قوش كەلدىڭ - ءاز ناۋرىز!
قوش كەلدىڭ - ءاز ناۋرىز!
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ناۋرىز مەيرامى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ ارقىلى قازاق حالقىنىڭ سالت ءداستۇرىن كورسەتۋ جانە ونى قۇرمەتتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: تاقپاق ولەڭ ايتۋ جانە ويىندار ارقىلى ءوي ءورىسىن دامىتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋىن جەتىلدىرۋ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، ءتىل مادەنيەتىن كوتەرۋ.
تاربيەلىك: حالقىمىزدىڭ رۋحاني بايلىعى سالت ءداستۇردى سىڭىرە وتىرىپ، اتا ءداستۇرىن تانىپ بىلۋگە ارداقتاۋعا تاربيەلەۋ. يماندىلىق پەن ادامگەرشىلىككە اتالى سوزدەن عيبرات الۋعا ادەپتىلىككە سىپايلىققا تاربيەلەۋ، تاتۋلىققا بىرلىككە شاقىرۋ.
كورنەكىلىك: بەسىك بالا، ناۋرىز كوجە، باۋىرساق ت. ب. ۇلتتىق تاعامدار.
زالدىڭ ءىشى مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلگەن. ءبىر بۇرىشتا كيىز ءۇي ءىشى كورىنىسى جابدىقتالعان، دوڭگەلەندىرە توسەك كورپەلەر توسەلەگەن، ورتادا دوڭگەلەك ۇستەلدە ۇلتتىق تاعامدار قويىلعان. توردە ۇلكەندەر وتىرادى.
جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز تويى - ەلدىڭ تويى،
كوكتەم تويى - ءتولدىڭ تويى.
اق شاعالا، اپپاق ۇيلەر،
ارالادىم كۇنى بويى.
وياتىپ شىڭ مەن اسقاردى،
ەرىتىپ مۇز بەن اق قاردى،
نۇرلاندىرعان
ادەمى انمەن بالالار زالعا كىرىپ جايعاسادى.
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، اتا - انالار، قوناقتار! ءبارىمىزدىڭ اسىعا كۇتكەن ناۋرىز تويىمىز دا كەلىپ جەتتى. تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن! ناۋرىز – «جاڭا كۇن» دەگەن ءسوز. بۇل كۇن – ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىز، ارعى تەگىمىز مىڭداعان جىلداردان بەرى تويلاپ كەلە جاتقان جىل باسى مەرەكەسى. ناۋرىز تويىمىز قۇتتى بولسىن! ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى دەپ اتالعان ناۋرىزدا دەنساۋلىقتارىڭىز مىقتى، تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن! ناۋرىز ايى – شىعىس كۇن ەسەبى بويىنشا جىلدىڭ العاشقى ايى. بۇل ايدا جىلدىڭ العاشقى ايى ەسەبىندە كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى، سول سەبەپتەن ناۋرىز جىل باسى بولىپ سانالادى.
جۇرگىزۋشى: بالالار كوكتەم مەرەكەسى تۋرالى ءان ايتامىز با؟ ەندەشە ءبارىمىز ءان ايتايىق.
ءان «نۇرلى كوكتەم»
جۇرگىزۋشى: بالالار بىزدەر ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى اق باتا الىپ، شاشۋ شاشاتىن كىم ەكەنىن بىلەسىڭدەر مە!
بالالار: قىدىر اتا! ناۋرىز اجە!
جۇرگىزۋشى: ەندەشە ورتاعا اق باتاسىن بەرۋگە قىدىر اتامىزدى شاشۋىن شاشۋعا ناۋرىز اجەمىزدى شاقىرايىق!
ناۋرىز اجە:
"ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى، حالايىق!"
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق (وتىرعان قوناقتارعا شاشۋ شاشۋ)
جۇرگىزۋشى: قىدىر اتا! ناۋرىز اجە! ورتاعا جايعاسىڭدار بۇگىن ءبىزدىڭ اۋىلدا ۇلكەن توي بولعالى جاتىر بىزبەن بىرگە تويلاڭىزدار!
قىدىر اتا: جارايدى قۇرمەتتەپ ءبىزدى تورگە شاقىرساڭدار ەشقانداي قارسىلىعىمىز جوق.
(ورتاعا بارىپ وتىرادى)
قىدىر اتا: ال ەندى مەن اۋىلىمىزدا ناۋرىز تويى بولىپ جاتىر ەكەن باتا بەرەيىن.
