قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتى
«قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتى» تاقىرىبىنداعى عىلىمي جوباسىنا
اننوتاسيا
بۇل زەرتتەۋ جۇمىسىندا جامەت زاميرا قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتىن زەرتتەگەن.
تابيعاتتاعى وسىمدىكتەر ادام ومىرىندە ماڭىزدى قىزمەت اتقارادى
قىزىل ميا وسىمدىگىنىڭ قاسيەتتەرى دە جەتەرلىك.
مىنە، جامەت زاميرا « قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى» تاقىرىبىنداعى جۇمىسىندا عىلىمي ادەبيەتتەردەن دەرەكتەر جيناپ، پراكتيكالىق زەرتتەۋلەر، جۇمىستارىن جاساعان.
جۇمىس جاساۋ بارىسىندا جوبا جۇمىسى كىرىسپە ءبولىمى، نەگىزگى ءبولىم، زەرتتەۋ ءبولىم، قورتىندى، پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى جانە سۋرەتتەر بولىمىنەن تۇرادى.
كىرىسپەدە تابيعاتتاعى وسىمدىكتەر الەمى، ونىڭ دامۋى مەن كوپتۇرلىلىگىن اتاپ كورسەتكەن.
نەگىزگى بولىمدە دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ كوپتۇرلىلىگىن، ونىڭ شىعۋ تاريحىن، پايدالانۋ ەرەكشەلىكتەرىن، سونىمەن بىرگە زەرتتەۋ جۇمىسى قىزىل ميانىڭ ادام دەنساۋلىعىن ەمدەۋدە ادام اعزاسىنا پايدالىلىعىن اشىپ كورسەتكەن.
زەرتتەۋ بولىمىندە حالىق ەمىنىڭ قاسيەتتەرىن، ودان جاساپ الىنعان ءونىمنىڭ پايداسى مەن نەگىزگى قاسيەتتەرىنە توقتالعان.
جوسپارى:
I. كىرىسپە: «تابيعات - ءتىلىن بىلگەنگە، سىرىن ۇققانعا ءتالىمى مول مەكتەپ»
II. نەگىزگى ءبولىم: ا) «جانعا - شيپا، دەرتكە – داۋا دارىلىك وسىمدىكتەر»
ءا) «قىزىل ميا وسىمدىگى»
ب) «قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى»
ۆ) «قۇندى دەگەن وسىمدىگىمىز قۇرىپ بارادى»
III. زەرتتەۋ ءبولىمى:
«قىزىل ميادان دايىندالاتىن ەمدىك ءشاربات پەن مايدىڭ قاسيەتى»
IV. قورىتىندى
V. پايدالانىلعان ادەبيەتتەر
I. كىرىسپە:
«تابيعات - ادام قازىناسى»
تابيعات بۇكىل تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ التىن ۇياسى جانە ايالى بەسىگى، قۇتتى قونىسى مەن ءوسىپ ونەر مەكەنى.
تابيعات ادامنىڭ بويىنا قۋات، كوڭىلىنە شابىت، سەزىمىنە ءلاززات شاپاعات ۇلاتاتىن سۇلۋلىق پەن اسەمدىك الەمى.
تابيعات – ادامزات قوعامىنىڭ بايلىعى، تىرشىلىك كوزى
تابيعات ىرىس پەن مول قازىنانىڭ قاينار كوزى، ادام دەنساۋلىعىنىڭ سەنىمدى ساقشىسى.
تابيعات بايلىعى ورتاق بايلىق، ۇرپاقتار بايلىعى.
تابيعات بايلىعىنىڭ ءبىر توبى جەر بەتىنىڭ ساۋلەتى، ەلىمىزدىڭ داۋلەتى - جاسىل الەم. وسىمدىكتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى زور. ول ءارتۇرلى تاماقتىق ونىمدەردىڭ، تەحنيكالىق جانە دارىلىك شيكىزاتتىڭ قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءوندىرۋدىڭ نەگىزگى كوزى.
وسىمدىك تىرشىلىك نەگىزى. ولار تۇزەتىن ورگانيكالىق زاتتارمەن بۇكىل ءتىرى اعزالار قورەكتەنەدى.
