قوش بول، ءايبات الىپپەم
اتىراۋ وبلىسى،
قىزىلقوعا اۋدانى، ساعىز سەلوسى:
اديلوۆا مەيرامگۋل
تاقىرىبى: قوش بول، ءايبات الىپپەم!
ماقساتى:
ا) وقۋشىلاردىڭ الىپپەدەن العان بىلىمدەرىن كورسەتۋ. ارىپتەردى قالاي مەڭگەرگەنىن جانە ءوز ونەرلەرىن كورسەتە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءا) بىلىمگە، كىتاپ وقۋعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ب) اقىل ويىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: شار، قيما ارىپتەر، ۇلاعاتتى سوزدەر جازىلعان پلاكات، ت.ب.
ءتۇرى: ەرتەڭگىلىك (ەرتەگى تۇرىندە)
بارىسى:
ءى. كىرىسپە.
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى اتا-انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! انا ءتىلىنىڭ عاجايىپ ءارى شىنايى الەمىنە بۇلدىرشىندەردى ءدال جەتەلەيتىن ، وقۋعا، بىلىمگە دەگەن ۇمتىلىسقا شاقىراتىن الىپپەمەن قوشتاسۋ ەرتەڭگىلىگىنە كەلىپ وتىرسىزدار.
وسىدان 4 اي بۇرىن مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان، كىپ-كىشكەنتاي جۇرەكتەرى بۇلقىنا سوققان بالعىن بۇلدىرشىندەر ەدى. قولدارىنا العان تۇڭعىش وقۋلىقتارى الىپپەگە تامسانا قاراپ، ونىڭ ءار بەتىن قىزىعا پاراقتاعان بولاتىن. ال ءقازىر شە؟ ءقازىر ولار ويلارى تولىسقان ، ءار بەتىن تامسانا تاماشالاعان الىپپە وقۋلىعىنداعى 42 ءارىپتى جاتقا بىلگەن، كەز-كەلگەن اڭگىمە، ەرتەگىنى ءوزى وقي الاتىن دارەجەگە جەتكەن وقۋشىلار.ءايبات الىپپەلەرىمەن قيماي-قيماي قوشتاسقالى تۇرعان بالعىن بۇلدىرشىندەردىڭ وسى كەزگە دەيىنگى قادامدارىن سىزدەرگە ەرتەگىى-جىر عىپ ايتىپ بەرەيىن.
ءىى. ءمۇعالىم:
تىڭدا، حالقىم، ەرتەگى
ەرتەگى سىر شەرتەدى
بۇگىنگى مىناۋ زاماندا
جەر شارى دەگەن عالامدا
بالالارعا ءبىلىم بەرەتىن
مەكتەپ پاتشالىعى ءومىر ءسۇرىپتى.
پاتشالىقتى №9 ورتا مەكتەپ دەپ اتاعان. ول پاتشالىقتى وتە ءبىلىمدى ادام باسقارىپتى. پاتشالىقتا وقۋ ءىسى مەڭگەرۋشىلەرى جانە بالالاردىڭ تاربيەسىمەن اينالىسقان ۋازىرلەر بولىپتى. پاتشانىڭ سارايىندا ءبىلىم بەرۋ ىسىندە ۇزدىك سانالعان، ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى اتانعان كوپتەگەن ۇستازدار قىزمەت ەتىپتى. مەكتەپ پاتشالىعىندا ءىشى بالالارعا تولى شاعىن سارايلار بولىپتى. وقۋ ءىسىن مەڭگەرۋشى ءۋازىرى ىشكە ەنۋگە باتىلدارى بارماي تۇرعان № 1 ساراي بالالارىن اديلوۆا مەيرامگۇل قالىباي قىزى دەگەن ۇستازعا تاپسىرىپتى. مىنە، 1 قىركۇيەكتەن باستاپ سول سارايداعى 18 بالانى الاڭسىز ءبىلىم السىن دەپ ءوز باۋىرىنا باسادى.
كۇندەردىڭ كۇنىندە سول كىشكەنتاي بالالار ءبىلىم جولىنا ەسىك اشقان الىپپە وقۋلىعىن تامامداپ، انا ءتىلى وقۋلىعىنا قول سوزادى. ءسويتىپ ولار ءايبات الىپپەلەرىنە العىستارىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن ۇستازدارى مەن اتا-انالارىن مەرەكەلىك كەشتەرىنە شاقىرىپتى.
كىشكەنتاي سيقىرشى: وي، بۇگىن كۇن قانداي تاماشا! تابيعات انا ءوز جىلۋىن جەردەگى ادامزاتقا توگىپ تۇرعانداي! كوك اسپاننىڭ بەتىندە كۇن كوزى كورىنىپ، كوكجيەكتەن ءتۇرلى-تۇستى كەمپىرقوساق پايدا بولعانداي!
قاراڭدارشى، قانداي ادەمى، كورىكتى! وسى عاجايىپ كۇن بىزگە كۇلىمدەپ، قۋانىش سىيلاپ تۇرعانداي. مەن ءۇشىن بۇگىن ەرەكشە كۇن. بۇگىن مەنىڭ سيقىرلى تاياعىم تاڭ تاماشا عاجايىپتى كورسەتەر مە ەكەن؟ قانە، سيقىرلى تاياعىم، ماعان قانداي قىزىق كورسەتەسىڭ؟
(سول كەزدە شار جارىلىپ، سول جاقتان جۇرگىزۋشى شىعادى)
جۇرگىزۋشى: ارمىسىز، كىشكەنتاي سيقىرشى!
