىزدىڭ قالامىزدىڭ ماڭىنان «باقىت كەرۋەنى» ءوتىپ بارادى ەكەن. ولار باقىت ىزدەپ ۇزاق ساپاردان كەلە جاتسا كەرەك. ءبىز ساباقتان «باقىت» دەگەنىمىز نە ەكەنىن ۇعىندىق قوي. مۇمكىن كەرۋەنگە باعىت بەرەرمىز؟ سوندىقتان مەن سەندەرگە قالام-قاعاز الىپ، «باقىت دەگەنىمىز نە؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بولاتىنداي ءبىر-بىر ءسوز جازىپ، كەرۋەندەگى تۇيەلەردىڭ قورجىندارىنا سالۋدى تاپسىرامىن.
(بالالار وزدەرى جازعان سوزدەردى داۋىستاپ وقىپ، نەگە ول ءسوزدى جازعانىن ۇعىندىرادى دا شەڭبەرگە كەلىپ تۇرادى.)
ءمۇعالىم:
- بالالار، مەن سەندەرمەن بۇگىنگىدەي ءمان-ماعىناسى تەرەڭ، كەرەمەت ساباق وتكەنىمە باقىتتىمىن.
اياقتاۋ
باستاۋىش سىنىپ ءمۇعالىمى
تولەپبايەۆا گۇلميرا ءابدىعاپبار قىزى
ءپانى: ءوزىن ءوزى تانۋ
سىنىبى: 4
تاقىرىبى: قىزعانىشتىڭ كەسىرى
ماقساتى: وقۋشىلارعا «قىزعانىش» ۇعىمىن، ونىڭ قانداي قاسيەت ەكەنىن ءتۇسىندىرۋ، كوپشىلدىك قاسيەتتەردى قولدانۋعا ۇيرەتۋ؛
مىندەتتەرى: - «كوپشىلدىك»، «باۋىرمالدىق»، «جومارتتىق» قاسيەتتەر تۋرالى وي-ورىستەرىن كەڭەيتۋ؛
- وقۋشىلاردىڭ ءوز ويلارىن جەتكىزە بىلۋىنە ىقپال جاساۋ؛
- ومىرمەن بايلانىستىرۋ، بىرەۋگە جاقسىلىق جاساي بىلۋگە تاربيەلەۋ؛
كورنەكىلىكتەر: دۆد ديسكىلەر، بەينەتاسپا، ينتەربەلسەندى تاقتا
بارىسى:
شاتتىق شەڭبەرى /قيمىل-قوزعالىسپەن كورسەتۋ/
امانسىڭ با، التىن كۇن؟!
امانسىڭ با، كوك اسپان؟!
امانسىڭ با، جەر-انا؟!
امانسىڭ با، دوستارىم؟!
سىزدەردى كورسەم قۋانام!
ءمۇعالىم: كۇن، كىمنىڭ دوسىسىڭ؟
وقۋشىلار: بارىڭە ورتاقپىن!
ءمۇعالىم: سەن كىمنىڭ جولىسىڭ؟
وقۋشىلار: بارىڭە ورتاقپىن.
كادىمگى كوڭىلدەي تۇسەتىن،
كادىمگى سۋىڭداي ىشەتىن،
اۋاداي ءبارىمىز جۇتاتىن،
بارلىعى اۋليە تۇتاتىن،
بارىڭە ورتاقپىن!
- ەندى قوناقتارمەن امانداسايىق.
ۇلكەنگە دە ءسىز!
كىشىگە دە ءسىز!
بارشاڭىزدى قۇرمەتتەپ
باس يەمىز ءبىز!
- بالالار، كوڭىلدى ءان اۋەنىن تىڭداي وتىرىپ، بىر-بىرىمىزگە بۇگىنگى ساباعىمىزعا ساتتىلىك تىلەيىكشى. (بالالار اينالىپ وتىرىپ: «بارلىعىڭا ساتتىلىك تىلەيمىن!» - دەپ ايتادى)
ءمۇعالىم: ال، ەندى بالالار، ءبىز سەندەرمەن ءقازىر «دۇكەن» ويىنىن وينايمىز.
