InfoHub Logo

قوعامدىق مىنەز-قۇلىقتى قالىپتاستىرۋ جانە ىس-ارەكەتتى ۇيىمداستىرۋدا ويىن ادىستەرىنىڭ ماڭىزى.
"بالالىقتىڭ قانىنا ويىن ازىق" (سۇلتانماحمۇت تورايعىروۆ)

قازىرگى ءداۋىر جاستارى جان-جاقتى دامىعان جاستار. مەكتەپ وقۋشىلارى ءبىر قالىپتى ءىش پىستىرارلىق ساباقتارعا قاراعاندا كومپيۋتەرلىك ويىنداردى ۇناتادى. سوندىقتان قازىرگى تالاپقا ساي ءبىلىم بەرۋ ءبىز مۇعالىمدەردەن ۇلكەن ەڭبەكتى جانە ىزدەنىستى تالاپ ەتەدى. مەن ءوز تاجىريبەلەرىمە سۇيەنە وتىرىپ اعىلشىن ءتىلى ساباقتارىندا ويىن ادىستەرىنىڭ ماڭىزى وتە ۇلكەن دەپ ويلايمىن. ويتكەنى ويىن – مەكتەپ بالالارىنىڭ نەگىزگى ىس-ارەكەتى. ويىن بارىسىندا ءپان ارالىق بايلانىس بولادى. ويىن ۇستىندە بالانىڭ ءبىر زاتقا بەيىمدىلىگى، مۇمكىندىگى جانە قىزىعۋى انىق بايقالادى. ويىن مازمۇنى مەن تۇرىنە قاراي: مازمۇندى-بەينەلى، قيمىل-قوزعالىس، ديداكتيكالىق، قۇرىلىس، كەيىپتەندىرۋ ويىندارى بولىپ بولىنەدى. مازمۇندى-بەينەلى ويىندا بالالار ويىن مازمۇنىن تۇسىنىكتى ەتىپ جەتكىزۋگە تىرىسادى، وعان قاجەتتى قۇرال-جابدىقتاردى تابۋعا تالپىنادى، ولاردى دايىنداۋ ءۇشىن ەڭبەكتەنەدى. بالا العان رولدەرىنە ساي كەيىپكەردىڭ كيىمىن كيىپ، قيمىلىن، داۋىس ىرعاعىن مانەرلى جەتكىزۋگە تىرىسادى.
مىسالى:<< The Wolf and Seven Little Kids>> ەرتەگىسىن وقىعاندا ەرتەگى كەيىپكەرلەرىنىڭ داۋىستارىن ءدال سالۋعا ارەكەت جاسايدى. كەيىپكەرلەردىڭ كيىمدەرىن كيىپ، قيمىلدارىن ءدال جاساۋعا تىرىسادى.
نەمەسە:(تاقپاقتارداعى كەيىپكەرلەردىڭ داۋىس ىرعاعىن مانەرلەپ جەتكىزۋ)
”Little mouse”
Cat: Little mouse، little mouse،
Where is your house؟
Mouse: Little cat، Little cat،
I have no flat.
I am a poor mouse،
I have no house.
Cat: Little mouse، little mouse،
Come to my house.
Mouse: Little cat، little cat،
I cannot do that،
You want to eat me!
نەمەسە:
Children and the Clock(بۇل تاقپاقتى ايتقاندا وقۋشىلار ساعاتتىڭ ارەكەتىن داۋىسىن ءدال سالادى)
The Clock: Tick-tock، tick-tock
Now it’s ten o’clock
Ten o’clock، ten o’clock
And what do you do، children
When it’s ten o’clock؟
Children: We are at the English lesson
When it’s ten o’clock.
بۇل تاقپاقتاردى نەمەسە ەرتەگىلەردى ۇيرەنىپ جاتىپ كوركەمدىك ساباقتاردان (ءان-ساز، بەينەلەۋ ونەرى ساباقتارىنان) العان بىلىمدەرىن پايدالانادى.
Good night، good night،
My little child.
Get up gay and bright،
In the morning light!- تاقپاعىن ۇيرەنگەن كەزدە قۋىرشاقتى ۇيىقتاتۋ ءۇشىن بەسىك جىرىن ايتىپ الديلەيدى.
“Carol’s kitchen” ويىنىن ويناعاندا بەينەلەۋ ونەرى ساباقتارىندا جاساعان ىدىس، ءۇي جيھازدارىن، قاعازدان قۇراستىرعان زاتتاردى پايدالانادى. بۇل ويىنداردى وقۋشىلار تەك ويناپ قانا قويماي ۇلتتىق مادەنيەتىمىزدى قۇرمەتتەۋدى ۇيرەنەدى.