وسىمدىك تابيعات قازىناسى، حالىقتىڭ بايلىعى. وسىمدىكسىز جەر بەتىندە تىرشىلكتىڭ بولۋى دا مۇمكىن ەمەس. ولاي دەيتىن سەبەبىمىز، ول تىرشىلىككە قاجەتتى ورگانيكالىق زاتپەن وتتەگىنىڭ قاينار كوزى، وسىمدىكتە تۇزىلگەن زاتتاردى بۇكىل ءتىرى ورگانيزمدەر پايدالانادى.
ءتىرى ورگانيزمدەر تۇتىناتىن جانە قورەكتەنەتىن ازىقتاردىڭ نەگىزى وسى وسىمدىكتەردەن الىنادى، وسىمدىكتەردەن تۇرادى.
«وسىمدىكتەر دۇنيەسى تابيعاتتىڭ وندىرگىش كۇشى ىسپەتتەس» دەپ، عالىم م. ي. گالەنكين تەگىن ايتپاسا كەرەك. تابيعاتتاعى تاعامدىق، تەحنيكالىق، دارىلىك قاسيەتتەرى بار وسىمدىكتەر تابيعي رەسۋرستاردىڭ نەگىزىن قۇرايدى. سوندىقتاندا ولار وندىرىستە، اۋىلشارۋاشىلىعىندا، مەديسينادا كەڭىنەن قولدانىلادى.، اۋىل مەن قالالاردى كوگالداندىرۋعا، توپىراقتى قۇنارلاندىرۋعا پايدالانادى.
وسىمدىكتەر تىرشىلىكتىڭ تىرەگى، ءارى اينالامىزدى قورشاپ تۇرعان تابيعاتتىڭ ءبىر ءبولىمى.
1
ادام مەن قورشاعان ورتا اراسىنداع قارىم قاتىناس ماسەلەسى جانە تابيعات بايلىقتارىن قورعاۋ، ساقتاۋ جونىندەگى ناقتىلى ءىس - شارانى جۇزەگە اسىرۋ بۇگىنگى كۇنى ءار مەملەكەتتىڭ، ءار ەلدىڭ ءوز بەتىمەن اتقاراتىن ءىسى عانا ەمەس، بارلىق مەملەكەتتەر باس قوسىپ، كۇش بىرىكتىرىپ، جۇمىلا جاسايتىن بۇكىلحالىقتىق ماسەلەگە اينالىپ وتىر.
2
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
جانعا - شيپا، دەرتكە – داۋا دارىلىك وسىمدىكتەر
دارىلىك وسىمدىكتەر (لات. Plantae medicinalis)، شيپالى وسىمدىكتەر – مەديسينادا جانە مال دارىگەرلىگىندە ەمدەۋ جانە اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا قولدانىلاتىن وسىمدىكتەر. دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ ەمدىك قاسيەتى ولاردىڭ قۇرامىندا ستەرويد، تريتەرپەن، الكالويد پەن گليكوزيدتەردىڭ، ۆيتاميندەردىڭ، ەفير مايلارى مەن تۇتقىر زاتتار سياقتى ءتۇرلى حيميالىق قوسىلىستاردىڭ بولۋىنا بايلانىستى. قازاقستاننىڭ وسىمدىك الەمى ءار ءتۇرلى پايدالى وسىمدىكتەرگە باي، ونىڭ ىشىندە دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. دارىلىك پرەپاراتتاردىڭ 40 پايىزىنان استامى دارىلىك وسىمدىكتەردەن جاسالعان. شوپتەردەن جاسالىنعان پرەپاراتتاردىڭ حيميالىق قۇرامى ادامعا ۋلى اسەرىنىڭ ازدىعىمەن جانە كوپ مولشەردە پايدالانۋعا بولاتىن قاسيەتىمەن ەرەكشەلەنەدى.
ماردان بايدىلدايەۆ اتىنداعى
№232 ورتا مەكتەبىنىڭ
7 سىنىپ وقۋشىسى جامەت زاميرا
قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتى. جۇكتەۋ
اننوتاسيا
بۇل زەرتتەۋ جۇمىسىندا جامەت زاميرا قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتىن زەرتتەگەن.
تابيعاتتاعى وسىمدىكتەر ادام ومىرىندە ماڭىزدى قىزمەت اتقارادى
قىزىل ميا وسىمدىگىنىڭ قاسيەتتەرى دە جەتەرلىك.
