قوش كەلدىڭ، جاڭا جىل!
سولتۇستىك قازاقستان وبلىسى، اقجار اۋدانى،
تالشىق سەلوسى، «بالدىرعان» بالالار بوبەك باقشاسىنىڭ ادىسكەرى
حاسەنوۆا ايجان لۇقمان قىزى
«قوش كەلدىڭ، جاڭا جىل!»
كەيىپكەرلەر: جۇرگىزۋشى - سايقىمازاق، اققالا، اقشاقار، اياز اتا، قارشاقىز، جالماۋىز كەمپىر، كوجەكتەر.
جاڭا جىلعا بەزەندىرىلگەن زالعا بالالار كىرىپ كەلەدى.
بالالار تاربيەشىلەرمەن كوڭىلدى مۋزىكا اۋەنىمەن كىرەدى، ولاردى جۇرگىزۋشى قارسى الادى. جۇرگىزۋشى بالالاردى شىرشانىڭ اينالاسىنا تۇرعىزىپ حوروۆود جاسايدى.
جۇرگىزۋشى: ءاي، بالالار كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي!
بالالار: كەرەمەت
جۇرگىزۋشى: ءبارىڭ سولاي ويلايسىڭدار ما؟
بالالار: ءيا!
جۇرگىزۋشى: وندا مەرەكەنى باستايىق! العا دوستار، الاقاي!
ءان: «كەل، كەل جاڭا جىل»
جۇرگىزۋشى: قىس - عاجايىپ جىل مەزگىلى، تەك قىستا عانا كوڭىلدى مەرەكە جاڭا جىل بولادى. قانشا قىزىقتى ويىندار ويناۋعا، شانا مەن شاڭعى تەبۋگە جانە اققالا سالۋعا بولادى.
(مۋزىكا اۋەنىمەن اققالا كىرىپ كەلەدى)
جۇرگىزۋشى: مىناۋ نە؟ قانداي عاجاپ!
اققالا: سالەمەتسىڭدەر مە! مەن كىممىن؟ مەن اققالا پوشتاشىمىن! مەنى ورماندا قاردان جاساعان. مەنى وتە ادەمى جاساعان: باسىم اقىلدى، ءىشىم قىزىل، مۇرنىم تاماشا - ءسابىز! ءبىراق، مەنىڭ ءوزىمدى ماقتاپ تۇرۋىما ۋاقىتىم جوق. مەن سەندەرگە اياز اتا مەن اقشاقاردان حابار اكەلدىم.
وكىنىشكە وراي ولار كەلۋگە ۇلگەرە الماي جاتىر. سوندىقتان ولار، «بۇگىن مىندەتتى تۇردە كەلەمىز جانە سىيلىقتار بار قاپتى الا كەلەمىز» دەپ
مەنەن سالەم ايتىپ جىبەردى. بالالار، اقشاقار مەن اياز اتانى قارسى الۋ ءۇشىن ءبارىمىزدىڭ كوڭىل - كۇيىمىز جاقسى بولۋ كەرەك. كەلىسەسىڭدەر مە؟
بالالار: ءيا، كەلىسەمىز.
اققالا: ال، وندا بالالار، ءبارىمىز بيلەيىك.
بي: «ۇلپا قارلار»
(بالالار اققالانىڭ كورسەتكەن بي قيمىلدارىن جاسايدى.
مۋزىكا اۋەنىمەن اياز اتا مەن اقشاقار مۋزىكا اۋەنىمەن كىرەدى)
اياز اتا: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار!
سالەمەتسىڭدەر مە، قوناقتار!
مەن ءبىراز كەشىگىپ قالدىم.
جول قيىن ەكەن.
مەنى كەشىرىڭدەر.
راحمەت، ساعان اققالا - پوشتاشى مەنىڭ ءوتىنىشىمدى ورىنداعانىڭ ءۇشىن.
اياز اتا: جاڭا جىلدارىڭمەن، دوستار!
اقشاقار: بارلىعىڭا زور دەنساۋلىق! ءارقاشان كوڭىلدەرىڭ كوتەرىڭكى بولسىن!