ويىن «دۇكەن»
ويىننىڭ شارتى: وقۋشىلار دۇكەننەن زات الۋى ءتيىس. ول زاتتىڭ باستاپقى ءارىپى، اركىمنىڭ ءوزىنىڭ اتىنىڭ ءارىپى، كەلەتىن زاتقا ساي بولۋى ءتيىس. دۇكەندە زاتتار، كوكونىستەر، ويىنشىقتار بار. مىسالى، اركىم ءوز اتىنان كەلەتىن زاتتى تابا الادى. «ازىق-تۇلىكتەر»- دۇكەنى. - ال قانەكەي نە الاسىڭدار؟
مەنىڭ اتىم – ارۋجان. مەن المۇرت ساتىپ الامىن.
مەنىڭ اتىم - سامات. مەن ءسابىز ساتىپ الامىن.
مەنىڭ اتىم – توميريس. مەن تورت ساتىپ الامىن.
- ال، ەندى «ويىنشىقتار» دۇكەنى.
مەنىڭ اتىم – داميرا. مەن دوپ ساتىپ الامىن.
مەنىڭ اتىم – نۇربولات. مەن نار ساتىپ الامىن.
مەنىڭ اتىم - ۇلجان. مەن ۇشاق ساتىپ الامىن.
- جاقسى ءبىز بۇگىن وسى «دۇكەن» ويىنى جايلى تاعى دا اڭگىمەلەيتىن بولامىز.
اڭگىمەلەسۋ
- قانە، بالالار، ەندى نە جايلى اڭگىمەلەسەتىنىمىزدى مىنا ءسوزجۇمباقتى شەشۋ ارقىلى تابايىق. /جاۋابى: قىزعانىش/.
ءمۇعالىم: بالالار قىزعانىش دەگەن ءسوزدى ەستىگەندە سەندەردىڭ ويلارىڭا نە كەلدى. ول قانداي ماعىنانى بىلدىرەدى؟ /وقۋشىلاردان اينالا وتىرىپ ءارقايسىسىنان ءبىر سوزدەن جاۋاپ الۋ/
- مەن سەندەردىڭ ايتقاندارىڭا قوسىلا وتىرىپ، مىناداي ج.بايبۇلانوۆا اپايلارىڭنىڭ اڭگىمەسىن ايتىپ بەرەيىن.
ماتىنمەن جۇمىس
«قىزعانىشتىڭ كەسىرى» اڭگىمەسىن ۇزىكتەرمەن ءتۇسىندىرۋ. بارىسىندا قويىلاتىن سۇراقتار:
1. مارجان ەندى نە ىستەدى دەپ ويلايسىڭدار؟ /مەيىرىمدىلىك اعاشى/
2. قىزداردىڭ نەنى ساتىپ العىسى كەلدى ەكەن؟ /دوستىق اعاشى/
3. قىزدار مونشاقتى كىمگە بەرگىلەرى كەلدى؟ /قايىرىمدىلىق اعاشى/
4. مارجان مونشاقتى بەرە سالدى دەپ ويلايسىڭدار ما؟ /جاناشىرلىق اعاشى/
5. قىزداردىڭ ويىنى قالاي اياقتالدى دەپ ويلايسىڭدار؟
ساحنالاۋ
بەرىلگەن وقۋ ماتەريالىنىڭ مازمۇنىن ەموسيونالدىق-سەزىمدىك كۇيمەن اسەرلى قابىلداۋ ءۇشىن 4 «ءا» سىنىپ وقۋشىلارىن «قىزعانىشتىڭ كەسىرى» اڭگىمەسىنىڭ قويىلىمىن تاماشالاۋعا شاقىرامىن.
تىنىشتىق ءساتى.