كىشكەنتاي سيقىرشى: سالەمەتسىزبە، مەن ءسىزدى تانىمادىم. مەن ءوزى قايدا تۇرمىن؟
جۇرگىزۋشى: كىشكەنتاي سيقىرشى، ءسىز №9 ورتا مەكتەپتە تۇرسىز.بۇگىن ءبىزدىڭ مەكتەبىمىزدە ەرەكشە توي-دۋمان وتەدى. مەكتەبىمىزدىڭ 1 «ءا» سىنىپ وقۋشىلارى الىپپەمەن قوشتاسقالى جاتىر. كەلىڭىز، ءبىزدىڭ بالالاردىڭ ءبىلىمى مەن ونەرىن بىرگە تاماشالاڭىز.
كىشكەنتاي سيقىرشى: راحمەت سىزگە! ولاي بولسا، بالالاردىڭ ونەرىن بىرگە تاماشالايىق.
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، ۇستازدار، ءاز جاندار،
قوش كەلىپسىز، اق جاۋلىقتى انالار،
قوش كەلىپسىز، ءور تۇلعالى اكەلەر.
جاقسى ءبىلىم كورىمدىك،
بولسىن سىزگە حالايىق.
نە ۇيرەنىپ نە بىلدىك،
قانە ورتاعا سالايىق!
شاشۋ، شاشۋ شاشايىق،
اق ساندىقتى اشايىق
بۇل مەرەكە، بۇل تويدىڭ
باستاڭعىسىن جاسايىق!
جۇرگىزۋشى: بالالار مەن سەندەرگە ءبىر سۇراق قويايىن.
ءىشى تولعان ارىپكە،
بولاشاققا جارىق نە؟
بالالار: الىپپە!
جۇرگىزۋشى: ولاي بولسا، بارىمىزگە ەڭ قىمبات سۇيىكتى الىپپەمىزدى ورتاعا شاقىرايىق.
بالالار: الىپپە! الىپپە! الىپپە!
(ورتاعا مىستان كەمپىر شىعادى.)
جۇرگىزۋشى: بالالار، بۇل كىم كەلگەن؟ الىپپە قايدا؟
بالالار: بۇل مىستان كەمپىر عوي!
مىستان كەمپىر: سالەمەتسىڭدەرمە، بالالار! مەن مىستان كەمپىرمىن. مەن الىپپەنى تىعىپ قويدىم. ەگەر سەندەر ونەرلەرىڭدى كورسەتەتىن بولساڭدار، الىپپەنى بوساتامىن.
1.ايگەرىم: الىپپەم، مەنىڭ الىپپەم،
سەنى قولعا الىپ مەن.
ەسىگىن اشتىم مەكتەپتىڭ،
ەرتەڭگى ساۋلە جارىقپەن.
2.اناربەك: تانىستىرعان 42 ارىپپەن،
قوش بول مەنىڭ قاسيەتتى الىپپەم.
سەنىڭ ارقاڭ وقىپ، جازا بىلگەنىم
ساۋاتتى ادام ساناتىنا كىرگەنىم.
3.امانجول: بىلىمگە جولدى باستاعان
الىپپەم ساعان مىڭ العىس
وقى دەپ ۇران تاستاعان
الىپپەم ساعان مىڭ العىس!
4.رامازان: كولگە اينالعان بۇلاقتىڭ،
قاينار كوزىن كورىپپەڭ.
توم-توم كىتاپتىڭ
باسى بولار الىپپەڭ.
مىستان كەمپىر: بالالار، مەن سەندەردىڭ ونەرلەرىڭە تاڭ قالدىم. وسى ۋاقىتقا دەيىن دوستارىڭ بولىپ كەلگەن سەندەردىڭ سۇيىكتى الىپپەلەرىڭدى بوساتايىن. ەندىگى ونەرلەرىڭدى الىپپەگە كورسەتىڭدەر.
الىپپە: ارمىسىڭدار، جاس دوستار!
ارمىسىزدار، اتا-انا!
بولاشاققا جول باستار
الىپپە كەلدى ورتاعا.
مەنىڭ اتىم - الىپپە
مەنى اناڭداي دارىپتە
مەنى وقىپ، ەرجەتكەن
اعاڭ مەنەن اپكەڭ دە.
سالەمەتسىزدەرمە، سۇيىكتى دوستارىم! سەندەر مەنى وقىپ ساۋاتتارىڭدى اشتىڭدار، جازۋعا، وقۋعا ۇيرەندىڭدەر. ال ەندى بۇگىن ماعان ءوز بىلىمدەرىڭدى كورسەتىڭدەر. ايتپاقشى، الماتى قالاسىنداعى مەن شىققان «اتامۇرا» باسپاسىنان حات كەلىپتى. سول حاتتى كىم وقىپ بەرەدى؟
ءلاززات: «امانسىڭدارما، بالالار! مىنە، 2 توقسان ارتتا قالىپ، ءايبات الىپپەڭمەن قوشتاسىپ جاتىرعان بولارسىڭدار. ءبىز سىزدەردىڭ جاقسى وقىپ، ەلىن، جەرىن سۇيەتىن جانى ىزگى ازامات بولىپ وسەتىندەرىڭە سەنەمىز. الىپپەمەن قالاي دوس بولساڭدار، انا ءتىلى وقۋلىعىمەن دە سولاي دوس بولادى دەپ سەنەمىز. انا ءتىلىن رەنجىتپەڭدەر!
سالەممەن: «اتامۇرا» باسپاسى.»
جۇرگىزۋشى: بالالار، «الىپپە» وقۋلىعىنا ارىپتەر مەن دىبىستاردى قالاي مەڭگەرگەنىمىزدى جانە ءوز ونەرلەرىمىزدى كورسەتەيىكشى.
5. ايبار: الىپپە دەگەن-التىن جول،
اپارار سەنى الىسقا.
جەڭىل ەمەس اۋىر جول،
تىرمىسىپ ب ا ق نامىسقا.
