ۇشتىلدىلىك - رۋحاني جاڭعىرۋ
«ۇشتىلدىلىك - رۋحاني جاڭعىرۋ».
الەمدە قانشا ۇلت، ءناسىل بولسا، سولاردى ءبىر - بىرىنەن دارالاپ تۇراتىن باستى بويتۇمارى – تۋعان ءتىلى. «ءار حالىقتىڭ انا ءتىلى – ءبىلىمنىڭ كىلتى»،- دەپ احمەت جۇبانوۆ ءتىلدىڭ ادامزات ومىرىندەگى ماڭىزىن اشا تۇسكەن. [1، 16].
«ادامزاتتىڭ ايتماتوۆى» اتانعان، الەم ادەبيەتىندەگى كورنەكتى جازۋشى.
شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ مىنا ءبىر پىكىرى: «ءتىل – حالىقتىڭ اۆتوپورترەتى. ءار ءتىل - ءوز ورنىندا ۇلى، ءار ءتىل - بۇكىل ادامزات قازىناسىنىڭ ورتاق پاليتراسىنداعى ءوز ورنەگىمەن قىمبات»،- دەپ انا ءتىلىنىڭ ۇلىلىعىن دالەلدەي تۇسەدى [1، 20].
انا ءتىلىنىڭ قۇدىرەتى جايلى قانشاما ويشىلدارىمىز، اقىن - جازۋشىلارىمىز قۇندى پىكىرلەر قالدىردى. وسىناۋ بابالارىمىز سويلەپ، دانالارىمىز تولعاپ، انالارىمىز الديلەپ وسكەن قازاق ءتىلىنىڭ ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنىڭ كوركەيۋىنە زور ىقپال ەتۋدە.
«قازاق ءتىلى – ءبىزدىڭ رۋحاني نەگىزىمىز».
«قازاقستاننىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە. قازاق ءتىلى 2025 جىلعا قاراي ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا ۇستەمدىك ەتىپ، كەز - كەلگەن ورتادا كۇندەلىكتى قاتىناس تىلىنە اينالادى. وسىلاي تاۋەلسىزدىگىمىز بۇكىل ۇلتتى ۇيىمداستىراتىن ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز – تۋعان ءتىلىمىزدىڭ مەرەيىن ۇستەم ەتە تۇسەدى» [2، 5].
قازىرگى جاھاندانعان، اقپاراتتىڭ دامىعان عاسىرىندا بولىپ جاتقان ءتۇرلى وزگەرىستەر مەن جاڭاشىلدىقتار ەلىمىزدىڭ ەكونوميكا سالاسىنا دا، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە دە تىڭ ىزدەنىستەردى ەنگىزىپ وتىر. «جاھاندىق داعدارىستىڭ جالعاسۋىنىڭ اسەرىنەن الەمدە بولىپ جاتقان وزگەرىستەر ءبىزدى ۇرەيلەندىرمەيدى. ءبىز ولارعا دايىنبىز. ءبىزدىڭ ەندىگى مىندەتىمىز – ەگەمەندىك جىلدارى قول جەتكىزگەننىڭ بارلىعىن ساقتاي وتىرىپ، ءححى عاسىردا ورنىقتى دامۋدى جالعاستىرۋ»،- دەپ ەلباسىمىزدىڭ جولداۋىندا ايتىلعانداي، ەلىمىز قاي سالادا بولماسىن قارقىندى دامىپ، الەمدىك كەڭىستىككە قارىشتاي قادام باسىپ، ەركىن قانات سەرمەۋدە.
ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىز بەرەكە مەن بىرلىكتىڭ، ىنتىماق پەن دوستىقتىڭ، تاتۋلىقتىڭ ولكەسى بولىپ، كوپۇلتتى مەملەكەتكە اينالىپ وتىر. وسى ورايدا ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ اتاپ وتكەندەي: «ءبىز - كوپۇلتتى قوعامبىز. قازاقستاندا تۇراتىن بارلىق ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن جانە سالت - ءداستۇرىن دامىتۋعا بارىنشا جاعداي جاساۋدى الدىڭعى ۋاقىتتا دا جالعاستىرا بەرەتىن بولامىز»[2، 24]،- دەگەن ەدى.