مازمۇندى-بەينەلى ويىننىڭ ەرەكشەلىگى: ونى بالالاردىڭ وزدەرى جاساۋىندا، ويىن قىزمەتى ايقىن ونەرپازدىق جانە شىعارماشىلىق سيپاتتا بولادى. بۇل ويىندار قىسقا دا، ۇزاق تا بولۋى مۇمكىن.
“Our house” ويىنىندا بالا سىزىق بويىنا ادەمى ءۇي قۇرىلىسىن جاساپ، ونىڭ بوياۋلارىنىڭ بىر-بىرىمەن كەلىسىمدى بولۋىن قاداعالايدى. قۇرىلىس ماتەريالدارىن ءپىشىنى، ولاردى كولەمى (كەڭ، تار)، بيىكتىگى (بيىك، الاسا) بويىنشا سالىستىرادى. قازاق ۇلتتىق كيىز ءۇيىنىڭ سۋرەتىن سالىپ قازىرگى ۇيلەرمەن سالىستىرادى. بۇل ويىندا بالالار سىن ەسىمدەردى، تۇستەردى،
گەومەتريالىق پىشىندەردىڭ اتاۋلارىن قولدانادى. ويىن بارىسىندا شىعارماشىلىق تانىتىپ، جاڭا مازمۇن ويلاستىرىپ، بەلسەندىلىك كورسەتەدى. ءوزىنىڭ جانە جولداستارىنىڭ العان بىلىمدەرىنىڭ ساپاسىنا باعا بەرەدى.

ديداكتيكالىق”Animals and birds”،”Toys and school subjects”،”Clouthes”،”Transports”،”Foods” تاعىدا باسقا سونداي ويىنداردى ويناۋ بارىسىندا ەستۋ، كورۋ، سەزىنۋ، قابىلداۋ سياقتى ۇردىستەرى دامىپ، بالالار ويىنشىقتار مەن ءار ءتۇرلى جانۋارلاردىڭ دىبىس شىعارۋ ەرەكشەلىگىن اجىراتۋعا، زاتتاردى پىشىنىنە، تۇسىنە، كولەمىنە قاراي ىرىكتەۋگە، ءار ءتۇرلى قيمىلداردى ورىنداۋعا ۇيرەنەدى. اۋىزشا وينالاتىن ديداكتيكالىق ويىنداردا سۇراق، ءوتىنىش، كەلىسىمدى بىلدىرەتىن داۋىس ىرعاقتارىنا ەلىكتەۋ قابىلەتتەرى جەتىلەدى.

مىسالى: a) Have you a ball؟
Yes، I have.
b) Has she a book؟
No she isn’t.
c) Can I borrow your book؟
Yes، you can.
d) Am I wearing a hat؟ – Yes، you are./No، you are not.
e) Is the cat fat؟ Yes، it is./No، it isn’t.
f) How are you؟ – I am OK.

“Whose clothes are those؟”تاقىرىبى بويىنشا ەكى قۋىرشاقتى كيىندىرۋگە بولەك-بولەك سۋرەتتەردى پايدالانعاندا ولاردى بەلگىلى ءبىر تارتىپپەن جيناۋ ءۇشىن بايقاعىشتىق پەن تاپقىرلىق كورسەتەدى. قيمىل-قوزعالىس ويىنىندا بالالار ساناماقتار، ولەڭدەر، تاقپاقتار قولدانادى.
مىسالى: Ten green bottles.
Ten green bottles، standing on the wall(twice).
And if one green bottle should accidentlly fall،
There’d be nine green bottles standing on the wall.
Nine green bottles، standing on the wall(twice)،
And if noe green bottle should accidentlly fall،
There’d be eight green bottles، standing on the wall.(وسىلاي جالعاستىرامىز)

مۇنداي ويىنداردا بالالاردىڭ ەپتىلىگى، قيمىلدىڭ ادەمىلىگى دامىپ قالىپتاسادى، كەڭىستىكتى، ۋاقىتتى باعدارلاۋعا ۇيرەنەدى، باتىلدىق، تاپقىرلىق، قايراتتىلىق، دوستىق، جولداستىق كومەك، تارتىپتىلىك، ويىن ەرەجەسىنە باعىنا ءبىلۋ سياقتى ادامگەرشىلىك ساپالارىن قالىپتاستىرادى. بالا قوعامدىق ءمانى بار ىس-ارەكەتكە دەگەن قۇشتارلىعىن ويىن ارقىلى قاناعاتتاندىراتىندىقتان، ويىننىڭ قاي ءتۇرى بولسىن بالالاردىڭ، ادامگەرشىلىك تاربيەسىنىڭ دامۋىندا ماڭىزدى ءرول اتقارادى.