6.شەرحان: وقۋدى كوپ ويلادىق،
قىزىعىنا تويمادىق
ارىپتەردى ۇيرەنىپ
ساۋات اشتىق، تويلادىق.
7.نازەركە: بارلىق ءارىپ باعالى،
ايتتىق ءادىل باعانى
ءارىپسىز ءسوز بولمايدى،
بۋىن ونسىز تولمايدى
ادام بارلىق ءارىپتى
ارداقتايدى، قولدايدى.
8.جەڭىس: بار كىتاپقا باس بولعان
الىپپە-عىلىم اناسى
الىپپەدەن باستالعان
دانالىقتىڭ داناسى.
مەكتەبىڭ مىناۋ كلاسىڭ
وسىندا ون جىل تۇراسىڭ.
تارىداي بولىپ كىرەسىڭ
تاۋداي بولىپ شىعاسىڭ.
9. نازىمگۇل. ءالفاۆيتتىڭ ا تۇرادى باسىندا
ءارقاشاندا ءا تۇرادى قاسىندا
بايقادىڭ با ب تۇرادى ءۇشىنشى
ال وسىنىڭ سىرى نەدە؟
ءتۇسىنشى:
ا دەگەن ول - انالار عوي ارداقتى،
ءا دەگەن ول - اكەلەر عوي سالماقتى،
ب دەگەن ول - بالالار عوي ادەمى
ءبىزدىڭ ەلدە ۇشەۋى دە كادەلى.
الشاق كەتپەي سوندىقتان دا، راسىندا
تۇرادى ولار ءالفاۆيتتىڭ باسىندا.
10.ەلۆيرا: مىناۋ مەنىڭ الىپپەم،
سارى التىننىڭ تۇسىندەي.
اقىلشى جاقىن دوسىمداي
قىمباتتى ماعان كىسىمدەي.
11. نارگيز: ەڭ العاش العانىمدا الىپپەنى،
قىزىعا قاراي بەردىم ارىپتەردى.
مەن ءۇشىن جۇمباق بولىپ قالار ما ەدى،
ۇستازىم ونىڭ كىلتىن الىپ بەردى.
12. اينۇر: ءىشى تولعان ارىپكە،
مىناۋ ءايبات الىپپە.
بارلىق ءىلىم-بىلىمنىڭ،
اجەسى وسى-الىپپە.
13. ساياجان: كەلگەندە العاش مەكتەپكە،
بىلمەۋشى ەدىك ءارىپ تە.
وقيمىز ءقازىر ەرتەكتى
ۇيرەتكەن ونى الىپپە.
14. نارگيز: ەندى ءبىز جازا بىلەمىز،
ءارىپتى قوسىپ ارىپكە.
ريزا بوپ ساعان جۇرەمىز،
سۇيىكتى ءبىزدىڭ الىپپە.
15. ءلاززات: الىپپە-بىلىم اناسى،
الىپپە- كىتاپ داناسى.
الىپپە بەتىن اشپاعان
ادامنىڭ بار ما بالاسى.
ءان: «الىپپەم»
كىشكەنتاي سيقىرشى: بالالار، مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن. سەندەر جۇمباقتىڭ شەشۋىن دۇرىس تاپساڭدار، ءبىر ءسوز شىعادى. قانەكي، مۇقيات تىڭداڭدار.
1. اجەدە بار، اتادا جوق،
اتەشتە بار، كوجەكتە جوق. (ءا)
2. مىناۋ دوعا قارايىق
ۇقسايدى وعان قاي ءارىپ؟ (ل)
3. ىرىمشىكتى جەدىڭ عوي
«ءتاتتى ەكەن» دەدىڭ عوي.
ونىڭ اتى ءبىز جازعان،
قايسى ارىپتەپ باستالعان. (ءى)
4. اتا-اناڭمەن بارىپ سەن،
ءپىلدى كوردىڭ پاركتەن.
وسى اتاۋلار زەر سالشى،
باستالعان قاي ارىپتەن؟ (پ)
5 پىلدە بار، شىلدە جوق،
دوپتا بار، شاردا جوق. (پ)
6. ەشكىدە بار، قويدا جوق، (ە)
كەسەدە بار، قاسىقتا جوق.
جۇرگىزۋشى: ال ەندى، «الىپپە» سوزىمەن قۇرالعان ارىپتەرىمىز دە سىر شەرتەدى.
1.ايگەرىم: اجەڭ انگە باسادى،
اتەش ۇيقى اشادى. (ءا)
2.اناربەك: لاشىن بيىك سامعايدى،
لاشىن كوكتى شارلايدى. (ل)
3.امانجول: ىنىسىنە باعالى
ىڭكار ىشىك العاندى. (ءى)
4.رامازان: پوۆلاداردا تراكتوردىڭ،
پاراسات ءجۇر بۇراپ كىلتىن. (پ)
5.ايبار: پارتامىزدا وتىردى ،
پاراقتاپ كىتاپ وقىدىق. (پ)
6. شەرحان: ەلگە ەستى ەر كەرەك،
ەر جەت ءوسىپ ەرتەرەك. (ە)
3 وقۋشى شىعىپ الىپپەگە قاراپ تۇرىپ ايتادى:
7.جەڭىس: سويلەدى ول ءتىل ءبىتىپ،
نەبىر قىزىق سىرلاردى.
تىڭداي بەردىم مەن جۇتىپ
ءتىل بىتكەن، تاقپاق جىرلاردى.
8.نازەركە: ارتا بەردى كىتاپقا،
بويىمداعى قۇمارىم.
بىرگە جۇرگەن قاسىمدا،
كىتاپ بولدى سىڭارىم.
9.ەلۆيرا: اشىلا بەردى الدىمنان،
كەڭ دۇنيە ەسىگى.
سوعىلعان سومدار التىننان
الىپپە-بىلىم بەسىگى.