اققالا: اياز اتا! بالالار سەنى كۇتىپ وتىر، ءقازىر ولار سىزگە ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى.
ءان: «اياز اتا.»
اياز اتا: سەندەر مەنى ونەرلەرىڭمەن قۋانتتىڭدار. ءقازىر شىرشانىڭ شامىن جاعاتىن ۋاقىت كەلدى. شىرشانىڭ ءتۇرلى - ءتۇستى شامدارىن جاعۋ ءۇشىن ءبارىمىز بىرگە داۋىستاپ ايتايىق:
شىرشا، شىرشا جان، جان!
(شىرشانىڭ شامدارى جانادى)
اياز اتا: كانە، بالالار، جاڭا جىلدىق شىرشاعا ءبارىمىز بىرگە ءان ايتايىق
ءان: «شىرشا»
(مۋزىكا اۋەنىمەن جالماۋىز كەمپىر سىپىرعىشىمەن ۇشىپ كەلەدى، شىرشانى بىرنەشە رەت اينالادى، توقتاپ سىپىرعىشىنان سەكىرىپ تۇسەدى)
جالماۋىز كەمپىر: مەرەكە كەرەك بولدى ما؟ اياز اتاعا قۋانىپ جاتسىڭدار ما؟ قوناق تا شاقىرىپ قويىپسىڭدار. (اتا - انالارعا قارايدى). مەنى شاقىرمادىڭدار. ۇمىتىپ كەتتىڭدەر مە؟
اياز اتا: مىندا جاقسىلىقپەن كەلمەيتىنىڭدى ءبىلدىم، تەك جاماندىق اكەلەسىڭ.
جالماۋىز كەمپىر: (قاباعىن ءتۇيىپ اشۋلانادى) ءا... سولاي ما؟ مەرەكەنى توقتاتۋلارىڭدى بۇيىرامىن! بالالاردى جازالاڭدار! سىيلىقتارىن الىپ قويىڭدار!
اياز اتا: قالاي ءداتىڭ بارادى؟
جالماۋىز كەمپىر: ءقازىر كورەسىڭدەر. قالاي ءداتىم باراتىنىن.
(كوڭىلسىز مۋزىكا اۋەنىمەن اياز اتانى اينالادى، ونىڭ موينىن بوكەبايمەن ورايدى. كۇلىپ سىپىرعىشپەن ۇشىپ كەتەدى).
اقشاقار: قانداي اشۋلى جالماۋىز كەمپىر. راس پا، اياز اتا؟
اياز اتا (سىبىرلاپ): سوندىقتان ونى ەشكىم بالالاردىڭ مەرەكەسىنە شاقىرمايدى.
اققالا: اياز اتا نە بولدى؟
اياز اتا: ءوزىم دە بىلمەيمىن...(جوتەلەدى). داۋىسىما بىردەڭە بولدى... قارلىعىپ قالدى.
اقشاقار: وي، بالالار، سۇمدىق. بۇل كىمنىڭ ءىسى؟ (بالالاردىڭ جاۋابى). سەندەر دۇرىس ايتاسىڭدار، مۇنى ىستەپ كەتكەن قاتىگەز جالماۋىز كەمپىر. ەندى نە ىستەيمىز؟ اياز اتانىڭ داۋسىن قالاي قايتارامىز؟
(اياز اتا شىرشانىڭ قاسىنا مۇڭايىپ وتىرادى.
ءان ايتىپ جالماۋىز كەمپىر كىرىپ كەلەدى، شىرشانى اينالىپ قۋانادى).
اقشاقار: مىنە وڭباعان، ۇستاڭدار ونى.
(جۇرگىزۋشى جانە اققالا جالماۋىز كەمپىردى ۇستاپ الادى)
اقشاقار: جالماۋىز كەمپىر، قانداي سەن قاتىگەزسىڭ؟ اياز اتانىڭ داۋسىن نەگە جوعالتىپ جىبەردىڭ، سەن بىلمەيسىڭ بە اياز اتاسىز جاڭا جىل بولادى ما؟
جالماۋىز كەمپىر: بىلمەيمىن، اياز اتا مەزگىلسىز ۋاقىتتا اۋىرىپ قالعان ەكەن.