مىنە، جامەت زاميرا « قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى» تاقىرىبىنداعى جۇمىسىندا عىلىمي ادەبيەتتەردەن دەرەكتەر جيناپ، پراكتيكالىق زەرتتەۋلەر، جۇمىستارىن جاساعان.
جۇمىس جاساۋ بارىسىندا جوبا جۇمىسى كىرىسپە ءبولىمى، نەگىزگى ءبولىم، زەرتتەۋ ءبولىم، قورتىندى، پايدالانىلعان ادەبيەتتەر ءتىزىمى جانە سۋرەتتەر بولىمىنەن تۇرادى.
كىرىسپەدە تابيعاتتاعى وسىمدىكتەر الەمى، ونىڭ دامۋى مەن كوپتۇرلىلىگىن اتاپ كورسەتكەن.
نەگىزگى بولىمدە دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ كوپتۇرلىلىگىن، ونىڭ شىعۋ تاريحىن، پايدالانۋ ەرەكشەلىكتەرىن، سونىمەن بىرگە زەرتتەۋ جۇمىسى قىزىل ميانىڭ ادام دەنساۋلىعىن ەمدەۋدە ادام اعزاسىنا پايدالىلىعىن اشىپ كورسەتكەن.
زەرتتەۋ بولىمىندە حالىق ەمىنىڭ قاسيەتتەرىن، ودان جاساپ الىنعان ءونىمنىڭ پايداسى مەن نەگىزگى قاسيەتتەرىنە توقتالعان.
جوسپارى:
I. كىرىسپە: «تابيعات - ءتىلىن بىلگەنگە، سىرىن ۇققانعا ءتالىمى مول مەكتەپ»
II. نەگىزگى ءبولىم: ا) «جانعا - شيپا، دەرتكە – داۋا دارىلىك وسىمدىكتەر»
ءا) «قىزىل ميا وسىمدىگى»
ب) «قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتتەرى»
ۆ) «قۇندى دەگەن وسىمدىگىمىز قۇرىپ بارادى»
III. زەرتتەۋ ءبولىمى:
«قىزىل ميادان دايىندالاتىن ەمدىك ءشاربات پەن مايدىڭ قاسيەتى»
IV. قورىتىندى
V. پايدالانىلعان ادەبيەتتەر
I. كىرىسپە:
«تابيعات - ادام قازىناسى»
تابيعات بۇكىل تىرشىلىك اتاۋلىنىڭ التىن ۇياسى جانە ايالى بەسىگى، قۇتتى قونىسى مەن ءوسىپ ونەر مەكەنى.
تابيعات ادامنىڭ بويىنا قۋات، كوڭىلىنە شابىت، سەزىمىنە ءلاززات شاپاعات ۇلاتاتىن سۇلۋلىق پەن اسەمدىك الەمى.
تابيعات – ادامزات قوعامىنىڭ بايلىعى، تىرشىلىك كوزى
تابيعات ىرىس پەن مول قازىنانىڭ قاينار كوزى، ادام دەنساۋلىعىنىڭ سەنىمدى ساقشىسى.
تابيعات بايلىعى ورتاق بايلىق، ۇرپاقتار بايلىعى.
تابيعات بايلىعىنىڭ ءبىر توبى جەر بەتىنىڭ ساۋلەتى، ەلىمىزدىڭ داۋلەتى - جاسىل الەم. وسىمدىكتىڭ ادام ومىرىندەگى ماڭىزى زور. ول ءارتۇرلى تاماقتىق ونىمدەردىڭ، تەحنيكالىق جانە دارىلىك شيكىزاتتىڭ قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءوندىرۋدىڭ نەگىزگى كوزى.
وسىمدىك تىرشىلىك نەگىزى. ولار تۇزەتىن ورگانيكالىق زاتتارمەن بۇكىل ءتىرى اعزالار قورەكتەنەدى.