سۇراساڭ باتا بەرەيىن،
ۇستەم بولسىن مەرەيىڭ
ىقىلاسپەن قول جايساڭ،
اق تىلەكتى توگەيىن
ۇلىس وڭ بولسىن
اق مول بولسىن
قايدا بارساڭ جول بولسىن!
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءتورت تۇلىك اقتى بولسىن!
ءاۋمين!
جۇرگىزۋشى: ءبىزدىڭ بالالار شەتىنەن ونەرلى ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان تاقپاقتارىن تىڭداڭىزدار:
تاقپاقتار:
ۋا، اعايىن، حالايىق،
مۇندا نازار سالايىق.
مەرەكەسى حالىقتىڭ
ناۋرىز تويىن باستايىق. اينار
ناۋرىز كەلدى نۇر كەلدى،
تۇگەل ايماق تۇرلەندى.
ناۋرىزعا كۇلىمدەپ،
كۇن شۋاعى توگىلدى. گۇلنۇر
ناۋرىز تويىم، ناۋرىز تويىم.
قۇتتى بولسىن حالايىق!
كانە، دوستار، كانە دوستار.
شىرقاپ انگە سالايىق. اسەماي
ناۋرىز شاتتىق ءانىمىز
سالتاناتتى ءسانىمىز
ءان سالامىز ءبارىمىز
بي بيلەيمىز ءبارىمىز ارسەن
ناۋرىز كەلدى ەلىمە
ناۋرىز كەلدى جەرىمە
بايلىق باقىت تىلەيمىن
بۇكىل قازاق ەلىنە! داريا
جۇرگىزۋشى: جارايسىڭدار بالالار ناۋرىز ايىندا اۋىلىمىزدا كۇن جىلىنىپ، قار ەرىپ مال تولدەپ اۋزىمىز اققا تولاتىن كەز ەكەن. ەندەشە قوشاقان ءانىن ايتايىق.
ءان: «قوشاقان»
بي: «قارا جورعا»
جۇرگىزۋشى: راحمەت بالالار. ەندى ءبىزدىڭ بالالار ۇلتتىق ويىن ويناپ بەرەدى.
ويىن: «قىز قۋۋ» ءبىر قىز قاشادى ونى بەس بالا قۋادى كىم ءبىرىنشى بارىپ بەتىنەن سۇيەدى سول جەڭىسكە جەتەدى.
كىشكەنتاي بالا قولىندا قامشى بار “ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى” ءسابي دۇنيەگە كەلدى.
قىدىر اتا: سابيلەرىڭ قۇتتى بولسىن! بالانىڭ باۋى بەرىك بولسىن! كىشكەنتاي ءسابيدى اكەلىڭدەر ازان شاقىرىپ اتىن قويايىق!
كەلىن: قۇنداقتالعان ءسابيدى الىپ كەلەدى!
قىدىر اتا: سەن ناۋرىز مەرەكەسى كۇنى دۇنيەگە كەلگەسىن سەنىڭ اتىڭدى ناۋرىزباي قويامىز دەپ سەنىڭ اتىڭ “ناۋرىزباي” سەنىڭ اتىڭ “ناۋرىزباي” سەنىڭ اتىڭ “ناۋرىزباي” ءۇش رەت قۇلاعىنا ايقايلايدى.
ناۋرىز اجە: ەندى دۇنيەگە كەلگەن ءسابيدى بەسىككە سالايىق! بالالار، بەسىككە سالۋ ءۇشىن بەسىك، قولباۋ، اياقباۋ، شۇمەك، كورپە، كوپشىك. بەسىك - قاسيەتتى مۇلىك. بەسىكتى الاستاپ، تىشتىرما جاساپ، بالانى بەسىككە بولەيدى. بالە - جالادان ساقتاسىن دەپ، ىرىمداپ، وعان تۇمار تاعىپ قويادى.
اجە تولىعىمەن ءتۇسىندىرىپ بالانى بەسىككە بولەيدى:
جۇرگىزۋشى: بالاڭىزدىڭ ءومىر جاسى ۇزاق باۋى بەرىك بولسىن، ءبىزدىڭ بالالار سياقتى ونەرلى بالا بولىپ ءوسسىن.
قوش كەلدىڭ - ءاز ناۋرىز! جۇكتەۋ
ماقساتى:
بىلىمدىلىك: ناۋرىز مەيرامى تۋرالى تۇسىنىك بەرۋ ارقىلى قازاق حالقىنىڭ سالت ءداستۇرىن كورسەتۋ جانە ونى قۇرمەتتەي بىلۋگە تاربيەلەۋ.