اقشاقار: جالماۋىز كەمپىر قىرسىق پا اياز اتانىڭ داۋسىن قايتارىپ بەر.
جالماۋىز كەمپىر: سەندەر ماعان مەرەكەگە قاتىسۋعا رۇقسات ەتەسىڭدەر مە؟
اقشاقار: سەن الدىمەن اياز اتانىڭ داۋسىن قايتارىپ بەر، سوسىن كورەمىز.
جالماۋىز كەمپىر: ۋح،(قورقىتادى). ماعان جاماندىق جاساۋعا رۇقسات ەتپەيدى. جارايدى، مەندە ءشوپ بار. (شۇبەرەكپەن الىپ، يىسكەيدى، تۇشكىرەدى) قايناتايىق.
اقشاقار: نە دەيسىڭ، كەمپىر!!! قانداي ءشوپ؟ اياز اتاعا ىستىق ىشۋگە بولمايدى...
جالماۋىز كەمپىر: جاقسى، جاقسى مەنىڭ سيقىرلى كىتابىما قارايىن. (تۇيىلگەن شۇبەرەكتەن شاڭ - شاڭ كىتابىن الىپ، ونىڭ شاڭىن ۇرلەپ، 3 رەت تۇشكىرەدى، كىتاپتى پاراقتايدى...) بورەنەگە قالاي اينالدىرادى... جوق ول ەمەس... كوپ ۋاقىتقا ۇيىقتاتۋ... تاعى ول ەمەس... داۋسىن قالاي قايتارامىز... مىنە، مىنە... جوق... و! اياز اتانىڭ! ەندى مىنە!!! (وقىپ، بىردەڭەنى سىبىرلايدى).
اققالا: قالاي
اقشاقار: تەز وقى، جالماۋىز كەمپىر.
تالشىق سەلوسى، «بالدىرعان» بالالار بوبەك باقشاسىنىڭ ادىسكەرى
حاسەنوۆا ايجان لۇقمان قىزى
«قوش كەلدىڭ، جاڭا جىل!»
كەيىپكەرلەر: جۇرگىزۋشى - سايقىمازاق، اققالا، اقشاقار، اياز اتا، قارشاقىز، جالماۋىز كەمپىر، كوجەكتەر.
جاڭا جىلعا بەزەندىرىلگەن زالعا بالالار كىرىپ كەلەدى.
بالالار تاربيەشىلەرمەن كوڭىلدى مۋزىكا اۋەنىمەن كىرەدى، ولاردى جۇرگىزۋشى قارسى الادى. جۇرگىزۋشى بالالاردى شىرشانىڭ اينالاسىنا تۇرعىزىپ حوروۆود جاسايدى.
جۇرگىزۋشى: ءاي، بالالار كوڭىل - كۇيلەرىڭ قالاي!
بالالار: كەرەمەت
جۇرگىزۋشى: ءبارىڭ سولاي ويلايسىڭدار ما؟
بالالار: ءيا!
جۇرگىزۋشى: وندا مەرەكەنى باستايىق! العا دوستار، الاقاي!
ءان: «كەل، كەل جاڭا جىل»
جۇرگىزۋشى: قىس - عاجايىپ جىل مەزگىلى، تەك قىستا عانا كوڭىلدى مەرەكە جاڭا جىل بولادى. قانشا قىزىقتى ويىندار ويناۋعا، شانا مەن شاڭعى تەبۋگە جانە اققالا سالۋعا بولادى.
(مۋزىكا اۋەنىمەن اققالا كىرىپ كەلەدى)
جۇرگىزۋشى: مىناۋ نە؟ قانداي عاجاپ!
اققالا: سالەمەتسىڭدەر مە! مەن كىممىن؟ مەن اققالا پوشتاشىمىن! مەنى ورماندا قاردان جاساعان. مەنى وتە ادەمى جاساعان: باسىم اقىلدى، ءىشىم قىزىل، مۇرنىم تاماشا - ءسابىز! ءبىراق، مەنىڭ ءوزىمدى ماقتاپ تۇرۋىما ۋاقىتىم جوق. مەن سەندەرگە اياز اتا مەن اقشاقاردان حابار اكەلدىم.