ەلباسىمىز قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحۇىى سەسسيا وتىرىسىندا قازاقستان ايماعىندا تۇرىپ جاتقان حالىقتاردىڭ باسىن قوساتىن ءتىل قازاق ءتىلى بولۋى كەرەك دەپ انىق اتاپ ايتتى:
«قازاقستاندى، قازاقتى دوستىقتىڭ كيەلى شاڭىراعىنا تەڭەسەك، ءتۇرلى ەتنوستار ونىڭ التىن ارايلى شۋاقتارى ىسپەتتى.
بۇل رەتتە بايتاق مەكەندە بارشامىزدى بىرىكتىرە تۇسەتىن ورتاق قۇندىلىقتار بار.
ول – ءبىزدىڭ تالايلى تاعدىرىمىزدى تۇتاستىراتىن شەجىرەلى تاريحىمىز.
ول – ءبىزدىڭ بايتاق مادەني مۇرامىز بەن قازىعى بەرىك مەملەكەتتىك ءتىلىمىز»[3، 7].
بۇگىنگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مودەرنيزاسيالانعان زاماندا كوپ ءتىلدى مەڭگەرتۋگە اسا نازار اۋدارىلىپ، جان - جاقتى جول اشىلعان. «كەلەشەككە كەمەل بىلىممەن»،- دەپ ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ ۇستانىم ەتكەندەي، كەلەشەككە تەرەڭ بىلىممەن قادام باسىپ، الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىنىڭ قۇپيالارىنا ءۇڭىلىپ، قوعامعا بەيىم، ءوز قابىلەتىن تانىتا الاتىن، جان - جاقتى دامىعان، بىرنەشە ءتىلدى مەڭگەرگەن قۇزىرەتتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ باستى ماقساتتاردىڭ بىرەگەيى بولىپ وتىر.
ءۇشتىلدى وقىتۋ – زامان تالابى. ۇشتىلدىلىك – باسەكەگە قابىلەتتى ەلدەر قاتارىنا اپارار باستى باسپالداقتاردىڭ ءبىرى.
«ءۇشتۇعىرلى ءتىل» تۋرالى يدەيانى مەملەكەت باسشىسى 2006 جىلدىڭ قازانىندا وتكەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XII قۇرىلتايىندا جاريا ەتتى. ال 2007 جىلعى “جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان” اتتى حالىققا جولداۋىندا “تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلىلىعى” اتتى مادەني جوبانى كەزەڭ - كەزەڭمەن ىسكە اسىرۋدى ۇسىندى.
ەلباسىمىزدىڭ «جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان» اتتى.
حالقىنا جولداۋىندا: “تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلىعى مادەني جوباسىن كەزەڭدەپ جۇزەگە اسىرۋدى قولعا الۋدى ۇسىنامىن. قازاقستان بۇكىل الەمگە حالقى ءۇش ءتىلدى پايدالاناتىن مادەنيەتتى ەل رەتىندە تانىلۋعا ءتيىس. بۇلار - قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىل، ورىس ءتىلى - ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى جانە اعىلشىن ءتىلى - جاھاندىق ەكونوميكاعا ويداعىداي كىرۋ ءتىلى” دەگەن ساليقالى ۇندەۋىندە ايتقانداي، الەمدىك كەڭىستىككە ەنۋدە اعىلشىن ءتىلىنىڭ ماڭىزى زور. [4، 41].
ۇشتىلدىلىك - رۋحاني جاڭعىرۋ. جۇكتەۋ
الەمدە قانشا ۇلت، ءناسىل بولسا، سولاردى ءبىر - بىرىنەن دارالاپ تۇراتىن باستى بويتۇمارى – تۋعان ءتىلى. «ءار حالىقتىڭ انا ءتىلى – ءبىلىمنىڭ كىلتى»،- دەپ احمەت جۇبانوۆ ءتىلدىڭ ادامزات ومىرىندەگى ماڭىزىن اشا تۇسكەن. [1، 16].