الىپپە: قۇرمەتتەرىڭە راقمەت! جاس دوستار مەن سەندەرمەن قيماي-قيماي قوشتاسقالى تۇرمىن. ەندى سەندەرمەن دوستاسۋعا «انا ءتىلى» اسىعىپ كەلە جاتىر، قارسى الىڭدار.
بالالار: سالەمەتسىڭبە، انا ءتىلى!
انا ءتىلى: سالەمەتسىڭدەرمە، مەنىڭ جاس دوستارىم. مەن سەندەرمەن تانىسقانىما قاتتى قۋانىشتىمىن. ەندى سەندەر بۇرىنعىدان دا كوپ وقيسىڭدار. سوندا عانا كوپ نارسە ۇيرەنەسىڭدەر.
بالالار: وقيمىز، وقيمىز.
10. نازىمگۇل: انام العاش وسى تىلدە
بەسىك جىرىن جىرلاعان
ۇزاق تۇندەر انام ايتقان
ەرتەگىلەر تىڭداعام.
11.اينۇر: انا ءتىلىم مەنىڭ
الديلەگەن ءانىم
انا تىلىم-دەمىم
انا ءتىلىم-جانىم.
12. ساياجان: انا ءتىلىڭ ءبىلىپ قوي،
بوستاندىعىڭ، تەڭدىگىڭ
انا ءتىلىڭ ءبىلىپ قوي،
ماقتانىشىڭ ەلدىگىڭ.
انا ءتىلى: راحمەت سەندەرگە، بالالار. ال، بالالار، وسى الىپپەدەن ساۋاتتارىڭدى اشقان كىم؟ (ۇستاز)
13. ءلاززات: بارشا جۇرتقا سىيلاعان
ءىلىم ءبىلىم مۇراتىن
ومىردەگى سىيلى ادام
بەس ارىپتەن تۇراتىن
جانى شۋاق، مەيىرىمدى،
ۇستازدى كىم بىلمەيدى.
ءان: «ۇستازىم»
جۇرگىزۋشى: بالالار، بۇگىن ءبىزدىڭ ورتامىزدا اتا-انالارىمىز دا قۋانىشىمىزعا ورتاقتاسىپ وتىر. قۇرمەتتى اتا-انالارمەن قىزىقتى ويىن وتكىزەيىك. ورتاعا 5 اتا-انا شىعا قويسىن. مانادان بەرى بالالار ارىپتەردىڭ سىرىن اشۋعا تىرىستى. ەندىگى كەزەك سىزدەردىكى. سىزدەرگە ج، ق، ا، و، ت ارىپتەرىن بەرەمىز. مەن قويعان سۇراقتارعا تەك سىزدەرگە بەرىلگەن ارىپتەردەن باستالاتىن سوزدەرمەن جاۋاپ بەرەسىزدەر.
-بالاڭىزدىڭ اتى كىم؟
-بالاڭىزدىڭ دوسى كىم؟
-بالاڭىز قانداي؟
-بالاڭىز قانداي تاماقتى جاقسى كورەدى؟
-بالاڭىز بوس ۋاقىتىندا نەمەن اينالىسادى؟
جۇرگىزۋشى: ويىنعا قاتىسقاندارىڭىزعا راقمەت.
الىپپە: ءبارى جاقسى، بالالار. ەندى مەن سەندەرمەن قوشتاسايىن. الداعى ۋاقىتتا جاقسى وقىڭدار. اتا-انالارىڭدى، ۇستازدارىڭدى تىڭداڭدار. مەنىڭ دوسىم انا ءتىلىن رەنجىتپەڭدەر، وقىڭدار.
انا ءتىلى: بالالار الىپپەگە، ۇستازعا، اتا-انالارعا راقمەت ايتايىق.
جۇرگىزۋشى: بالالار الىپپەمەن قوشتاسۋعا از قالدى. ەندى ءوزىمىزدىڭ ءبيىمىز بەن ءانىمىزدى ورىنداپ بەرەيىك.
1.بي: «قاراجورعا»
2. ءان: «اتامەكەن»
3.بي: «ايگولەك»
جۇرگىزۋشى: قوش بولىپ تۇر، الىپپە انامدايسىڭ
جاقسى بول دەپ بىزدەرگە الاڭدايسىڭ
مەن ۇيرەتكەن ءارىپتىڭ قۇدىرەتىمەن
دەيسىڭ بىزگە كىرپىش بولىپ قالانعايسىڭ.
حورمەن. قوش بول، ءايبات الىپپە!
الىپپە: ساۋ بولىڭدار، جاس بوستار!
قورىتىندىلاۋ.
ءمۇعالىم: ءبىزدىڭ ەرتەگىمىز سىزدەرگە ۇنادى دەپ ويلايمىز. ەرتەگى ءالى اياقتالعان جوق. №9 ورتا مەكتەپ بالالارى ءدال وسى ساتتە بىر-بىرىنە اق تىلەكتەرىن ايتۋدى ءجون كورىپتى. جۇرەكتەن شىققان جاقسى ءسوز جۇرەكتەردەن ورىن السىن.
ءان: «ەرتەگىلەر»
ءمۇعالىم: مىنە، ەرتەگىمىز اياقتالدى. ەرتەگىدەي بولعان ءايبات الىپپە قوش بول! ارمىسىڭ اياۋلى انا ءتىلى!
«قوش بول، ءايبات الىپپە» اتتى ەرتەڭگىلىگىمىزدى اياقتاي كەلە اتا-انالاردىڭ تىلەگىن تىڭدايمىز.
قىزىلقوعا اۋدانى، ساعىز سەلوسى:
اديلوۆا مەيرامگۋل
تاقىرىبى: قوش بول، ءايبات الىپپەم!