وسىمدىك تابيعات قازىناسى، حالىقتىڭ بايلىعى. وسىمدىكسىز جەر بەتىندە تىرشىلكتىڭ بولۋى دا مۇمكىن ەمەس. ولاي دەيتىن سەبەبىمىز، ول تىرشىلىككە قاجەتتى ورگانيكالىق زاتپەن وتتەگىنىڭ قاينار كوزى، وسىمدىكتە تۇزىلگەن زاتتاردى بۇكىل ءتىرى ورگانيزمدەر پايدالانادى.
ءتىرى ورگانيزمدەر تۇتىناتىن جانە قورەكتەنەتىن ازىقتاردىڭ نەگىزى وسى وسىمدىكتەردەن الىنادى، وسىمدىكتەردەن تۇرادى.
«وسىمدىكتەر دۇنيەسى تابيعاتتىڭ وندىرگىش كۇشى ىسپەتتەس» دەپ، عالىم م. ي. گالەنكين تەگىن ايتپاسا كەرەك. تابيعاتتاعى تاعامدىق، تەحنيكالىق، دارىلىك قاسيەتتەرى بار وسىمدىكتەر تابيعي رەسۋرستاردىڭ نەگىزىن قۇرايدى. سوندىقتاندا ولار وندىرىستە، اۋىلشارۋاشىلىعىندا، مەديسينادا كەڭىنەن قولدانىلادى.، اۋىل مەن قالالاردى كوگالداندىرۋعا، توپىراقتى قۇنارلاندىرۋعا پايدالانادى.
وسىمدىكتەر تىرشىلىكتىڭ تىرەگى، ءارى اينالامىزدى قورشاپ تۇرعان تابيعاتتىڭ ءبىر ءبولىمى.
1
ادام مەن قورشاعان ورتا اراسىنداع قارىم قاتىناس ماسەلەسى جانە تابيعات بايلىقتارىن قورعاۋ، ساقتاۋ جونىندەگى ناقتىلى ءىس - شارانى جۇزەگە اسىرۋ بۇگىنگى كۇنى ءار مەملەكەتتىڭ، ءار ەلدىڭ ءوز بەتىمەن اتقاراتىن ءىسى عانا ەمەس، بارلىق مەملەكەتتەر باس قوسىپ، كۇش بىرىكتىرىپ، جۇمىلا جاسايتىن بۇكىلحالىقتىق ماسەلەگە اينالىپ وتىر.
2
ءىى. نەگىزگى ءبولىم.
جانعا - شيپا، دەرتكە – داۋا دارىلىك وسىمدىكتەر
دارىلىك وسىمدىكتەر (لات. Plantae medicinalis)، شيپالى وسىمدىكتەر – مەديسينادا جانە مال دارىگەرلىگىندە ەمدەۋ جانە اۋرۋدىڭ الدىن الۋ ماقساتىندا قولدانىلاتىن وسىمدىكتەر. دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ ەمدىك قاسيەتى ولاردىڭ قۇرامىندا ستەرويد، تريتەرپەن، الكالويد پەن گليكوزيدتەردىڭ، ۆيتاميندەردىڭ، ەفير مايلارى مەن تۇتقىر زاتتار سياقتى ءتۇرلى حيميالىق قوسىلىستاردىڭ بولۋىنا بايلانىستى. قازاقستاننىڭ وسىمدىك الەمى ءار ءتۇرلى پايدالى وسىمدىكتەرگە باي، ونىڭ ىشىندە دارىلىك وسىمدىكتەردىڭ الاتىن ورنى ەرەكشە. دارىلىك پرەپاراتتاردىڭ 40 پايىزىنان استامى دارىلىك وسىمدىكتەردەن جاسالعان. شوپتەردەن جاسالىنعان پرەپاراتتاردىڭ حيميالىق قۇرامى ادامعا ۋلى اسەرىنىڭ ازدىعىمەن جانە كوپ مولشەردە پايدالانۋعا بولاتىن قاسيەتىمەن ەرەكشەلەنەدى.
ماردان بايدىلدايەۆ اتىنداعى
№232 ورتا مەكتەبىنىڭ
7 سىنىپ وقۋشىسى جامەت زاميرا
قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتى. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
قازاقستان رەسپۋبليكاسىنىڭ تۇڭعىش پرەزيدەنتى كۇنىنە ارنالعان «1 جەلتوقسان - ماڭگىلىك ەل بولۋعا باستاعان كۇن» اتتى كەشتىڭ ءوتىلۋ سەنارييى