دامىتۋشىلىق: تاقپاق ولەڭ ايتۋ جانە ويىندار ارقىلى ءوي ءورىسىن دامىتۋ، بايلانىستىرىپ سويلەۋىن جەتىلدىرۋ، سوزدىك قورلارىن مولايتۋ، ءتىل مادەنيەتىن كوتەرۋ.
تاربيەلىك: حالقىمىزدىڭ رۋحاني بايلىعى سالت ءداستۇردى سىڭىرە وتىرىپ، اتا ءداستۇرىن تانىپ بىلۋگە ارداقتاۋعا تاربيەلەۋ. يماندىلىق پەن ادامگەرشىلىككە اتالى سوزدەن عيبرات الۋعا ادەپتىلىككە سىپايلىققا تاربيەلەۋ، تاتۋلىققا بىرلىككە شاقىرۋ.
كورنەكىلىك: بەسىك بالا، ناۋرىز كوجە، باۋىرساق ت. ب. ۇلتتىق تاعامدار.
زالدىڭ ءىشى مەرەكەگە ساي بەزەندىرىلگەن. ءبىر بۇرىشتا كيىز ءۇي ءىشى كورىنىسى جابدىقتالعان، دوڭگەلەندىرە توسەك كورپەلەر توسەلەگەن، ورتادا دوڭگەلەك ۇستەلدە ۇلتتىق تاعامدار قويىلعان. توردە ۇلكەندەر وتىرادى.
جۇرگىزۋشى:
ناۋرىز تويى - ەلدىڭ تويى،
كوكتەم تويى - ءتولدىڭ تويى.
اق شاعالا، اپپاق ۇيلەر،
ارالادىم كۇنى بويى.
وياتىپ شىڭ مەن اسقاردى،
ەرىتىپ مۇز بەن اق قاردى،
نۇرلاندىرعان
ادەمى انمەن بالالار زالعا كىرىپ جايعاسادى.
جۇرگىزۋشى: ارمىسىزدار، اتا - انالار، قوناقتار! ءبارىمىزدىڭ اسىعا كۇتكەن ناۋرىز تويىمىز دا كەلىپ جەتتى. تويلارىڭىز قۇتتى بولسىن! ناۋرىز – «جاڭا كۇن» دەگەن ءسوز. بۇل كۇن – ءبىزدىڭ اتا - بابالارىمىز، ارعى تەگىمىز مىڭداعان جىلداردان بەرى تويلاپ كەلە جاتقان جىل باسى مەرەكەسى. ناۋرىز تويىمىز قۇتتى بولسىن! ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى دەپ اتالعان ناۋرىزدا دەنساۋلىقتارىڭىز مىقتى، تىلەكتەرىڭىز قابىل بولسىن! ناۋرىز ايى – شىعىس كۇن ەسەبى بويىنشا جىلدىڭ العاشقى ايى. بۇل ايدا جىلدىڭ العاشقى ايى ەسەبىندە كۇن مەن ءتۇن تەڭەلەدى، سول سەبەپتەن ناۋرىز جىل باسى بولىپ سانالادى.
جۇرگىزۋشى: بالالار كوكتەم مەرەكەسى تۋرالى ءان ايتامىز با؟ ەندەشە ءبارىمىز ءان ايتايىق.
ءان «نۇرلى كوكتەم»
جۇرگىزۋشى: بالالار بىزدەر ۇلىستىڭ ۇلى كۇنى اق باتا الىپ، شاشۋ شاشاتىن كىم ەكەنىن بىلەسىڭدەر مە!
بالالار: قىدىر اتا! ناۋرىز اجە!
جۇرگىزۋشى: ەندەشە ورتاعا اق باتاسىن بەرۋگە قىدىر اتامىزدى شاشۋىن شاشۋعا ناۋرىز اجەمىزدى شاقىرايىق!
ناۋرىز اجە:
"ناۋرىز كەلسە، قۇت كەلگەنى، حالايىق!"
ەسىك اشىپ، شاشۋ شاشىپ،
ەل بوپ قارسى الايىق (وتىرعان قوناقتارعا شاشۋ شاشۋ)
جۇرگىزۋشى: قىدىر اتا! ناۋرىز اجە! ورتاعا جايعاسىڭدار بۇگىن ءبىزدىڭ اۋىلدا ۇلكەن توي بولعالى جاتىر بىزبەن بىرگە تويلاڭىزدار!
قىدىر اتا: جارايدى قۇرمەتتەپ ءبىزدى تورگە شاقىرساڭدار ەشقانداي قارسىلىعىمىز جوق.