وكىنىشكە وراي ولار كەلۋگە ۇلگەرە الماي جاتىر. سوندىقتان ولار، «بۇگىن مىندەتتى تۇردە كەلەمىز جانە سىيلىقتار بار قاپتى الا كەلەمىز» دەپ
مەنەن سالەم ايتىپ جىبەردى. بالالار، اقشاقار مەن اياز اتانى قارسى الۋ ءۇشىن ءبارىمىزدىڭ كوڭىل - كۇيىمىز جاقسى بولۋ كەرەك. كەلىسەسىڭدەر مە؟
بالالار: ءيا، كەلىسەمىز.
اققالا: ال، وندا بالالار، ءبارىمىز بيلەيىك.
بي: «ۇلپا قارلار»
(بالالار اققالانىڭ كورسەتكەن بي قيمىلدارىن جاسايدى.
مۋزىكا اۋەنىمەن اياز اتا مەن اقشاقار مۋزىكا اۋەنىمەن كىرەدى)
اياز اتا: سالەمەتسىڭدەر مە، بالالار!
سالەمەتسىڭدەر مە، قوناقتار!
مەن ءبىراز كەشىگىپ قالدىم.
جول قيىن ەكەن.
مەنى كەشىرىڭدەر.
راحمەت، ساعان اققالا - پوشتاشى مەنىڭ ءوتىنىشىمدى ورىنداعانىڭ ءۇشىن.
اياز اتا: جاڭا جىلدارىڭمەن، دوستار!
اقشاقار: بارلىعىڭا زور دەنساۋلىق! ءارقاشان كوڭىلدەرىڭ كوتەرىڭكى بولسىن!
اققالا: اياز اتا! بالالار سەنى كۇتىپ وتىر، ءقازىر ولار سىزگە ءوز ونەرلەرىن كورسەتەدى.
ءان: «اياز اتا.»
اياز اتا: سەندەر مەنى ونەرلەرىڭمەن قۋانتتىڭدار. ءقازىر شىرشانىڭ شامىن جاعاتىن ۋاقىت كەلدى. شىرشانىڭ ءتۇرلى - ءتۇستى شامدارىن جاعۋ ءۇشىن ءبارىمىز بىرگە داۋىستاپ ايتايىق:
شىرشا، شىرشا جان، جان!
(شىرشانىڭ شامدارى جانادى)
اياز اتا: كانە، بالالار، جاڭا جىلدىق شىرشاعا ءبارىمىز بىرگە ءان ايتايىق
ءان: «شىرشا»
(مۋزىكا اۋەنىمەن جالماۋىز كەمپىر سىپىرعىشىمەن ۇشىپ كەلەدى، شىرشانى بىرنەشە رەت اينالادى، توقتاپ سىپىرعىشىنان سەكىرىپ تۇسەدى)
جالماۋىز كەمپىر: مەرەكە كەرەك بولدى ما؟ اياز اتاعا قۋانىپ جاتسىڭدار ما؟ قوناق تا شاقىرىپ قويىپسىڭدار. (اتا - انالارعا قارايدى). مەنى شاقىرمادىڭدار. ۇمىتىپ كەتتىڭدەر مە؟
اياز اتا: مىندا جاقسىلىقپەن كەلمەيتىنىڭدى ءبىلدىم، تەك جاماندىق اكەلەسىڭ.
جالماۋىز كەمپىر: (قاباعىن ءتۇيىپ اشۋلانادى) ءا... سولاي ما؟ مەرەكەنى توقتاتۋلارىڭدى بۇيىرامىن! بالالاردى جازالاڭدار! سىيلىقتارىن الىپ قويىڭدار!
اياز اتا: قالاي ءداتىڭ بارادى؟
جالماۋىز كەمپىر: ءقازىر كورەسىڭدەر. قالاي ءداتىم باراتىنىن.