ءماتىننىڭ تاقىرىبىنا قاتىستى بالانى ەڭبەكقورلىققا، كوپشىلىككە تاربيەلەيتىن «ءۇش نويان» اتتى قويىلىمدى تاماشالاتامىن. سوڭىندا قويىلىم بويىنشا ادامعا دا ءتان وزىمشىلدىك جانە كوپشىلدىك قۇندىلىقتارعا تالداۋ جاساتامىن.
ءمۇعالىم: ءوزىمشىل ادام باسقالاردىڭ مۇددەسىمەن ساناسپايدى، تەك ءوز مۇددەسىن ويلايدى. ونداي ادام تۋىستارى، دوستارى، سىنىپتاستارى اراسىندا تەك ءوزىنىڭ عانا قامىن كوزدەيدى. بۇل جاقسى قاسيەت ەمەس. ال كوپشىل ادام كوپ كوڭىلىنەن شىعىپ، اينالاسىنداعىلارمەن ءتىل تابىسادى. كەڭپەيىل، كوپشىل بولۋ، سىيلاسا ءبىلۋ جاقسى قاسيەت.
ماتىنمەن جۇمىس. بالالاردى ءۇش توپقا ءبولىپ ءار توپقا قىسقاشا ءماتىن بەرىلەدى. توپ باسشىلارىنىڭ باسقارۋىمەن ءار توپ وزدەرىنە بەرىلگەن ءماتىندى ساحنالاۋى كەرەك. ساحنالاپ بولعان سوڭ، ءار توپ كەلەسى توپتىڭ قويىلىمىنا ءوزى بايقاعان قاسيەتتەردى ايتادى.
ءى توپ. ۆ. سۋحوملينسكيي: «انا قاناتى»
جايما شۋاق جاز ەدى. قاز ءوز بالاپاندارىمەن سەرۋەنگە شىعىپ، ولاردى ءشوپتى جۇلىپ جەۋگە ۇيرەتتى. بالاپاندارعا شوپتەر ءدامدى كورىندى. اۋا-رايىنىڭ بالاپاندارعا ۇناعانى سونداي ولار انالارىن ۇمىتىپ جان-جاققا بىتىراپ كەتتى.
اسپاندى بۇلت تورلادى دا جەرگە جاۋىن تامشىلارى تاما باستادى. وسى مەزەتتە ولارعا انالارىنىڭ جىلى قاناتى ءتۇسىپ، جۇگىرىپ باردى.
وسى ۋاقىتتا بۇرشاق تا جاۋا باستادى. بالاپاندار بولسا اناسىنىڭ قاناتى استىندا جاسىرىنىپ جاتتى.سول كەزدە ولار قانات ىشىندە تىنىش،ال سىرتىندا ءقاۋىپتى ەكەنىن ءتۇسىندى. ءبىراق ولار بۇرشاقتىڭ اناسىنا جاۋىپ جاتقانىن سەزبەپ ەدى. ءبىر كەزدە اۋا-رايى سايابىرسىپ، تىنىشتالدى.بالاپاندار اناسىنا قانات استىنان شىعارۋىن ءوتىندى. اناسى قاناتىن اشتى. بالاپاندار ءماز بولىپ،اناسىنا دا قاراماي كوگالعا جۇگىرە جونەلدى. تەك كىشكەنتاي عانا بالاپان: «انا، ساعان نە بولدى؟»،- دەدى. شىنىندا دا قازدىڭ قاناتتارى قاتتى بۇرشاقتان جارالى ەدى. اناسى بالاپانعا: «ەشتەڭە ەمەس، بار ويناي عوي»،- دەدى دە بالاپاندارىنىڭ قۋانىشتا ەكەنىن كورىپ ءوزىن باقىتتى سەزىندى.
«ماحاببات بار جەردە – باقىت بار».