ماقساتى:
ا) وقۋشىلاردىڭ الىپپەدەن العان بىلىمدەرىن كورسەتۋ. ارىپتەردى قالاي مەڭگەرگەنىن جانە ءوز ونەرلەرىن كورسەتە بىلۋگە ۇيرەتۋ.
ءا) بىلىمگە، كىتاپ وقۋعا دەگەن سۇيىسپەنشىلىگىن ارتتىرۋ.
ب) اقىل ويىن دامىتۋ، سوزدىك قورىن ارتتىرۋ.
كورنەكىلىگى: شار، قيما ارىپتەر، ۇلاعاتتى سوزدەر جازىلعان پلاكات، ت.ب.
ءتۇرى: ەرتەڭگىلىك (ەرتەگى تۇرىندە)
بارىسى:
ءى. كىرىسپە.
ءمۇعالىم: قۇرمەتتى اتا-انالار، ۇستازدار، وقۋشىلار! انا ءتىلىنىڭ عاجايىپ ءارى شىنايى الەمىنە بۇلدىرشىندەردى ءدال جەتەلەيتىن ، وقۋعا، بىلىمگە دەگەن ۇمتىلىسقا شاقىراتىن الىپپەمەن قوشتاسۋ ەرتەڭگىلىگىنە كەلىپ وتىرسىزدار.
وسىدان 4 اي بۇرىن مەكتەپ تابالدىرىعىن اتتاعان، كىپ-كىشكەنتاي جۇرەكتەرى بۇلقىنا سوققان بالعىن بۇلدىرشىندەر ەدى. قولدارىنا العان تۇڭعىش وقۋلىقتارى الىپپەگە تامسانا قاراپ، ونىڭ ءار بەتىن قىزىعا پاراقتاعان بولاتىن. ال ءقازىر شە؟ ءقازىر ولار ويلارى تولىسقان ، ءار بەتىن تامسانا تاماشالاعان الىپپە وقۋلىعىنداعى 42 ءارىپتى جاتقا بىلگەن، كەز-كەلگەن اڭگىمە، ەرتەگىنى ءوزى وقي الاتىن دارەجەگە جەتكەن وقۋشىلار.ءايبات الىپپەلەرىمەن قيماي-قيماي قوشتاسقالى تۇرعان بالعىن بۇلدىرشىندەردىڭ وسى كەزگە دەيىنگى قادامدارىن سىزدەرگە ەرتەگىى-جىر عىپ ايتىپ بەرەيىن.
ءىى. ءمۇعالىم:
تىڭدا، حالقىم، ەرتەگى
ەرتەگى سىر شەرتەدى
بۇگىنگى مىناۋ زاماندا
جەر شارى دەگەن عالامدا
بالالارعا ءبىلىم بەرەتىن
مەكتەپ پاتشالىعى ءومىر ءسۇرىپتى.
پاتشالىقتى №9 ورتا مەكتەپ دەپ اتاعان. ول پاتشالىقتى وتە ءبىلىمدى ادام باسقارىپتى. پاتشالىقتا وقۋ ءىسى مەڭگەرۋشىلەرى جانە بالالاردىڭ تاربيەسىمەن اينالىسقان ۋازىرلەر بولىپتى. پاتشانىڭ سارايىندا ءبىلىم بەرۋ ىسىندە ۇزدىك سانالعان، ءوز ءىسىنىڭ شەبەرى اتانعان كوپتەگەن ۇستازدار قىزمەت ەتىپتى. مەكتەپ پاتشالىعىندا ءىشى بالالارعا تولى شاعىن سارايلار بولىپتى. وقۋ ءىسىن مەڭگەرۋشى ءۋازىرى ىشكە ەنۋگە باتىلدارى بارماي تۇرعان № 1 ساراي بالالارىن اديلوۆا مەيرامگۇل قالىباي قىزى دەگەن ۇستازعا تاپسىرىپتى. مىنە، 1 قىركۇيەكتەن باستاپ سول سارايداعى 18 بالانى الاڭسىز ءبىلىم السىن دەپ ءوز باۋىرىنا باسادى.
كۇندەردىڭ كۇنىندە سول كىشكەنتاي بالالار ءبىلىم جولىنا ەسىك اشقان الىپپە وقۋلىعىن تامامداپ، انا ءتىلى وقۋلىعىنا قول سوزادى. ءسويتىپ ولار ءايبات الىپپەلەرىنە العىستارىن ءبىلدىرۋ ءۇشىن ۇستازدارى مەن اتا-انالارىن مەرەكەلىك كەشتەرىنە شاقىرىپتى.
كىشكەنتاي سيقىرشى: وي، بۇگىن كۇن قانداي تاماشا! تابيعات انا ءوز جىلۋىن جەردەگى ادامزاتقا توگىپ تۇرعانداي! كوك اسپاننىڭ بەتىندە كۇن كوزى كورىنىپ، كوكجيەكتەن ءتۇرلى-تۇستى كەمپىرقوساق پايدا بولعانداي!
قاراڭدارشى، قانداي ادەمى، كورىكتى! وسى عاجايىپ كۇن بىزگە كۇلىمدەپ، قۋانىش سىيلاپ تۇرعانداي. مەن ءۇشىن بۇگىن ەرەكشە كۇن. بۇگىن مەنىڭ سيقىرلى تاياعىم تاڭ تاماشا عاجايىپتى كورسەتەر مە ەكەن؟ قانە، سيقىرلى تاياعىم، ماعان قانداي قىزىق كورسەتەسىڭ؟
(سول كەزدە شار جارىلىپ، سول جاقتان جۇرگىزۋشى شىعادى)
جۇرگىزۋشى: ارمىسىز، كىشكەنتاي سيقىرشى!