«ادامزاتتىڭ ايتماتوۆى» اتانعان، الەم ادەبيەتىندەگى كورنەكتى جازۋشى.
شىڭعىس ايتماتوۆتىڭ مىنا ءبىر پىكىرى: «ءتىل – حالىقتىڭ اۆتوپورترەتى. ءار ءتىل - ءوز ورنىندا ۇلى، ءار ءتىل - بۇكىل ادامزات قازىناسىنىڭ ورتاق پاليتراسىنداعى ءوز ورنەگىمەن قىمبات»،- دەپ انا ءتىلىنىڭ ۇلىلىعىن دالەلدەي تۇسەدى [1، 20].
انا ءتىلىنىڭ قۇدىرەتى جايلى قانشاما ويشىلدارىمىز، اقىن - جازۋشىلارىمىز قۇندى پىكىرلەر قالدىردى. وسىناۋ بابالارىمىز سويلەپ، دانالارىمىز تولعاپ، انالارىمىز الديلەپ وسكەن قازاق ءتىلىنىڭ ەلىمىزدىڭ بولاشاعىنىڭ كوركەيۋىنە زور ىقپال ەتۋدە.
«قازاق ءتىلى – ءبىزدىڭ رۋحاني نەگىزىمىز».
«قازاقستاننىڭ بولاشاعى – قازاق تىلىندە. قازاق ءتىلى 2025 جىلعا قاراي ءومىردىڭ بارلىق سالاسىندا ۇستەمدىك ەتىپ، كەز - كەلگەن ورتادا كۇندەلىكتى قاتىناس تىلىنە اينالادى. وسىلاي تاۋەلسىزدىگىمىز بۇكىل ۇلتتى ۇيىمداستىراتىن ەڭ باستى قۇندىلىعىمىز – تۋعان ءتىلىمىزدىڭ مەرەيىن ۇستەم ەتە تۇسەدى» [2، 5].
قازىرگى جاھاندانعان، اقپاراتتىڭ دامىعان عاسىرىندا بولىپ جاتقان ءتۇرلى وزگەرىستەر مەن جاڭاشىلدىقتار ەلىمىزدىڭ ەكونوميكا سالاسىنا دا، ءبىلىم بەرۋ جۇيەسىنە دە تىڭ ىزدەنىستەردى ەنگىزىپ وتىر. «جاھاندىق داعدارىستىڭ جالعاسۋىنىڭ اسەرىنەن الەمدە بولىپ جاتقان وزگەرىستەر ءبىزدى ۇرەيلەندىرمەيدى. ءبىز ولارعا دايىنبىز. ءبىزدىڭ ەندىگى مىندەتىمىز – ەگەمەندىك جىلدارى قول جەتكىزگەننىڭ بارلىعىن ساقتاي وتىرىپ، ءححى عاسىردا ورنىقتى دامۋدى جالعاستىرۋ»،- دەپ ەلباسىمىزدىڭ جولداۋىندا ايتىلعانداي، ەلىمىز قاي سالادا بولماسىن قارقىندى دامىپ، الەمدىك كەڭىستىككە قارىشتاي قادام باسىپ، ەركىن قانات سەرمەۋدە.
ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆتىڭ ساليقالى ساياساتىنىڭ ارقاسىندا ەلىمىز بەرەكە مەن بىرلىكتىڭ، ىنتىماق پەن دوستىقتىڭ، تاتۋلىقتىڭ ولكەسى بولىپ، كوپۇلتتى مەملەكەتكە اينالىپ وتىر. وسى ورايدا ەلباسىمىز ن. ءا. نازاربايەۆ اتاپ وتكەندەي: «ءبىز - كوپۇلتتى قوعامبىز. قازاقستاندا تۇراتىن بارلىق ۇلتتار مەن ۇلىستاردىڭ ءتىلىن، مادەنيەتىن جانە سالت - ءداستۇرىن دامىتۋعا بارىنشا جاعداي جاساۋدى الدىڭعى ۋاقىتتا دا جالعاستىرا بەرەتىن بولامىز»[2، 24]،- دەگەن ەدى.