ءىى توپ. ەرتەگى: «ەكى دوس». «بىردە ورمانمەن ەكى دوس كەلە جاتقاندا ولارعا ءبىر ايۋ باس سالادى. ءبىر بالا ساسقانىنان جۇگىرىپ بارىپ اعاشقا ءمىنىپ كەتەدى. ال ەكىنشىسى ۇلگەرە الماي، وتىرىك ولگەن بولىپ، جاتا قالادى. ايۋ وعان جاقىنداپ كەلىپ، يىسكەي باستايدى. بالا بولسا دەمىن شىعارماي تىنىش جاتا قالادى. ايۋ ونى يىسكەپ-يىسكەپ كەتىپ قالادى. ايۋ كەتكەن سوڭ، ءبىرىنشى بالا اعاشتان ءتۇسىپ الىپ: «ايۋ ساعان نە ايتتى؟،- دەيدى. «ول ماعان، دوسىن تاستاپ كەتكەن دوس-دوس ەمەس»،- دەدى دەيدى».
ءىىى توپ.اڭگىمە: «اتا مەن نەمەرە» (ل.ن تولستوي) «اتا قارتايا كەلە السىزدەنىپ، جۇرە المايتىن حالگە جەتەدى. تاماقتى دا دۇرىس ىشە المايتىن بولادى. ءبىر كۇنى اتا تاماق ءىشىپ وتىرىپ، كەسەنى قۇلاتىپ الادى. ال كەلىنى بالانىڭ اناسى بولسا ونى ۇرسادى.» ەندى تاماقتى پەش تۇبىندە اعاش ىدىسپەن ءىشىسىڭ»،- دەيدى وعان. ال اتا بولسا كۇرسىنىپ ەشتەڭە ايتپايدى. اتا وسىلايشا تاماقتانىپ جۇرەدى.
ءبىر كۇنى اناسى جۇمىستان كەلسە، بالاسى ءبىر بۇرىشتا اعاش ىدىستارمەن ويناپ جۇرگەنىن كورەدى. «نە، ىستەپ ءجۇرسىڭ؟،- دەيدى اناسى. «مەن اكەم ەكەۋىڭە اعاش ىدىس جاساپ وتىرمىن، سەندەر قارتايعاندا وسى ىدىسپەن تاماقتاندىرامىن»،- دەيدى. اناسى ءوز قىلىعىنان ۇيالىپ،اتانى ۇستەل باسىنا وتىرعىزاتىن بولدى.
ءمۇعالىم: بۇل ماتىندەردەن قانداي قاسيەتتەر العانىمىزدى الدارىڭداعى قاعازدارعا جازىپ، مىنا قاسيەتتەر تۇسىنا جاپسىرىڭدار.
«وزىمشىلدىك»
«كوپشىلدىك»
دايەكسوز
«بولماعىن كەكشىل، بولسايشى كوپشىل» (اباي)
جۇرەكتەن جۇرەككە
«جىلى لەبىز» اعاشىن ەگۋ ارقىلى ءبىز بىر-بىرىمىزگە دەگەن ىستىق لەبىزىمىزدى بىلدىرەيىك.
- بالالار، بۇگىن ءبىزدىڭ قالامىزدىڭ ماڭىنان «باقىت كەرۋەنى» ءوتىپ بارادى ەكەن. ولار باقىت ىزدەپ ۇزاق ساپاردان كەلە جاتسا كەرەك. ءبىز ساباقتان «باقىت» دەگەنىمىز نە ەكەنىن ۇعىندىق قوي. مۇمكىن كەرۋەنگە باعىت بەرەرمىز؟ سوندىقتان مەن سەندەرگە قالام-قاعاز الىپ، «باقىت دەگەنىمىز نە؟» دەگەن سۇراققا جاۋاپ بولاتىنداي ءبىر-بىر ءسوز جازىپ، كەرۋەندەگى تۇيەلەردىڭ قورجىندارىنا سالۋدى تاپسىرامىن.
(بالالار وزدەرى جازعان سوزدەردى داۋىستاپ وقىپ، نەگە ول ءسوزدى جازعانىن ۇعىندىرادى دا شەڭبەرگە كەلىپ تۇرادى.)
ءمۇعالىم:
- بالالار، مەن سەندەرمەن بۇگىنگىدەي ءمان-ماعىناسى تەرەڭ، كەرەمەت ساباق وتكەنىمە باقىتتىمىن.
اياقتاۋ
You Might Also Like