كىشكەنتاي سيقىرشى: سالەمەتسىزبە، مەن ءسىزدى تانىمادىم. مەن ءوزى قايدا تۇرمىن؟
جۇرگىزۋشى: كىشكەنتاي سيقىرشى، ءسىز №9 ورتا مەكتەپتە تۇرسىز.بۇگىن ءبىزدىڭ مەكتەبىمىزدە ەرەكشە توي-دۋمان وتەدى. مەكتەبىمىزدىڭ 1 «ءا» سىنىپ وقۋشىلارى الىپپەمەن قوشتاسقالى جاتىر. كەلىڭىز، ءبىزدىڭ بالالاردىڭ ءبىلىمى مەن ونەرىن بىرگە تاماشالاڭىز.
كىشكەنتاي سيقىرشى: راحمەت سىزگە! ولاي بولسا، بالالاردىڭ ونەرىن بىرگە تاماشالايىق.
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، ۇستازدار، ءاز جاندار،
قوش كەلىپسىز، اق جاۋلىقتى انالار،
قوش كەلىپسىز، ءور تۇلعالى اكەلەر.
جاقسى ءبىلىم كورىمدىك،
بولسىن سىزگە حالايىق.
نە ۇيرەنىپ نە بىلدىك،
قانە ورتاعا سالايىق!
شاشۋ، شاشۋ شاشايىق،
اق ساندىقتى اشايىق
بۇل مەرەكە، بۇل تويدىڭ
باستاڭعىسىن جاسايىق!
جۇرگىزۋشى: بالالار مەن سەندەرگە ءبىر سۇراق قويايىن.
ءىشى تولعان ارىپكە،
بولاشاققا جارىق نە؟
بالالار: الىپپە!
جۇرگىزۋشى: ولاي بولسا، بارىمىزگە ەڭ قىمبات سۇيىكتى الىپپەمىزدى ورتاعا شاقىرايىق.
بالالار: الىپپە! الىپپە! الىپپە!
(ورتاعا مىستان كەمپىر شىعادى.)
جۇرگىزۋشى: بالالار، بۇل كىم كەلگەن؟ الىپپە قايدا؟
بالالار: بۇل مىستان كەمپىر عوي!
مىستان كەمپىر: سالەمەتسىڭدەرمە، بالالار! مەن مىستان كەمپىرمىن. مەن الىپپەنى تىعىپ قويدىم. ەگەر سەندەر ونەرلەرىڭدى كورسەتەتىن بولساڭدار، الىپپەنى بوساتامىن.
1.ايگەرىم: الىپپەم، مەنىڭ الىپپەم،
سەنى قولعا الىپ مەن.
ەسىگىن اشتىم مەكتەپتىڭ،
ەرتەڭگى ساۋلە جارىقپەن.
2.اناربەك: تانىستىرعان 42 ارىپپەن،
قوش بول مەنىڭ قاسيەتتى الىپپەم.
سەنىڭ ارقاڭ وقىپ، جازا بىلگەنىم
ساۋاتتى ادام ساناتىنا كىرگەنىم.
3.امانجول: بىلىمگە جولدى باستاعان
الىپپەم ساعان مىڭ العىس
وقى دەپ ۇران تاستاعان
الىپپەم ساعان مىڭ العىس!
4.رامازان: كولگە اينالعان بۇلاقتىڭ،
قاينار كوزىن كورىپپەڭ.
توم-توم كىتاپتىڭ
باسى بولار الىپپەڭ.
مىستان كەمپىر: بالالار، مەن سەندەردىڭ ونەرلەرىڭە تاڭ قالدىم. وسى ۋاقىتقا دەيىن دوستارىڭ بولىپ كەلگەن سەندەردىڭ سۇيىكتى الىپپەلەرىڭدى بوساتايىن. ەندىگى ونەرلەرىڭدى الىپپەگە كورسەتىڭدەر.
الىپپە: ارمىسىڭدار، جاس دوستار!
ارمىسىزدار، اتا-انا!
بولاشاققا جول باستار
الىپپە كەلدى ورتاعا.
مەنىڭ اتىم - الىپپە
مەنى اناڭداي دارىپتە
مەنى وقىپ، ەرجەتكەن
اعاڭ مەنەن اپكەڭ دە.
سالەمەتسىزدەرمە، سۇيىكتى دوستارىم! سەندەر مەنى وقىپ ساۋاتتارىڭدى اشتىڭدار، جازۋعا، وقۋعا ۇيرەندىڭدەر. ال ەندى بۇگىن ماعان ءوز بىلىمدەرىڭدى كورسەتىڭدەر. ايتپاقشى، الماتى قالاسىنداعى مەن شىققان «اتامۇرا» باسپاسىنان حات كەلىپتى. سول حاتتى كىم وقىپ بەرەدى؟
ءلاززات: «امانسىڭدارما، بالالار! مىنە، 2 توقسان ارتتا قالىپ، ءايبات الىپپەڭمەن قوشتاسىپ جاتىرعان بولارسىڭدار. ءبىز سىزدەردىڭ جاقسى وقىپ، ەلىن، جەرىن سۇيەتىن جانى ىزگى ازامات بولىپ وسەتىندەرىڭە سەنەمىز. الىپپەمەن قالاي دوس بولساڭدار، انا ءتىلى وقۋلىعىمەن دە سولاي دوس بولادى دەپ سەنەمىز. انا ءتىلىن رەنجىتپەڭدەر!
سالەممەن: «اتامۇرا» باسپاسى.»
جۇرگىزۋشى: بالالار، «الىپپە» وقۋلىعىنا ارىپتەر مەن دىبىستاردى قالاي مەڭگەرگەنىمىزدى جانە ءوز ونەرلەرىمىزدى كورسەتەيىكشى.
5. ايبار: الىپپە دەگەن-التىن جول،
اپارار سەنى الىسقا.