(كوڭىلسىز مۋزىكا اۋەنىمەن اياز اتانى اينالادى، ونىڭ موينىن بوكەبايمەن ورايدى. كۇلىپ سىپىرعىشپەن ۇشىپ كەتەدى).
اقشاقار: قانداي اشۋلى جالماۋىز كەمپىر. راس پا، اياز اتا؟
اياز اتا (سىبىرلاپ): سوندىقتان ونى ەشكىم بالالاردىڭ مەرەكەسىنە شاقىرمايدى.
اققالا: اياز اتا نە بولدى؟
اياز اتا: ءوزىم دە بىلمەيمىن...(جوتەلەدى). داۋىسىما بىردەڭە بولدى... قارلىعىپ قالدى.
اقشاقار: وي، بالالار، سۇمدىق. بۇل كىمنىڭ ءىسى؟ (بالالاردىڭ جاۋابى). سەندەر دۇرىس ايتاسىڭدار، مۇنى ىستەپ كەتكەن قاتىگەز جالماۋىز كەمپىر. ەندى نە ىستەيمىز؟ اياز اتانىڭ داۋسىن قالاي قايتارامىز؟
(اياز اتا شىرشانىڭ قاسىنا مۇڭايىپ وتىرادى.
ءان ايتىپ جالماۋىز كەمپىر كىرىپ كەلەدى، شىرشانى اينالىپ قۋانادى).
اقشاقار: مىنە وڭباعان، ۇستاڭدار ونى.
(جۇرگىزۋشى جانە اققالا جالماۋىز كەمپىردى ۇستاپ الادى)
اقشاقار: جالماۋىز كەمپىر، قانداي سەن قاتىگەزسىڭ؟ اياز اتانىڭ داۋسىن نەگە جوعالتىپ جىبەردىڭ، سەن بىلمەيسىڭ بە اياز اتاسىز جاڭا جىل بولادى ما؟
جالماۋىز كەمپىر: بىلمەيمىن، اياز اتا مەزگىلسىز ۋاقىتتا اۋىرىپ قالعان ەكەن.
اقشاقار: جالماۋىز كەمپىر قىرسىق پا اياز اتانىڭ داۋسىن قايتارىپ بەر.
جالماۋىز كەمپىر: سەندەر ماعان مەرەكەگە قاتىسۋعا رۇقسات ەتەسىڭدەر مە؟
اقشاقار: سەن الدىمەن اياز اتانىڭ داۋسىن قايتارىپ بەر، سوسىن كورەمىز.
جالماۋىز كەمپىر: ۋح،(قورقىتادى). ماعان جاماندىق جاساۋعا رۇقسات ەتپەيدى. جارايدى، مەندە ءشوپ بار. (شۇبەرەكپەن الىپ، يىسكەيدى، تۇشكىرەدى) قايناتايىق.
اقشاقار: نە دەيسىڭ، كەمپىر!!! قانداي ءشوپ؟ اياز اتاعا ىستىق ىشۋگە بولمايدى...
جالماۋىز كەمپىر: جاقسى، جاقسى مەنىڭ سيقىرلى كىتابىما قارايىن. (تۇيىلگەن شۇبەرەكتەن شاڭ - شاڭ كىتابىن الىپ، ونىڭ شاڭىن ۇرلەپ، 3 رەت تۇشكىرەدى، كىتاپتى پاراقتايدى...) بورەنەگە قالاي اينالدىرادى... جوق ول ەمەس... كوپ ۋاقىتقا ۇيىقتاتۋ... تاعى ول ەمەس... داۋسىن قالاي قايتارامىز... مىنە، مىنە... جوق... و! اياز اتانىڭ! ەندى مىنە!!! (وقىپ، بىردەڭەنى سىبىرلايدى).
اققالا: قالاي
اقشاقار: تەز وقى، جالماۋىز كەمپىر.
نازار اۋدارىڭىز! جاسىرىن ءماتىندى كورۋ ءۇشىن سىزگە سايتقا تىركەلۋ قاجەت.
You Might Also Like
-
تاقىرىبى: ءتورت تۇلىك. مال اتاسى. داۋىسسىز دىبىس.