ەلباسىمىز قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ ءحۇىى سەسسيا وتىرىسىندا قازاقستان ايماعىندا تۇرىپ جاتقان حالىقتاردىڭ باسىن قوساتىن ءتىل قازاق ءتىلى بولۋى كەرەك دەپ انىق اتاپ ايتتى:
«قازاقستاندى، قازاقتى دوستىقتىڭ كيەلى شاڭىراعىنا تەڭەسەك، ءتۇرلى ەتنوستار ونىڭ التىن ارايلى شۋاقتارى ىسپەتتى.
بۇل رەتتە بايتاق مەكەندە بارشامىزدى بىرىكتىرە تۇسەتىن ورتاق قۇندىلىقتار بار.
ول – ءبىزدىڭ تالايلى تاعدىرىمىزدى تۇتاستىراتىن شەجىرەلى تاريحىمىز.
ول – ءبىزدىڭ بايتاق مادەني مۇرامىز بەن قازىعى بەرىك مەملەكەتتىك ءتىلىمىز»[3، 7].
بۇگىنگى ءبىلىم بەرۋ جۇيەسى مودەرنيزاسيالانعان زاماندا كوپ ءتىلدى مەڭگەرتۋگە اسا نازار اۋدارىلىپ، جان - جاقتى جول اشىلعان. «كەلەشەككە كەمەل بىلىممەن»،- دەپ ەلباسى ن. ءا. نازاربايەۆ ۇستانىم ەتكەندەي، كەلەشەككە تەرەڭ بىلىممەن قادام باسىپ، الەمدىك ءبىلىم كەڭىستىگىنىڭ قۇپيالارىنا ءۇڭىلىپ، قوعامعا بەيىم، ءوز قابىلەتىن تانىتا الاتىن، جان - جاقتى دامىعان، بىرنەشە ءتىلدى مەڭگەرگەن قۇزىرەتتى تۇلعانى قالىپتاستىرۋ باستى ماقساتتاردىڭ بىرەگەيى بولىپ وتىر.
ءۇشتىلدى وقىتۋ – زامان تالابى. ۇشتىلدىلىك – باسەكەگە قابىلەتتى ەلدەر قاتارىنا اپارار باستى باسپالداقتاردىڭ ءبىرى.
«ءۇشتۇعىرلى ءتىل» تۋرالى يدەيانى مەملەكەت باسشىسى 2006 جىلدىڭ قازانىندا وتكەن قازاقستان حالقى اسسامبلەياسىنىڭ XII قۇرىلتايىندا جاريا ەتتى. ال 2007 جىلعى “جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان” اتتى حالىققا جولداۋىندا “تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلىلىعى” اتتى مادەني جوبانى كەزەڭ - كەزەڭمەن ىسكە اسىرۋدى ۇسىندى.
ەلباسىمىزدىڭ «جاڭا الەمدەگى جاڭا قازاقستان» اتتى.
حالقىنا جولداۋىندا: “تىلدەردىڭ ءۇشتۇعىرلىعى مادەني جوباسىن كەزەڭدەپ جۇزەگە اسىرۋدى قولعا الۋدى ۇسىنامىن. قازاقستان بۇكىل الەمگە حالقى ءۇش ءتىلدى پايدالاناتىن مادەنيەتتى ەل رەتىندە تانىلۋعا ءتيىس. بۇلار - قازاق ءتىلى - مەملەكەتتىك ءتىل، ورىس ءتىلى - ۇلتارالىق قاتىناس ءتىلى جانە اعىلشىن ءتىلى - جاھاندىق ەكونوميكاعا ويداعىداي كىرۋ ءتىلى” دەگەن ساليقالى ۇندەۋىندە ايتقانداي، الەمدىك كەڭىستىككە ەنۋدە اعىلشىن ءتىلىنىڭ ماڭىزى زور. [4، 41].
ۇشتىلدىلىك - رۋحاني جاڭعىرۋ. جۇكتەۋ
You Might Also Like
-
«قىزىل ميانىڭ ەمدىك قاسيەتى» تاقىرىبىنداعى عىلىمي جوباسىنا