جەڭىل ەمەس اۋىر جول،
تىرمىسىپ ب ا ق نامىسقا.
6.شەرحان: وقۋدى كوپ ويلادىق،
قىزىعىنا تويمادىق
ارىپتەردى ۇيرەنىپ
ساۋات اشتىق، تويلادىق.
7.نازەركە: بارلىق ءارىپ باعالى،
ايتتىق ءادىل باعانى
ءارىپسىز ءسوز بولمايدى،
بۋىن ونسىز تولمايدى
ادام بارلىق ءارىپتى
ارداقتايدى، قولدايدى.
8.جەڭىس: بار كىتاپقا باس بولعان
الىپپە-عىلىم اناسى
الىپپەدەن باستالعان
دانالىقتىڭ داناسى.
مەكتەبىڭ مىناۋ كلاسىڭ
وسىندا ون جىل تۇراسىڭ.
تارىداي بولىپ كىرەسىڭ
تاۋداي بولىپ شىعاسىڭ.
9. نازىمگۇل. ءالفاۆيتتىڭ ا تۇرادى باسىندا
ءارقاشاندا ءا تۇرادى قاسىندا
بايقادىڭ با ب تۇرادى ءۇشىنشى
ال وسىنىڭ سىرى نەدە؟
ءتۇسىنشى:
ا دەگەن ول - انالار عوي ارداقتى،
ءا دەگەن ول - اكەلەر عوي سالماقتى،
ب دەگەن ول - بالالار عوي ادەمى
ءبىزدىڭ ەلدە ۇشەۋى دە كادەلى.
الشاق كەتپەي سوندىقتان دا، راسىندا
تۇرادى ولار ءالفاۆيتتىڭ باسىندا.
10.ەلۆيرا: مىناۋ مەنىڭ الىپپەم،
سارى التىننىڭ تۇسىندەي.
اقىلشى جاقىن دوسىمداي
قىمباتتى ماعان كىسىمدەي.
11. نارگيز: ەڭ العاش العانىمدا الىپپەنى،
قىزىعا قاراي بەردىم ارىپتەردى.
مەن ءۇشىن جۇمباق بولىپ قالار ما ەدى،
ۇستازىم ونىڭ كىلتىن الىپ بەردى.
12. اينۇر: ءىشى تولعان ارىپكە،
مىناۋ ءايبات الىپپە.
بارلىق ءىلىم-بىلىمنىڭ،
اجەسى وسى-الىپپە.
13. ساياجان: كەلگەندە العاش مەكتەپكە،
بىلمەۋشى ەدىك ءارىپ تە.
وقيمىز ءقازىر ەرتەكتى
ۇيرەتكەن ونى الىپپە.
14. نارگيز: ەندى ءبىز جازا بىلەمىز،
ءارىپتى قوسىپ ارىپكە.
ريزا بوپ ساعان جۇرەمىز،
سۇيىكتى ءبىزدىڭ الىپپە.
15. ءلاززات: الىپپە-بىلىم اناسى،
الىپپە- كىتاپ داناسى.
الىپپە بەتىن اشپاعان
ادامنىڭ بار ما بالاسى.
ءان: «الىپپەم»
كىشكەنتاي سيقىرشى: بالالار، مەن سەندەرگە جۇمباق جاسىرامىن. سەندەر جۇمباقتىڭ شەشۋىن دۇرىس تاپساڭدار، ءبىر ءسوز شىعادى. قانەكي، مۇقيات تىڭداڭدار.
1. اجەدە بار، اتادا جوق،
اتەشتە بار، كوجەكتە جوق. (ءا)
2. مىناۋ دوعا قارايىق
ۇقسايدى وعان قاي ءارىپ؟ (ل)
3. ىرىمشىكتى جەدىڭ عوي
«ءتاتتى ەكەن» دەدىڭ عوي.
ونىڭ اتى ءبىز جازعان،
قايسى ارىپتەپ باستالعان. (ءى)
4. اتا-اناڭمەن بارىپ سەن،
ءپىلدى كوردىڭ پاركتەن.
وسى اتاۋلار زەر سالشى،
باستالعان قاي ارىپتەن؟ (پ)
5 پىلدە بار، شىلدە جوق،
دوپتا بار، شاردا جوق. (پ)
6. ەشكىدە بار، قويدا جوق، (ە)
كەسەدە بار، قاسىقتا جوق.
جۇرگىزۋشى: ال ەندى، «الىپپە» سوزىمەن قۇرالعان ارىپتەرىمىز دە سىر شەرتەدى.
1.ايگەرىم: اجەڭ انگە باسادى،
اتەش ۇيقى اشادى. (ءا)
2.اناربەك: لاشىن بيىك سامعايدى،
لاشىن كوكتى شارلايدى. (ل)
3.امانجول: ىنىسىنە باعالى
ىڭكار ىشىك العاندى. (ءى)
4.رامازان: پوۆلاداردا تراكتوردىڭ،
پاراسات ءجۇر بۇراپ كىلتىن. (پ)
5.ايبار: پارتامىزدا وتىردى ،
پاراقتاپ كىتاپ وقىدىق. (پ)
6. شەرحان: ەلگە ەستى ەر كەرەك،
ەر جەت ءوسىپ ەرتەرەك. (ە)
3 وقۋشى شىعىپ الىپپەگە قاراپ تۇرىپ ايتادى:
7.جەڭىس: سويلەدى ول ءتىل ءبىتىپ،
نەبىر قىزىق سىرلاردى.
تىڭداي بەردىم مەن جۇتىپ
ءتىل بىتكەن، تاقپاق جىرلاردى.
8.نازەركە: ارتا بەردى كىتاپقا،
بويىمداعى قۇمارىم.
بىرگە جۇرگەن قاسىمدا،
كىتاپ بولدى سىڭارىم.