(ورتاعا بارىپ وتىرادى)
قىدىر اتا: ال ەندى مەن اۋىلىمىزدا ناۋرىز تويى بولىپ جاتىر ەكەن باتا بەرەيىن.
سۇراساڭ باتا بەرەيىن،
ۇستەم بولسىن مەرەيىڭ
ىقىلاسپەن قول جايساڭ،
اق تىلەكتى توگەيىن
ۇلىس وڭ بولسىن
اق مول بولسىن
قايدا بارساڭ جول بولسىن!
ۇلىس باقتى بولسىن،
ءتورت تۇلىك اقتى بولسىن!
ءاۋمين!
جۇرگىزۋشى: ءبىزدىڭ بالالار شەتىنەن ونەرلى ناۋرىز مەرەكەسىنە ارنالعان تاقپاقتارىن تىڭداڭىزدار:
تاقپاقتار:
ۋا، اعايىن، حالايىق،
مۇندا نازار سالايىق.
مەرەكەسى حالىقتىڭ
ناۋرىز تويىن باستايىق. اينار
ناۋرىز كەلدى نۇر كەلدى،
تۇگەل ايماق تۇرلەندى.
ناۋرىزعا كۇلىمدەپ،
كۇن شۋاعى توگىلدى. گۇلنۇر
ناۋرىز تويىم، ناۋرىز تويىم.
قۇتتى بولسىن حالايىق!
كانە، دوستار، كانە دوستار.
شىرقاپ انگە سالايىق. اسەماي
ناۋرىز شاتتىق ءانىمىز
سالتاناتتى ءسانىمىز
ءان سالامىز ءبارىمىز
بي بيلەيمىز ءبارىمىز ارسەن
ناۋرىز كەلدى ەلىمە
ناۋرىز كەلدى جەرىمە
بايلىق باقىت تىلەيمىن
بۇكىل قازاق ەلىنە! داريا
جۇرگىزۋشى: جارايسىڭدار بالالار ناۋرىز ايىندا اۋىلىمىزدا كۇن جىلىنىپ، قار ەرىپ مال تولدەپ اۋزىمىز اققا تولاتىن كەز ەكەن. ەندەشە قوشاقان ءانىن ايتايىق.
ءان: «قوشاقان»
بي: «قارا جورعا»
جۇرگىزۋشى: راحمەت بالالار. ەندى ءبىزدىڭ بالالار ۇلتتىق ويىن ويناپ بەرەدى.
ويىن: «قىز قۋۋ» ءبىر قىز قاشادى ونى بەس بالا قۋادى كىم ءبىرىنشى بارىپ بەتىنەن سۇيەدى سول جەڭىسكە جەتەدى.
كىشكەنتاي بالا قولىندا قامشى بار “ءسۇيىنشى، ءسۇيىنشى” ءسابي دۇنيەگە كەلدى.
قىدىر اتا: سابيلەرىڭ قۇتتى بولسىن! بالانىڭ باۋى بەرىك بولسىن! كىشكەنتاي ءسابيدى اكەلىڭدەر ازان شاقىرىپ اتىن قويايىق!
كەلىن: قۇنداقتالعان ءسابيدى الىپ كەلەدى!
قىدىر اتا: سەن ناۋرىز مەرەكەسى كۇنى دۇنيەگە كەلگەسىن سەنىڭ اتىڭدى ناۋرىزباي قويامىز دەپ سەنىڭ اتىڭ “ناۋرىزباي” سەنىڭ اتىڭ “ناۋرىزباي” سەنىڭ اتىڭ “ناۋرىزباي” ءۇش رەت قۇلاعىنا ايقايلايدى.
ناۋرىز اجە: ەندى دۇنيەگە كەلگەن ءسابيدى بەسىككە سالايىق! بالالار، بەسىككە سالۋ ءۇشىن بەسىك، قولباۋ، اياقباۋ، شۇمەك، كورپە، كوپشىك. بەسىك - قاسيەتتى مۇلىك. بەسىكتى الاستاپ، تىشتىرما جاساپ، بالانى بەسىككە بولەيدى. بالە - جالادان ساقتاسىن دەپ، ىرىمداپ، وعان تۇمار تاعىپ قويادى.
اجە تولىعىمەن ءتۇسىندىرىپ بالانى بەسىككە بولەيدى:
جۇرگىزۋشى: بالاڭىزدىڭ ءومىر جاسى ۇزاق باۋى بەرىك بولسىن، ءبىزدىڭ بالالار سياقتى ونەرلى بالا بولىپ ءوسسىن.
قوش كەلدىڭ - ءاز ناۋرىز! جۇكتەۋ
You Might Also Like