9.ەلۆيرا: اشىلا بەردى الدىمنان،
كەڭ دۇنيە ەسىگى.
سوعىلعان سومدار التىننان
الىپپە-بىلىم بەسىگى.
الىپپە: قۇرمەتتەرىڭە راقمەت! جاس دوستار مەن سەندەرمەن قيماي-قيماي قوشتاسقالى تۇرمىن. ەندى سەندەرمەن دوستاسۋعا «انا ءتىلى» اسىعىپ كەلە جاتىر، قارسى الىڭدار.
بالالار: سالەمەتسىڭبە، انا ءتىلى!
انا ءتىلى: سالەمەتسىڭدەرمە، مەنىڭ جاس دوستارىم. مەن سەندەرمەن تانىسقانىما قاتتى قۋانىشتىمىن. ەندى سەندەر بۇرىنعىدان دا كوپ وقيسىڭدار. سوندا عانا كوپ نارسە ۇيرەنەسىڭدەر.
بالالار: وقيمىز، وقيمىز.
10. نازىمگۇل: انام العاش وسى تىلدە
بەسىك جىرىن جىرلاعان
ۇزاق تۇندەر انام ايتقان
ەرتەگىلەر تىڭداعام.
11.اينۇر: انا ءتىلىم مەنىڭ
الديلەگەن ءانىم
انا تىلىم-دەمىم
انا ءتىلىم-جانىم.
12. ساياجان: انا ءتىلىڭ ءبىلىپ قوي،
بوستاندىعىڭ، تەڭدىگىڭ
انا ءتىلىڭ ءبىلىپ قوي،
ماقتانىشىڭ ەلدىگىڭ.
انا ءتىلى: راحمەت سەندەرگە، بالالار. ال، بالالار، وسى الىپپەدەن ساۋاتتارىڭدى اشقان كىم؟ (ۇستاز)
13. ءلاززات: بارشا جۇرتقا سىيلاعان
ءىلىم ءبىلىم مۇراتىن
ومىردەگى سىيلى ادام
بەس ارىپتەن تۇراتىن
جانى شۋاق، مەيىرىمدى،
ۇستازدى كىم بىلمەيدى.
ءان: «ۇستازىم»
جۇرگىزۋشى: بالالار، بۇگىن ءبىزدىڭ ورتامىزدا اتا-انالارىمىز دا قۋانىشىمىزعا ورتاقتاسىپ وتىر. قۇرمەتتى اتا-انالارمەن قىزىقتى ويىن وتكىزەيىك. ورتاعا 5 اتا-انا شىعا قويسىن. مانادان بەرى بالالار ارىپتەردىڭ سىرىن اشۋعا تىرىستى. ەندىگى كەزەك سىزدەردىكى. سىزدەرگە ج، ق، ا، و، ت ارىپتەرىن بەرەمىز. مەن قويعان سۇراقتارعا تەك سىزدەرگە بەرىلگەن ارىپتەردەن باستالاتىن سوزدەرمەن جاۋاپ بەرەسىزدەر.
-بالاڭىزدىڭ اتى كىم؟
-بالاڭىزدىڭ دوسى كىم؟
-بالاڭىز قانداي؟
-بالاڭىز قانداي تاماقتى جاقسى كورەدى؟
-بالاڭىز بوس ۋاقىتىندا نەمەن اينالىسادى؟
جۇرگىزۋشى: ويىنعا قاتىسقاندارىڭىزعا راقمەت.
الىپپە: ءبارى جاقسى، بالالار. ەندى مەن سەندەرمەن قوشتاسايىن. الداعى ۋاقىتتا جاقسى وقىڭدار. اتا-انالارىڭدى، ۇستازدارىڭدى تىڭداڭدار. مەنىڭ دوسىم انا ءتىلىن رەنجىتپەڭدەر، وقىڭدار.
انا ءتىلى: بالالار الىپپەگە، ۇستازعا، اتا-انالارعا راقمەت ايتايىق.
جۇرگىزۋشى: بالالار الىپپەمەن قوشتاسۋعا از قالدى. ەندى ءوزىمىزدىڭ ءبيىمىز بەن ءانىمىزدى ورىنداپ بەرەيىك.
1.بي: «قاراجورعا»
2. ءان: «اتامەكەن»
3.بي: «ايگولەك»
جۇرگىزۋشى: قوش بولىپ تۇر، الىپپە انامدايسىڭ
جاقسى بول دەپ بىزدەرگە الاڭدايسىڭ
مەن ۇيرەتكەن ءارىپتىڭ قۇدىرەتىمەن
دەيسىڭ بىزگە كىرپىش بولىپ قالانعايسىڭ.
حورمەن. قوش بول، ءايبات الىپپە!
الىپپە: ساۋ بولىڭدار، جاس بوستار!
قورىتىندىلاۋ.
ءمۇعالىم: ءبىزدىڭ ەرتەگىمىز سىزدەرگە ۇنادى دەپ ويلايمىز. ەرتەگى ءالى اياقتالعان جوق. №9 ورتا مەكتەپ بالالارى ءدال وسى ساتتە بىر-بىرىنە اق تىلەكتەرىن ايتۋدى ءجون كورىپتى. جۇرەكتەن شىققان جاقسى ءسوز جۇرەكتەردەن ورىن السىن.
ءان: «ەرتەگىلەر»
ءمۇعالىم: مىنە، ەرتەگىمىز اياقتالدى. ەرتەگىدەي بولعان ءايبات الىپپە قوش بول! ارمىسىڭ اياۋلى انا ءتىلى!
«قوش بول، ءايبات الىپپە» اتتى ەرتەڭگىلىگىمىزدى اياقتاي كەلە اتا-انالاردىڭ تىلەگىن تىڭدايمىز.
You Might Also Like
